18.3.2010   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 69/1

(1)

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε ως στόχο τη διατήρηση και ανάπτυξη ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Με βάση τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Τάμπερε της 15ης και 16ης Οκτωβρίου 1999, ιδίως δε με βάση το σημείο 33, η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης θα πρέπει να αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο της δικαστικής συνεργασίας τόσο σε αστικές όσο και σε ποινικές υποθέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

(2)

Στις 29 Νοεμβρίου 2000 το Συμβούλιο θέσπισε, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Τάμπερε, ένα πρόγραμμα μέτρων για να θέσει σε εφαρμογή την αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης των ποινικών αποφάσεων (3). Στην εισαγωγή του εν λόγω προγράμματος μέτρων αναφέρεται ότι η αμοιβαία αναγνώριση «πρέπει να επιτρέπει την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, αλλά και της προστασίας των δικαιωμάτων των προσώπων».

(3)

Η υλοποίηση της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης των αποφάσεων επί ποινικών υποθέσεων προϋποθέτει ότι τα κράτη μέλη διακατέχονται από αμοιβαία εμπιστοσύνη όσον αφορά τα συστήματά τους για την απονομή ποινικής δικαιοσύνης. Ο βαθμός της αμοιβαίας αναγνώρισης εξαρτάται κατά πολύ από μια σειρά παραμέτρων, που περιλαμβάνουν «μηχανισμούς προστασίας των δικαιωμάτων των υπόπτων» και τον καθορισμό κοινών ελαχίστων προτύπων, αναγκαίων για τη διευκόλυνση της εφαρμογής της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης.

(4)

Η αμοιβαία αναγνώριση μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά μόνο σε κλίμα εμπιστοσύνης, ώστε όχι μόνο οι δικαστικές αρχές αλλά όλοι οι παράγοντες της ποινικής διαδικασίας να αντιλαμβάνονται τις αποφάσεις των δικαστικών αρχών άλλων κρατών μελών ως ισοδύναμες με τις δικές τους, γεγονός που προϋποθέτει «όχι μόνο εμπιστοσύνη στην επάρκεια των κανόνων του εκάστοτε εταίρου, αλλά και τη βεβαιότητα ότι οι εν λόγω κανόνες εφαρμόζονται σωστά».

(5)

Μολονότι όλα τα κράτη μέλη είναι συμβαλλόμενα μέρη της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (ΕΣΔΑ), η παρελθούσα πείρα καταδεικνύει ότι το γεγονός αυτό από μόνο του δεν επιτρέπει πάντοτε επαρκή βαθμό εμπιστοσύνης στα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης των άλλων κρατών μελών.

(6)

Στο άρθρο 82 παράγραφος 2 της συνθήκης προβλέπεται η θέσπιση ελάχιστων κανόνων εφαρμοστέων στα κράτη μέλη προκειμένου να διευκολυνθεί η αμοιβαία αναγνώριση δικαστικών αποφάσεων και διαταγών, καθώς και η αστυνομική και δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις που έχουν διασυνοριακές διαστάσεις. Το στοιχείο β) του άρθρου 82 παράγραφος 2 αναφέρεται στα «δικαιώματα των προσώπων στην ποινική διαδικασία» ως έναν από τους τομείς στους οποίους δύναται να θεσπιστούν ελάχιστοι κανόνες.

(7)

Οι κοινοί ελάχιστοι κανόνες θα πρέπει να οδηγήσουν στην τόνωση της εμπιστοσύνης στα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης όλων των κρατών μελών και, κατ’ επέκταση, στην αύξηση της αποτελεσματικότητας της δικαστικής συνεργασίας, σε κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Τέτοιου είδους κοινοί κανόνες είναι σκόπιμο να ισχύουν στους τομείς της διερμηνείας και της μετάφρασης σε ποινικές διαδικασίες.

