52001IR0384

Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα "Η εταιρική σχέση των τοπικών και των περιφερειακών αρχών και των οργανώσεων της κοινωνικής οικονομίας: συμβολή στην απασχόληση, την κοινωνική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή"

(2002/C 192/13)

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ,

έχοντας υπόψη την απόφαση που έλαβε το Προεδρείο στις 12 Ιουνίου 2001 σύμφωνα με το άρθρο 265 (5) της ΣΕΚ να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας για το θέμα αυτό και να αναθέσει στην επιτροπή 6 "Απασχόληση, οικονομική πολιτική, ενιαία αγορά, βιομηχανία και ΜΜΕ" τις προπαρασκευαστικές εργασίες·

έχοντας υπόψη τη γνωμοδότηση που εξέδωσε με αντικείμενο την ανακοίνωση της Επιτροπής - να οικοδομήσουμε μια Ευρώπη χωρίς αποκλεισμούς (CdR 84/2000 fin)(1)·

έχοντας υπόψη τη γνωμοδότηση που εξέδωσε σχετικά με το περιεχόμενο των τοπικών συμφώνων για την απασχόληση και τις συνέπειες για τις διαρθρωτικές πολιτικές (CdR 91/1999 fin)(2)·

έχοντας υπόψη το ψήφισμα που εξέδωσε για την εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση (CdR 461/1999 fin)(3)·

έχοντας υπόψη τη γνωμοδότησή της για την ανακοίνωση της Επιτροπής: τοπική δράση για την απασχόληση - η τοπική διάσταση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση (CdR 187/2000 fin)(4)·

έχοντας υπόψη τη γνωμοδότησή της για την πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την έκδοση κατευθυντήριων γραμμών για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών την περίοδο 2001 και την πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί κοινοτικών μέτρων ενθάρρυνσης στον τομέα της απασχόλησης (CdR 310/2000 fin)(5)·

έχοντας υπόψη το ψήφισμα που εξέδωσε με τίτλο η αρχή της εταιρικής σχέσης και η εφαρμογή της στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης των διαρθρωτικών ταμείων 2000-2006 (CdR 434/1999 fin)(6)·

έχοντας υπόψη τη γνωμοδότηση που εξέδωσε με τίτλο ο ρόλος των κοινωφελών οργανισμών - συμβολή στην ευρωπαϊκή κοινωνία, (CdR 306/97 fin)(7)·

έχοντας υπόψη τη γνωμοδότησή της με τίτλο οι περιφέρειες στη νέα οικονομία - Κατευθυντήριες γραμμές για τα καινοτόμα μέτρα του ΕΤΠΑ στο διάστημα 2000-2006 (CdR 351/2000 fin)(8)·

έχοντας υπόψη τη γνωμοδότησή της με τίτλο η διάρθρωση και οι σκοποί της ευρωπαϊκής περιφερειακής πολιτικής στην πορεία προς τη διεύρυνση και τη παγκοσμιοποίηση: έναρξη της συζήτησης (CdR 157/2000 fin)(9)·

έχοντας υπόψη την Ανακοίνωση της Επιτροπής για την "ενίσχυση της τοπικής διάστασης της ευρωπαϊκής πολιτικής για την απασχόληση" (COM(2001) 629 τελικό), όπου τονίζεται ότι η τοπική διάσταση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση συνδέεται με το σύστημα του "τρίτου δρόμου" (κοινωνική οικονομία) το οποίο έχει τη δυνατότητα να συμβάλει σημαντικά στη δημιουργία και τη διατήρηση απασχόλησης, για παράδειγμα, στις περιπτώσεις όπου η αγορά δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες, ή σε διάφορες κοινωνικές και πολιτιστικές καταστάσεις·

έχοντας υπόψη την έκθεση του ΟΟΣΑ (Νοέμβριος 1998) (DT/LEED/DC(98) 2) σε σχέση με την κοινωνική οικονομία στα κράτη μέλη του ΟΟΣΑ όσον αφορά την ανάπτυξη της οικονομίας και τη δημιουργία απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο·

εκτιμώντας ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ζητά την ενεργό συμμετοχή όλων των παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών και περιφερειακών αρχών, στην προσπάθεια για την υλοποίηση του στόχου να καταστεί η Ευρώπη η περισσότερο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης στον κόσμο, ικανή να προαγάγει την αειφόρο οικονομική ανάπτυξη, με περισσότερες και καλύτερες θέσεις απασχόλησης και μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή·

εκτιμώντας ότι οι πόλεις και οι μητροπολιτικές περιοχές είναι οι κινητήρες της οικονομίας και προσφέρουν αγαθά και υπηρεσίες στις κυριότερες αγορές, καθώς και ότι εμπεριέχουν τη γνώση η οποία απαιτείται για τη δημιουργία μιας δυναμικής και ανταγωνιστικής οικονομίας σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο·

εκτιμώντας ότι οι πολιτικές απασχόλησης που ασκούνται στις αρχές του τρέχοντος αιώνα είναι στενά συνδεδεμένες με πολιτικές που έχουν σχέση με την καινοτομία, τη διάδοση των στοιχείων της κοινωνίας των πληροφοριών, την προαγωγή της κοινωνικής ενσωμάτωσης, τη δημιουργία επιχειρήσεων και με νέες βιομηχανικές πολιτικές·

