21.3.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 69/1

1.1

Το Συμβούλιο και η Επιτροπή υιοθέτησαν ένα πενταετές σχέδιο δράσης για την εφαρμογή του «Προγράμματος της Χάγης» με στόχο την ενίσχυση του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης.

1.2

Η ΕΟΚΕ καταρτίζει επί του παρόντος γνωμοδότηση σχετικά με την Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «Το πρόγραμμα της Χάγης: Δέκα προτεραιότητες για την επόμενη πενταετία — Η εταιρική σχέση για την ανανέωση της Ευρώπης στον τομέα της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης»  (1). Στην εν λόγω γνωμοδότηση αναφέρεται ότι «Το πρόγραμμα της Χάγης πήρε τώρα τη σκυτάλη στο δύσκολο έργο της ενίσχυσης και της προώθησης της δημιουργίας ενός κοινού χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης». Στην προαναφερθείσα γνωμοδότηση τονίζεται ότι είναι σημαντική «η αυστηρή τήρηση μιας δίκαιης και ορθής ισορροπίας μεταξύ των τριών διαστάσεων, της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης, … ώστε να μην θίγονται οι θεμελιώδεις αξίες (ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες των πολιτών) και οι δημοκρατικές αρχές (κράτος δικαίου), τις οποίες ασπάζεται όλη η Ένωση». Η ΕΟΚΕ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ισορροπία αυτή δεν έχει επιτευχθεί, δεδομένου ότι υπάρχει δυσανάλογος όγκος νομοθεσίας επικεντρωμένος στην ασφάλεια.

1.3

Το χρηματοδοτικό πλαίσιο εκτέλεσης του προγράμματος της Χάγης, για την περίοδο 2007-2013, περιλαμβάνει τις ακόλουθες συνιστώσες:

1.3.1

Αλληλεγγύη και Διαχείριση των Μεταναστευτικών Ροών (2)

1.3.2

Ασφάλεια και προστασία των ελευθεριών (3)

1.3.3

Θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη (4)

1.4

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ των τριών διαστάσεων, της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης, αντικατοπτρίζεται και στις δημοσιονομικές προοπτικές, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού αναλογεί στην ασφάλεια.

1.5

Το πενταετές πρόγραμμα δράσης συνδέεται στενά με άλλα σχέδια και προτάσεις στον τομέα της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης, όπως παραδείγματος χάρη το πρόσφατο σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά.

1.6

Η ΕΟΚΕ προτίθεται να αντιμετωπίσει το Πρόγραμμα της Χάγης και τα προγράμματα-πλαίσιο που το συναπαρτίζουν ως ένα ενιαίο σύνολο, σε μια προσπάθεια να επηρεάσει το τελικό περιεχόμενο του προγράμματος.

1.7

Η έμφαση δίδεται στη βελτίωση της διακυβερνητικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, και μεταξύ αυτών και των αρμοδίων οργανισμών και υπηρεσιών της Ένωσης που ασχολούνται με την εσωτερική ασφάλεια. Η Επιτροπή είναι επιφορτισμένη με την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των διαφόρων σχεδίων, προγραμμάτων και προτάσεων· τούτο είναι σύμφωνο προς τις αρχές της επικουρικότητας, όπως ορίζεται στο Άρθρο 5 της Συνθήκης ΕΚ.

2.1

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η πρόταση της Επιτροπής για τη θέσπιση προγράμματος-πλαισίου με την ονομασία «Θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη» εντάσσεται σε συνεκτική δέσμη προτάσεων με σκοπό την παροχή ικανοποιητικής στήριξης στο πρόγραμμα της Χάγης βάσει των δημοσιονομικών προοπτικών του 2007.

2.2

Η ΕΟΚΕ σημειώνει επίσης την επικέντρωση του ενδιαφέροντος της Επιτροπής στην απλούστευση και στον εξορθολογισμό των υφισταμένων ρυθμίσεων χρηματοδοτικής στήριξης στον τομέα της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ασφάλειας, με στόχο να επιτευχθεί μεγαλύτερη ευελιξία κατά την κατανομή των προτεραιοτήτων και κατά την αύξηση της συνολικής διαφάνειας.

