52003IR0089

Διερευνητική γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα "Ο ρόλος των πανεπιστημίων για την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη στην Ευρώπη της γνώσης"

(2004/C 73/05)

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ,

έχοντας υπόψη την επιστολή της 12ης Φεβρουαρίου 2003 των επιτρόπων Busquin, Reding και της αντιπροέδρου de Palacio της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς τον Πρόεδρο Bore με την οποία καλείται η ΕΤΠ να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα τον Ρόλο των πανεπιστημίων για την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη στην Ευρώπη της γνώσης, σύμφωνα με το άρθρο 265, παράγραφος 1 της ΣΕΚ·

έχοντας υπόψη την απόφαση του προέδρου της, της 19ης Μαρτίου 2003, να αναθέσει στην επιτροπή "Πολιτισμός και παιδεία" την επεξεργασία της σχετικής γνωμοδότησης·

έχοντας υπόψη το σχέδιο γνωμοδότησης (CdR 89/2003 rev. 3) που υιοθετήθηκε στις 2 Οκτωβρίου2003 από την επιτροπή "Πολιτισμός και παιδεία" (εισηγητής: ο κ. Jyrki Myllyvirta, Δήμαρχος του Mikkeli (FIN/EPP))·

έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα "Ο ρόλος των πανεπιστημίων στην Ευρώπη της γνώσης" (COM(2003) 58 τελικό)·

υιοθέτησε ομόφωνα, κατά την 52η σύνοδο ολομέλειάς της, της 19ης και 20ής Νοεμβρίου 2003 (συνεδρίαση της 20ής Νοεμβρίου) την ακόλουθη διερευνητική γνωμοδότηση.

1. Οι απόψεις της Επιτροπής των Περιφερειών

Η Επιτροπή των Περιφερειών

1.1. Επικροτεί την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το "Ρόλο των πανεπιστημίων στην Ευρώπη της γνώσης". Κατά την άποψη της ΕΤΠ είναι σημαντικό το γεγονός ότι η ανακοίνωση αυτή καταρτίστηκε από τη Γενική Διεύθυνση Παιδείας και Πολιτισμού σε συνεργασία με τη Γενική Διεύθυνση Έρευνας, δεδομένου ότι η έρευνα αποτελεί μια από τις βασικές δραστηριότητες του κλάδου της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η Ευρώπη χρειάζεται να μετατραπούν τα πανεπιστήμιά της σε κέντρα αριστείας, έτσι ώστε να προωθηθούν με τον καλύτερο τρόπο οι διεργασίες στις οποίες στηρίζεται η κοινωνία των πολιτών και να υλοποιηθεί ο στόχος που ορίστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισαβόνας να καταστεί η Ευρώπη η πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης στον κόσμο.

1.2. Επισημαίνει ότι η ανακοίνωση της Επιτροπής για τον "Ρόλο των πανεπιστημίων στην Ευρώπη της γνώσης" είναι επίκαιρη. Το γρήγορα μεταβαλλόμενο περιβάλλον δράσης, η ανάπτυξη της τεχνολογίας της γνώσης και ο ταχύς ρυθμός ανάπτυξης της τεχνολογίας, δημιουργούν προκλήσεις για την ευρωπαϊκή τριτοβάθμια εκπαίδευση και έρευνα αλλά παρέχουν και νέες δυνατότητες που πρέπει να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά.

1.3. Τονίζει ότι η οργάνωση και η χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ποικίλουν από χώρα σε χώρα: σε ορισμένες χώρες η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι αρμοδιότητα του κράτους και σε άλλες των περιφερειών και των δήμων.

1.4. Τονίζει ότι η πλήρης αξιοποίηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης της Ευρώπης, προϋποθέτει ένα δίκτυο εκπαίδευσης υψηλού επιπέδου που να καλύπτει και την περιφέρεια.

1.5. Υπενθυμίζει ότι το σύνολο των ανωτάτων σχολών και των πανεπιστημίων είναι πολύ ανομοιογενές Στην ανακοίνωση ο όρος "πανεπιστήμιο" σημαίνει οποιαδήποτε σχολή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Επισημαίνει, παράλληλα, ότι η διαδικασία της Μπολόνιας αποτελεί μια προσπάθεια για την οργάνωση της ποικιλομορφίας μέσα σε ένα πιο συνεκτικό, συμβατό και διαφανές ευρωπαϊκό πλαίσιο.

1.6. Σημειώνει ότι η διαδικασία της Μπολόνιας, με την οποία επιδιώκεται η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έως το 2010, ορίζει συγκεκριμένους και επίκαιρους στόχους για την ανάπτυξη του κλάδου αυτού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι στόχοι αυτοί αφορούν ιδιαιτέρως την υιοθέτηση ενός συστήματος συγκρίσιμων τίτλων, το οποίο θα βασίζεται σε δύο κύκλους (προπτυχιακό και πτυχιακό), συστήματα μεταφερομένων μονάδων, κινητικότητα, διασφάλιση της ποιότητας και προαγωγή της ευρωπαϊκής διάστασης.

1.7. Αν και η εκπαίδευση στην ΕΕ είναι αρμοδιότητα των κρατών μελών, εκτιμά ότι είναι σημαντικό σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης να αυξηθούν οι προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας και της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

1.8. Επισημαίνει ότι η ανακοίνωση σχετικά με το "Ρόλο των πανεπιστημίων στην Ευρώπη της γνώσης" επικεντρώνεται στην οικονομική πτυχή και στο πλαίσιο αυτό δεν εξετάζεται η πολιτιστική αποστολή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

1.9. Εκτιμά ότι για την ανάπτυξη ολόκληρου του εκπαιδευτικού συστήματος είναι σημαντικό κατά την εξέταση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να ληφθούν υπόψη και οι άλλες εκπαιδευτικές βαθμίδες και η διαδικασία της Κοπεγχάγης.

1.10. Επισημαίνει ότι αν και είναι χρήσιμη η σύγκριση της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την αντίστοιχη των ΗΠΑ θα πρέπει επίσης να αναγνωριστεί η δύναμη της ευρωπαϊκής κοινωνίας και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Για παράδειγμα, το σύστημα χρηματοδότησης των αμερικανικών πανεπιστημίων δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην Ευρώπη. Στόχος της προς συζήτηση πρωτοβουλίας πρέπει να είναι μία κοινή άποψη για το πώς θέλουμε να είναι το μέλλον της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

1.11. Τονίζει ότι οι προοπτικές της διεύρυνσης, σε συνδυασμό με την εμβάθυνση των σχέσεων με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, διευρύνουν τις διαστάσεις του πλαισίου αυτού. Η Επιτροπή των Περιφερειών απευθύνει έκκληση, ούτως ώστε τα νέα κράτη μέλη να συμμετέχουν ενεργά στις ευρωπαϊκές διεργασίες που αφορούν την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Ο περιφερειακός ρόλος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης: περιφερειακή ανάπτυξη και συνεργασία με τις βιομηχανίες

Η Επιτροπή των Περιφερειών

1.12. Επισημαίνει ότι η υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής της Λισαβόνας και η αειφόρος ανάπτυξη της Ευρώπης προϋποθέτουν ότι οι δήμοι και οι περιφέρειες θα μπορούν να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τον ανταγωνισμό στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον.

1.13. Επισημαίνει ότι, σε μια κοινωνία που βασίζεται στη γνώση, η γνώση, η έρευνα και η καινοτομία αποτελούν προϋπόθεση για την οικονομική ανταγωνιστικότητα και υπενθυμίζει ότι ιδίως οι ανώτατες σχολές αποτελούν ολοένα και περισσότερο την κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη των περιφερειών και των δήμων.

1.14. Υπενθυμίζει ότι το εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό αποτελεί βασικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των δήμων και των περιφερειών· Το τριτοβάθμιο εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να είναι ευέλικτο και διαφοροποιημένο ούτως ώστε η προσφορά εκπαίδευσης να μπορεί να ανταποκρίνεται στις γρήγορα μεταβαλλόμενες ανάγκες της τοπικής και περιφερειακής επιχειρηματικής και οικονομικής ζωής.

