27.7.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 225/11

—

παρατηρεί ότι η επιβράδυνση που παρατηρείται όσον αφορά τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα οφείλεται στην έλλειψη φιλόδοξης ευρωπαϊκής πολιτικής για τη μείωση των ρύπων στην πηγή και στην απουσία μέτρων σε εθνικό επίπεδο. Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές επωμίζονται μεγάλο μέρος του φόρτου και της ευθύνης για την επίλυση των προβλημάτων. Είναι απαραίτητο να υιοθετηθεί μια πολυεπίπεδη προσέγγιση, όπου κάθε βαθμίδα διακυβέρνησης (ευρωπαϊκή, εθνική, περιφερειακή και τοπική) αναλαμβάνει τις ευθύνες της και θεσπίζει εκείνα τα μέτρα που μπορεί και που πρέπει να εφαρμόσει η ίδια·

—

τονίζει ότι οι πολιτικές της ΕΕ για τις εισροές και για τις εκπομπές πρέπει να συνδέονται μεταξύ τους. Γι’ αυτό, είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν όμοια επίπεδα φιλοδοξίας και συντονισμένα χρονοδιαγράμματα για τις δύο πολιτικές, ήδη κατά τη φάση της χάραξής τους·

—

συνιστά να ενισχυθεί η πολιτική της ΕΕ για τις εκπομπές, ιδιαίτερα καθιστώντας την αναθεώρηση της οδηγίας ΕΑΟΕ αρκετά φιλόδοξη ώστε να συμβάλει στη μείωση των συγκεντρώσεων υποβάθρου, θεσπίζοντας αυστηρότερα πρότυπα Euro για τα οχήματα όσον αφορά το NO2/NOx και τα αιωρούμενα σωματίδια, και αυστηρότερες προδιαγραφές για τις εκπομπές των άλλων κινητών πηγών, καλύπτοντας το χάσμα μεταξύ των προτύπων ΕΕ για τις εκπομπές οχημάτων και τις σημερινές εκπομπές οχημάτων υπό πραγματικές συνθήκες, και μειώνοντας τις εκπομπές στη ναυτιλία και τις αεροπορικές μεταφορές, και τις εκπομπές αμμωνίας στη γεωργία·

—

συνιστά να συμβάλει η αναθεώρηση των οδηγιών για την ποιότητα του αέρα (2008/50/ΕΚ και 2004/107/ΕΚ)·ιδιαίτερα στη μείωση του αριθμού ουσιών και του αριθμού στόχων και ανώτατων ορίων, εστιάζοντας στις πιο ρυπογόνες ουσίες και στους δείκτες που αντικατοπτρίζουν καλύτερα τις πτυχές της υγείας.· Διερωτάται μήπως η συγκέντρωση σωματιδίων και ο στοιχειακός άνθρακας / αιθάλη αποτελούν καλύτερους δείκτες, και πώς θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν στην οδηγία. Προτείνει να εξεταστεί αν η ετήσια μέση οριακή τιμή για τα ΑΣ10 θα μπορούσε να χρησιμοποιείται για ελέγχους με βάση πολυετείς μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις. Προτείνει να επεκταθεί η δυνατότητα παρέκκλισης όσον αφορά τη μείωση των συγκεντρώσεων NO2 εφόσον πληρούνται ορισμένοι όροι και ζητά να επιβληθούν ειδικοί κανόνες σχετικά με τους σταθμούς μέτρησης, προκειμένου να διασφαλιστεί η συγκρισιμότητα των μετρήσεων.

Εισηγητής

ο κ. Cor LAMERS (NL/EVP), Δήμαρχος Houten

Έγγραφο αναφοράς

Επιστολή του Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της 19ης Ιουλίου 2011

1.

γνωρίζει την πρόθεση της Επιτροπής να παρουσιάσει το 2013 μια συνολική αναθεώρηση της πολιτικής της ΕΕ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, σε συνδυασμό με τους νέους μακροπρόθεσμους στόχους για την περίοδο μετά το 2020. Η εκτενής αυτή αναθεώρηση θα καλύψει, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα θέματα:

2.

επικροτεί το αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κατάρτιση διερευνητικής γνωμοδότησης της ΕτΠ σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής πολιτικής για την ποιότητα του αέρα·

3.

δηλώνει ότι στη γνωμοδότηση (1) —καθώς πρόκειται για διερευνητική γνωμοδότηση, που εκδίδεται στο στάδιο της διαβούλευσης εμπειρογνωμόνων της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της ΕΕ— παρουσιάζονται τόσο διοικητικές/πολιτικές όσο και τεχνικές πτυχές του θέματος (συστάσεις για τη νομοθεσία και συστάσεις για τις μεθόδους)·

4.

σημειώνει ότι η ποιότητα του αέρα επηρεάζει την καθημερινή ζωή και την υγεία των πολιτών τόσο στις αστικές όσο και στις αγροτικές περιοχές. Η δημόσια υγεία και το περιβάλλον θα πρέπει να αποτελέσουν κεντρικά στοιχεία των προσπαθειών για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα. Ταυτόχρονα, πρέπει να επιδιωχθεί η εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης και των προσπαθειών για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η βελτίωση της προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας μπορεί παράλληλα να τονώσει και την οικονομία και να μειώσει το οικονομικό κόστος παραγόντων που επιβαρύνουν ή βλάπτουν την υγεία·

5.

εκφράζει την ικανοποίησή της που η ποιότητα του αέρα έχει βελτιωθεί σημαντικά στην Ευρώπη, χάρη στις συνδυασμένες επιδράσεις της σχετικής πολιτικής της ΕΕ και των μέτρων που λαμβάνονται από τα κράτη μέλη (σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο). Οι δύο τελευταίες δεκαετίες δείχνουν ανοδική τάση. Ωστόσο, η ΕτΠ ανησυχεί για την πρόσφατη επιβράδυνση της τάσης αυτής·

6.

παρατηρεί ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση δημιουργεί τα πιο σοβαρά προβλήματα και «μελανά σημεία» έντονης ρύπανσης (hotspots) στις αστικές περιοχές. Παρ’ όλα τα μέτρα που λαμβάνονται σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, πολλές ευρωπαϊκές πόλεις δεν μπορούν να συμμορφωθούν εγκαίρως με τις οριακές τιμές για τα αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ10 και ΑΣ2,5) και το NO2. Έτσι, η πλειονότητα των Ευρωπαίων ζει σε περιοχές όπου η συγκέντρωση ατμοσφαιρικών ρύπων είναι επικίνδυνη για την υγεία·

7.

διαπιστώνει, εξάλλου, ότι οι αγροτικές και οι περιαστικές ζώνες πλήττονται επίσης από την ατμοσφαιρική ρύπανση, με σοβαρές συνέπειες για το περιβάλλον, τις καλλιέργειες και τους φυσικούς βιοτόπους·

8.

συμφωνεί ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση πρέπει να μειωθεί, αλλά θεωρεί ότι πρέπει ταυτόχρονα να συνεχιστεί η ομαλή λειτουργία του κοινωνικού και οικονομικού ιστού των πόλεων. Στα περισσότερα κράτη μέλη, οι προσωπικές μετακινήσεις και οι εμπορευματικές μεταφορές με μηχανοκίνητα οχήματα (που χρησιμοποιούν κυρίως ντίζελ και βενζίνη) είναι μία από τις σημαντικότερες αιτίες των «μελανών σημείων» έντονης ατμοσφαιρικής ρύπανσης από NO2. Απαιτείται αποτελεσματικότερη δράση για την αντιμετώπισή τους, τόσο σε επίπεδο εκπομπών όσο και σε επίπεδο ρύθμισης της κυκλοφορίας·

9.