2.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική την ύπαρξη συνέπειας στα κράτη μέλη όσον αφορά τις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών, καθώς και του κράτους δικαίου. Τούτο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς η ΕΕ σημειώνει πρόοδο όσον αφορά τη διεύρυνση πραγματοποιώντας διαπραγματεύσεις με τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες.

2.4

Εντούτοις, η ΕΟΚΕ ανησυχεί για το γεγονός ότι η πρόταση της Επιτροπής υποβάλλεται σε μια περίοδο κατά την οποία επικρατεί μεγάλη αβεβαιότητα στην ΕΕ. Δεδομένου ότι η Συνταγματική Συνθήκη προορίζεται να υποστηρίξει το Πρόγραμμα της Χάγης, πιστεύεται ότι η υπάρχουσα κατάσταση θα έχει επιπτώσεις οι οποίες χρήζουν της δέουσας αντιμετώπισης.

2.5

Επιπλέον, το γενικό πρόγραμμα αποτελείται από τέσσερα ειδικά προγράμματα τα οποία φαίνονται ασύνδετα μεταξύ τους και είναι αμφισβητήσιμο εάν υπάρχει κάποια διεύθυνση της Επιτροπής η οποία να έχει συνολική εικόνα όλων των πτυχών αυτού του συγκεκριμένου τομέα πολιτικής. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ διερωτάται εάν πράγματι υφίστανται όλα τα ενδεδειγμένα συστήματα παρακολούθησης, ελέγχου και αξιολόγησης προκειμένου να καταστεί δυνατό να αξιολογηθεί αποτελεσματικά το πρόγραμμα.

2.6

Οι δημοσιονομικές προοπτικές για την περίοδο 2007-2013 έχουν συμφωνηθεί, αλλά ο συνολικός προϋπολογισμός (Τομέας 3A — Ελευθερία, Ασφάλεια και Δικαιοσύνη) μειώθηκε κατά 524 εκατομμύρια, από 7 154 εκατομμύρια ευρώ σε 6 630 εκατομμύρια ευρώ. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τούτο δημιουργεί αβεβαιότητα όσον αφορά τον προβλεφθέντα προϋπολογισμό της Επιτροπής, ύψους 543 εκατομμυρίων ευρώ, για το πρόγραμμα «Θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη» κατά τη διάρκεια της προαναφερθείσας περιόδου, δεδομένου ότι και η κατανομή των πόρων του εν λόγω προϋπολογισμού μεταξύ των τριών προγραμμάτων πλαίσιο απομένει να οριστικοποιηθεί. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ διατηρεί επιφυλάξεις όσον αφορά τον τελικό αντίκτυπο επί των ειδικών προγραμμάτων και των δραστηριοτήτων στο πλαίσιο του γενικού προγράμματος.

2.7

Η ΕΟΚΕ δεν είναι βέβαιη ότι η πρόταση της Επιτροπής έχει προβλεφθεί επαρκώς με στόχο την τήρηση των αρχών της επικουρικότητας, όπως ορίζεται στο Άρθρο 5 της Συνθήκης ΕΚ, διότι δεν φαίνεται να υπάρχει ικανοποιητική αναγνώριση των περιοχών που αντιμετωπίζονται καλύτερα στο εθνικό, περιφερειακό ή/και τοπικό επίπεδο, σε συνεργασία με τους αρμόδιους κοινωνικούς εταίρους.

2.8

Η ΕΟΚΕ συνιστά ενθέρμως την αδρανοποίηση της πρότασης έως ότου διασαφηνισθούν οι νομικές και δημοσιονομικές βάσεις. Στο μεσοδιάστημα, η ΕΟΚΕ προτείνει να συνεχισθεί η υφιστάμενη προσέγγιση του προγράμματος στον τομέα της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης έως ότου διευθετηθεί η παρούσα κατάσταση.