1.15. Διευκρινίζει ότι τα πανεπιστήμια δεν αποτελούν μόνο κέντρα μάθησης. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση στηρίζει ενεργά την περιφερειακή ανάπτυξη με τη δημιουργία περιφερειακών δικτύων καινοτομίας.

1.16. Κρίνει συνεπώς ιδιαίτερα σημαντική την σύνδεση της ανάπτυξης και των στόχων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τους στόχους της τοπικής και της περιφερειακής ανάπτυξης. Παράλληλα η γνώση και η καινοτομία των πανεπιστημίων θα πρέπει να αξιοποιηθεί κατά τον καθορισμό των στόχων της τοπικής και της περιφερειακής ανάπτυξης. Επίσης από στρατηγικής πλευράς είναι αμοιβαία η ευθύνη για μακροπρόθεσμη συνεργασία. Τα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα θα πρέπει να αξιολογήσουν σε βάθος την επιρροή που ασκούν στις περιφέρειες και να λειτουργούν ως σταθερός φορέας αλλαγής και καινοτομίας, καθώς διαθέτουν ένα συνδετικό ρόλο μεταξύ των επιστημών και των πολιτών, ενώ οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την εδραίωση της συνεργασίας.

1.17. Παρατηρεί ότι η διάδοση νέων γνώσεων και των ερευνητικών αποτελεσμάτων των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων μπορεί να ωφελήσει όλως ιδιαιτέρως τις τοπικές κοινότητες και τις περιφέρειες. Οι επιχειρήσεις που βασίζονται στην οικονομία της γνώσης εγκαθίστανται κοντά σε καινοτόμα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

1.18. Υπογραμμίζει ότι ακριβώς οι τοπικές και περιφερειακές αρχές υποστηρίζουν τη δραστηριότητα των πανεπιστημίων και των ΜΜΕ καθώς και τη δημιουργία δικτύων επιχειρήσεων.

1.19. Επισημαίνει ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές συντονίζουν επίσης τα τοπικά και περιφερειακά δίκτυα συνεργασίας όπως τεχνολογικά κέντρα και επιστημονικά πάρκα, και δημιουργούν με τον τρόπο αυτό τις συνθήκες που απαιτούνται για την προαγωγή περιφερειακών καινοτόμων συστημάτων.

1.20. Επισημαίνει ότι ο ρόλος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της έρευνας ως μοχλού της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης μπορεί να υλοποιηθεί μόνον εάν δημιουργηθούν οι συνθήκες και το περιβάλλον που προάγουν και παράγουν καινοτομία γύρω από τα πανεπιστήμια. Εν προκειμένω η ΕΤΠ αναφέρεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την πολιτική για την καινοτομία(1).

Διεθνές άνοιγμα των πανεπιστημίων και ενίσχυση της αριστείας

Η Επιτροπή των Περιφερειών

1.21. Τονίζει ότι η επιτυχής ανάπτυξη της ευρωπαϊκής πολιτικής για την πανεπιστημιακή παιδεία, την έρευνα, και την καινοτομία εξαρτάται από την ανάπτυξη της συνεργασίας και την αλληλεπίδραση των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη συμμετοχή τρίτων χωρών.

1.22. Υπενθυμίζει ότι τμήμα μόνο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μπορεί να είναι πραγματικά μονάδα αριστείας παγκόσμιας εμβέλειας αλλά όλα τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα πρέπει να επιδιώκουν την υψηλότερη δυνατή ποιότητα στην έρευνα και στην εκπαίδευση.

1.23. Υπογραμμίζει ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση χρήζει δικτύωσης διπλής κατεύθυνσης. Η επίτευξη των στόχων της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εξαρτάται από την ανάπτυξη της συνεργασίας και την αλληλεπίδραση των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη συμμετοχή τρίτων χωρών. Παράλληλα τα πανεπιστήμια αποτελούν τοπικούς και περιφερειακούς κόμβους παγκόσμιων δικτύων μέσω των οποίων η διεθνής γνώση μεταφέρεται στο περιφερειακό επίπεδο και από το περιφερειακό επίπεδο στα διεθνή φόρουμ. Οι προσπάθειες για την ανάπτυξη της διεθνούς και της περιφερειακής συνεργασίας πρέπει να συντονίζονται, ώστε να ενισχύονται αμοιβαία.

1.24. Υπενθυμίζει ότι πρέπει να ενισχυθεί ο συντονισμός των τοπικών και των περιφερειακών δικτύων από τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές ούτως ώστε τα δίκτυα αυτά να φέρνουν σε επαφή, αφενός, τους αντίστοιχους οικονομικούς και κοινωνικούς φορείς και, αφετέρου, τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης,. Η ΕΤΠ καλεί την ΕΕ να υποστηρίξει την ανάπτυξη των δικτύων αυτών. Η ΕΤΠ επικροτεί το πειραματικό σχέδιο "Τα ευρωπαϊκά δίκτυα για την προαγωγή της τοπικής και περιφερειακής διάστασης της δια βίου μάθησης" (R3L-πρωτοβουλία) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεργάστηκε στενά με την ΕΤΠ για την επεξεργασία του σχεδίου αυτού. Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας αυτής τα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα συμμετέχουν ενεργά σε πολλά σχέδια συνεργασίας με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές και αναπτύσσουν με τον τρόπο αυτό εγκεκριμένους χώρους μάθησης.

1.25. Επικροτεί ιδιαίτερα το σχέδιο "Περιφέρειες της γνώσης" και τη σχετική πρωτοβουλία "οι δράσεις των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για την περιφερειακή ανάπτυξη".

1.26. Θεωρεί σημαντική την περαιτέρω αύξηση της κινητικότητας του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού. Η ΕΤΠ υπενθυμίζει ότι κατά την αύξηση της κινητικότητας και την δημιουργία διεθνών δικτύων πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι χώρες, οι κοινότητες και οι περιφέρειες υποδοχής ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις υποδοχής του ξένου διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού καθώς και των σπουδαστών.

Η διαφοροποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

Η Επιτροπή των Περιφερειών

1.27. Συμμερίζεται την άποψη που διατυπώνεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το "Ρόλο των πανεπιστημίων στην Ευρώπη της γνώσης" σύμφωνα με την οποία τα όρια μεταξύ βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας έχουν γίνει δυσδιάκριτα Τα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης και έρευνας δεν μπορούν να χωριστούν μηχανικά σε δύο κατηγορίες, αλλά η γνώση μπορεί να παραχθεί παντού ακόμη και σε ιδρύματα διαφορετικού μεγέθους και είδους. Ακόμη και μικρές μονάδες είναι σε θέση να παράγουν παγκοσμίου επιπέδου γνώσεις σε συγκεκριμένους τομείς εξειδίκευσης, ιδιαιτέρως όταν συνεργάζονται με τον κλάδο παραγωγής υψηλής τεχνολογίας.

1.28. Επισημαίνει ότι η διαφοροποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης καθιστά δυνατή την εξειδίκευση. Τα πανεπιστήμιά πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται αποτελεσματικά μέσω δικτύων ειδικευόμενα σε τομείς που ανταποκρίνονται στο δυναμικό τους. Επίσης, η αύξηση του αριθμού των φοιτητών, η αυξανόμενη ανομοιογένεια καθώς και οι ταχέως μεταβαλλόμενες απαιτήσεις γνώσης του επαγγελματικού βίου προϋποθέτουν την ύπαρξη πολυδύναμων και διαφοροποιημένων τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών συστημάτων.

1.29. Επισημαίνει ότι τα διάφορα πανεπιστήμια έχουν διαφορετική αποστολή και διαφορετικούς στόχους. Η ΕΤΠ θεωρεί την διαφοροποίηση του ευρωπαϊκού τριτοβάθμιου εκπαιδευτικού συστήματος παράγοντα δύναμης που μεταξύ άλλων βελτιώνει την έρευνα και την ικανότητα ανταπόκρισης του εκπαιδευτικού συστήματος.