πιστεύει ότι το βασικό ζητούμενο κατά την αναθεώρηση της πολιτικής της ΕΕ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα πρέπει να είναι πώς (δηλαδή με τι είδους ρυθμίσεις και με ποια μέτρα) μπορεί η νομοθεσία της ΕΕ να οδηγήσει σε βελτίωση της κατάστασης. Προς τούτο, πρέπει να ληφθούν υπόψη τουλάχιστον οι ακόλουθες σημαντικές πτυχές: η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, η ολοκληρωμένη προσέγγιση και η αποτελεσματική εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ στις ευρωπαϊκές πόλεις. Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στη δυνατότητα εφαρμογής της ευρωπαϊκής οδηγίας και στα προβλήματα εφαρμογής στις πόλεις και τις περιφέρειες·

10.

επισημαίνει ότι η διακυβέρνηση πρέπει να αποτελέσει σημαντικό στοιχείο στην ανάπτυξη της νέας νομοθεσίας της ΕΕ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα. Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει διασυνοριακές και εθνικές διαστάσεις και, επομένως, απαιτείται δράση σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης (ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό). Η ΕτΠ συνιστά μια πολυεπίπεδη προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία κάθε επίπεδο διακυβέρνησης θα επωμίζεται το δικό του μερίδιο της ευθύνης και θα λαμβάνει εκείνα τα μέτρα που μπορούν και που πρέπει να ληφθούν καλύτερα στο συγκεκριμένο επίπεδο·

11.

τονίζει την ανάγκη μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης της ανάπτυξης της νέας ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Στο μέτρο του δυνατού, η πρόληψη της ρύπανσης θα πρέπει να γίνεται στην πηγή. Είναι σημαντικό να εντοπιστούν οι αιτίες της ρύπανσης και να αντιμετωπιστούν οι εκπομπές στην πηγή με όσο το δυνατόν πιο αποδοτικό και πιο φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο·

12.

σημειώνει ότι για τη βελτίωση της δημόσιας υγείας απαιτείται μια φιλόδοξη πολιτική της ΕΕ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα. Όμως, είναι αδύνατο να εφαρμοστεί μια πολιτική για τις εισροές ρύπων, με οριακές τιμές σε επίπεδο ΕΕ, χωρίς μια αποτελεσματική πολιτική για τις εκπομπές, με μέτρα της ΕΕ για την πρόληψη της ρύπανσης στην πηγή. Το επίπεδο φιλοδοξίας της αναθεωρούμενης οδηγίας πρέπει, συνεπώς, να ευθυγραμμιστεί στενά με το επίπεδο φιλοδοξίας των εθνικών ανώτατων ορίων για τις εκπομπές και της πολιτικής της ΕΕ για τις εκπομπές (πολιτική για την πρόληψη στην πηγή). Στο πλαίσιο αυτό, η ΕτΠ θεωρεί ότι η συγχώνευση των οδηγιών για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα (2008/50/ΕΚ και 2004/107/ΕΚ) και της αναθεωρημένης οδηγίας για τα εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών (2001/81/ΕΚ) θα βοηθήσει να ευθυγραμμιστούν τα διαφορετικά επίπεδα φιλοδοξίας·

13.

πιστεύει ότι η θεματική στρατηγική για την ατμοσφαιρική ρύπανση έχει συμβάλει στον περιορισμό της έκθεσης των πολιτών σε ατμοσφαιρικούς ρύπους και στη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος·

14.

εκφράζει τη λύπη της που δεν εφαρμόσθηκαν στην πράξη όλα τα μέτρα για τη μείωση της ρύπανσης στην πηγή τα οποία είχαν ανακοινωθεί στη θεματική στρατηγική. Τα κυριότερα μέτρα της ΕΕ για τη μείωση στην πηγή όπου παρατηρούνται ελλείψεις είναι:

15.

παρατηρεί ότι οι δήμοι και οι περιφέρειες καταβάλλουν πολλές προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα, με μέτρα που επικεντρώνονται ιδίως στα εξής:

16.

επισημαίνει ότι θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω η ευρωπαϊκή πολιτική σε όλα τα επίπεδα, ιδίως όσον αφορά την ποσοτική μείωση και την χωρική και τομεακή απομάκρυνση από τις οδικές ιδιωτικές και εμπορευματικές μεταφορές. Πρέπει, όμως, να σημειωθεί ότι η συμμόρφωση με τις οριακές τιμές για τα αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ10 και ΑΣ2,5) και το NO2 δεν μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο με τέτοια μέτρα. Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο σε τρία είδη εμποδίων: περιορισμένη επιρροή, περιορισμένες δυνατότητες και περιορισμένα περιθώρια άσκησης πολιτικής (βλ. σημεία 17, 19 και 22)·

17.

πιστεύει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές, μόνες τους, έχουν χωρικά περιορισμένη επιρροή στη βελτίωση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα (πρώτη κατηγορία εμποδίων). Οι τοπικές και οι περιφερειακές πολιτικές επικεντρώνονται στη μείωση των εκπομπών από τις τοπικές πηγές, ενώ μεγάλο μέρος των τοπικών συγκεντρώσεων λεπτών σωματιδίων ΑΣ10 και ΑΣ2,5 και ειδικά όζοντος έχει διασυνοριακή ή/και διαπεριφερειακή προέλευση·

18.

σημειώνει ότι τα υψηλά επίπεδα συγκεντρώσεων υποβάθρου των ατμοσφαιρικών ρύπων και η πολλαπλά ανεπαρκής εφαρμογή και αναθεώρηση της οδηγίας για τα εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών (2001/81/ΕΚ) μπορεί να περιορίσουν τις προοπτικές επιτυχίας των μέτρων των αυτοδιοικητικών αρχών για την τήρηση των ευρωπαϊκών προτύπων ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα. Η συσσώρευση των διάφορων εκπομπών (τοπικών, περιφερειακών, εθνικών και διεθνών) δημιουργεί τις αποκαλούμενες «συγκεντρώσεις υποβάθρου», οι οποίες μπορεί να είναι τόσο υψηλές, ώστε ακόμη και μια μικρή ρύπανση σε τοπικό επίπεδο μπορεί να επιφέρει προσέγγιση ή και υπέρβαση των οριακών τιμών. Στις περιπτώσεις αυτές, τα περιθώρια δράσης των δήμων και των περιφερειών είναι, βεβαίως, πολύ περιορισμένα·

19.

διαπιστώνει ότι οι δυνατότητες που έχουν οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές να θεσπίσουν μέτρα είναι περιορισμένες (δεύτερη κατηγορία εμποδίων). Οι αστικές πολιτικές επικεντρώνονται στην κινητικότητα, τη χωροταξία και τη λήψη ειδικών μέτρων για την εξάλειψη των «μελανών σημείων». Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές δεν μπορούν να λάβουν σχεδόν κανένα αποτελεσματικό μέτρο βάσει των χαρακτηριστικών της πηγής·

20.

επισημαίνει ότι, κατά τη χάραξη των πολιτικών τους για την ποιότητα του αέρα, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές έχουν προβλέψει τα οφέλη που θα προκύψουν από την υιοθέτηση μέτρων επιπέδου ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών στην πηγή. Εκ των υστέρων, είναι σαφές ότι η έλλειψη φιλοδοξίας της πολιτικής για την αντιμετώπιση της ρύπανσης στην πηγή, εκτός του ότι δεν έχει αποφέρει πάντα το επιθυμητό αποτέλεσμα στο ευρωπαϊκό οδικό δίκτυο (βλ. Μέρος Δ κατωτέρω), είναι και μία από τις σημαντικότερες αιτίες της υπέρβασης των οριακών τιμών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο·

21.

σημειώνει ότι οι προσπάθειες για περαιτέρω μείωση των τοπικών συγκεντρώσεων με τοπικά μόνο μέτρα μπορεί να επηρεάσει αισθητά την καθημερινότητα και να προκαλέσει σημαντικό κόστος. Για την εφαρμογή των μέτρων αυτών, απαιτούνται πόροι που συχνά δεν διαθέτουν οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές και αρμοδιότητες τις οποίες δεν έχουν επίσημα σε όλα τα κράτη μέλη. Εξάλλου, μια διεθνής και ευρωπαϊκή πολιτική για την πρόληψη στην πηγή είναι πολύ πιο αποδοτική από οικονομική άποψη·

22.