εκτιμώντας ότι αυτό το νέο πολιτικό μείγμα προϋποθέτει την ενίσχυση του ρόλου που διαδραματίζουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές καθώς και τη σύναψη εταιρικών σχέσεων με τους ενδιαφερόμενους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών, όπως σύνδεσμοι επιχειρήσεων, εκπαιδευτικά ιδρύματα, διάφοροι δημόσιοι φορείς που ασχολούνται με την απασχόληση, ΜΚΟ, οργανώσεις κοινωνικής οικονομίας και της κοινωνίας των πολιτών·

εκτιμώντας ότι με την προαγωγή της κοινωνικής συνοχής, της απασχόλησης καθώς και μιας ολοκληρωμένης και αειφόρου τοπικής ανάπτυξης θα χρειαστεί σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό μια προσέγγιση που θα στηρίζεται στη σύναψη ισχυρών εταιρικών σχέσεων μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων από τον ιδιωτικό και το δημόσιο τομέα, την κοινωνική οικονομία και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών·

εκτιμώντας ότι οι οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας αποτελούν τους φυσικούς εταίρους των τοπικών και περιφερειακών αρχών στην προσπάθεια για τη χάραξη στρατηγικών·

εκτιμώντας το σχέδιο γνωμοδότησης CdR 384/2001 rev. 2 το οποίο καταρτίστηκε από τον γενικό εισηγητή, κ. Verkerk (NL, ELDR - Αντιδήμαρχος Χάγης) και υιοθετήθηκε ομόφωνα από την επιτροπή 6 στις 21 Ιανουαρίου 2002.

Κατά τη 43η σύνοδο ολομέλειας που πραγματοποιήθηκε στις 13 και 14 Μαρτίου 2002 (συνεδρίαση της 14ης Μαρτίου) υιοθέτησε ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Απόψεις της ΕΤΠ για τη χρήση εταιρικής σχέσης και των ευρωπαϊκών πολιτικών

1.1. Οι πόλεις διαθέτουν τεράστιες δυνατότητες. Όντως, είναι η κινητήρια δύναμη της περιφερειακής οικονομίας· είναι η περιοχή στην οποία εντοπίζεται η αγορά πολλών υπηρεσιών και εμπορευμάτων και που προσφέρει τη γνώση και τις ευκαιρίες που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής, τοπικής και περιφερειακής οικονομίας στην Ευρώπη. Οι πόλεις και οι μητροπολιτικές περιοχές είναι κατεξοχήν σε θέση να συμβάλουν στην υλοποίηση του στόχου που τέθηκε στη σύνοδο κορυφής της Λισσαβόνας να καταστεί η Ευρώπη μια από τις περισσότερο ανταγωνιστικές και δυναμικές ενώσεις στο κόσμο, συνδυάζοντας την αειφόρο οικονομική ανάπτυξη με περισσότερες και καλύτερες θέσεις απασχόλησης και με περισσότερη κοινωνική συνοχή.

1.2. Η πολιτική απασχόλησης πρέπει συνεπώς να διασυνδεθεί στενά με την πολιτική για την καινοτομία, την ολοκλήρωση, τις επιχειρήσεις, την κοινωνία των πολιτών και τους νέους οικονομικούς τομείς. Αυτό το νέο μείγμα συναφών πολιτικών τομέων προϋποθέτει την ενίσχυση του ρόλου των τοπικών και περιφερειακών αρχών. Η αποτελεσματική αξιοποίηση αυτού του "μείγματος" προϋποθέτει, επίσης, ένα καλό συντονισμό με τους ενδιαφερόμενους εταίρους της πόλης, όπως με επιχειρήσεις, εκπαιδευτικά ιδρύματα, ιδιωτικές και δημόσιες υπηρεσίες οι οποίες ασχολούνται με την απασχόληση, διάφορους μη κυβερνητικούς οργανισμούς καθώς και με τους πολίτες.

1.3. Πολλές ευρωπαϊκές πόλεις και μητροπολιτικές περιοχές αντιμετωπίζουν εδώ και πολλά χρόνια σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Αυτή η παρακμή συχνά συγκεντρώνεται σε ορισμένες συνοικίες και οικισμούς. Αν και αρκετές πόλεις και μητροπολιτικές περιοχές, ιδιαίτερα οι δορυφορικές και τα προάστια, επωφελούνται από την οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων ετών, υπάρχουν περικλεισμένες περιοχές και συνοικίες καθώς και τα κέντρα των πόλεων, που παρουσιάζουν καθυστέρηση. Πρόκειται για την ανησυχητικά υψηλή ανεργία, την υποχώρηση της δραστηριότητας που παρατηρείται σε πολλούς χρονικούς τομείς λόγω της παγκοσμιοποίησης, τη μείωση της ζωτικότητας της οικονομίας, την απορρόφηση του κύματος των μεταναστών στις αστικές περιοχές και το συνεπακόλουθο οξύ πρόβλημα ενσωμάτωσης. Τα προβλήματα αυτά συσσωρεύονται στις πόλεις και στις αστικές περιοχές και συχνά συγκεντρώνονται σε ορισμένες απ' αυτές. Πρέπει να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να γίνουν οι πόλεις (ή τμήματα αυτών) τα γκέτο του 21ου αιώνα.