1.30. Υποστηρίζει ότι η διαφοροποίηση, η αυτονομία και η αποκέντρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποτελούν σημαντικούς παράγοντες ανάπτυξης της εκπαίδευσης στην περιφέρεια. Η ΕΤΠ κρίνει ότι η ανάπτυξη διοικητικών ρυθμίσεων σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο συμβάλλει και στην ανάπτυξη περιφερειακών πανεπιστημίων. Αυτό ενδιαφέρει όλως ιδιαιτέρως τα νέα κράτη που θα προσχωρήσουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου η ανάπτυξη αποκεντρωμένων διαρθρώσεων και η ενίσχυση της τοπικής και περιφερειακής διοίκησης αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

1.31. Υπενθυμίζει ότι η αύξηση του αριθμού των φοιτητών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η αποστολή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για την περιφερειακή ανάπτυξη, καθώς και οι στόχοι της δια βίου μάθησης απαιτούν τα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά συστήματα να καλύπτουν την περιφέρεια.

1.32. Επισημαίνει ότι η διαφοροποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης απαιτεί το άνοιγμα των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών συστημάτων και τον σαφή χαρακτηρισμό τους. Η συμβατότητα και η διαφάνεια των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών συστημάτων καθώς και η αναγνώριση των ερευνητών αποτελούν σημαντικούς στόχους όταν μάλιστα είναι δυνατή η διατήρηση της διαφοροποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε διεθνές επίπεδο.

Πανεπιστήμια, κοινωνική συνοχή και δια βίου μάθηση

Η Επιτροπή των Περιφερειών

1.33. Τονίζει ότι η συμβολή των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο συνδέεται και με κοινωνικούς και με πολιτιστικούς παράγοντες. Τα πανεπιστήμια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο προάγοντας την κοινωνική ευημερία και τον πολιτισμό των τοπικών κοινοτήτων και των περιφερειών και συμβάλλοντας στην κοινωνική συνοχή.

1.34. Υπενθυμίζει ότι η δια βίου μάθηση καλύπτει όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες και για το λόγο αυτό τα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στη στρατηγική της δια βίου μάθησης. Πέρα από την επαγγελματική επιμόρφωση η δια βίου μάθηση προάγει την προσωπική ανάπτυξη του ατόμου.

1.35. Επισημαίνει ότι οι σπουδές σε ανοικτά πανεπιστήμια και η συμπληρωματική εκπαίδευση προσφέρουν μια ευέλικτη και σημαντική μέθοδο στους ενήλικες παραδοσιακής παιδείας για να εκσυγχρονίζουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους.

Χρηματοδότηση και αποτελεσματική χρήση των πόρων

Η Επιτροπή των Περιφερειών

1.36. Θεωρεί σημαντικό το στόχο για την αύξηση των ερευνητικών και αναπτυξιακών ευρωπαϊκών επενδύσεων στο 3 % του ΑΕγχΠ της Ένωσης. Αν και για ορισμένες χώρες ο στόχος αυτός είναι πολύ φιλόδοξος, πρέπει να διατεθούν οι πόροι που είναι απαραίτητοι για την υλοποίησή του. Η ΕΤΠ εκτιμά ότι πρέπει να αυξηθεί επίσης η χρηματοδότηση της δράσης έρευνας και ανάπτυξης της ΕΕ. Η τελευταία είχε αποφασίσει ήδη από το 1985 ότι το 6 % του γενικού προϋπολογισμού να διατίθεται στο πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας, μέχρι στιγμής όμως αυτό δεν έχει γίνει.

1.37. Σημειώνει την παρατήρηση που περιλαμβάνεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο "Αποδοτικές επενδύσεις στην εκπαίδευση και την κατάρτιση: επιτακτική ανάγκη για την Ευρώπη"(2) ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση επενδύει πολύ λιγότερο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από τις Ηνωμένες Πολιτείες Η ΕΤΠ συμφωνεί με την Επιτροπή, ότι πρέπει να εξευρεθούν τρόποι ώστε να αυξηθεί και να διαφοροποιηθεί το ύψος των ιδιωτικών επενδύσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση επισημαίνοντας ωστόσο ότι την κύρια ευθύνη της χρηματοδότησης φέρουν τα κράτη.

1.38. Υπενθυμίζει ότι η αύξηση της εμπορικής εκμετάλλευσης των δράσεων καινοτομίας και η διαφοροποίηση της χρηματοδότησης δεν πρέπει να καταστούν απειλή για τις βασικές έρευνες των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της βασικής έρευνας αν και μπορεί να είναι σημαντικές, δύσκολα γίνονται αντιληπτές. Συχνά μπορούν να προσδιοριστούν μόνο μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα.

1.39. Υποστηρίζει το στόχο να διασφαλιστούν η επάρκεια, η αειφορία και η αποτελεσματική χρήση των πόρων που διαθέτουν τα ευρωπαϊκά τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ταυτόχρονα, πρέπει να επισημανθεί ότι, σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, αρμόδιες για τη χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές.

1.40. Υπογραμμίζει ότι το υψηλό ποσοστό σπουδαστών που διακόπτουν πρόωρα τις σπουδές τους δυσχεραίνει την αποτελεσματικότερη χρήση των πόρων. Για την επίλυση του προβλήματος αυτού πρέπει να προωθηθεί η διάδοση των βέλτιστων πρακτικών όπως για παράδειγμα η πρακτική της διδασκαλίας.

1.41. Είναι της γνώμης ότι μια μέθοδος για τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας του ερευνητικού συστήματος που εφαρμόζουν τα πανεπιστήμια και της επιστημονικής και κοινωνικής συνάφειας αυτού είναι η δημιουργία δικτύων συνεργασίας και η προαγωγή ενός ποιοτικού ανταγωνισμού με την αξιοποίηση της χρηματοδότησης,. Πρέπει ωστόσο να εξασφαλισθεί μια σταθερή ροή οικονομικών πόρων προς τα ερευνητικά ιδρύματα.

1.42. Εκτιμά ότι η περιφερειακή διάσταση της εκπαίδευσης μπορεί να ενισχυθεί εάν η ανάπτυξη της έρευνας και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων αποτελέσει μέρος της στρατηγικής των περιφερειών.

1.43. Εκτιμά ότι τα ευρωπαϊκά σχέδια και προγράμματα πρέπει να στοχεύουν στη διεύρυνση των δυνατοτήτων ανάπτυξης περιφερειακών μονάδων αριστείας, αφενός με την υποστήριξη της δημιουργίας δικτύων μεταξύ επιχειρήσεων και δημοσίων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και, αφετέρου με τη δημιουργία διεθνών δικτύων με τους προαναφερθέντες φορείς.

1.44. Παρατηρεί ότι η αποτελεσματική χρήση των πόρων και η ποιότητα της εκπαίδευσης και της έρευνας μπορούν να βελτιωθούν με την προαγωγή ανεξάρτητων αξιολογήσεων πανεπιστημίων σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

2. Συστάσεις της Επιτροπής των Περιφερειών

Η Επιτροπή των Περιφερειών

2.1. Τονίζει, στα πλαίσια της συνέχειας που θα δοθεί στη διαδικασία της Μπολόνιας, την ανάγκη να υπάρξει μια επικέντρωση των μελλοντικών προσανατολισμών στο ρόλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη και στην προαγωγή της συνεργασίας των περιφερειακών και τοπικών αρχών με τα πανεπιστήμια, με τη συμμετοχή των αντίστοιχων οικονομικών και κοινωνικών φορέων.

2.2. Αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών στην χάραξη πολιτικών για την τριτοβάθμια εκπαίδευση σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

2.3. Επισημαίνει ότι στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το "Ρόλο των πανεπιστημίων στην Ευρώπη της γνώσης" δεν ελήφθη επαρκώς υπόψη η διαφοροποίηση της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αν και τα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα και οι εθνικές πολιτικές έρευνας και οι στόχοι τους διαφέρουν σημαντικά. Επίσης στην ανακοίνωση δεν δίδεται ιδιαίτερη σημασία στο ρόλο των τοπικών και των περιφερειακών αρχών.

2.4. Είναι της γνώμης ότι τα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα πρέπει να συμμετέχουν περισσότερο στην οικονομική και κοινωνική ζωή, συμπεριλαμβανομένης της κατάρτισης σχεδίων περιφερειακής ανάπτυξης και της εφαρμογής περιφερειακής στρατηγικής για την καινοτομία.