σημειώνει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές έχουν περιορισμένες εξουσίες (τρίτη κατηγορία εμποδίων). Σε πολλά κράτη μέλη, τα μέτρα στήριξης σε εθνικό επίπεδο είναι δυστυχώς ανύπαρκτα ή ανεπαρκή, γεγονός που αποδυναμώνει ακόμη περισσότερο τις τοπικές αρχές. Για παράδειγμα, δεν διαθέτουν όλα τα κράτη μέλη εθνικό σχέδιο για την ποιότητα του αέρα και τα περισσότερα δεν ακολουθούν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, δεσμευτική για όλες τις βαθμίδες της διοίκησης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εθνικές αρχές αποθαρρύνουν ή ακόμα και απαγορεύουν στις τοπικές και περιφερειακές αρχές να προβούν στη θέσπιση συμπληρωματικών ή αυστηρότερων μέτρων: σε ορισμένα κράτη μέλη, για παράδειγμα, κατ’ αποκλειστικότητα αρμόδιες για την καθιέρωση ζωνών χαμηλών εκπομπών δεν είναι οι τοπικές, αλλά οι εθνικές αρχές. Οι κανόνες της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ περιορίζουν επίσης τα περιθώρια επιλογών όσον αφορά τις τοπικές και τις περιφερειακές πολιτικές. Η ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και προσώπων περιορίζεται τελικά με τη δημιουργία υπερβολικά μεγάλων (π.χ. περιφερειακών) περιβαλλοντικών ζωνών και με το κλείσιμο δρόμων και γεφυρών. Για τους ίδιους λόγους, καθίσταται αδύνατη και η απαγόρευση σε εθνικό επίπεδο των ρυπογόνων οχημάτων·

23.

παρατηρεί ότι διάφορα κράτη μέλη καταρτίζουν εθνική νομοθεσία, σύμφωνα με την οποία οι χρηματικές ποινές που επιβάλλονται για την παράβαση κανόνων της ΕΕ μπορούν να μετακυλιστούν στους δήμους και τις περιφέρειες. Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές είναι υποχρεωμένες να συμμορφωθούν με τις οριακές τιμές με τις περιορισμένες δυνατότητες και τα πενιχρά μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, ενώ το ευρωπαϊκό και το εθνικό διοικητικό επίπεδο έχουν πολύ πιο εκτενείς και αποτελεσματικές δυνατότητες και πόρους. Γι’ αυτό, σε περίπτωση που δεν πληρούνται οι οριακές τιμές, τα κράτη μέλη πρέπει να εξακολουθήσουν να φέρουν την ευθύνη για την πληρωμή των προστίμων. Η ΕτΠ θεωρεί άδικη τη «μετακύλιση» των οικονομικών κυρώσεων στις τοπικές και περιφερειακές αρχές και εκφράζει την πλήρη αντίθεσή της·

24.

συμπεραίνει ότι η τάση επιβράδυνσης που παρατηρείται όσον αφορά τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα είναι σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα της μη φιλόδοξης ευρωπαϊκής πολιτικής για τη μείωση των ρύπων στην πηγή και των ανεπαρκών μέτρων σε εθνικό επίπεδο. Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές επωμίζονται μεγάλο μέρος του φόρτου και της ευθύνης για την επίλυση των προβλημάτων·

25.

διαπιστώνει επίσης ότι η καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης δεν είναι επαρκώς συντονισμένη μεταξύ των κρατών μελών. Συγκεκριμένα, τα όρια ενημέρωσης και προειδοποίησης διαφέρουν μεταξύ γειτονικών χωρών, η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών σε πραγματικό χρόνο κατά τη διάρκεια κρίσιμων καταστάσεων ρύπανσης δεν είναι οργανωμένη και δεν υπάρχει συντονισμός μεταξύ των σχεδίων δράσης σε μεγάλες ζώνες ρύπανσης που είναι κοινές σε πολλά κράτη μέλη·

26.

τονίζει ότι ούτε τα προβλήματα της ποιότητας του αέρα μπορούν να λυθούν, ούτε η ευρωπαϊκή πολιτική να εφαρμοστεί, από ένα και μόνο επίπεδο διακυβέρνησης. Είναι απαραίτητο να υιοθετηθεί μια πολυεπίπεδη προσέγγιση, όπου κάθε βαθμίδα διακυβέρνησης (ευρωπαϊκή, εθνική, περιφερειακή και τοπική) αναλαμβάνει τις ευθύνες της και θεσπίζει εκείνα τα μέτρα που μπορεί και που πρέπει να εφαρμόσει η ίδια·

27.

επισημαίνει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές εξαρτώνται εν μέρει από τα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών στην πηγή που λαμβάνονται σε εθνικό και διεθνές επίπεδο και συμβάλλουν έτσι ουσιαστικά στην επίτευξη χαμηλότερων επιπέδων υποβάθρου. Με βάση τα εν λόγω μέτρα, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές μπορούν στη συνέχεια να διαμορφώσουν τις δικές τους πολιτικές στον τομέα αυτό, για παράδειγμα καθιστώντας πιο αυστηρούς τους όρους πρόσβασης στις περιβαλλοντικές ζώνες·

28.

πιστεύει ότι η εφαρμογή των κανονισμών σχετικά με την ποιότητα του αέρα δεν είναι μόνο νομικό θέμα (μεταφοράς στην εθνική νομοθεσία). Στον βαθμό που το επιτρέπει η εσωτερική διάρθρωση του συγκεκριμένου κράτους μέλους, η ΕτΠ συνιστά τη θέσπιση σχεδίων εθνικού ή/και ομοσπονδιακού επιπέδου για την ποιότητα του αέρα ή/και τη μείωση των ρύπων, με την εφαρμογή ολοκληρωμένης και συντονισμένης προσέγγισης και τη συνεκτίμηση των διακρατικών πτυχών του προβλήματος. Τάσσεται δε υπέρ μιας πολυεπίπεδης προσέγγισης και συνιστά τη συγκρότηση διυπηρεσιακών ομάδων στα κράτη μέλη, οι οποίες θα επιτρέπουν σε ειδήμονες από τις διάφορες βαθμίδες διοίκησης να συνεργαστούν για την ανάπτυξη των εθνικών σχεδίων και προγραμμάτων (2)· Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα προαχθεί η συνέργεια και η συνοχή μεταξύ των εθνικών, των περιφερειακών και των τοπικών μέτρων·

29.

εκτιμά τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επιστήσει την προσοχή στις βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και ζητά να συνεχιστεί η πολιτική αυτή·

30.

επισημαίνει ότι η συνοχή και η συνέργεια με τις διεθνείς εξελίξεις είναι σημαντικές και τονίζει ότι η εισαγωγή ανώτατων ορίων εκπομπών στο αναθεωρημένο πρωτόκολλο του Γκέτεμποργκ πρέπει να αποτελέσει απαραίτητο συμπλήρωμα της αναθεώρησης της κοινοτικής οδηγίας για τα ανώτατα εθνικά όρια εκπομπών (2001/81/ΕΚ)·

31.

θεωρεί σημαντικό να υπάρχει συνοχή και συνέργεια μεταξύ των μέτρων για τους διάφορους ρύπους. Προς τούτο, είναι απαραίτητο να υιοθετηθεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της πολιτικής της ΕΕ για την ποιότητα του αέρα, η οποία να λαμβάνει υπόψη και τις πολιτικές για άλλους τομείς όπως το κλίμα, η βιομηχανία, οι μεταφορές, η στέγαση και η ενέργεια. Η βελτίωση της βιωσιμότητας της πολιτικής για τις μεταφορές και η καθιέρωση αειφόρων τρόπων παραγωγής και κατανάλωσης της ενέργειας θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε σημαντική μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης·

32.