(8)

Τα δικαιώματα διερμηνείας και μετάφρασης για τα πρόσωπα που δεν κατανοούν τη γλώσσα της διαδικασίας διατυπώνεται στο άρθρο 6 της ΕΣΔΑ, όπως αυτά έχουν αναπτυχθεί από τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Οι διατάξεις της παρούσας οδηγίας διευκολύνουν την εφαρμογή των δικαιωμάτων αυτών στην πράξη. Προς το σκοπό αυτό, η παρούσα οδηγία αποσκοπεί στη διασφάλιση των δικαιωμάτων διερμηνείας και μετάφρασης του υπόπτου ή κατηγορουμένου κατά την ποινική διαδικασία, ώστε να διαφυλάσσεται το δικαίωμά του για δίκαιη δίκη.

(9)

Τα δικαιώματα που προβλέπονται στην παρούσα οδηγία θα πρέπει επίσης να εφαρμόζονται στη διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης εντός των ορίων που θέτει η παρούσα οδηγία. Τα κράτη μέλη εκτέλεσης θα πρέπει να παρέχουν διερμηνεία και μετάφραση στον καταζητούμενο που δεν κατανοεί ή δεν ομιλεί τη γλώσσα της διαδικασίας και να φέρουν τα σχετικά έξοδα.

(10)

Οι διατάξεις της παρούσας οδηγίας θα πρέπει να διασφαλίζουν την προάσπιση, με την παροχή δωρεάν και ακριβούς γλωσσικής συνδρομής, των δικαιωμάτων του υπόπτου ή κατηγορουμένου εφόσον αυτός δεν ομιλεί ή δεν κατανοεί τη γλώσσα της διαδικασίας, προκειμένου να αντιληφθεί τις υπόνοιες ή τις κατηγορίες που τον βαρύνουν καθώς και την όλη διαδικασία, ώστε να είναι σε θέση να ασκήσει τα δικαιώματά του. Ο ύποπτος ή κατηγορούμενος θα πρέπει να είναι σε θέση, μεταξύ άλλων, να εξηγήσει στο δικηγόρο του την εκδοχή του για τα γεγονότα, να επισημάνει οποιουσδήποτε ισχυρισμούς με τους οποίους διαφωνεί και να γνωστοποιήσει στο δικηγόρο του οποιαδήποτε γεγονότα που επιθυμεί να προβληθούν προς υπεράσπισή του. Υπενθυμίζεται εν προκειμένω ότι οι διατάξεις της παρούσας οδηγίας θέτουν ελάχιστους κανόνες. Τα κράτη μέλη μπορούν να επεκτείνουν τα δικαιώματα που θεσπίζονται με την παρούσα οδηγία ώστε να παρασχεθεί υψηλότερος βαθμός προστασίας και σε καταστάσεις που δεν διέπονται ρητά από την παρούσα οδηγία. Ο βαθμός προστασίας δεν θα πρέπει ποτέ να υπολείπεται των προτύπων της ΕΣΔΑ, όπως αυτά έχουν ερμηνευθεί από τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

(11)

Τα κράτη μέλη δεν θα πρέπει να υποχρεούνται να εξασφαλίζουν διερμηνεία της επικοινωνίας μεταξύ του υπόπτου ή κατηγορουμένου και του δικηγόρου του σε περιπτώσεις κατά τις οποίες αυτοί μπορούν να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά στην ίδια γλώσσα. Δεν θα πρέπει εξάλλου να υποχρεούνται να εξασφαλίζουν διερμηνεία της επικοινωνίας αυτής όταν η επίκληση του δικαιώματος διερμηνείας εξυπηρετεί προφανώς άλλους σκοπούς και όχι την άσκηση του δικαιώματος για δίκαιη δίκη στη συγκεκριμένη διαδικασία.

(12)

Η διαπίστωση ότι δεν απαιτείται διερμηνεία ή μετάφραση θα πρέπει να μπορεί να ελεγχθεί, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο. Ο έλεγχος αυτός μπορεί να διενεργείται, για παράδειγμα, μέσω ειδικής διαδικασίας καταγγελίας ή στο πλαίσιο της συνήθους διαδικασίας προσφυγής κατά αποφάσεων επί της ουσίας.