2.5. Τονίζει ότι ο συντονισμός της πολιτικής στους τομείς της βασικής εκπαίδευσης, της έρευνας και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να συμβαδίζει με την πολιτική περιφερειακής ανάπτυξης σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

2.6. Επισημαίνει ότι στην Ευρώπη δεν αξιοποιούνται πλήρως οι δυνατότητες επίτευξης ούτε οι δράσεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της έρευνας υλοποιούνται στον ίδιο βαθμό σε όλα τα μέρη της Ευρώπης και σε όλες τις περιφέρειες.

2.7. Τονίζει ότι η αποκέντρωση των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων βελτιώνει τις συνθήκες ισότιμης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης των ευρωπαίων πολιτών.

2.8. Επισημαίνει ότι η επιστημονική δημιουργικότητα, για την πλήρη ανάπτυξή της, χρειάζεται κίνητρα εκ των έσω. Της αναγνώρισης των επιστημονικών επιδόσεων προηγείται η περιέργεια και η αμφιβολία, καθώς και περιβάλλοντα που παρέχουν κίνητρα.

2.9. Υπογραμμίζει ότι τα διαρθρωτικά ταμεία συμβάλλουν στην ανάπτυξη κέντρων αριστείας τα οποία δημιουργούνται γύρω από βιομηχανικά κέντρα και τα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα, με την καθιέρωση νέων παιδαγωγικών βοηθημάτων για τη σχολική και την τριτοβάθμια εκπαίδευση και για την εκπαίδευση ενηλίκων, με τη δημιουργία κέντρων έρευνας και μεταφοράς τεχνολογίας η οποία ενισχύει την κινητικότητα των ερευνητών. Οι πόροι των διαρθρωτικών ταμείων μπορούν, επίσης, να χρησιμοποιούνται για την υποστήριξη επενδύσεων σε υποδομές τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και στο σχεδιασμό καθώς και στην αρχική φάση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και έρευνας.

2.10. Επισημαίνει ότι η χρηματοδότηση των διαρθρωτικών ταμείων πρέπει να χρησιμοποιείται επίσης για την προαγωγή της διεθνούς συνεργασίας μεταξύ τεχνολογικών κέντρων και επιστημονικών πάρκων.

2.11. Εκτιμά ότι η πρωτοβουλία με θέμα "Τα ευρωπαϊκά δίκτυα για την προαγωγή της τοπικής και περιφερειακής διάστασης της δια βίου μάθησης" (R3L-πρωτοβουλία) πρέπει να ενισχυθεί περισσότερο και να ενταχθεί στα κοινοτικά προγράμματα πλαίσια Σωκράτης και Leonardo, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η συνέχειά της.

2.12. Τονίζει ότι, για την ανάπτυξη ενός υψηλής ποιότητας συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, είναι απαραίτητη η αναγνώριση των αναγκών της αγοράς εργασίας αλλά και των σπουδαστών με την παροχή συνεχούς ενημέρωσης σχετικά με τις υπάρχουσες εκπαιδευτικές και εργασιακές δυνατότητες, με στόχο έναν καλύτερο προσανατολισμό. Οι ανάγκες των σπουδαστών μερικής φοίτησης και των ενήλικων σπουδαστών δεν πρέπει να παραβλέπονται, κυρίως δε στο πλαίσιο της δια βίου μάθησης, όπου μεταξύ των προκλήσεων είναι δυνατόν να συμπεριλαμβάνονται η πρόσβαση, θέματα κόστους και ενισχύσεις πρακτικής φύσεως.

2.13. Πιστεύει ότι πρέπει να αξιοποιηθούν οι σύγχρονες αμφίδρομες τηλεπικοινωνιακές μέθοδοι, προκειμένου να διευκολυνθεί η εξ αποστάσεως μάθηση και κατάρτιση, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές και ζητεί επειγόντως να δοθεί προτεραιότητα στις απαιτούμενες υποδομές (ειδικότερα ευρείας κλίμακας).

2.14. Θεωρεί σημαντικό να δοθεί περισσότερη προσοχή στην δυσαρμονία που υπάρχει μεταξύ της προσφοράς δεξιοτήτων και της ζήτησης ειδικευμένου προσωπικού. Για την πρόβλεψη της ζήτησης ειδικευμένου προσωπικού, πρέπει να καθιερωθεί η συνεργασία των τοπικών και των περιφερειακών αρχών καθώς και η συνεργασία σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

2.15. Φρονεί ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές πρέπει να ενθαρρύνουν την δημιουργία περιφερειακών, διαπεριφερειακών και διασυνοριακών διασυνδέσεων μεταξύ κέντρων ερευνών, τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και βιομηχανίας με στόχο την ανταλλαγή γνώσης.

2.16. Ζητά να δοθούν ενισχύσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ώστε να συμμετέχουν σε πολλές κοινοτικές πρωτοβουλίες στους τομείς της έρευνας και της εκπαίδευσης. Το έκτο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη (2002-2006) πρέπει να προσαρμοστεί έτσι ώστε να προωθεί μια παγκοσμίου επιπέδου ανταγωνιστική έρευνα στους δήμους και τις περιφέρειες σε όλη την ΕΕ.

2.17. Κρίνει ότι πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες για να διασφαλιστεί ότι οι επιστημονικές κοινότητες θα διαδραματίσουν σημαντικότερο ρόλο στη δημιουργία καινοτόμων επιχειρήσεων με τη χρήση των κατάλληλων μέσων (εκκολαπτήρια επιχειρήσεων, τεχνολογικά κέντρα, επιστημονικά πάρκα, νέες επιχειρήσεις, κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου κ.λπ.).

2.18. Τονίζει ότι πρέπει να εντοπιστούν και να εξαλειφθούν τα υφιστάμενα εμπόδια ώστε να αξιοποιηθούν και να εφαρμοστούν καλύτερα τα αποτελέσματα των ερευνών των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

2.19. Συνιστά να αυξηθεί η κινητικότητα των σπουδαστών, των καθηγητών και των ερευνητών, τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης, με την συνδρομή του Εrasmus στο πρόγραμμα Σωκράτης, καθώς και με άλλα συναφή μέτρα του Leonardo και του 6ου προγράμματος πλαισίου για την έρευνα.

2.20. Υποστηρίζει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να παρουσιάσει μελέτη σχετικά με τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, προκειμένου να εξεταστούν οι σημαντικότερες τάσεις που παρατηρούνται στον κλάδο αυτό και να εντοπιστούν παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών. Η Επιτροπή των Περιφερειών απευθύνει έκκληση οι κατευθυντήριες γραμμές για την έρευνα να καθοριστούν σε συνεργασία με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές.

2.21. Καλεί την Επιτροπή να συμπεριλάβει την περιφερειακή διάσταση στον ευρωπαϊκό χώρο έρευνας και να εκπονήσει μελέτη για το ρόλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην τοπική και την περιφερειακή ανάπτυξη. Η Επιτροπή των Περιφερειών καλεί την Επιτροπή να λάβει υπόψη της τις περιγραφές που υπάρχουν στο παράρτημα της διερευνητικής γνωμοδότησης σχετικά με τις υφιστάμενες βέλτιστες πρακτικές.

2.22. Καλεί τα κράτη μέλη και την ΕΕ να αξιοποιούν τις υφιστάμενες βέλτιστες πρακτικές με στόχο την ενίσχυση του περιφερειακού αντίκτυπου των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

2.23. Καλεί τις κυβερνήσεις, τα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα και τις τοπικές και περιφερειακές αρχές της ΕΕ να εντείνουν τη συνεργασία μεταξύ των ιδρυμάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της αποκεντρωμένης δημόσιας διοίκησης ώστε να ενισχυθεί ο ρόλος που διαδραματίζουν τα εν λόγω ιδρύματα σε μια Ευρώπη της γνώσης και των επαγγελματικών δεξιοτήτων.

Βρυξέλλες, 20 Νοεμβρίου 2003.

Ο Πρόεδρος

της Επιτροπής των Περιφερειών

Albert Bore

(1) COM(2003) 112 τελικό.