λυπάται για την έλλειψη συνέργειας που υπάρχει συχνά μεταξύ των μέτρων. Τα μέτρα μπορεί σε μία περίπτωση να έχουν θετικές και σε άλλη περίπτωση αρνητικές επιπτώσεις. Η αυξημένη χρήση βιομάζας, όπως το βιοντίζελ σε εγκαταστάσεις μικρής κλίμακας, μπορεί, για παράδειγμα, να οδηγήσει σε αύξηση των εκπομπών αιθάλης, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο την ποιότητα του αέρα και τη δημόσια υγεία. Η αύξηση των πετρελαιοκίνητων οχημάτων μπορεί μεν να μειώσει τις εκπομπές CO2, αλλά συμβάλλει αρνητικά στις εκπομπές αιωρούμενων σωματιδίων. Οι τεχνολογίες μείωσης των εκπομπών σωματιδίων, με τη σειρά τους, μπορεί να έχουν αρνητική επίδραση στις εκπομπές NO2 των πετρελαιοκίνητων οχημάτων, επιβραδύνοντας την πτωτική τάση των συγκεντρώσεων NO2. Οι αρνητικές αυτές συνέπειες πρέπει να αποτραπούν όσο το δυνατόν περισσότερο, μέσω της μεγαλύτερης ολοκλήρωσης των σχετικών πολιτικών. Συνιστάται να επιδιωχθεί μια κατάσταση «win-win», από την οποία να βγαίνουν κερδισμένοι όλοι οι ενεχόμενοι τομείς πολιτικής ή τουλάχιστον να θεσπιστούν κριτήρια βάσει των οποίων θα καθορίζεται ποιος στόχος έχει προτεραιότητα·.·

33.

παρατηρεί ότι η πολιτική για την ποιότητα του αέρα πρέπει να συνδεθεί με την πολιτική για την προώθηση της χρήσης εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Η χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας (π.χ. συστήματα χρήσης γεωθερμικής ενέργειας, ηλιακοί συσσωρευτές, κ.λπ.) θα συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα·

34.

εφιστά την προσοχή στην ανεπαρκή συνέργεια μεταξύ της πολιτικής για το κλίμα και της πολιτικής για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα. Η πολιτική για την ποιότητα του αέρα συμβάλλει κατά κανόνα θετικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής· αντιθέτως, η κλιματική πολιτική έχει περιορισμένη επίδραση στην ατμοσφαιρική ρύπανση, επειδή ακολουθεί τη δική της δυναμική και το δικό της χρονοδιάγραμμα. Ο προσανατολισμός της πολιτικής για το κλίμα είναι περισσότερο μακροπρόθεσμος, σε αντίθεση με την πολιτική για την ποιότητα του αέρα, η οποία έχει περισσότερο βραχυπρόθεσμο έως μεσοπρόθεσμο προσανατολισμό·

35.

πιστεύει ότι υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες συνέργειας ανάμεσα στην πολιτική για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και στην πολιτική για τον περιβάλλοντα θόρυβο, ιδίως όταν μπορεί να επιτευχθεί μείωση της κυκλοφορίας, και ότι πρέπει και σε αυτήν την περίπτωση να επιδιωχθεί μια κατάσταση «win-win», από την οποία να βγαίνουν κερδισμένοι και οι δύο τομείς πολιτικής (4)·

36.

ζητεί επέκταση της καταγραφής των εκπομπών και των εισροών μέσω ενός «Ολοκληρωμένου Συστήματος Παρακολούθησης», το οποίο να περιλαμβάνει συντονισμένη συλλογή και αξιολόγηση των εκπομπών, επέκταση του φάσματος των υλικών, (εφόσον υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις ότι επηρεάζουν όντως την υγεία των πολιτών ή το περιβάλλον ή εφόσον η αξιολόγηση περιορίζεται στην εφαρμογή προτύπων παρακολούθησης), μοντελοποίηση της διάχυσης και μέτρηση της έκθεσης και της επίδρασης στον χώρο και στον χρόνο, αλλά με τον ρητό όρο ότι δεν θα επιφέρει υπερβολική αύξηση του διοικητικού φόρτου·

37.

υπογραμμίζει τη σημασία της συνοχής και της συνέργειας μεταξύ της πολιτικής για τις εισροές (οριακές τιμές της ΕΕ) και της πολιτικής για τις εκπομπές (μέτρα της ΕΕ για την αντιμετώπιση της ρύπανσης στην πηγή). Οι εισροές είναι αποτέλεσμα των επιπέδων, της τοποθεσίας και των συνθηκών διάδοσης ή/και διασποράς των εκπομπών. Επιπλέον, η μείωση των εισροών (επίπεδα συγκέντρωσης) μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα με την εφαρμογή μιας φιλόδοξης πολιτικής για τις εκπομπές·

38.

καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η φιλόδοξη πολιτική της ΕΕ για τις εισροές δεν οδήγησε αυτομάτως σε αντίστοιχα φιλόδοξη πολιτική και για τις εκπομπές, με αποτέλεσμα να υπάρχει ανισορροπία μεταξύ των δύο πολιτικών. Κατά συνέπεια, τα προβλήματα εφαρμογής που αντιμετωπίζουν πολλές ευρωπαϊκές πόλεις (βλ. Μέρος Β) και η επιβράδυνση της βελτίωσης της ποιότητας του αέρα μπορούν να αποδοθούν σε μεγάλο βαθμό στις αναντιστοιχίες μεταξύ των ευρωπαϊκών πολιτικών για τις εισροές και για τις εκπομπές, αναντιστοιχίες οι οποίες θα πρέπει να αντιμετωπιστούν σε οποιαδήποτε μελλοντική εξέλιξη των σχετικών πολιτικών ή μέτρων, προκειμένου να επέλθει εξισορρόπηση:

39.

επισημαίνει ότι οι νέες φιλοδοξίες όσον αφορά την ποιότητα του αέρα (αυστηρότερες οριακές τιμές) πρέπει να είναι ρεαλιστικές και εφικτές και, επομένως, να συνδυάζονται με μέτρα περιορισμού της ρύπανσης στην πηγή που οδηγούν σε ουσιαστική μείωση των εκπομπών σε όλη την Ευρώπη. Οι πολιτικές της ΕΕ για τις εισροές και για τις εκπομπές πρέπει να συνδέονται μεταξύ τους. Γι’ αυτό, είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν όμοια επίπεδα φιλοδοξίας και συντονισμένα χρονοδιαγράμματα για τις δύο πολιτικές (βλ. προηγούμενο σημείο) ήδη κατά τη φάση της χάραξής τους. Η ΕτΠ εφιστά επίσης την προσοχή στη φάση της εφαρμογής, κατά την οποία ορισμένα από τα μέτρα για τη μείωση της ρύπανσης στην πηγή που προβλέπονται στην αναθεωρημένη θεματική στρατηγική ενδέχεται να μην εφαρμοστούν ή να μην οδηγήσουν στην πράξη σε μείωση των εκπομπών (όπως προβλέπεται στην πολιτική για τις εκπομπές). Η ΕτΠ προτείνει να λαμβάνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε τέτοιες περιπτώσεις αντισταθμιστικά μέτρα. Θα μπορέσει έτσι να αποτραπεί η επανεμφάνιση της σημερινής αναντιστοιχίας μεταξύ των πολιτικών για τις εκπομπές και για τις εισροές, που θέτει εκ νέου τις τοπικές και περιφερειακές αρχές σε κατάσταση αδυναμίας·

40.

υπό το πρίσμα αυτής της επιθυμίας για συνοχή μεταξύ της πολιτικής εισροών και της πολιτικής εκπομπών, προτείνει το ακόλουθο χρονοδιάγραμμα για τη μελλοντική εξέλιξη της πολιτικής της ΕΕ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα:

41.