(13)

Κατάλληλη συνδρομή θα πρέπει επίσης να παρέχεται σε υπόπτους ή κατηγορουμένους με πρόβλημα ακοής ή ομιλίας.

(14)

Η υποχρέωση παροχής φροντίδας σε υπόπτους ή κατηγορουμένους που ευρίσκονται σε δυνητικά ασθενή θέση, ιδίως λόγω σωματικών αναπηριών οι οποίες επηρεάζουν την ικανότητά τους να επικοινωνούν αποτελεσματικά, ισχύει προς χάριν της χρηστής απονομής δικαιοσύνης. Συνεπώς, οι εισαγγελικές αρχές, οι αρχές επιβολής του νόμου και οι δικαστικές αρχές θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα πρόσωπα αυτά έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν αποτελεσματικά τα δικαιώματα που προβλέπει η παρούσα οδηγία, για παράδειγμα, αποδίδοντας προσοχή σε κάθε δυνητικό παράγοντα ευπάθειας που θα επηρέαζε την ικανότητά τους να παρακολουθούν τη διαδικασία και να γίνονται κατανοητοί, και λαμβάνοντας κατάλληλα μέτρα για τη διασφάλιση της τήρησης των συγκεκριμένων δικαιωμάτων.

(15)

Προκειμένου να διασφαλίζεται ο δίκαιος χαρακτήρας της ποινικής διαδικασίας, τα βασικά έγγραφα ή τουλάχιστον τα κυριότερα σημεία των εγγράφων αυτών, απαιτείται να μεταφράζονται προς χάριν του υπόπτου ή κατηγορουμένου. Οι αρχές των κρατών μελών θα πρέπει να αποφασίζουν ποια έγγραφα θα μεταφρασθούν, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο. Ορισμένα έγγραφα θα πρέπει να θεωρούνται πάντοτε ως βασικά έγγραφα που επιβάλλεται να μεταφράζονται, όπως η απόφαση που συνεπάγεται τη στέρηση της ελευθερίας ενός προσώπου, το έγγραφο απαγγελίας κατηγορίας ή το κλητήριο θέσπισμα και οποιαδήποτε δικαστική απόφαση.

(16)

Η παραίτηση από το δικαίωμα έγγραφης μετάφρασης των εγγράφων θα πρέπει να είναι αδιαμφισβήτητη, με ελάχιστες διασφαλίσεις, και δεν θα πρέπει να αντιτίθεται σε οποιοδήποτε σημαντικό δημόσιο συμφέρον.

(17)

Η παρούσα οδηγία σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται από το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, η παρούσα οδηγία αποσκοπεί στην προώθηση του δικαιώματος στην ελευθερία, του δικαιώματος για δίκαιη δίκη και του δικαιώματος υπεράσπισης.

(18)

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μεριμνούν ώστε οι διατάξεις της παρούσας οδηγίας, εφόσον αφορούν δικαιώματα αντίστοιχα με εκείνα τα οποία εγγυάται η ΕΣΔΑ, εφαρμόζονται σύμφωνα με τη σύμβαση αυτή και όπως έχουν αναπτυχθεί από τη σχετική νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

(19)

Επειδή ο στόχος της παρούσας οδηγίας, δηλαδή η καθιέρωση κοινών ελάχιστων προτύπων, δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί επαρκώς από τα κράτη μέλη και μπορεί συνεπώς, λόγω των διαστάσεων και των επιπτώσεων της προτεινόμενης δράσης, να επιτευχθεί καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης, η Ένωση δύναται να θεσπίσει μέτρα κατ’ εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας, όπως αυτή αναφέρεται και ορίζεται στο άρθρο 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, όπως αυτή καθορίζεται στο εν λόγω άρθρο, η παρούσα οδηγία δεν υπερβαίνει το μέτρο που είναι αναγκαίο για την επίτευξη του υπόψη στόχου,