(2) COM(2002) 779 τελικό.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

στη διερευνητική γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών

(Σύνοψη των απαντήσεων στο ερωτηματολόγιο σχετικά με παραδείγματα και βέλτιστες πρακτικές)

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Κατά την προετοιμασία της διερευνητικής γνωμοδότησης της Επιτροπής των Περιφερειών ζητήθηκε από τα μέλη της να αναφέρουν παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών όσον αφορά το ρόλο των πανεπιστημίων στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη.

Τα παραδείγματα των βέλτιστων πρακτικών αναφέρονται συνοπτικά και υπό μορφή καταλόγου. Η Επιτροπή θα παραλάβει ωστόσο προς ενημέρωση πλήρη περιγραφή των παραδειγμάτων αυτών.

Η στρατηγικού χαρακτήρα συνεργασία πανεπιστημίων και τοπικών και περιφερειακών αρχών

Η στρατηγική και μακροχρόνια συνεργασία μεταξύ των τοπικών και περιφερειακών αρχών και των πανεπιστημίων μπορεί να πραγματοποιηθεί με την συμμετοχή εκπροσώπων των πανεπιστημίων στα όργανα των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, με τη δημιουργία φόρουμ συνεργασίας ή με την εφαρμογή σχεδίων περιφερειακής ανάπτυξης με στόχο την προώθηση οικονομικών δραστηριοτήτων ή ενός επιστημονικού τομέα.

Η συνεργασία σε εθνικό επίπεδο μπορεί να προωθηθεί μέσω της νομοθεσίας, με την συνεκτίμηση των πανεπιστημίων κατά την χάραξη της περιφερειακής πολιτικής και με την ενίσχυση της περιφερειακής επιρροής σε οικονομικό επίπεδο. Τα πανεπιστήμια της περιφέρειας μπορούν επίσης να χαράξουν μία κοινή περιφερειακή στρατηγική.

- Το πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης είναι μέλος του Επαγγελματικού Συμβουλίου της Κοπεγχάγης, όπου υπάρχει δυνατότητα συνεχούς διαλόγου με το Δημοτικό Συμβούλιο, τις επιχειρήσεις, τους κοινωνικούς εταίρους και άλλα ερευνητικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα.

- Η συνεργασία μεταξύ τοπικών αρχών, επιχειρήσεων και πανεπιστημίων στην περιοχή της Στοκχόλμης εντάσσεται στο πλαίσιο της γνωμοδοτικής επιτροπής του Södertörns. Το κέντρο ανάπτυξης του Södertörns και τα πανεπιστήμια και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της περιοχής συνέβαλαν στην υλοποίηση των στόχων σχεδίων όπου οι πολιτικές τοπικές αρχές που συμμετείχαν στη γνωμοδοτική επιτροπή διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο.

- Μεταξύ του πανεπιστημίου του Gävle και των τοπικών και περιφερειακών αρχών υπάρχει μία στρατηγικού χαρακτήρα συνεργασία στο πλαίσιο περιφερειακών συμφωνιών (και προγραμμάτων) ανάπτυξης. Στο πανεπιστήμιο του Gävle έχει επίσης συσταθεί μία οργάνωση για την ανάπτυξη επαφών. Επίσης σε τοπικό επίπεδο δημιουργήθηκαν "πυρήνες" για την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και των δήμων.

- Το Ιnnova Gotland (Σουηδία) είναι ένας φορέας σύνδεσης μεταξύ ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και κοινωνίας που αποσκοπεί στην ανάπτυξη και την υποστήριξη της συνεργασίας μεταξύ ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και κοινωνίας. Το Viking Plus είναι ένα τουριστικό σχέδιο για το θέμα των Βίκινγκς στο πλαίσιο των περιφερειακών συμφωνιών ανάπτυξης. Το Gotland Interactive Park έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός κέντρου ανάπτυξης γνώσεων, ανταλλαγής ιδεών και επιχειρηματικών δράσεων.

- Η περιφερειακή κυβέρνηση της Murcia (Ισπανία) έχει αναπτύξει το σχέδιο του επαγγελματικού πανεπιστημίου Λόρκα που βασίζεται στη συνεργασία διαφόρων θεσμών. Τα δύο ανώτατα δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα, μαζί με την περιφερειακή κυβέρνηση της Murcia, την πόλη Λόρκα και τις επιχειρήσεις, συμμετέχουν στην ομάδα που διοικεί το πανεπιστημιακό κέντρο.

- Στη νομοθεσία της Φινλανδίας σχετικά με τις ανώτατες επαγγελματικές σχολές περιλαμβάνεται και η συμβολή τους στην περιφερειακή ανάπτυξη. Το συμβούλιο αξιολόγησης επιλέγει ανά διετία τις μονάδες αριστείας των ανώτατων επαγγελματικών σχολών που συμβάλλουν στην περιφερειακή ανάπτυξη. Οι προτάσεις των μονάδων αριστείας χρησιμοποιούνται από το Υπουργείο Παιδείας ως ενιαία βάση για την κατανομή των πιστώσεων.

- Στην Ιταλία, το σχέδιο Campus One, στο οποίο συμμετέχουν 70 πανεπιστημιακές σχολές και καλύπτει 270 ενότητες μαθημάτων, αποσκοπεί στην ενίσχυση των σχέσεων με την αγορά εργασίας και το περιβάλλον της περιφέρειας στην οποία λειτουργούν τα πανεπιστήμια.

- Στόχος του σχεδίου "Φοιτητική πόλη" (The Student City) είναι η ενσωμάτωση των φοιτητικών κοινοτήτων και η αξιοποίησή τους για την αστική ανάπτυξη. Στο σχέδιο αυτό συμμετέχουν πολλές ευρωπαϊκές πόλεις.

- Στόχος του σχεδίου "Δεξιότητες και τεχνογνωσία στη Βόρεια Φινλανδία - Ανάπτυξη της περιφερειακής συνεργασίας σε τριτοβάθμιο επίπεδο" είναι η περαιτέρω ανάπτυξη και τόνωση της συνεργασίας μεταξύ των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων του Βορρά. Το σχέδιο χρησιμεύει ως οδηγός για την ανάπτυξη των στρατηγικών στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και των περιφερειακών προγραμμάτων Κεντρικής Ανάπτυξης και του Κέντρου Προγραμμάτων Εμπειρογνωμοσύνης στη Βόρειο Φινλανδία.

- Η κοινή στρατηγική για τον αντίκτυπο των ανωτάτων σχολών της Λαπωνίας στην περιφέρεια βασίζεται σε ένα κοινό πρότυπο δράσης μέσω δικτύου των ανωτάτων σχολών της περιοχής, δηλαδή της ανώτατης επαρχιακής σχολής της Λαπωνίας. Στόχος της στρατηγικής είναι η ισόρροπη ανάπτυξη της περιοχής.

- Στην πόλη του Mikkeli υπάρχει ένα πανεπιστημιακό κέντρο στο οποίο λειτουργούν τέσσερα δημόσια πανεπιστήμια, καθώς και η ανώτατη επαγγελματική σχολή του Mikkeli, που εξαρτάται από όμιλο τοπικών επιχειρήσεων, και το κέντρο έρευνας για τον αγροτικό τομέα και τον τομέα τροφίμων. Το πανεπιστημιακό αυτό κέντρο χρηματοδοτείται εν μέρει από το Υπουργείο Παιδείας και αποσκοπεί στη βελτίωση του αντίκτυπου της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των δράσεων έρευνας και ανάπτυξης στην περιφέρεια. Το πανεπιστημιακό κέντρο διατηρεί επαφές με το τεχνολογικό κέντρο και τους επιχειρηματικούς κύκλους του Mikkeli. Η πόλη συμμετέχει στο εθνικό πρόγραμμα των κέντρων εμπειρογνωμοσύνης σε έναν τομέα αιχμής, στον τομέα της τεχνολογίας των υλικών (σύνθετα υλικά και κατεργασία). Και σε άλλους όμως τομείς υπάρχει στενή συνεργασία με τις επιχειρήσεις τεχνολογίας αιχμής που λειτουργούν στην περιοχή.