επισημαίνει ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλείται κατά κύριο λόγο από τις οδικές και εναέριες μεταφορές, τη ναυτιλία, τη θέρμανση, τα νοικοκυριά, τη βιομηχανία και τη βιομηχανική κτηνοτροφία. Είναι, συνεπώς, απαραίτητη μια φιλόδοξη πολιτική για την πρόληψη της ρύπανσης στην πηγή (5)· Εν προκειμένω, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι οι μηχανοκίνητες οδικές μεταφορές είναι μία από τις σημαντικότερες άμεσες αιτίες των «μελανών σημείων» έντονης ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις αστικές περιοχές·

42.

εκφράζει την ικανοποίησή της, από τη σκοπιά της ποιότητας του αέρα, για τον φιλόδοξο χαρακτήρα της Λευκής Βίβλου «Χάρτης πορείας για έναν ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο μεταφορών - Προς μια ανταγωνιστική και αποδοτική αξιοποίηση των πόρων του συστήματος μεταφορών» (COM(2011) 144 τελικό). Ωστόσο, προκειμένου να επιτευχθεί το αναγκαίο επίπεδο φιλοδοξίας για την ποιότητα του αέρα, η ΕτΠ ζητεί να καταρτιστεί ένα ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης με ενδιάμεσους στόχους, συγκεκριμένα μέτρα (π.χ. μέτρα επιπέδου ΕΕ για την πρόληψη της ρύπανσης στην πηγή) και προγραμματισμένες αξιολογήσεις (6)·

43.

καλεί την ΕΕ να δώσει πιο συστηματικά μεγαλύτερη προσοχή από ό,τι στο παρελθόν, πέραν της μείωσης των εκπομπών από κάθε κινητή ή σταθερή πηγή, και στη μείωση του συνολικού όγκου των εκπομπών από τις διάφορες πηγές. Η θέσπιση τέτοιων ποσοτικών μέτρων επαφίεται μέχρι σήμερα ως επί το πλείστον στους δήμους και στις περιφέρειες. Η συμβολή της ΕΕ θα μπορούσε να καλύψει αρχικά τις ακόλουθες ενέργειες:

44.

είναι της άποψης ότι η πολιτική της ΕΕ για τις εκπομπές πρέπει να βασίζεται σε πρότυπα (και να είναι στοχευμένη πολιτική, συνοδευόμενη από τους κατάλληλους στόχους), ούτως ώστε να μην θέτει εμπόδια στην πρόοδο της τεχνολογικής καινοτομίας·

45.

συνιστά να καθιερωθεί μια υποχρέωση πρόληψης, κατά το πρότυπο του νόμου-πλαισίου για τα απόβλητα, η οποία να καθιστά δυνατή την ανάλογη διαχείριση των υφιστάμενων πόρων·

46.

επισημαίνει ότι οι διαδεδομένες υπερβάσεις των οριακών τιμών των NO2 οφείλονται κατ' ουσία στον ανεπαρκή ή καθυστερημένο περιορισμό των εκπομπών(για τα μηχανοκίνητα οχήματα) εκ μέρους της ΕΕ, γι αυτό και συνιστά να θεσπιστούν επειγόντως αυστηρότερα πρότυπα Euro για τα οχήματα όσον αφορά το NO2/NOx και τα αιωρούμενα σωματίδια. Είναι σημαντικό τα τηρηθεί αυστηρά το χρονοδιάγραμμα για την καθιέρωση των προτύπων Euro VI/6·

47.

συνιστά να θεσπιστούν αυστηρότερες προδιαγραφές και για τις εκπομπές των άλλων κινητών πηγών·, όπως τα οχήματα εκτός δρόμου (off road), η εγκατάσταση φίλτρων στα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν (retrofit) ή η επικαιροποίηση των ευρωπαϊκών κανόνων για τις μοτοσικλέτες, μεταξύ άλλων·

48.

υπογραμμίζει το χάσμα που υπάρχει μεταξύ της νομοθεσίας της ΕΕ και των πραγματικών εκπομπών των οχημάτων στο οδικό δίκτυο. Τα πρότυπα Euro V/5 ήταν (και είναι) φιλόδοξα· παρ’ όλα αυτά, όμως, η φιλοδοξία αυτή δεν οδήγησε σε κατακόρυφη πτώση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ο σημαντικότερος λόγος είναι το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στη νομική πραγματικότητα της νομοθεσίας της ΕΕ και τις πραγματικές εκπομπές των οχημάτων στον δρόμο. Ήδη όταν εισήχθησαν τα πρότυπα Euro-III για τα φορτηγά οχήματα, φάνηκε σαφώς ότι οι εκπομπές υπό πραγματικές συνθήκες οδήγησης ήταν υψηλότερες των αναμενόμενων και δεν προέκυψε η προσδοκώμενη μείωση των εκπομπών. Το ίδιο πρόβλημα παρατηρήθηκε με την εισαγωγή των προτύπων Euro-IV και Euro-V για τα φορτηγά και τα επιβατηγά πετρελαιοκίνητα οχήματα, καθώς επίσης —αν και σε μικρότερο βαθμό— για τις εκπομπές NOx από τα επιβατηγά αυτοκίνητα. Για να υλοποιηθούν οι φιλοδοξίες της νομοθεσίας της ΕΕ, το πρότυπο Euro VI/6 για τις εκπομπές οχημάτων στον κύκλο δοκιμών πρέπει να ανταποκρίνεται καλύτερα στις πραγματικές εκπομπές μιας μέσης διαδρομής στην πόλη·

49.

εφιστά επίσης την προσοχή στο γεγονός ότι, στην πράξη, τα νέα οχήματα που παραδίδονται υπόκεινται σε τακτικές τεχνικές προσαρμογές. Έτσι, οι εκπομπές διοξειδίου του θείου και αιωρούμενων σωματιδίων σε πραγματικές συνθήκες είναι υψηλότερες από τις αναμενόμενες εκπομπές με βάση τις δοκιμές έγκρισης τύπου. Με την καθιέρωση του προτύπου Euro VI για τα φορτηγά, η πρακτική αυτή θα πρέπει στο μέτρο του δυνατού να αποφεύγεται και να τιμωρείται. Για να αποφευχθεί αυτό το πρόβλημα, η ΕτΠ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τη νομοθεσία, τις εγκρίσεις και τις επιθεωρήσεις φορτηγών σε αυτόν τον τομέα. Θα πρέπει επίσης να εξεταστεί κατά πόσον οι εν λόγω τεχνικές προσαρμογές μπορεί να καταστούν αδύνατες στο μέλλον.

50.

ζητεί να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα βαρέα οχήματα (λεωφορεία και φορτηγά) τα οποία ανήκουν στα πλέον ρυπογόνα οχήματα. Τα μεσαία επαγγελματικά οχήματα (όπως τα ημιφορτηγά) εκπέμπουν επίσης σημαντικά πιο πολλά NOx από ό,τι το μέσο αυτοκίνητο και η πολιτική της ΕΕ για τις εκπομπές θα πρέπει, συνεπώς, να ασχοληθεί ιδιαιτέρως με την ενίσχυση των προτύπων για τις εκπομπές από αυτά τα οχήματα, καθώς και από πετρελαιοκίνητα οχήματα, σε συνδυασμό με κατάλληλα μέτρα για τη διαχείριση της εμπορικής εφοδιαστικής και την προώθηση και βελτίωση των τοπικών δημόσιων συγκοινωνιών·

51.