3.1.1

Στο κείμενο της πρότασης της Επιτροπής διαπιστώνεται έλλειψη συνέπειας από δημοσιονομικής πλευράς, όπως καταδεικνύεται στον πίνακα που ακολουθεί. Η Επιτροπή εξήγησε ότι οι αριθμοί είναι σωστοί, αλλά ότι έχουν παρουσιαστεί διαφορετικά. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι δεν παρέχεται καμία εξήγηση για αυτή τη διαφορά στο κείμενο· εντούτοις, υφίσταται ένα λάθος στη σελίδα 38, στην αγγλική γλώσσα. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι απαιτείται συνέπεια και σαφήνεια κατά την παρουσίαση των δημοσιονομικών θεμάτων. Οι υφιστάμενες αντιφάσεις χρήζουν διόρθωσης, δεδομένου ότι η ακρίβεια και η συνέπεια είναι εξίσου σημαντικές με την απλοποίηση και τη διαφάνεια, οι οποίες αποτελούν τους δεδηλωμένους στόχους της Επιτροπής στην εν λόγω πρότασή της.

3.2.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Επιτροπή αναγνωρίζει την ύπαρξη διάστασης μεταξύ, αφενός, της διασφάλισης των πρωταρχικών δικαιωμάτων του ατόμου και, αφετέρου, της εκπλήρωσης των πρωταρχικών ευθυνών που βαρύνουν τα κράτη μέλη εντός της Ένωσης στον τομέα της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης, δεδομένου ότι τα εν λόγω ζητήματα αποτελούν αντικείμενο συζήτησης σε κάθε επίπεδο, από τους μεμονωμένους πολίτες έως τους γραφειοκράτες της ΕΕ.

3.2.2

Όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα, η Επιτροπή θεωρεί σκόπιμο να αναληφθεί πιο συντονισμένη δράση για την πάταξη του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και του αντισημιτισμού και συνιστά την παροχή μεγαλύτερης στήριξης σε διαθρησκευτικές και πολυπολιτισμικές μορφές διαλόγου για την καταπολέμηση των εν λόγω φαινομένων.

3.2.3

Η ΕΟΚΕ συγχαίρει την Επιτροπή για αυτήν τη δήλωση, η οποία όμως, κατά την άποψή της, δεν απεικονίζει ικανοποιητικά την κατάσταση που επικρατεί επί του παρόντος στην ΕΕ. Η Διεθνής Ομοσπονδία του Ελσίνκι για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα δημοσίευσε, τον Μάρτιο του 2005, μια έκθεση στην οποία αναφέρεται ότι οι μουσουλμάνοι υπέστησαν περισσότερη διακριτική μεταχείριση στην Ευρώπη, έπειτα από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Σύμφωνα με δήλωση του Aaron Rhodes, εκτελεστικού διευθυντή της εν λόγω ομοσπονδίας: «Η 11η Σεπτεμβρίου είχε ως επακόλουθο την αύξηση της δυσπιστίας και της εχθρότητας εις βάρος των μουσουλμανικών μειονοτήτων. Δεδομένου, αφενός, ότι η προσπάθεια για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας έχει ενισχυθεί και, αφετέρου, ότι η ορατή απειλή του θρησκευτικού εξτρεμισμού έχει καταστεί μείζον θέμα στο οποίο εστιάζεται η δημόσια συζήτηση, οι προϋπάρχουσες μορφές προκατάληψης και διακριτικής μεταχείρισης έχουν επιδεινωθεί και οι μουσουλμάνοι θεωρούν ολοένα και περισσότερο ότι στιγματίζονται εξαιτίας των πεποιθήσεών τους» (5).

3.2.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά, επομένως, να προστεθεί στα ανωτέρω και η ισλαμοφοβία, κατά τρόπο ώστε να προβληθεί περαιτέρω η ανάγκη αντιμετώπισης αυτής της ιδιαίτερης μορφής ρατσισμού, όπου ο πολιτισμός διασταυρώνεται με τη θρησκεία.

3.2.5

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η καταπολέμηση της βίας είναι ο μόνος τομέας στον οποίο δεν προβλέπεται κάποιος οργανισμός για την ανάληψη των σχετικών συνεργιών. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να διερευνήσει ποιο σύστημα θα πρέπει να εφαρμοσθεί προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι η καταπολέμηση της βίας, σε όλες της τις μορφές, δεν θα παραβλεφθεί ως ζήτημα προτεραιότητας.

3.2.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί, εξάλλου, σημαντική αβλεψία το γεγονός ότι το πρόγραμμα για τα θεμελιώδη δικαιώματα και τη δικαιοσύνη δεν προβλέπεται να συντονίζεται με το νέο Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Ισότητας των Φύλων. Η ΕΟΚΕ συνιστά, συνεπώς, να συμπεριληφθεί ένας συγκεκριμένος στόχος ο οποίος να αντικατοπτρίζει ότι αυτό θα συμβεί όταν θα αρχίσει να λειτουργεί το εν λόγω ίδρυμα, το 2007.