1.4. Η δεύτερη έκθεση της για την οικονομική και κοινωνική συνοχή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει την προβληματική αυτή καθώς και το ρόλο και τις δυνατότητες των πόλεων και χαρακτηρίζει την αστική πολιτική ως μια από τις πιθανές προτεραιότητες της μελλοντικής περιφερειακής πολιτικής που θα ασκήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Όντως, οι πόλεις και οι αστικές περιοχές διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη μιας πολυκεντρικής και ισορροπημένης κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης στην Ευρώπη. Επίσης, έχει σημασία το γεγονός ότι μεταξύ των πόλεων και των αγροτικών χώρων που τις περιβάλλουν υφίσταται συνέργια. Ο αγροτικός χώρος μπορεί π.χ. να επωφεληθεί από τον αστικό μορφωτικό και πολιτιστικό πλούτο ενώ οι αστικές περιοχές μπορούν να επωφεληθούν από την ηρεμία και το φυσικό χώρο για λόγους ανάπαυσης και για αθλήματα που απαιτούν χώρο (γκολφ, περίπατοι κ.λπ.).

1.5. Συνεπώς, για τους λόγους που προαναφέρθηκαν πρέπει να γίνει οτιδήποτε δυνατόν για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που κατονομάστηκαν και να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες και οι ευκαιρίες που υπάρχουν. Στα πλαίσια αυτά η σύναψη εταιρικών σχέσεων αποτελεί ένα κατάλληλο μέσο για τη συσπείρωση των δυνάμεων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Παράλληλα με τη συνήθη οικονομική ανάπτυξη, η κοινωνική οικονομία προσφέρει δυνατότητες απασχόλησης και ενσωμάτωσης ιδιαιτέρως στις καθυστερημένες συνοικίες μεγάλων πόλεων και μητροπολιτικών περιοχών. Στη συνέχεια αναλύονται και τα δύο θέματα.

2. Απόψεις της ΕΤΠ για τις εταιρικές σχέσεις και εδαφικές κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις

Διοίκηση (Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση)

2.1. Η ΕΤΠ τονίζει ότι οι εταιρικές σχέσεις μεταξύ, αφενός, τοπικών και περιφερειακών αρχών και, αφετέρου, τοπικών και περιφερειακών εταίρων αποτελούν σημαντικό μέσο για την ουσιαστική προαγωγή της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης μιας πόλης ή περιοχής. Οι εταιρικές σχέσεις είναι ένα μέσο το οποίο είναι απαραίτητο στις αρχές για τη διοίκηση της πόλης ή της περιφέρειάς τους. Οι σχέσεις αυτές μπορούν να έχουν κάθετη μορφή (κράτος, επαρχία, περιφέρεια, πόλη) όσο και οριζόντια (οι πόλεις και οι τοπικοί τους εταίροι). Αυτή η μορφή αστικής διοίκησης υπερβαίνει τα όρια της κλασσικής έννοιας των τοπικών αρχών η οποία περιορίζεται στη δημοκρατικά εκλεγμένη διοίκηση. Πρόκειται για ένα είδος αστικής διαχείρισης που επιτρέπει την κινητοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων και δυνατοτήτων μιας περιοχής. Στα πλαίσια αυτά, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές κινητοποιούν όλους τους ενδιαφερόμενους τοπικούς και περιφερειακούς φορείς. Αυτό το είδος οριζόντιας και κάθετης διοικητικής συνεργασίας εναρμονίζεται με τη σημερινή πραγματικότητα της διοίκησης στα πλαίσια μιας κοινωνίας δικτύων. Οι δραστηριότητες δεν είναι πλέον αποκλειστικά οριοθετημένες με τον αποκλεισμό τρίτων αλλά προσανατολισμένες στη διασύνδεση, χωρίς βεβαίως να θίγονται οι αρμοδιότητες του καθενός.

2.2. Η αρχή της επικουρικότητας συνεπάγεται ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές είναι υποχρεωμένες να πρωτοστατούν στις προσπάθειες για τη σύναψη και την ενεργοποίηση εταιρικών σχέσεων. Η ηγεσία των εν λόγω αρχών στηρίζεται πάντα στη δημοκρατική νομιμότητα, τη διαφάνεια, το συντονισμό και τη βέλτιστη χρήση όλων των διαθέσιμων πόρων. Αυτό σημαίνει ότι, στην πράξη, οι τοπικές αρχές και οι εταίροι τους πρέπει να συμμετέχουν στη χάραξη και στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής και των σχετικών δράσεων όπως της πολιτικής για την ηλεκτρονική Ευρώπη και της ευρωπαϊκής πολιτικής για τον τομέα της απασχόλησης. Στην πράξη, σε πάρα πολλές περιπτώσεις οι τοπικές και περιφερειακές αρχές βρίσκονται αντιμέτωπες με πολιτικές, και κανόνες που εμποδίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής.

Κέντρα αριστείας

2.3. Η ΕΤΠ τονίζει ότι η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα των εταιρικών σχέσεων ωφελούνται από τη σταθερότητα. Σχετικά, ιδιαίτερη σημασία έχουν οι πολυετείς επαφές, η εκπαίδευση και κατάρτιση, η σύναψη σχέσεων συνεργασίας στο κατάλληλο επίπεδο και ο συντονισμός με την αστική και περιφερειακή στρατηγική ανάπτυξης. Μία καλή εταιρική σχέση μπορεί επίσης να λειτουργήσει ως κέντρο εμπειρίας και να συμβάλει τα μέγιστα στην εθνική και ευρωπαϊκή πολιτική για την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Αυτό μπορεί να συμβεί σε διάφορους τομείς της ευρωπαϊκής πολιτικής και δράσεων όπως η πολιτική έναντι των επιχειρήσεων, των ΜΜΕ, της e-Europe, της απασχόλησης (ιδιαίτερα τοπικά προγράμματα δράσης με ενδιαφέρον είναι η διδασκαλία (e-μάθηση) και η περιφερειακή πολιτική.