σημειώνει ότι η φθορά των φρένων και των ελαστικών, από κοινού με τη φθορά του οδοστρώματος και την επαναιώρηση των σωματιδίων που βρίσκονται στο οδόστρωμα, συμβάλλει στην υψηλή συγκέντρωση αιωρούμενων σωματιδίων και συνιστά, επ’ ευκαιρία του ευρωπαϊκού προγράμματος-πλαισίου για την έρευνα, να μελετηθούν οι δυνατότητες περιορισμού αυτών των εκπομπών. Η ΕτΠ τονίζει την ανάγκη να αναπτυχθεί ένας οδηγός καλών πρακτικών με συστάσεις για τη χρήση των μέσων συγκράτησης κονιορτού, προκειμένου να αποτραπεί η περαιτέρω εξάπλωση ρύπων στην ατμόσφαιρα·

52.

διαπιστώνει ότι η βιομηχανία εξακολουθεί να ευθύνεται για το μεγαλύτερο ποσοστό των συνολικών εκπομπών στην Ευρώπη και ότι οι προσπάθειες για τη μείωση αυτών των εκπομπών ρυθμίζονται από την οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές (2010/75/ΕΕ). Τα φιλόδοξα έγγραφα αναφοράς βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών (BREF) καθώς και τα συμπεράσματα που προκύπτουν από αυτά, έχουν αποφασιστική σημασία για τη μείωση των συγκεντρώσεων υποβάθρου. Για να μπορούν να χρησιμοποιούνται και στο μέλλον οι βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές (ΒΔΤ), είναι αναγκαίο να αναθεωρούνται σε τακτικά διαστήματα τα BREF, καθώς και τα συμπεράσματά που προκύπτουν από αυτά, και να είναι τόσο φιλόδοξα ώστε να μειωθούν σε όλη την Ευρώπη οι συγκεντρώσεις υποβάθρου. Επίσης, πρέπει και να περιορίζεται στο ελάχιστο ο αριθμός των εξαιρέσεων (7)·

53.

διαπιστώνει ότι οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις συμβάλλουν επίσης στη ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα. Οι εκπομπές αμμωνίας συντελούν σε μεγάλο βαθμό στην οξίνιση και στον ευτροφισμό. Για να επιτευχθούν οι στόχοι προστασίας της φύσης και ιδιαίτερα των περιοχών Natura 2000, απαιτείται περαιτέρω μείωση των εκπομπών NH3. Η μείωση αυτών των εκπομπών ρυθμίζεται από την οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές (2010/75/ΕΕ). Είναι σημαντικό να λειτουργούν στο μέλλον και οι μεγάλες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, των οποίων η παραγωγή έχει σχεδόν βιομηχανικό χαρακτήρα, με την αξιοποίηση των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών και, συνεπώς, είναι αναγκαίο να αναθεωρούνται σε τακτικά διαστήματα τα έγγραφα αναφοράς ΒΔΤ·

54.

διαπιστώνει ότι οι εκπομπές της ναυτιλίας συμβάλλουν σημαντικά στις συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικών ρύπων σε πόλεις και περιοχές λιμανιών, σε πολυσύχναστες εσωτερικές πλωτές οδούς, καθώς και στις παράκτιες πόλεις και περιφέρειες. Η ΕτΠ καλεί τις εθνικές αρχές να μεριμνήσουν επειγόντως για την εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΔΝΟ) σε όλα τα παράκτια ύδατα της ΕΕ. Στις εσωτερικές πλωτές μεταφορές πρέπει να θεσπιστούν μέτρα για τη μείωση των εκπομπών σωματιδίων αλλά και NOx·

55.

επισημαίνει ότι οι εκπομπές από την εναέρια κυκλοφορία συμβάλλουν στις συγκεντρώσεις υποβάθρου των ατμοσφαιρικών ρύπων. Η ΕτΠ καλεί την ΕΕ και τις εθνικές αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα και να επιβάλουν αυστηρότερους κανόνες όσον αφορά τις εκπομπές των αεροσκαφών·

56.

επισημαίνει ότι η οδηγία για τα εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών (οδηγία «ΕΑΟΕ») είναι μακράν το καλύτερο μέσο για τη μείωση των συγκεντρώσεων υποβάθρου. Η διασυνοριακή ρύπανση του αέρα αποτελεί πολύ σημαντικό ποσοστό των συγκεντρώσεων υποβάθρου σε πολλά κράτη μέλη, που για ορισμένους ρύπους μπορεί και να υπερβαίνει το 50 % (μέσος όρος στη χώρα). Η ΕτΠ θεωρεί πολύ σημαντικό να είναι η αναθεώρηση της οδηγίας ΕΑΟΕ αρκετά φιλόδοξη ώστε να μειώσει τις συγκεντρώσεις υποβάθρου σε όλη την Ευρώπη, δεδομένου ότι αυτό θα καταστήσει την τοπική και περιφερειακή πολιτική για την ποιότητα του αέρα πιο ρεαλιστική και εφικτή·

57.

σημειώνει ότι η οδηγία για τα εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών αποτελεί σημαντικό μέσο για να υποχρεωθούν τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα στην πηγή. Προς τούτο, όμως, η αναθεωρημένη οδηγία ΕΑΟΕ και η πολιτική της ΕΕ για την πρόληψη της ρύπανσης στην πηγή πρέπει να είναι εξίσου φιλόδοξες με τις οδηγίες για την ποιότητα του αέρα (2008/50/ΕΚ και 2004/107/ΕΚ). Οι φιλόδοξοι στόχοι των οδηγιών για την ποιότητα του αέρα μπορούν να επιτευχθούν μόνο εάν υπάρξει υψηλή φιλοδοξία για αυτά τα συγκεκριμένα στοιχεία. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕτΠ εκτιμά ότι ο συνδυασμός της οδηγίας ΕΑΟΕ με τις οδηγίες για την ποιότητα του αέρα θα ενθαρρύνει την εναρμόνιση των διαφόρων επιπέδων φιλοδοξίας·

58.

ανησυχεί για την έλλειψη φιλοδοξίας εκ μέρους των κρατών μελών σε σχέση με την επικείμενη αναθεώρηση του Πρωτοκόλλου του Γκέτεμποργκ (το οποίο καθορίζει τις διεθνείς συμφωνίες για τα ανώτατα όρια εκπομπών). Αυτή η αναθεώρηση επηρεάζει την αναθεώρηση της οδηγίας ΕΑΟΕ, επομένως και το επίπεδο φιλοδοξίας της νέας νομοθεσίας της ΕΕ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα. Η ΕτΠ καλεί τα κράτη μέλη να τηρήσουν περισσότερο φιλόδοξη στάση κατά την επικείμενη αναθεώρηση του Πρωτοκόλλου του Γκέτεμποργκ·

59.

ζητά να γίνει τουλάχιστον απογραφή των εκπομπών στοιχειακού ή μαύρου άνθρακα (αιθάλης) και να καθιερωθεί ένα σύστημα παρακολούθησης για τον εντοπισμό νέων ατμοσφαιρικών ρύπων που θα μπορούσαν στο μέλλον να καλυφθούν από το εν λόγω Πρωτόκολλο·

60.

σημειώνει ότι οι οδηγίες για την ποιότητα του αέρα (2008/50/ΕΚ και 2004/107/ΕΚ) είναι πολύ σημαντικά μέσα για τη μείωση της έκθεσης των ανθρώπων και του περιβάλλοντος στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Μετά τον προσδιορισμό ελάχιστων επιπέδων προστασίας, όλες οι χώρες της ΕΕ έλαβαν μέτρα για τη μείωση των εκπομπών και των συγκεντρώσεων στα «μελανά σημεία» έντονης ρύπανσης. Η μείωση των εκπομπών σε μία χώρα συνεπάγεται ταυτόχρονα μείωση της διασυνοριακής ατμοσφαιρικής ρύπανσης, με αποτέλεσμα χώρες που συνορεύουν να βοηθούν η μία την άλλη στην τήρηση των οριακών τιμών·

61.