3.3.1

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, κατά τη συνεδρίαση που πραγματοποίησε τον Ιούνιο του 2005, επικρότησε όλως ιδιαιτέρως το Πρόγραμμα Δράσης για τα Ναρκωτικά (2005–2008) στο πλαίσιο της Στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Ναρκωτικά (2005–2012). Κατά τη συνεδρίαση αυτή κατέστη σαφής η εστίαση του ενδιαφέροντος στο Πρόγραμμα Δράσης για τα Ναρκωτικά και στην Καταπολέμηση της Τρομοκρατίας.

3.3.2

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την εστίαση του ενδιαφέροντος στα εν λόγω θέματα, αλλά πιστεύει ότι υπάρχει κίνδυνος να υποβαθμισθεί η σημασία του ζητήματος της βίας και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών, νέων ατόμων και γυναικών, καθώς το ζήτημα αυτό συνδυάζεται με την καταπολέμηση της χρήσης και της διακίνησης ναρκωτικών και, κυρίως, επειδή ο συνολικός προϋπολογισμός και η κατανομή των πόρων του εν λόγω προϋπολογισμού μεταξύ των προγραμμάτων δεν έχει ακόμη επικυρωθεί.

3.3.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά να καθιερωθεί ένας ξεχωριστός στόχος και μια ειδική γραμμή του προϋπολογισμού για την καταπολέμηση της βίας, γεγονός το οποίο πιστεύεται ότι θα εξασφαλίσει την ενδεδειγμένη χρηματοδότηση των προτεραιοτήτων και θα αυξήσει τη διαφάνεια.

3.3.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την παραδοχή του γεγονότος ότι η καταπολέμηση της βίας δεν αποτελεί μόνον πρόβλημα δημόσιας υγείας, αλλά αναγνωρίζεται ότι εμπίπτει στο πλαίσιο της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως ορίζει ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

3.3.5

Η ΕΟΚΕ συνιστά να διευκρινισθεί, στον ειδικό στόχο του γενικού προγράμματος, ότι η καταπολέμηση της βίας αφορά όλες τις μορφές της και ότι περιλαμβάνει ρητά την εμπορία ανθρώπων για σεξουαλική εκμετάλλευση. Τούτο κρίνεται σημαντικό διότι η καταπολέμηση της εμπορίας εμπεριέχει μια διασυνοριακή διάσταση η οποία καθιστά αναγκαία και ενδεδειγμένη τη διαμόρφωση μιας στρατηγικής και ενός σχεδίου δράσης της ΕΕ στον εν λόγω τομέα.

3.3.6

Ο προσδιορισμός των ομάδων-στόχων (Άρθρο 6) όσον αφορά την καταπολέμηση της βίας χρήζει περαιτέρω διασαφήνισης, ιδίως όταν προβάλλεται το επιχείρημα περί προστιθέμενης αξίας της ΕΕ, διότι ειδάλλως υφίσταται κίνδυνος παραβίασης των αρχών της επικουρικότητας.

3.3.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να συμπεριληφθούν μεταξύ των ομάδων-στόχων οι αρμόδιοι για τη διενέργεια των συνοριακών ελέγχων, δεδομένου ότι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για την αποδιοργάνωση των διόδων διακίνησης που χρησιμοποιούνται για την παράνομη εμπορία ανθρώπων και ναρκωτικών.

3.3.8

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη δυσαρέσκειά της για το γεγονός ότι η καταπολέμηση της βίας εις βάρος των γυναικών, των νέων και των παιδιών φαίνεται να αφήνεται σε μεγάλο βαθμό στη φροντίδα των ΜΚΟ, στο πλαίσιο του προγράμματος «Δάφνη». Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να επωμισθούν σαφέστερα τα εν λόγω ζητήματα, με όλα τα νομοθετικά και δημοσιονομικά μέσα που διαθέτουν, χωρίς τούτο να επηρεάσει τους πόρους των ΜΚΟ. Η συνεργασία μεταξύ των ΜΚΟ, της ΕΕ και των αρχών των κρατών μελών παραμένει ζωτικής σημασίας για την εξάλειψη της σεξουαλικής εκμετάλλευσης και της σεξουαλικής κακοποίησης. Η ΕΟΚΕ προσβλέπει στην καθιέρωση συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και των μη κυβερνητικών οργανώσεων με στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και την ανταλλαγή των βέλτιστων πρακτικών.