2.4. Για να ωφεληθεί από τις διάφορες μορφές εταιρικών σχέσεων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να προαγάγει και να χρηματοδοτήσει την ανταλλαγή και την προτυποποίηση βέλτιστων πρακτικών. Αυτό θα είχε ιδιαίτερα σημασία για τις υποψήφιες χώρες. Επομένως η ΕΕ αναζητεί να δημιουργήσει μια τράπεζα δεδομένων για αμοιβαία αναφορά σχετικά με την εταιρική σύμπραξη και την κοινωνική οικονομία. Περαιτέρω σε μια παράγραφο γίνεται με εντονότερο και ειδικότερο τρόπο λόγος για την κοινωνική οικονομία. Μέσω αυτού του οργάνου καθίσταται ευκολότερη η ανταλλαγή καλών πρακτικών μεταξύ των υφιστάμενων κοινοτικών κρατών και των υποψηφίων προς ένταξη.

2.5. Σχετικά με τα τελευταία έχουν συσταθεί ειδικές επιτροπές στην ΕΤΠ. Οι αποκαλούμενες μεικτές επιτροπές έχουν ως στόχο να υποστηρίξουν την ένταξη της τοπικής και περιφερειακής βαθμίδας, μεταξύ άλλων μέσω της ανταλλαγής γνώσεων και εμπειριών. Οι μεικτές επιτροπές της ΕΤΠ με τις υποψήφιες χώρες συνεργάζονται στενά για το θέμα αυτό και συνεπώς επιβάλλεται η υποστήριξη τους με χρήματα και μια ευρωπαϊκή βάση δεδομένων.

2.6. Τα θέματα αυτά πρέπει να ενσωματωθούν στις τελικές προτάσεις που περιλαμβάνονται στη Λευκή Βίβλο για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση. Όντως, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές βρίσκονται πλησιέστερα στον πολίτη και, κατ' αυτόν τον τρόπο, έχουν άμεση επαφή με τους τοπικούς και περιφερειακούς ενδιαφερόμενους τομείς. Οι πόλεις και οι περιφέρειες πρέπει να ενθαρρυνθούν να θεωρήσουν τις εταιρικές σχέσεις ως αναπόσπαστο μέρος των μέσων διαχείρισης που διαθέτουν.

Εδαφική και στρατηγική ανάπτυξη

2.7. Η ΕΤΠ τονίζει ότι οι αποτελεσματικές εταιρικές σχέσεις στηρίζονται συνήθως σε μία κοινωνικοοικονομική κατάσταση σε μια ορισμένη περιοχή. Για το λόγο αυτό, οι εταιρικές σχέσεις συνάπτονται σε διάφορα επίπεδα. Για παράδειγμα, ο κοινωνικός αποκλεισμός από την ενσωμάτωση και την απασχόληση εντοπίζεται συχνά σε μία ή περισσότερες γειτονιές που συνορεύουν. Η ανάπτυξη των (εσωτερικών δακτυλίων) πόλεων προωθείται συχνά σε τοπικό επίπεδο. Σε πολλές περιπτώσεις, το οικονομικό δυναμικό (γραφεία και τόποι εγκατάστασης επιχειρήσεων), η αγορά εργασίας και η αγορά κατοικίας αποτελούν υπεραστικές ή περιφερειακές αρμοδιότητες. Οι δυνατότητες ή τα προβλήματα που αντιμετωπίζονται σε μια ορισμένη βαθμίδα μπορεί να επηρεάσουν και άλλες βαθμίδες. Για το λόγο αυτό, οι εταιρικές σχέσεις πρέπει να έχουν ευέλικτο χαρακτήρα. Σχετικά παραδείγματα είναι οι επιχειρήσεις παροχής τοπικών υπηρεσιών, οι οργανώσεις υποστήριξης νέων (επιχειρήσεων), τα περιφερειακά σύμφωνα για την αγορά εργασίας και εμπορικά τουριστικά προϊόντα που σχετίζονται με μια πολυπολιτισμική κοινωνία, σε ορισμένες συνοικίες (πολυπολιτισμικές συνοικίες, Chinatowns κ.λπ.).

2.8. Οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες διαφέρουν σε ευρωπαϊκή κλίμακα, για να μπορούν οι εταιρικές σχέσεις να χρησιμοποιηθούν με αποτελεσματικό τρόπο πρέπει να υπάρχει ευελιξία σε επίπεδο πόλεων ή/και περιφερειών. Η ευελιξία δεν αφορά μόνο τη σύνθεση της διοίκησης, αλλά ιδίως την αξιοποίηση τοπικών και περιφερειακών πόρων. Στους εν λόγω πόρους θα μπορούσαν να συγκαταλέγονται και τα ευρωπαϊκά ταμεία. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα των ταμείων αυτών σε σχέση με τη συμμετοχή εταίρων περιορίζεται αρκετά λόγω του γεγονότος ότι κάθε ταμείο και κάθε ρύθμιση για επιδοτήσεις υπόκειται σε ιδίους κανόνες λόγω των οποίων ένας συνδυασμός αυτών των μέσων δημιουργεί στην πράξη πολλά προβλήματα. Αυτό όμως δεν συνάδει με την επιθυμητή στην πράξη ολοκληρωμένη ανάπτυξη των καθυστερημένων περιοχών ή των ζωνών με οικονομικές δυνατότητες, επειδή μια ολοκληρωμένη ανάπτυξη απαιτεί επιδοτήσεις που χωρίς "ένωση" συνάπτονται η μία στην άλλη και είναι αμοιβαίως ανταλλάξιμες. Η αποστεγανοποίηση είναι η απομάκρυνση των εμποδίων για την ανταλλαγή μεταξύ των διαφόρων ευρωπαϊκών επιδοτήσεων. Η αποστεγανοποίηση των διαφόρων ταμείων προσφέρει, συνεπώς, έκτακτες ευκαιρίες. Η αποστεγανοποίηση δεν έχει ως στόχο τη συσσώρευση ευρωπαϊκών επιδοτήσεων αλλά αφορά ιδίως την ελαστικότητα της αμοιβαίας δυνατότητας ανταλλαγής κεφαλαίων, όπως π.χ. μεταξύ στόχων 2 και 3.

Ένας άλλος περιορισμός των ευρωπαϊκών ενισχύσεων είναι το γεγονός ότι η πληθώρα κανόνων είναι πολύ πιεστική στην πράξη για τις εκτελεστικές αρχές και ότι η εφαρμογή των κανόνων αυτών αποθαρρύνει τους αστικούς και αγροτικούς εταίρους. Η εξάλειψη των ρυθμίσεων, που θα βελτιώσει ιδίως την πρακτική εφαρμογή, είναι επειγόντως ευκταία.

2.9. Ευκταία είναι ακόμη η έρευνα για τον τρόπο με τον οποίο η ιδέα της ελαστικότητας μπορεί να καταστεί δυνατή. Η ΕΤΠ ζητά τη σύσταση μιας διοργανικής ομάδας εργασίας (ΕΤΠ, Επιτροπή, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο) που θα αναλάβει αυτή την έρευνα.

2.10. Ένα συγκεκριμένο σημείο κατά την χρησιμοποίηση των ταμείων προς ενίσχυση της τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης είναι η δημιουργία δυνατοτήτων για την παροχή μικροπιστώσεων για μικρές επιχειρήσεις (που αρχίζουν τη δραστηριότητά τους) και μικρά σχέδια στην κοινωνική οικονομία. Η ΕΤΠ καλεί την Επιτροπή να επιταχύνει αυτές τις διευκολύνσεις.

2.11. Οι δυνατότητες μιας περιοχής να εφαρμόσει την ευρωπαϊκή πολιτική (e-Europe), σχέδια δράσης για την απασχόληση θα αυξάνονταν σε περίπτωση που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν διάφορα ταμεία για τη χορήγηση εφάπαξ ενισχύσεων. Αυτό θα σήμαινε ότι οι πόροι του στόχου 3 οι οποίοι δεν μπορούν να απορροφηθούν θα μπορούν να χρησιμοποιούνται για σχέδια του στόχου 2 στην ίδια περιφέρεια. Όντως, ο απώτερος στόχος της ευρωπαϊκής πολιτικής είναι η προαγωγή της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής και η βελτίωση των κοινωνικοοικονομικών επιδόσεων ορισμένων περιοχών.

3. Απόψεις της ΕΤΠ για τις εταιρικές σχέσεις και την κοινωνική οικονομία

3.1. Εκτός από την παρέμβαση του δημοσίου και την παραδοσιακή οικονομία αγοράς υπηρεσίες και αγαθά παρέχονται βάσει ενός ενδιάμεσου σχήματος, που προσανατολίζεται σε κοινωνικοσοσιαλιστικούς στόχους και ανάγκες. Η σχετική μορφή διαφέρει ανά κράτος. Επειδή ο προσδιορισμός του δεν είναι εύκολος ομιλούμε, για λόγους ευκολίας, για κοινωνική οικονομία. Οι οργανισμοί της κοινωνικής οικονομίας είναι επιχειρήσεις που παράγουν αγαθά ή προσφέρουν υπηρεσίες, αλλά όχι βάσει εμπορικών εταιριών που στηρίζονται σε μετοχικό κεφάλαιο.

3.2. Το νομικό σχήμα των οργανώσεων της κοινωνικής οικονομίας διαφέρει μεταξύ των κρατών μελών, σε γενικές γραμμές όμως πρόκειται για συνεταιρισμούς, αλληλοβοηθητικές ενώσεις, συνδέσμους και ιδρύματα. Τον τελευταίο καιρό εμφανίζονται διάφορα νέα σχήματα, ορισμένα από τα οποία έχουν μια νέα νομική μορφή, όπως οι κοινωνικές επιχειρήσεις, συνεταιρισμοί γενικού συμφέροντος που ανταποκρίνονται σε νέες ανάγκες όπως είναι η δημιουργία απασχόλησης. Η αντιμετώπιση του αποκλεισμού ή η αναδιάρθρωση του κράτους προνοίας.

3.3. Ο κλάδος της κοινωνικής οικονομίας απασχολεί περίπου 8900000 εργαζόμενους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή το 6,6 % του συνόλου του ενεργού πληθυσμού στην Ευρώπη. Οι δραστηριότητές του εντοπίζονται σε όλους τους κοινωνικούς και οικονομικούς τομείς, μέσω επιχειρήσεων που ποικίλουν από πολύ μεγάλες σε πολύ μικρές, πράγμα που σημαίνει ότι πρόκειται για ένα πρώτης τάξεως οικονομικό τομέα, το οποίο το ποσοστό απασχόλησης είναι συγκρίσιμο με το αντίστοιχο ποσοστό σε μια χώρα όπως η Ισπανία(10).

3.4. Η ΕΤΠ τονίζει ότι η κοινωνική οικονομία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο σε τοπική κλίμακα. Η σύναψη εταιρικών σχέσεων με τον ιδιωτικό κερδοσκοπικό και το δημόσιο τομέα συμβάλει στην προαγωγή της κοινωνικής συνοχής του σχηματισμού κοινωνικού κεφαλαίου, της κοινωνικής ενσωμάτωσης, της απασχόλησης και της δημιουργίας επιχειρήσεων σε τοπική κλίμακα. Σχετικά χρειάζεται να ληφθεί υπόψη ότι εταιρικές συμπράξεις και κοινωνική οικονομία σε κλίμακα συνοικισμού ή χωριού συμβάλλουν στην ενίσχυση της αστικής και περιφερειακής κλίμακας.

3.5. Η εν λόγω εταιρική προσέγγιση με τα συμπεράσματα της συνόδου κορυφής της Λισσαβώνας και την αρχή της επικουρικότητας "Χρειάζεται μια πλήρης αποκεντρωμένη στάση συνάδουσα με την αρχή της επικουρικότητας βάσει της οποίας η Ένωση, τα κράτη μέλη οι περιφερειακές και οι τοπικές αρχές καθώς και οι κοινωνικοί εταίροι και οι μεσαίες τάξεις θα εμπλακούν με ενεργό τρόπο χρησιμοποιώντας διάφορες μορφές σύμπραξης", και συμφωνεί, επίσης, με την κατεύθυνση 11 της τρέχουσας πολιτικής για την απασχόληση (όπου αναφέρεται ότι τα κράτη μέλη οφείλουν να διευκολύνουν τις περιφερειακές και τοπικές αρχές για να καταρτίζουν στρατηγικές για την απασχόληση ώστε να γίνεται η καλύτερη δυνατή χρήση νέων θέσεων εργασίας σε τοπική κλίμακα, ώστε, με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, μεταξύ των οποίων εκπρόσωποι της μεσαίας τάξης, να γίνουν συμπράξεις και να αναληφθούν δράσεις για την ενίσχυση του ανταγωνισμού και του δυναμικού δημιουργίας απασχόλησης της κοινωνικής οικονομίας).

3.6. Αυτό αφορά τόσο τις αγροτικές όσο και τις αστικές περιοχές. Στις αστικές περιοχές, το σημαντικότερο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι η καταπολέμηση του αποκλεισμού και της εγκληματικότητας, η προαγωγή της απασχόλησης και της απασχολησιμότητας, η ενίσχυση της θέσης των πολιτών και του τοπικού δυναμικού. Στις αγροτικές περιοχές πρέπει να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση της οικονομικής και κοινωνικής παρακμής, την πραγματοποίηση επενδύσεων στη δημιουργία δημόσιων επιχειρήσεων και ποιοτικών θέσεων απασχόλησης και την προαγωγή της δημιουργίας δικτύων. Για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα αυτά πρέπει να συνεκτιμηθούν οι απόψεις όχι μόνο του παραδοσιακού ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα αλλά σε ολοένα και περισσότερο βαθμό του τομέα της κοινωνικής οικονομίας, ο οποίος μπορεί να συμβάλει τα μέγιστα μέσω των ικανοτήτων που διαθέτει να προωθεί την οργάνωση των πολιτών, την προαγωγή δεξιοτήτων και της δημοκρατίας (διακυβέρνηση) καθώς και της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης.

3.7. Η ΕΤΠ τονίζει ότι η κοινωνική οικονομία μπορεί να συμβάλει με ενδιαφέροντα τρόπο στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη:

- Οι επιχειρήσεις στην κοινωνική οικονομία αποτελούν ενδιαφέροντα εταίρο για τις τοπικές αρχές για να δοθεί το έναυσμα σε τοπικές αναπτυξιακές στρατηγικές και στην ευημερία ευρύτερων στρωμάτων του τοπικού πληθυσμού. Αυτό αφήνει φυσικά άθικτη την ιδέα ότι σε ενδεχόμενες περιπτώσεις η αρχή του "θεμιτού ανταγωνισμού" εφαρμόζεται από τις τοπικές αρχές και ότι οι επιχειρήσεις τόσο στον παραδοσιακό εμπορικό τομέα όσο και στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας μπορούν να εφαρμόζουν τις τοπικές αναπτυξιακές στρατηγικές από μια θεμιτή ανταγωνιστική θέση. Ειδικότερα, μπορούν να συμπληρώνουν το χάσμα για υπηρεσίες και αγαθά με ένα κοινωνικό σκοπό που δεν καλύπτεται από τους παραδοσιακούς παράγοντες της αγοράς και το δημόσιο.

- Η κοινωνική οικονομία προσθέτει αξία στη διεργασία της τοπικής ανάπτυξης και της κοινωνικής προόδου δημιουργώντας τοπικό κοινωνικό κεφάλαιο με την ενίσχυση των σχέσεων εμπιστοσύνης, την εμπιστοσύνη στην κοινότητα, την κοινωνική δέσμευση και τη συμμετοχή στην κοινωνία καθώς και με την προαγωγή της κοινωνικής συνοχής με την επανένταξη αποκλεισμένων και περιθωριοποιημένων ατόμων (π.χ. κατηγορίες μεταναστών, ανέργων για μεγάλο διάστημα κ.λπ.).

- Οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας σχηματίζουν λόγω της διαφορετικής δομής που έχουν σε σύγκριση με τις δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις σημαντικό στοιχείο του πολυμερούς ευρωπαϊκού κοινωνικοοικονομικού προτύπου.

- Η κοινωνική οικονομία δημιουργεί κοινωνικές επιχειρήσεις καθώς και μια νέα νοοτροπία των κοινωνικών επιχειρηματιών (OECD), η οποία κατά κύριο λόγο προσανατολισμένη στην ενσωμάτωση περιθωριοποιημένων ομάδων με την προαγωγή της ενεργούς συμμετοχής και μιας νέας στάσης: σχετικά δημιουργείται ένα νέο μείγμα πόρων (δημόσιο, αγορά, εθελοντική εργασία) για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Για το λόγο αυτό, η κοινωνική οικονομία πρέπει να καλύψει ανάγκες οι οποίες δεν καλύπτονται από το δημόσιο τομέα ή την αγορά.

- Οργανώνοντας τους ανέργους σε τοπική κλίμακα, οι οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας, βοηθούν τις τοπικές αρχές να μετατρέψουν την παθητική κοινωνική ασφάλιση και τα επιδόματα ανεργίας σε δραστήριες κοινωνικές επενδύσεις για την προαγωγή της αειφόρου ανάπτυξης.

3.8. Η ΕΤΠ τονίζει ότι η ανάπτυξη μιας ισχυρής κοινωνικής οικονομίας και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών ιδιαίτερα μέσω συμπράξεων έχει ουσιαστική σημασία για την ενίσχυση των νεόκοπων και ευαίσθητων δημοκρατιών στις ΚΑΕ. Υπάρχει μεγάλη ανάγκη συνεργασίας και ανταλλαγών μεταξύ ευρωπαϊκής ένωσης και υποψήφιων χωρών.

Η ΕΤΠ τονίζει, επίσης, η ανάγκη προαγωγής εταιρικών σχέσεων για την ανάπτυξη μιας ισχυρής κοινωνικής οικονομίας και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών καθώς και η ανάγκη συνεργασίας και ανταλλαγής μεταξύ των σημερινών και των υποψηφίων κρατών μελών της ΕΕ ισχύουν εξίσου και για τις χώρες στις νότιες ακτές της Μεσογείου οι οποίες καλύπτονται από τη διαδικασία της Βαρκελώνης.

3.9. Ως εργαστήριο κοινωνικής καινοτομίας που χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες, η κοινωνική οικονομία αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την αντιμετώπιση της ψηφιακής διαίρεσης με μια περισσότερο συμμετοχική προσέγγιση των ΝΤΠΕ και με τη χρήση νέων τεχνολογιών επικοινωνίας με στόχο την προαγωγή της ηλεκτρονικής δημοκρατίας και των συστημάτων ηλεκτρονικής μάθησης σε τοπική κλίμακα.

3.10. Η κοινωνική οικονομία πρέπει να αναγνωριστεί και να συνεκτιμάται στις οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές με τις ιδιαιτερότητές της σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο με την ικανότητα που έχει να συμφιλιώνει τον οικονομικό με τον κοινωνικό τομέα. Συνδυάζοντας το πνεύμα της επιχειρηματικότητας με κοινωνικούς σκοπούς μπορεί να καταπολεμήσει την παθητική εξάρτηση από τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις αμοιβαίου κέρδους όπου οι δημόσιοι πόροι για την παροχή υπηρεσιών συμπληρώνονται από πόρους που προέρχονται από την αγορά και από εθελοντικές δράσεις.

3.11. Οι οικονομικές και κοινωνικές αρχές των συμπράξεων και των κοινωνικών επιχειρήσεων ανήκουν στην εκπαίδευση και ιδιαίτερα πρέπει να τύχουν εξαιρετικής προσοχής στους κύκλους σπουδών ΜΒΑ. Η εκπαίδευση προς το παρόν κατευθύνεται ιδίως στις γενικές οικονομικές αρχές που αφορούν τις παραδοσιακές οικονομικές αρχές. Ο κοινωνικοοικονομικός διευθυντής πρέπει εκτός από τις παραδοσιακές γνώσεις να λαμβάνει και ειδική εκπαίδευση για την διαχείριση κάλυψης του κόστους και την εξασφάλιση της συνέχειας στην εκτίμηση αξιών του κοινωνικού συστατικού (της οικονομίας). Το στοιχείο αυτό πρέπει να περιληφθεί στις οδηγίες για το ΕΚΤ όσον αφορά τις δυνατότητες της δια βίου εκπαίδευσης και την θέσπιση κύκλων σπουδών για το αντικείμενο αυτό.

4. Συστάσεις της ΕΤΠ προς το Συμβούλιο και την Επιτροπή όσον αφορά τις εταιρικές σχέσεις και την κοινωνική οικονομία

4.1. η Επιτροπή των Περιφερειών συνιστά να συμπεριληφθούν οι εταιρικές σχέσεις στη Λευκή Βίβλο για τη διακυβέρνηση ως βασικό μέσο της τοπικής και περιφερειακής διοίκησης μαζί με τη ρητή σύσταση προς όλα τα κράτη μέλη και τις υποψήφιες χώρες να προωθήσουν ενεργά τις εταιρικές σχέσεις στα πλαίσια της περιοχικής οικονομικής ανάπτυξης, της κοινωνικής συνοχής και για την προαγωγή της κοινωνικής οικονομίας.

4.2. η δημιουργία μίας τράπεζας δεδομένων μέσω της Επιτροπής για καλές πρακτικές ενόψει της εταιρικής σύμπραξης και της κοινωνικής οικονομίας, από την οποία θα ωφεληθούν και οι υπό ένταξη χώρες ενώ θα ενισχυθούν και θα χρηματοδοτηθούν οι διμερείς ή ομαδικές ανταλλαγές καλών πρακτικών εταιρικών συμπράξεων σε τοπική και περιφερειακή κλίμακα μεταξύ άλλων μέσω των μεικτών επιτροπών της ΕΤΠ.

4.3. να συμπεριληφθεί άρθρο στις κατευθυντήριες γραμμές για τα κράτη μέλη για τοπικά σχέδια δράσης για την απασχόληση, προκειμένου να μπορεί να συμπεριληφθεί η δημιουργία συμπράξεων ως παράγων κόστους και να μπορούν οι τοπικές αρχές να συμπεριλαμβάνουν το χρόνο που επενδύουν στις δαπάνες για τις οποίες χορηγούνται αποζημιώσεις. Η κατευθυντήρια γραμμή 11 της ευρωπαϊκής πολιτικής για την απασχόληση οφείλει να προσαρμοστεί αναλόγως, ενώ πρέπει να αναγνωριστεί περισσότερη σημασία που έχει και για τους 4 πυλώνες στις οδηγίες για το 2002.

4.4. οι νομοθετικοί και κανονιστικοί περιορισμοί ασκούν σημαντική επιρροή δημιουργώντας ένα λιγότερο ή περισσότερο ευνοϊκό περιβάλλον για την προαγωγή νέων πρωτοβουλιών όπως οι κοινωνικές επιχειρήσεις. Μια κατάλληλη προσέγγιση θα ήταν η προδιαγραφή επιδόσεων. Για το λόγο αυτό, πρέπει να αναπτυχθούν σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο διαρθρώσεις και κατάλληλοι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί (μεταξύ των οποίων η παροχή μικροπιστώσεων) που θα ενισχύουν αυτές τις συχνά πολύ μικρές πρωτοβουλίες.

4.5. οι εταιρικές σχέσεις πρέπει να αξιοποιηθούν ως κέντρα εμπειρογνωμοσύνης πρώιμης αναφοράς κατά τον προκαταρκτικό κύκλο για τη χάραξη της ευρωπαϊκής πολιτικής και οι συστάσεις αυτές θα πρέπει να εφαρμοστούν στην κατευθυντήρια γραμμή 11 της ευρωπαϊκής πολιτικής απασχόλησης καθώς και στον κανονισμό για τα διαρθρωτικά ταμεία.

4.6. απαιτείται ελαστικότητα, αποστεγανοποίηση και απορύθμιση για μια πρακτικά εφαρμόσιμη κατάσταση για τους τοπικούς εταίρους όσον αφορά τη χρήση ευρωπαϊκών πόρων (στόχοι 1, 2 και 3) για να διευκολυνθεί η ανάπτυξη των αστικών περιοχών ούτως ώστε να αξιοποιηθούν οι υφιστάμενες δυνατότητες και να καταπολεμηθούν τα προβλήματα. Η Επιτροπή καλείται να ενεργήσει περαιτέρω έρευνα για τον τρόπο με τον οποίο η ελαστικότητα και η ιδέα των κατ' αποκοπή ποσών μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Σχετικά χρειάζεται η σύσταση μιας διοργανικής ομάδας εργασίας. Οι κανόνες για τα διαρθρωτικά ταμεία για την προσεχή περίοδο 2007-2013 επιβάλλεται να προσαρμοσθούν ανάλογα.

4.7. η κοινωνική υπευθυνότητα, και οι τοπικές αρχές των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας τις καθιστούν πρότυπο για την συνεχή ανάπτυξη. Για το λόγο αυτό πρέπει να εμπεδωθούν μέσα σε ένα πολιτικό πλαίσιο περιφερειακής ανάπτυξης σε ευρωπαϊκή, εθνική και τοπική κλίμακα.

4.8. οι καλές πρακτικές όσον αφορά τις τοπικές εταιρικές σχέσεις, ιδιαιτέρως με οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας πρέπει να μεταφερθούν στις υποψήφιες χώρες, ούτως ώστε να ενισχυθεί η κοινωνική συνοχή, η απασχόληση, η διακυβέρνηση και η δημοκρατία.

4.9. η εκπαίδευση στα κράτη μέλη επιβάλλεται να κατευθύνεται προς τις αρχές της κοινωνικής οικονομίας και σύμπραξης. Συγκεκριμένα η εκπαίδευση αυτή και η καθιέρωση διδακτικού υλικού ή κύκλων διδασκαλίας πρέπει, εφεξής, να μπορεί να χρηματοδοτείται από το κεφάλαιο για την δια βίου μάθηση.

Βρυξέλλες, 14 Μαρτίου 2002.

Ο Πρόεδρος

της Επιτροπής των Περιφερειών

Albert Bore

(1) ΕΕ C 317 της 6.11.2000 σ. 47.

(2) ΕΕ C 293 της 13.10.1999, σ. 1.

(3) ΕΕ C 226 της 8.8.2000, σ. 43.

(4) ΕΕ C 22 της 24.1.2001, σ. 13.

(5) ΕΕ C 144 της 16.5.2001, σ. 30.

(6) EE C 266 της 8.5.2000, σ. 20.

(7) EE C 180 της 11.6.1998, σ. 57.

(8) EE C 144 της 16.5.2001, σ. 62.

(9) ΕΕ C 148 της 18.5.2001, σ. 25.

(10) Βλέπε "The enterprises and organizations of the third system in the Europena Union" CIRIEC, έτος 2000.