- Το ίδρυμα επιχειρηματικότητας και έρευνας για τις μικρές επιχειρήσεις της βασιλικής ακαδημίας επιστημών της Στοκχόλμης διοργανώνει κάθε μήνα συνεδριάσεις μεταξύ των πολιτικών και των ανώτερων δημόσιων υπαλλήλων στους τομείς της βιομηχανικής πολιτικής, της οικονομίας, της κατάρτισης, της έρευνας, των καινοτομιών και της περιφερειακής ανάπτυξης στις οποίες προσκαλούνται καθηγητές και ερευνητές από άλλα μέρη και χώρες του κόσμου. Σε αυτές τις συνεδριάσεις προβάλλονται πολλές ιδέες για την ανάπτυξη των περιφερειών.

- Το Μητρώο Διπλωμάτων και Δεξιοτήτων της Σκωτίας (SCQF) εφαρμόζεται σε όλους τους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης της Σκωτίας. Στην ανάπτυξη του σχεδίου συμμετείχαν τα πανεπιστήμια, η κυβέρνηση της Σκωτίας, η αρμόδια για θέματα δεξιοτήτων αρχή, καθώς και η υπηρεσία διασφάλισης της ποιότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

- Το πανεπιστήμιο της περιοχής Blekinge και το τεχνολογικό Ινστιτούτο του Blekinge (BTH) έδωσαν τη δυνατότητα στις περιφερειακές αρχές να συμμετέχουν στη δημιουργία ενός "Γραφείου Ανάπτυξης".

- Στην Εmilia-Romagna, τα κέντρα γνώσης έχουν ενισχυθεί με τη δημιουργία βάσεων δεδομένων που χρησιμοποιούνται από κοινού από τα πανεπιστήμια, τις περιφερειακές υπηρεσίες, την Confindustira, τις ΜΜΕ και τους επιχειρηματικούς ομίλους. Στην Εmilia-Romagna, υπάρχουν δύο επιστημονικά και τεχνολογικά πάρκα: ένα στην Parma και το άλλο στην Bologna.

- Στην Perugia η TUCEP, ένωση πανεπιστημίων, επιχειρήσεων, τοπικών αρχών και κλαδικών οργανώσεων, είναι ένα κέντρο για μακροπρόθεσμη συνεργασία. Υπάρχουν επίσης περιφερειακές επιδοτήσεις οι οποίες έχουν θεσπιστεί με βάση τις αιτήσεις επιχειρήσεων.

- Το πανεπιστήμια της Catania στη Σικελία θεωρεί ότι τα πανεπιστήμια θα μπορούσαν για παράδειγμα να ενθαρρύνουν τη συγκρότηση ομάδων σχεδιασμού και ομάδων εργασίας ειδικευμένων στο να συμβουλεύουν τις επιχειρήσεις και τις τοπικές αρχές. Ειδικότερα οι μικρές επιχειρήσεις μπορεί να χρειάζονται επιπλέον τεχνογνωσία για να καταστήσουν τη γνώση καθοριστικής σημασίας παράγοντα για την ανταγωνιστικότητά τους.

Τοπικά και περιφερειακά δίκτυα καινοτομίας και διαπεριφερειακά δίκτυα συνεργασίας

Με τη βοήθεια των δικτύων καινοτομίας αυξάνεται η περιφερειακή εμπειρογνωμοσύνη. Η σύνδεση μέσω δικτύων πανεπιστημίων και επιχειρήσεων μπορεί να χρησιμεύσει ως φόρουμ ανταλλαγής πληροφοριών ή να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη της εμπειρογνωμοσύνης μιας περιοχής ή ενός οικονομικού τομέα. Η εμπορία της καινοτομίας μπορεί να υποστηριχθεί με διάφορα προγράμματα.

- Στην επαρχία του Gävleborg έχουν δημιουργηθεί δίκτυα με στόχο την παροχή εμπειρογνωμοσύνης στην περιοχή και τη δημιουργία φόρουμ ανταλλαγής πληροφοριών. Παραδείγματα των δικτύων αυτών είναι το ίδρυμα συστημάτων γεωγραφικών πληροφοριώντου Gävle (GIS), το Creative Media Lab (CML), η Ομάδα Διαδραστικών Υποθέσεων(GIA), καθώς και το σχέδιο συνεργασίας Pentaplus.

- Το σχέδιο i10 αποσκοπεί στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων συμμετοχής στη γνώση και της συνεργασίας μεταξύ των δέκα πανεπιστημίων της Νότιας Αγγλίας και των επιχειρήσεων και βιομηχανιών της περιοχής. Στόχος του σχεδίου είναι η δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για καινοτόμες διαδικασίες, μεταφορά γνώσεων και τεχνολογίας και την ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος.

- Στο Södertelje εφαρμόζεται ως παιδαγωγική μέθοδος ένα κέντρο επιστημών. Το ΠΕΙΡΑΜΑ TOM TITS είναι κυρίως ένα παιδαγωγικό σχέδιο για την κατάρτιση καθηγητών και την έρευνα, καθώς και ένα διεθνές δίκτυο.

- Στη Σκωτία ιδρύθηκε ένα "proof of concept fund" που αντισταθμίζει την έλλειψη κεφαλαίων εκκίνησης που εμποδίζει τη μεταφορά τεχνολογιών των εργαστηρίων στην αγορά.

- Η Siljansutbildarna είναι μία οργάνωση που ίδρυσαν οι δήμοι της περιοχής Siljan, η οποία μεταξύ άλλων προέβη στη δημιουργία κέντρων μαθητείας υψηλού επιπέδου. Αυτά τα δημοτικά κέντρα μαθητείας ανήκουν στο εθνικό δίκτυο Νitus.

Συντονισμός της προσφοράς εκπαίδευσης και των αναγκών εργατικού δυναμικού

Οι προβλέψεις σχετικά με τις ανάγκες εργατικού δυναμικού πραγματοποιούνται από τα περιφερειακά θεσμικά όργανα σε συνεργασία με τους εκπροσώπους των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, των οικονομικών κύκλων και των πανεπιστημίων. Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές διαδραματίζουν καθοριστικής σημασίας ρόλο όταν πρόκειται για την προσαρμογή της προσφοράς εκπαίδευσης μιας περιοχής στις ανάγκες των επιχειρήσεων.

- Στη Σουηδία οι τοπικές και περιφερειακές αρχές, οι κοινωνικοί εταίροι και εκπρόσωποι των πανεπιστημίων συναντώνται στο πλαίσιο των κέντρων εμπειρογνωμοσύνης για να συμφωνήσουν ως προς τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση των αναγκών κατάρτισης. Στην επαρχία του Gävleborg η προσαρμογή προσφοράς κατάρτισης και αναγκών της αγοράς εργασίας πραγματοποιείται από το περιφερειακό συμβούλιο εκπαίδευσης. Στο περιφερειακό συμβούλιο εκπαίδευσης έχει αναπτυχθεί ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, το οποίο καθιστά δυνατό τον άμεσο προσδιορισμό των αναγκών σε θέματα κατάρτισης.

- Η Πρωτοβουλία "Συνδυασμένα Πανεπιστήμια της Κορνουάλης" (CUC) αποβλέπει στον μετασχηματισμό της ανώτατης εκπαίδευσης στην Κορνουάλη. Η πρωτοβουλία CUC αποσκοπεί στην ανάπτυξη αυτών των τομέων βιομηχανικής, επιχειρηματικής και επαγγελματικής δραστηριότητας που υπάρχουν σήμερα - ή ενδέχεται να αναπτυχθούν - στην Κορνουάλη μέσω πτυχιακών και μεταπτυχιακών μαθημάτων σε διαφορετικούς τόπους σε όλη την περιφέρεια, και όχι μόνο σε έναν τόπο, με ερευνητικές δραστηριότητες και δραστηριότητες υποστήριξης επιχειρήσεων, καθώς και με δραστηριότητες μεταφοράς τεχνογνωσίας και τεχνολογίας. Η πρωτοβουλία CUC αποσκοπεί στη δημιουργία τριών νέων κέντρων αριστείας.