πιστεύει ότι η προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος πρέπει να είναι το σημείο εκκίνησης της αναθεώρησης των οδηγιών για την ποιότητα του αέρα. Για τη βελτίωση της δημόσιας υγείας απαιτείται υψηλότερο επίπεδο φιλοδοξίας. Ωστόσο, η ΕτΠ επιμένει ότι το επίπεδο φιλοδοξίας της αναθεωρημένης οδηγίας πρέπει να είναι πλήρως ευθυγραμμισμένο με εκείνο των εθνικών ανωτάτων ορίων εκπομπών και της πολιτικής της ΕΕ για τις εκπομπές (πρόληψη της ρύπανσης στην πηγή), όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω (σημείο 57)·

62.

παρατηρεί ότι οι οδηγίες για την ποιότητα του αέρα περιλαμβάνουν σήμερα 27 οριακές τιμές και τιμές-στόχους. Σημειώνει επίσης ότι ορισμένες από τις οριακές τιμές αλληλεπικαλύπτονται (για παράδειγμα, οι ημερήσιες και οι ετήσιες οριακές τιμές για τα ΑΣ10 και τα ετήσια όρια για τα ΑΣ10 και τα ΑΣ2,5) και ότι πολλές από τις οριακές τιμές δεν έχουν παραβιαστεί εδώ και πολλά χρόνια σε μεγάλα τμήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕτΠ προτείνει, ως εκ τούτου, να εξεταστεί αν η μέθοδος των τιμών-στόχων προσφέρει πραγματικά κάποια προστιθέμενη αξία στην περίπτωση των ουσιών για τις οποίες οι οδηγίες προβλέπουν ήδη οριακές τιμές·

63.

σημειώνει ότι η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της οδηγίας σχετικά με την υποβολή αναφοράς για τις συγκεντρώσεις που εντοπίζονται και σχετικά με τη καθιέρωση και την κατάσταση σχεδίων για την ποιότητα του αέρα είναι χρονοβόρα και αυξάνει τον διοικητικό φόρτο για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές·

64.

θεωρεί ότι, από τη σκοπιά της δημόσιας υγείας και της επιστημονικής έρευνας, καθώς και της βελτίωσης της νομοθεσίας, της μείωσης της γραφειοκρατίας και της διευκόλυνσης της επικοινωνίας με τους πολίτες, θα μπορούσε ενδεχομένως να περιοριστεί ο αριθμός των ουσιών, των στόχων και των οριακών τιμών. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την επικέντρωση του ενδιαφέροντος στις πλέον ρυπογόνους ουσίες και σε εκείνους τους δείκτες που αντικατοπτρίζουν καλύτερα τις πτυχές της υγείας·

65.

συνιστά να επιλεγούν για τη ρύπανση που σχετίζεται με την κυκλοφορία δείκτες που αντικατοπτρίζουν καλύτερα τις πτυχές της υγείας. Η τρέχουσα οδηγία προβλέπει πρότυπα για τα ΑΣ10, ΑΣ2,5 και NO2, αλλά ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι ο στοιχειακός άνθρακας (ΣΑ/αιθάλη) και η συγκέντρωση σωματιδίων (αερόλυμα προερχόμενο από καύση) μοιάζουν καλύτεροι δείκτες των συστατικών της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από την κυκλοφορία μηχανοκίνητων οχημάτων που επηρεάζουν τη δημόσια υγεία. ΣΑ/αιθάλη είναι τα κλάσματα αιθάλης που εκλύονται από την καύση όλων των ανθρακούχων καυσίμων (συμπεριλαμβανομένου του ντίζελ και της βενζίνης), για παράδειγμα στους κινητήρες των αυτοκινήτων και των πλοίων. Η ΕτΠ συνιστά, ως εκ τούτου, να διερευνηθεί κατά πόσον μπορεί να καθιερωθεί ένα πρότυπο για τη συγκέντρωση σωματιδίων και τον ΣΑ/αιθάλη·

66.

επισημαίνει ότι η αύξηση του ενδιαφέροντος για τον ΣΑ/αιθάλη θα ευθυγραμμιζόταν με τις συστάσεις του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) και τη Σύμβαση για τη διαμεθοριακή ρύπανση της ατμόσφαιρας σε μεγάλη απόσταση (CLRTAP)·

67.

προτείνει να συμπεριληφθεί στην οδηγία η δυνατότητα ενδιάμεσης τροποποίησης (με τη διαδικασία της αναδιατύπωσης). Εάν οι έρευνες (βλ. σημείο 65) και τα θετικά αποτελέσματα των πειραμάτων δείξουν ότι το πρότυπο ΣΑ/αιθάλης είναι καταλληλότερο προς χρήση ως δείκτης, θα μπορούσε να εξεταστεί αν και με ποιο τρόπο θα μπορούσε το πρότυπο αυτό να συμπεριληφθεί στην οδηγία.·

68.

επισημαίνει ότι η ισχύουσα οδηγία περιλαμβάνει τρεις οριακές τιμές και ένα στόχο μείωσης για τα αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ10 και ΑΣ2,5), καθώς και διάφορες τιμές, ετήσιους και 24ωρους μέσους όρους. Αυτό καθιστά περίπλοκη την εφαρμογή της στην πράξη και επιφέρει περιττές διοικητικές επιβαρύνσεις. Η ΕτΠ είναι ενήμερη των συζητήσεων για την απλοποίηση αυτής της κατάστασης, με την κατάργηση ενός από τα πρότυπα για τα αιωρούμενα σωματίδια (του ΑΣ10 ή του ΑΣ2,5), εφόσον αυτό δικαιολογείται από μελέτες της επίδρασής τους στην υγεία και το περιβάλλον. Δεν επιθυμεί να λάβει θέση σχετικά με αυτό το θέμα·

69.

επισημαίνει ότι οι οριακές τιμές για τα ΑΣ10 είναι πολύ δύσκολο να τηρηθούν σε ορισμένες περιοχές. Αυτό μπορεί να οφείλεται στις τοπικές συνθήκες και πηγές, σε ιδιαίτερες μετεωρολογικές συνθήκες ή/και σε περιόδους μεγάλης ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Οι μεταφορές εμπορευμάτων σε μεγάλες αποστάσεις μπορεί επίσης να ευθύνονται για σημαντικό μέρος της συνολικής ρύπανσης. Προκειμένου να επιτευχθεί η επιδιωκόμενη ευελιξία, η ΕτΠ προτείνει να εξεταστεί αν η ετήσια μέση οριακή τιμή θα μπορούσε να χρησιμοποιείται για ελέγχους με βάση πολυετείς μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις·

70.

παρατηρεί ότι η καθιέρωση οριακής τιμής για τα ΑΣ2,5 έτυχε ευνοϊκής υποδοχής, καθώς αυτό το στοιχείο έχει ίσως στενότερη συσχέτιση με τις επιπτώσεις στην υγεία από ό,τι τα ΑΣ10. Όμως, για τα ΑΣ2,5 υπάρχουν πολλές διαφορετικές τιμές, μεταξύ των οποίων τιμή για τη γενική έκθεση και ποσοστό μείωσης, γεγονός που δυσχεραίνει τη συμμόρφωση των αρχών με όλες τις πτυχές αυτών των τιμών. Δεν είναι ακόμα σαφές εάν οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στην οριακή τιμή για τα ΑΣ2,5 και στο ποσοστό μείωσης, καθώς τα διαθέσιμα στοιχεία για τον αντίκτυπο των μέτρων είναι ανεπαρκή και δεν επιτρέπουν ποσοτικό προσδιορισμό. Η ΕτΠ συνιστά να ληφθεί υπόψη αυτή η έλλειψη στοιχείων κατά την αξιολόγηση του προτύπου ΑΣ2,5, και να εξεταστεί σε ορισμένες περιπτώσεις το ενδεχόμενο να δοθεί περισσότερος χρόνος για τη συμμόρφωση με τις προδιαγραφές·

71.