3.4.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη φιλοδοξία «να καλλιεργηθεί η έννοια των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε όλους τους λαούς της Ευρώπης», η οποία αποσκοπεί στην υποστήριξη του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και στην ενημέρωση όλων των πολιτών σχετικά με τα δικαιώματά τους, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που απορρέουν από την ιθαγένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3.4.2

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την αναγνώριση του ιδιαίτερου ρόλου που διαδραματίζουν οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών για τα θεμελιώδη δικαιώματα και την προάσπισή τους και θεωρεί, επιπλέον, ότι η προώθηση της κοινωνίας των πολιτών στα νέα κράτη μέλη της ΕΕ αποτελεί ζήτημα προτεραιότητας. Υπό αυτό το πρίσμα, η ΕΟΚΕ διαβεβαιώνει εκ νέου ότι είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στον εν λόγω τομέα.

3.5.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει και ενθαρρύνει τη δικαστική συνεργασία σε τομείς στους οποίους τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν συμφωνήσει ως προς τις προτεραιότητες, παραδείγματος χάρη, όσον αφορά την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Για αυτό το λόγο, ενθαρρύνει την Επιτροπή να συνεχίσει τις προσπάθειές της για αλληλεγγύη και εναρμόνιση, με στόχο τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Δικαιοσύνης, παρά τη σχετική ασυμβατότητα μεταξύ των νομικών συστημάτων των κρατών μελών.

3.5.2

Παρότι, παραδείγματος χάρη, όσον αφορά τις αστικές υποθέσεις, η κατανόηση και η οριοθέτηση ορισμένων εννοιών, όπως αμέλεια, καθήκον και παράβαση καθήκοντος επιμέλειας, καλή πίστη, συμβατική παράβαση ή ευθύνη, ποικίλλουν μεταξύ των κρατών μελών, τούτο δεν θα πρέπει ωστόσο να εκλαμβάνεται ως τροχοπέδη για τη συνέχιση της προσέγγισης των εθνικών νομοθεσιών, υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω προσέγγιση είναι συμβατή με τις αρχές της αλληλεγγύης και της αναλογικότητας. Η Επιτροπή έχει επιτελέσει με μεγάλη επιτυχία το έργο αυτό, πάντοτε με την εκπεφρασμένη υποστήριξη της ΕΟΚΕ.

3.5.3

Επίσης, ο ρόλος των αντίστοιχων δικαστικών αρχών των κρατών μελών μπορεί να διαφέρει σημαντικά, καθώς ορισμένες εξ αυτών λειτουργούν εντός ομοσπονδιακού πλαισίου με κωδικοποιημένο καθεστώς και κάποιες άλλες όχι. Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να συνεχίσει τις προσπάθειές της για την ενίσχυση των υφισταμένων μηχανισμών αστικού δικαίου, καθώς και για τη δημιουργία νέων μηχανισμών, ενόψει της εναρμόνισης τόσο για τις διασυνοριακές όσο και για τις εσωτερικές διαφωνίες.

3.5.4

Παρότι τα ανωτέρω θέματα είναι προβληματικά, τούτο δεν αναιρεί την επιταγή περί καθιέρωσης εξαιρετικά στενής συνεργασίας μεταξύ των ποινικών δικαστηρίων των κρατών μελών με στόχο την καταπολέμηση σοβαρών αδικημάτων, όπως η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών και η εμπορία ανθρώπων, είτε για τη σεξουαλική εκμετάλλευσή τους είτε για την εκμετάλλευση της εργασίας τους.

3.5.5

Υφίστανται πολυάριθμα καλά παραδείγματα όσον αφορά τη συνεργασία που αναπτύσσεται επί του παρόντος μεταξύ ανακριτών, εισαγγελέων και λοιπών μελών του δικαστικού σώματος. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της διάθεσης πόρων στις προαναφερθείσες αρχές για την προαγωγή αυτής της κοινής προσπάθειας.