- Το σχέδιο "Futureskills Scotland" βοηθά τους πολίτες, τους εργοδότες και άλλους φορείς να λαμβάνουν αποφάσεις με βάση τα στοιχεία που προκύπτουν από την αγορά εργασίας.

Διεθνοποίηση των πανεπιστημίων και ενίσχυση των κέντρων αριστείας

Στο πλαίσιο διεθνοποίησης των πανεπιστημίων οι τοπικές και περιφερειακές αρχές μπορούν, μεταξύ άλλων, να συντονίζουν δράσεις που αποσκοπούν στην αύξηση της διαφάνειας των πανεπιστημίων και να μεριμνούν ώστε η διαδικασία διεθνοποίησης να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της περιφέρειας.

- Στόχος του σχεδίου "Σπουδές στη Στοκχόλμη" είναι να προσελκύσει το ενδιαφέρον των σπουδαστών και των ερευνητών από τις Βαλτικές χώρες και άλλες χώρες της Βαλτικής ώστε να φοιτήσουν για ορισμένο χρονικό διάστημα σε ένα από τα πανεπιστήμια ή ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Στοκχόλμης.

- Το πανεπιστήμιο του Gävle διαθέτει μια γραμματεία διεθνών σχέσεων που ασχολείται με μια διαρκώς αυξανόμενη ανταλλαγή σπουδαστών και καθηγητών. Η γραμματεία αυτή συνεργάζεται μεταξύ άλλων στα πλαίσια ενός δικτύου στο οποίο συμμετέχουν επίσης το πανεπιστήμιο του Örebro, τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα του Mälardalen και το πανεπιστήμιο του Taalainmaa. Το πανεπιστήμιο του Gävle αποτελεί ενεργό εταίρο στις διεθνείς εργασίες που διεξάγονται στα πλαίσια των συμφωνιών ανάπτυξης.

- Η "Education UK Scotland" συντονίζει την προώθηση προς το εξωτερικό την εκπαίδευση της Σκωτίας. Η "Education UK Scotland" λειτουργεί σε συνεργασία με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και άλλα όργανα προκειμένου οι νέες πρωτοβουλίες που αφορούν την αγορά εργασίας να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις ανάγκες της.

- Το πρόγραμμα "Scottish Networks International" αποσκοπεί στο να ενισχύσει την εκπαιδευτική εμπειρία διπλωματούχων πανεπιστημιακών του διεθνούς χώρου και να διευρύνει την εμπειρία τους σχετικά με τη Σκωτία παρέχοντας παράλληλα διεθνή εμπειρογνωμοσύνη στις επιχειρήσεις και στις οργανώσεις της Σκωτίας.

- Το πρόγραμμα "The Scottish Enterprise/Royal Society of Edinburgh Enterprise Fellowships" αποσκοπεί στην προώθηση της εμπορικής αξιοποίησης των αποτελεσμάτων προηγμένων ερευνών που διεξάγονται στα πανεπιστήμια και στα δημόσια ερευνητικά ιδρύματα της Σκωτίας με επιχορηγήσεις για την ανάπτυξη εμπορικών δυνατοτήτων.

Τα κέντρα εμπειρογνωμοσύνης και η συνεργασία πανεπιστημίων και επιχειρήσεων ειδικευμένων στην παραγωγή και μεταφορά γνώσεων

Για την υποστήριξη της δράσης των κέντρων εμπειρογνωμοσύνης έχουν συσταθεί διάφορες εταιρείες ανάπτυξης ή όργανα συνεργασίας με στόχο τη συνεργασία των πανεπιστημίων με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και τους οικονομικούς φορείς της περιοχής.

- Με τα κέντρα εμπειρογνωμοσύνης στηρίζονται στη Φινλανδία οι ισχυρές περιφέρειες, η εξειδίκευση των περιφερειών καθώς και η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων κέντρων εμπειρογνωμοσύνης. Η χορήγηση των καταλυτικού χαρακτήρα κρατικών βασικών χρηματοδοτήσεων προϋποθέτει επίσης την υλοποίηση του προγράμματος με επίκεντρο την περιφέρεια. Η εταιρεία Culminatum Ltd Oy συμμετέχει στην υλοποίηση του προγράμματος των κέντρων εμπειρογνωμοσύνης. Η Culminatum Ltd Oy είναι μια εταιρεία ανάπτυξης που στηρίζεται από την περιφέρεια της Uusimaa, τις πόλεις του Ελσίνκι, του Εspoo και της Vantaa καθώς και από τα πανεπιστήμια, τις ανώτατες σχολές, τα ερευνητικά ιδρύματα και τις επιχειρήσεις της περιφέρειας της Uusimaa.

- Η επιχείρηση Univa Ab αρχίζει εμπορικές δραστηριότητες ΕΤΑ και διασφαλίζει το συντονισμό μεταξύ επιχειρήσεων και πανεπιστημίου του Lund. Η Univa Ab λειτουργεί ως μεσολαβητής μεταξύ των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και του επιχειρηματικού κόσμου.

- Στο πανεπιστήμιο του Oresund (ιδεατό πανεπιστήμιο που αποτελείται από 12 πανεπιστήμια της περιοχής) έχουν ιδρυθεί 4 πανεπιστημιακές οργανώσεις, γνωστές με το όνομα "επιστημονικές πλατφόρμες" και στις οποίες συμμετέχουν πανεπιστήμια και επιχειρήσεις.

- Στόχος του σχεδίου "Intermediary Technology Institutes (ITIs)" είναι η ανάπτυξη των επιχειρήσεων στον τομέα της τεχνολογίας και η περαιτέρω ανάπτυξη των υφιστάμενων επιχειρήσεων της Σκωτίας. Η έρευνα που διεξάγεται στο πλαίσιο του σχεδίου αυτού συνδέεται με τα ανώτατα εκπαιδευτικά προγράμματα της Σκωτίας.

- Στόχος του σχεδίου αστικής έρευνας πανεπιστημίου του Ελσίνκι και της ανώτατης τεχνικής σχολής του Ελσίνκι είναι η υποστήριξη της ευρύτερης περιφέρειας του Ελσίνκι καθώς και η προώθηση της αστικής έρευνας ως επιστημονικής έρευνας. Με το σχέδιο αυτό συνδέονται το Υπουργείο Παιδείας και οι πόλεις της περιοχής.

- Με την πρωτοβουλία "Get up" το κρατίδιο του Thuringen προωθεί τη δημιουργία επιχειρήσεων προσανατολισμένων προς την τεχνολογία. Η ανώτατη επαγγελματική σχολή της Jena διαθέτει γραφείο μεταφοράς της τεχνολογίας που αποτελεί τον σύνδεσμο μεταξύ της σχολής και των επιχειρήσεων. Το κέντρο εμπειρογνωμοσύνης "OphtalmoInnovation Thuringen" είναι ένα από τα σχέδια που έχει επιλέξει το ομοσπονδιακό υπουργείο παιδείας και έρευνας. Η πανεπιστημιακή θυρίδα εκπαίδευσης του Thuringen αποτελεί ένα φόρουμ κατάρτισης που παρέχεται από τις ανώτατες σχολές της περιοχής.

- Στη Σουηδία, το πανεπιστήμιο του Gävle επενδύει μεταξύ άλλων σε ένα σύστημα "exjobbpoolen", το οποίο έχει αναπτυχθεί για την έρευνα και την επικοινωνία θεμάτων μελέτης.

Η πολυμορφία των πανεπιστημίων και η συνεργασία σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο

Τα πανεπιστήμια μπορούν να συνεργαστούν με την ανάπτυξη κοινών δράσεων ή με τη συγκέντρωση γνώσεων ή πόρων για κοινή χρήση. Η συγκέντρωση πόρων επιτρέπει την διεύρυνση της προσφοράς κατάρτισης. Η ενίσχυση των κέντρων αριστείας προϋποθέτει το συντονισμό της προσφοράς κατάρτισης και της εξειδίκευσης των πανεπιστημίων.

- Το πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης και η ανώτατη τεχνολογική βασιλική σχολή δημιούργησαν στο πανεπιστημιακό κέντρο Αlbanova ένα κέντρο φυσικής, αστρονομίας και βιοτεχνολογίας όπου στο ίδιο κτήριο έχουν συγκεντρωθεί τεσσάρων διαφορετικών σχολών θέματα έρευνας και βασικής εκπαίδευσης. Στο κτήριο αυτό τα πανεπιστήμια χρησιμοποιούν κοινές υποδομές όπως επιστημονική βιβλιοθήκη, εργαστήρια, προσωπικό και δίκτυα πληροφορικής.

- Μεταξύ του πανεπιστημίου του Lund και του πανεπιστημίου του Skåne υπάρχει ένα κέντρο συνεργασίας για τον τομέα της διατροφής στόχος του οποίου είναι η ανάπτυξη του τομέα αυτού.

- Τα πανεπιστήμια της Βρέμης, του Greifswald, του Αμβούργου, του Kiel, του Oldenburg και του Rostock έχουν δημιουργήσει το δίκτυο των πανεπιστημίων της Βόρειας Γερμανίας. Άξονας των δραστηριοτήτων του δικτύου αυτού είναι η αξιολόγηση των σπουδών και της διδασκαλίας που πραγματοποιούνται από κοινού. Οι αρμόδιοι για τον τομέα των πολυμέσων των πανεπιστημίων αυτών πραγματοποιούν επίσης τακτικές συναντήσεις με στόχο να εξετάσουν την ανάπτυξη σχεδίων για κέντρα ικανοτήτων και διδακτικό λογισμικό, αλλά και προκειμένου να ανταλλάξουν εμπειρίες. Παρόμοιες συναντήσεις πραγματοποιούν επίσης οι αρμόδιοι για ευρωπαϊκά θέματα. Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα της συνεργασίας στα πλαίσια του δικτύου είναι η καθιέρωση ενός διεπιστημονικού κύκλου σπουδών για την απόκτηση μάστερ στον τομέα των εφαρμοσμένων επιστημών για την διερεύνηση των Πόλων και των θαλασσών ("POMOR"), στη γεωγραφική σχολή του πανεπιστημίου της Αγίας Πετρούπολης.

- Το "UHI Millenium Institute" (UHI) είναι ένα σχέδιο εταιρικής σχέσης ερευνητικών ιδρυμάτων και πανεπιστημίων, με τη βοήθεια του οποίου πάνω από 50 κέντρα εκπαίδευσης παρέχουν μαθήματα υψηλού επιπέδου στα Ηighlands και στα νησιά της Σκωτίας. Τα πανεπιστήμια της Σκωτίας (Universities Scotland) είναι μία ένωση στην οποία συμμετέχουν τα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα.

- Το τεχνολογικό πανεπιστήμιο της Καρθαγένης είναι ειδικευμένο στην τεχνική διδασκαλία η οποία εντάσσεται στη διατήρηση της τοπικής παράδοσης των εκπαιδευτικών κέντρων που προσφέρουν μαθήματα τεχνικής φύσεως. Το πανεπιστήμιο βρίσκεται στην παραδοσιακά βιομηχανική ζώνη της Murcia και συνεργάζεται και με τους γεωργικούς κύκλους της περιοχής. Η παροχή εκπαίδευσης της σχολής της Καρθαγένης συμπληρώνει την εκπαίδευση του πανεπιστημίου της Murcia. Η περιφερειακή κυβέρνηση συντονίζει τα πανεπιστήμια και υποστηρίζει την εξειδίκευσή τους.

- Η "SLU Omvärld" (SLU) είναι η ανωτάτη γεωργική σχολή της Σουηδίας έργο της οποίας είναι η εκπόνηση σχεδίων συνεργασίας με τους διάφορους οικονομικούς και βιομηχανικούς φορείς. Το ίδρυμα "Ideo Agro Food" συνεργάζεται στενά με την SLU και το πανεπιστήμιο του Lund για την ανάπτυξη της καινοτομίας. Στην περιφέρεια Αlnarp έχει εκπονηθεί ένα πρόγραμμα με την επωνυμία "Καινοτομία στις παραμεθόριες περιοχές".

Η αποτελεσματική χρήση των πόρων και ο ρόλος των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στη χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

Αν και το κράτος φέρει την κύρια ευθύνη για τη χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές συμμετέχουν σε αυτή με πολλούς τρόπους. Η τοπική χρηματοδότηση μπορεί να είναι προϋπόθεση για άλλες χρηματοδοτήσεις. Είναι σημαντική η επιρροή των καθηγητών που χρηματοδοτούνται από τις επιχειρήσεις ή τις τοπικές και περιφερειακές αρχές της περιοχής. Τα κριτήρια χρηματοδότησης πρέπει να αποσκοπούν και στην ενίσχυση της περιφέρειας.

- Στη Φινλανδία οι μισθοί των καθηγητών καλύπτονται κυρίως από τον κρατικό προϋπολογισμό. Εξαίρεση αποτελούν οι καθηγητές που πληρώνονται από δωρητές. Στην Φινλανδία υπάρχουν σήμερα γύρω στους 100 τέτοιους καθηγητές. Δωρητές είναι συνήθως οι δήμοι και οι επιχειρήσεις.

- Η ανάπτυξη του πανεπιστημίου του Gävle χρηματοδοτείται από τις νομαρχιακές αρχές και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, πράγμα που με τη σειρά του διευκολύνει τα τελευταία να λάβουν πόρους από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ. Το τοπογραφικό ίδρυμα και η ανώτατη σχολή του Gävle αποφάσισαν να προσλάβουν από κοινού έναν καθηγητή χωροπληροφορικής. Το πανεπιστήμιο έχει αναπτύξει τη διδασκαλία εξ αποστάσεως σε στενή συνεργασία με το κέντρο μαθητείας της περιοχής. Σήμερα το 25 % περίπου των φοιτητών παρακολουθούν μαθήματα εξ αποστάσεως.

- Το περιφερειακό συμβούλιο της Στοκχόλμης χρηματοδοτεί την ανάπτυξη επιστημονικού πάρκου και την ίδρυση νέου πανεπιστημίου δίπλα στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο Ηuddinge. Η πόλη της Στοκχόλμης αναλαμβάνει την ευθύνη για την ανάπτυξη της περιοχής της Kista. Και στις δύο αυτές περιοχές αναλαμβάνονται σήμερα ευρείες επιμορφωτικές και ερευνητικές δραστηριότητες.

- Τον Μάιο του 2002, το περιφερειακό συμβούλιο και τα πανεπιστήμια της Murcia συνήψαν συμφωνία με στόχο την εισαγωγή ενός προτύπου χρηματοδότησης των ανωτάτων σχολών που περιλαμβάνει ένα σύστημα συλλογής πόρων καθώς και αρκετούς συναφείς μηχανισμούς. Η χρηματοδότηση βασίζεται στην υλοποίηση κοινωνικοοικονομικών στόχων σημαντικών για την περιφερειακή ανάπτυξη. Το εν λόγω σύστημα συνδέεται με τα εσωτερικά συστήματα ποιότητας των πανεπιστημίων.

Οι απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο προέρχονται από:

- Alnarp, Σουηδία

- Blekinge, Σουηδία

- Κορνουάλη, Ηνωμένο Βασίλειο

- Gotland, Σουηδία

- Great London Enterprise, Ηνωμένο Βασίλειο

- Επαρχία του Gävleborgin, Σουηδία

- Αμβούργο, Γερμανία

- Helsinki, Φινλανδία

- Ανατολική Αγγλία, Ηνωμένο Βασίλειο

- Emilia - Romagna, Ιταλία

- Κοπεγχάγη, Δανία

- Πανεπιστήμιο της Λαπωνίας, Suomi

- Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο

- Lund, Σουηδία

- Malmö, Σουηδία

- Mikkeli, Φινλανδία

- Murcia, Ισπανία

- Oulu, Φινλανδία

- Rotterdam, Ολλανδία

- Περιφέρεια Silja, Σουηδία

- Σκωτία, Ηνωμένο Βασίλειο

- Νοτιοδυτική περιφέρεια, Ηνωμένο Βασίλειο

- Κρατίδιο του Thuringenin, Γερμανία

- Στοκχόλμη, Σουηδία

- Örebro, Σουηδία

- Peruggia, Ιταλία

- Σικελία, Ιταλία