εν αναμονή των πορισμάτων της διερεύνησης μιας άλλης μεθόδου προσδιορισμού αυτού προτύπου, προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επανεξετάσει κατά πόσον η μέση ωριαία συγκέντρωση για το NO2 είναι πραγματικά αναγκαία, καθώς η ετήσια οριακή τιμή φαίνεται να είναι αυστηρότερη και είναι αδύνατο να ληφθούν μέτρα σε τοπικό επίπεδο για τη μείωση του μέσου όρου των ωριαίων συγκεντρώσεων NO2·

72.

προτείνει να οριστεί στην οδηγία δικαίωμα των πολιτών στη χάραξη σχεδίου δράσης όταν σημειώνεται υπέρβαση των οριακών τιμών των ρύπων·

73.

δεδομένων των ειδικών προβλημάτων που σχετίζονται με τη μείωση των συγκεντρώσεων NO2 στον αέρα, προτείνει να επεκταθεί η δυνατότητα παράτασης (πρόσθετη παρέκκλιση), εφόσον το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος μπορεί να αποδείξει ότι έχει λάβει όλα τα εύλογα μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των αποστάσεων που διανύουν τα αυτοκίνητα, χωρίς ωστόσο να επιτύχει την οριακή τιμή της ΕΕ, επειδή οι κινητήρες των οδικών οχημάτων δεν πληρούν τα επίπεδα εκπομπών που καθορίζονται στα πρότυπα Euro·(με άλλα λόγια επειδή είναι ακόμη ελλειμματική ευρωπαϊκή πολιτική για τη μείωση των ρύπων στην πηγή)·

74.

σημειώνει ότι το όζον (O3) σχηματίζεται στον ατμοσφαιρικό αέρα από την αντίδραση των επονομαζόμενων «πρόδρομων ουσιών» —οξείδια του αζώτου, μονοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο και άλλες πτητικές οργανικές ουσίες— υπό την επίδραση του ηλιακού φωτός. Σε διάφορες πόλεις, ιδιαίτερα στην Νότια Ευρώπη, παρατηρούνται ακόμη υψηλές συγκεντρώσεις όζοντος. Οι τοπικές αρχές έχουν πολύ μικρή δυνατότητα να επηρεάσουν τις συγκεντρώσεις όζοντος στην πόλη τους· μπορούν όμως, με τον περιορισμό των εκπομπών από τις μεταφορές, να συμβάλουν στη μείωση των συγκεντρώσεων αλλού. Η ΕτΠ θεωρεί ότι η μείωση των υψηλών συγκεντρώσεων όζοντος στις αστικές περιοχές αποτελεί κατά πρώτο λόγο πρόκληση για την εθνική και την ευρωπαϊκή πολιτική για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και ότι το αποτελεσματικότερο μέσο είναι η λήψη μέτρων για τη μείωση των εκπομπών πτητικών οργανικών ουσιών·

75.

εφιστά την προσοχή σε μία ανάλυση του Εθνικού Ιδρύματος Δημόσιας Υγείας και Περιβάλλοντος των Κάτω Χωρών (RIVM) (8), η οποία δείχνει ότι τα κράτη μέλη, μπορούν να επηρεάσουν ελάχιστα τον ετήσιο μέσο όρο των συγκεντρώσεων όζοντος, ενώ δεν έχουν σχεδόν καμία δυνατότητα επιρροής στη στάθμη αιχμής των συγκεντρώσεων όζοντος στην επικράτειά τους. Ταυτόχρονα, όμως, παρατηρείται αύξηση των μεγάλης κλίμακας συγκεντρώσεων υποβάθρου του όζοντος. Η ΕτΠ φρονεί ότι αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την αξιολόγηση των τιμών-στόχων για το όζον (μακροπρόθεσμοι στόχοι), καθώς και των συναφών επιπτώσεων για τον σχεδιασμό της πολιτικής και των μηχανισμών υποβολής εκθέσεων. Ειδικά για τις νότιες χώρες, που παρουσιάζουν περισσότερες ώρες ηλιοφάνειας, περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία και υψηλότερη μέση θερμοκρασία, φαινόμενα που ευνοούν τον σχηματισμό όζοντος στην τροπόσφαιρα, είναι ιδιαίτερα δύσκολη η (μακροπρόθεσμη) τήρηση των επιπέδων-στόχου του όζοντος. Η ΕτΠ συνιστά να διερευνηθεί αν το φαινόμενο αυτό θα μπορούσε κα καταταχθεί στην κατηγορία της «φυσικής» ρύπανσης, όπως συμβαίνει με το θαλάσσιο αλάτι ή με την άμμο της Σαχάρας·

76.

συνιστά να επικεντρωθούν οι προσπάθειες για τη μείωση των συγκεντρώσεων όζοντος στη μείωση των εκπομπών πρόδρομων αερίων, με την αναθεώρηση της οδηγίας για τα εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών (2001/81/ΕΚ) και τη θέσπιση αυστηρότερης τομεακής νομοθεσίας για τις κυριότερες πηγές·

77.

τονίζει ότι οι μετεωρολογικές συνθήκες μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στα επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Για παράδειγμα, η εξαιρετικά μεγάλη ξηρασία τους πρώτους μήνες του 2011 σε μεγάλα τμήματα της Δυτικής Ευρώπης οδήγησε σε υψηλές συγκεντρώσεις ΑΣ10. Οι επιδράσεις αυτές δεν ήταν δυνατόν να εξουδετερωθούν με τοπικά ή περιφερειακά μέτρα και η ευρωπαϊκή νομοθεσία πρέπει να το συνεκτιμήσει αυτό με ειδική πρόβλεψη για τα έτη με ακραίες μετεωρολογικές συνθήκες, για παράδειγμα με την καθιέρωση πολυετούς μέσου όρου·

78.

τονίζει σε αυτό το πλαίσιο τη σχέση μεταξύ των οικονομικών τάσεων και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η οποία θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τον σχεδιασμό των μελλοντικών πολιτικών. Η τρέχουσα οικονομική κρίση οδηγεί σε μείωση της οικονομικής δραστηριότητας (κινητικότητα, βιομηχανία και ναυτιλία) και επομένως σε μείωση των εκπομπών. Παράλληλα, υπάρχουν επίσης σημαντικά λιγότεροι χρηματοδοτικοί πόροι διαθέσιμοι για καινοτομία, τόσο σε ιδιωτικό επίπεδο (π.χ. για την ανανέωση των συστημάτων θέρμανσης ή των οχημάτων) όσο και σε βιομηχανικό. Όταν η οικονομία ανακάμψει, αυτές οι τάσεις είναι πολύ πιθανό να αντιστραφούν·

79.

επισημαίνει ότι οι τοποθεσίες εγκατάστασης των σταθμών μέτρησης διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών. Επειδή οι γεωγραφικές ιδιαιτερότητες των τοποθεσιών εγκατάστασης διαφέρουν, με αποτέλεσμα να υπάρχει το ενδεχόμενο να επηρεάσουν τις τιμές της ποιότητας του αέρα, η ΕτΠ συνιστά, συνεπώς, να παραμείνει μεν υποχρεωτική η παρακολούθηση (μέτρηση), αλλά να βελτιωθεί με τη θέσπιση πιο συγκεκριμένων κανόνων όσον αφορά την εγκατάσταση των σταθμών μέτρησης, προκειμένου να διασφαλιστεί η συγκρισιμότητα των μετρήσεων·

80.

προτείνει στο πλαίσιο αυτό τη δημιουργία πλατφόρμας για την ανταλλαγή, σε πραγματικό χρόνο, δεδομένων και πληροφοριών για την ατμοσφαιρική ρύπανση, καθώς και την εναρμόνιση των ορίων ενημέρωσης και προειδοποίησης, ώστε να επιτρέπεται ο καλύτερος συντονισμός των μέτρων που λαμβάνουν τα κράτη μέλη σε περίπτωση έξαρσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης·