52001IE0042

Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την "Εξάντληση των δικαιωμάτων που παρέχει το εμπορικό σήμα"

(2001/C 123/05)

Στις 13 Ιουλίου 2000, και σύμφωνα με το άρθρο 23 παράγραφος 3 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα "Εξάντληση των δικαιωμάτων που παρέχει το εμπορικό σήμα".

Το τμήμα "Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση" στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 10 Ιανουαρίου 2001 με βάση την εισηγητική έκθεση της κ. Sαnchez Miguel.

Κατά την 378η σύνοδο ολομέλειάς της (συνεδρίαση της 24ης Ιανουαρίου 2001), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Στόχος της παρούσας γνωμοδότησης είναι να υποστηριχθεί η απόφαση της Επιτροπής, της 7ης Μαΐου 2000, να μην τροποποιηθεί το ισχύον κοινοτικό καθεστώς εξάντλησης των εμπορικών σημάτων, πράγμα που οφείλεται ως ένα βαθμό στην ανάγκη διατήρησης της προστασίας των ευρωπαϊκών αγαθών και υπηρεσιών, όπως εξατομικεύονται με τα σήματά τους.

1.2. Τα εμπορικά σήματα αποτελούν μέρος του νομοθετικού κώδικα που αφορά τα δικαιώματα βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η συζήτηση σχετικά με τα εμπορικά σήματα επικεντρώθηκε στην προσχώρηση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στο Πρωτόκολλο της Μαδρίτης, αφενός, και στο κοινοτικό καθεστώς εξάντλησης, αφετέρου.

1.3. Η κοινοτική νομοθεσία(1) σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (σχέδιο, εμπορικά σήματα, δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και συναφή δικαιώματα) προβλέπει την αρχή της κοινοτικής εξάντλησης των δικαιωμάτων. Στόχος του εν λόγω καθεστώτος είναι να εξασφαλιστεί η ελεύθερη διακίνηση των εμπορευμάτων στην ΕΕ και να θεσπιστεί ότι ο κάτοχος ενός εμπορικού σήματος μπορεί να εμποδίσει την εισαγωγή προϊόντων του σήματός του που διατέθηκαν στο εμπόριο για πρώτη φορά εκτός της ΕΕ.

1.4. Η Επιτροπή υπέβαλε, το Νοέμβριο του 1999, έγγραφο εργασίας, προκειμένου να χρησιμεύσει ως βάση για μελλοντικές και πιο διεξοδικές συζητήσεις στα πλαίσια της ομάδας εμπειρογνωμόνων που ορίστηκαν από τα κράτη μέλη, ύστερα από αίτηση του Συμβουλίου, σχετικά με την ενδεχόμενη λήψη θέσης από την ΕΕ ως προς την ενδεχόμενη μεταβολή του ισχύοντος καθεστώτος κοινοτικής εξάντλησης.

1.5. Κατά το Συμβούλιο Εσωτερικής Αγοράς της 25ης Μαΐου 2000, οι Υπουργοί πραγματοποίησαν ανταλλαγή αντιτιθέμενων απόψεων με βάση τα αποτελέσματα πρόσφατων συζητήσεων σε επίπεδο ομάδας εμπειρογνωμόνων. Κατά το Συμβούλιο, ο Επίτροπος Frederik Bolkestein ανέφερε στους Υπουργούς των κρατών μελών ότι η Επιτροπή αποφάσισε να μην προτείνει καμία μεταβολή του ισχύοντος καθεστώτος κοινοτικής εξάντλησης.

1.6. Το εν λόγω καθεστώς συμπεριλήφθηκε, ύστερα από αίτηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μέσω των άρθρων 13 και 7 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ 40/94 του Συμβουλίου και της Οδηγίας 89/104/ΕΟΚ του Συμβουλίου, αντίστοιχα.

2. Γενικές παρατηρήσεις: επιχειρήματα υπέρ και κατά της μεταβολής του καθεστώτος κοινοτικής εξάντλησης

2.1. Η μελέτη ΝΕRA

2.1.1. Το Νοέμβριο του 1998, η Επιτροπή ζήτησε τη διενέργεια μελέτης σχετικά με τις "Συνέπειες της επιλογής του καθεστώτος εξάντλησης στον τομέα των εμπορικών σημάτων" από τους Νational Economic Research Associates (NERA) (Εθνικοί Συνεργάτες Οικονομικής Έρευνας), SJ Berwin & Co e IFF Research.

2.1.2. Κύριος στόχος της μελέτης ήταν να εξεταστούν οι οικονομικές συνέπειες που θα μπορούσε να έχει η ενδεχόμενη μεταβολή του καθεστώτος εξάντλησης των εμπορικών σημάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στη μελέτη αναλύθηκαν τα αποτελέσματα που θα μπορούσαν να έχουν τα καθεστώτα εξάντλησης (κοινοτικό και διεθνές) στις εμπορικές τιμές και ποσότητες, στις διαρθρώσεις προϊόντων και αγορών και στους καταναλωτές, καθώς και η επίδραση των εν λόγω καθεστώτων σε μακροοικονομικούς δείκτες όπως η απασχόληση.

2.1.3. Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι μόνοι που θα μπορούσαν σαφώς να ωφεληθούν από την ενδεχόμενη μετατροπή του κοινοτικού καθεστώτος εξάντλησης σε διεθνές καθεστώς εξάντλησης είναι οι παράλληλοι εισαγωγείς και ο τομέας των μεταφορών. Αντίθετα, στην πιο μειονεκτική θέση θα περιέλθουν οι εθνικοί εισαγωγείς/εξαγωγείς και ο μεταποιητικός τομέας.

2.1.4. Η μεταβολή του καθεστώτος θα μπορούσε να επιφέρει σχεδόν ανεπαίσθητη μείωση των τιμών για τους καταναλωτές (μεταξύ 0 και 2 %). Η μελέτη επισημαίνει επίσης ότι η αρχική μείωση των τιμών είναι πιθανό να μηδενιστεί μακροπρόθεσμα.

2.1.5. Στη μελέτη δεν προσδιορίζονται ποσοτικά οι απώλειες θέσεων εργασίας που θα μπορούσαν να προκύψουν από τη μεταβολή του καθεστώτος, αν και αναφέρεται ότι θα μπορούσαν να απολεσθούν θέσεις εργασίας μεταξύ των "εθνικών" παρόχων ενός προϊόντος, ενώ θα μπορούσαν να δημιουργηθούν νέες θέσεις μεταξύ των "εξωτερικών" παρόχων.

2.1.6. Σύμφωνα με άλλα συμπεράσματα της μελέτης, η μεταβολή του καθεστώτος κοινοτικής εξάντλησης θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει την ποιότητα των προϊόντων, την πρόσβαση των καταναλωτών σ' αυτά, και τις υπηρεσίες μετά την πώληση.

2.2. Η δημόσια ακρόαση

2.2.1. Στις 28 Απριλίου 1999, η Επιτροπή πραγματοποίησε δημόσια ακρόαση στην οποία συμμετείχαν 180 εκπρόσωποι διαφόρων ομάδων συμφερόντων, συμπεριλαμβανομένων κατόχων εμπορικών σημάτων σε διάφορους τομείς: βιομηχανία, καταναλωτές, παράλληλοι έμποροι και λιανικό εμπόριο.

2.2.2. Κατά την ακρόαση προβλήθηκαν επιχειρήματα τόσο υπέρ της μεταβολής όλο και υπέρ της διατήρησης του ισχύοντος καθεστώτος κοινοτικής εξάντλησης:

- Σύμφωνα με τα επιχειρήματα υπέρ της διατήρησης του ισχύοντος καθεστώτος κοινοτικής εξάντλησης, το ενδεχόμενο καθεστώς διεθνούς εξάντλησης θα μείωνε την οικονομική αξία των δικαιωμάτων των εμπορικών σημάτων, πράγμα που θα είχε αρνητικές συνέπειες στην έρευνα και την καινοτομία και θα μείωνε τις επενδύσεις με αποτέλεσμα την αύξηση της ανεργίας.

- Σύμφωνα με ένα άλλο επιχείρημα κατά του καθεστώτος διεθνούς εξάντλησης που πρόβαλαν ορισμένοι συμμετέχοντες, υπάρχει στενή σχέση ανάμεσα στο παράλληλο εμπόριο και την πειρατεία.

- Τα επιχειρήματα υπέρ της μεταβολής του παρόντος συστήματος επικεντρώθηκαν αποκλειστικά στη μείωση των τιμών (0-2 % κατά τη μελέτη ΝΕRA) από την οποία θα μπορούσαν να ωφεληθούν οι ευρωπαίοι καταναλωτές.

- Οι υπέρμαχοι του καθεστώτος διεθνούς εξάντλησης πρόβαλαν επίσης το επιχείρημα της δυνατότητας ύπαρξης μεγαλύτερου φάσματος προϊόντων.

2.3. Οι ομάδες εμπειρογνωμόνων στο Συμβούλιο

2.3.1. Η Επιτροπή πραγματοποίησε πολλαπλές συνεδριάσεις με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Πραγματοποιήθηκαν δύο συνεδριάσεις σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων των κρατών μελών με βάση το έγγραφο εργασίας που εκπόνησαν οι υπηρεσίες της Επιτροπής το Νοέμβριο του 1999.

2.3.2. Η ΟΚΕ συμφωνεί, ιδίως, ως προς τα εξής επιχειρήματα που πρόβαλαν οι εθνικοί εμπειρογνώμονες:

- Η εισαγωγή και χρήση νέων τεχνολογιών όπως το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορούν να συμβάλουν ώστε οι καταναλωτές να έχουν πρόσβαση σε μεγαλύτερη ποικιλία προϊόντων σε χαμηλότερες τιμές. Υπό την έννοια αυτή, μειώνεται η σημασία της μεταβολής του παρόντος καθεστώτος εξάντλησης για λόγους τιμών.

- Σε πολλές περιπτώσεις, τα προϊόντα προστατεύονται όχι μόνο από τα εμπορικά σήματα αλλά και από πολλαπλά δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (βιομηχανικά πρότυπα και σχέδια). Για το λόγο αυτό, η εισαγωγή ενός καθεστώτος διεθνούς εξάντλησης αποκλειστικά και μόνο για τα εμπορικά σήματα θα μπορούσε να έχει περιορισμένη επίδραση και μόνο σε περιορισμένο αριθμό τομέων.

- Τα εμπορικά σήματα στην Ευρώπη διέπονται από την οδηγία 89/104/ΕΟΚ (εθνικά σήματα) και από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ 40/94 (κοινοτικά σήματα). Τα καθεστώτα εξάντλησης επιβάλλεται να είναι τα ίδια και για τα δύο σήματα (εθνικά και κοινοτικά). Η ενδεχόμενη συνύπαρξη των δύο συστημάτων θα προκαλούσε σύγχυση στην αγορά καθώς και στους καταναλωτές, ιδιαίτερα σε σχέση με το κατά πόσον ένα προϊόν με συγκεκριμένο σήμα διοχετεύθηκε στο εμπόριο νόμιμα ή όχι.

2.4. Συνέπειες της ενδεχόμενης μεταβολής του καθεστώτος

2.4.1. Στην κοινοτική νομοθεσία

2.4.1.1. Κατά κύριο λόγο και εκ προοιμίου, η ΟΚΕ φρονεί ότι είναι απαραίτητο τα καθεστώτα εξάντλησης για τα εθνικά και τα κοινοτικά εμπορικά σήματα να είναι τα ίδια. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι δεν μπορεί να υπάρξει εγγύηση για μία μεταβολή στο καθεστώς εξάντλησης των δύο νομικών μέσων που διέπουν το θέμα αυτό (οδηγία για τα εθνικά εμπορικά σήματα και κανονισμός για τα κοινοτικά εμπορικά σήματα), δεδομένου ότι η οδηγία μπορεί να τροποποιηθεί με ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο, ενώ για την τροποποίηση του κανονισμού απαιτείται ομοφωνία.

2.4.1.2. Πιθανόν ορισμένα κράτη μέλη να αντιταχθούν στην τροποποίηση του κανονισμού, πράγμα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε συνύπαρξη των δύο διαφορετικών καθεστώτων εξάντλησης, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί σύγχυση στην αγορά καθώς και μεταξύ των καταναλωτών. Εξάλλου, το καθεστώς κοινοτικής εξάντλησης συμβάλλει στην ολοκλήρωση της κοινής αγοράς. Ένα καθεστώς διεθνούς εξάντλησης θα μπορούσε να θέσει τις κοινοτικές επιχειρήσεις σε μειονεκτική θέση, δεδομένου ότι δεν έχει υπάρξει ακόμη σε παγκόσμιο επίπεδο παρόμοια διαδικασία ολοκλήρωσης, και θα μπορούσε να θίξει ιδιαίτερα τις ΜΜΕ, δεδομένου ότι αυτές συμπεριλαμβάνονται στο εθνικό καθεστώς σημάτων λόγω του χαμηλού τους οικονομικού κόστους.

2.4.2. Στα λοιπά δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας

2.4.2.1. Τα εμπορικά σήματα αποτελούν αποκλειστικά στοιχείο του νομοθετικού κώδικα σε ό,τι αφορά τη βιομηχανική και πνευματική ιδιοκτησία. Στην πράξη, τα περισσότερα προϊόντα καλύπτονται από ένα πολύπλοκο σύνολο δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας - εμπορικά σήματα, διπλώματα ευρεσιτεχνίας, δικαιώματα αντιγραφής, σχέδιο και πρότυπα - ενώ σπανίως το εμπορικό σήμα είναι το μοναδικό δικαίωμα βιομηχανικής ιδιοκτησίας που καλύπτει ένα προϊόν. Π.χ. στην περίπτωση ενός δίσκου πυκνής εγγραφής (CD), η μουσική θα καλύπτεται από το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, η χρησιμοποιούμενη τεχνολογία από διπλώματα ευρεσιτεχνίας και το σήμα από τα δικαιώματα εμπορικού σήματος.

2.4.2.2. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι νομοθετικές διαδικασίες που συνδέονται με τα δικαιώματα πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας είναι πολύπλοκες και χρονοβόρες. Ο προβληματισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά με τα πρότυπα και σχέδια άρχισε το 1993 και ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί. Σύμφωνα με πρόσφατη εκτίμηση της Επιτροπής(2), η μεταβολή του καθεστώτος εξάντλησης για τα εμπορικά σήματα δεν θα έχει σημαντική επίδραση στην αγορά, δεδομένου ότι τα περισσότερα προϊόντα καλύπτονται από έναν αριθμό δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Η Επιτροπή δεν κρίνει ότι ενδείκνυται να εισαχθεί το καθεστώς διεθνούς εξάντλησης σε όλα τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.

2.4.3. Στην οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης

2.4.3.1. Η μεταβολή του κοινοτικού καθεστώτος εξάντλησης θα μπορούσε μακροπρόθεσμα να αναχαιτίσει τις επενδύσεις σε νέα προϊόντα και ακόμη και να προκαλέσει την απόσυρση από τα εμπορικά σήματα προϊόντων που έχουν ήδη καθιερωθεί στην αγορά, λόγω της έλλειψης ανταγωνιστικότητας με τα εισαγόμενα προϊόντα.

2.4.3.2. Εξάλλου, μπορεί να προκύψει μια κατάσταση στην οποία οι κάτοχοι εμπορικών σημάτων θα αποφασίσουν να μειώσουν τις υπηρεσίες μετά την πώληση ή άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά των προϊόντων τους που οι παράλληλοι εισαγωγείς δεν παρέχουν στους ευρωπαίους καταναλωτές, καθώς δεν υπόκεινται στις κοινοτικές ρυθμίσεις.

2.4.3.3. Το κοινοτικό καθεστώς εξάντλησης ανταποκρίνεται στην ανάγκη προώθησης της ολοκλήρωσης της Ενιαίας Αγοράς. Ένα καθεστώς διεθνούς εξάντλησης θα είχε ως αποτέλεσμα να έχουν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν έναν ανταγωνισμό από μειονεκτική θέση, δεδομένου ότι δεν έχει ποτέ έως τώρα υπάρξει παρόμοια διαδικασία ολοκλήρωσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι συνθήκες πρόσβασης στις αγορές για προϊόντα που προέρχονται από τρίτες χώρες διαφέρουν περισσότερο στο επίπεδο αυτό απ' ό,τι στην ΕΕ.

2.4.3.4. Η Ενιαία Αγορά έχει αναπτύξει μια οικονομική ολοκλήρωση και μια συγκρισιμότητα των τιμών σε επίπεδο ΕΕ. Ωστόσο, παρόμοιες συνθήκες δεν υπάρχουν στην παγκόσμια αγορά. Έτσι, τα κράτη που καλύπτονται από τον ΠΟΕ δεν αποτελούν τελωνειακή ή οικονομική ένωση όπως η ΕΕ, ούτε καν περιοχή ελεύθερου εμπορίου. Μεταξύ των κρατών αυτών υφίστανται ακόμη πολλοί δασμολογικοί και μη δασμολογικοί φραγμοί, καθώς και σημαντικές διαφορές στις οικονομίες, στα νομικά συστήματα, στον πλούτο και την ανάπτυξη, στους ελέγχους και τις ρυθμίσεις.

2.4.3.5. Εκτός από τις συνέπειες που θα μπορούσε να έχει μια αλλαγή καθεστώτος στους ευρωπαίους παραγωγούς, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι δίαυλοι εμπορίας/διανομής των προϊόντων, και ιδιαίτερα του εξειδικευμένου εμπορίου και των εξαιρέσεων. Επί του παρόντος, τα συστήματα εξαιρέσεων καθιστούν δυνατή την πρόσβαση των ευρωπαίων καταναλωτών σε προϊόντα ποιότητας με σαφή στοιχεία αναφοράς. Η αλλαγή του καθεστώτος θα προκαλούσε σύγχυση μεταξύ των ευρωπαίων καταναλωτών, που θα μπορούσαν να βρεθούν μπροστά σε ένα προϊόν το εμπορικό σήμα του οποίου θα αποτελούσε στοιχείο αναφοράς αλλά οι ιδιότητές του δεν θα ανταποκρίνονταν στις προσδοκίες τους.

2.4.3.6. Άλλο θέμα που έχει σημασία για την Ενιαία Αγορά είναι ο κίνδυνος παραποίησης και πειρατείας των προϊόντων που προέρχονται από τρίτες χώρες. Υπό την έννοια αυτή, και σύμφωνα με όσα προβλέπονται στο Πράσινο Βιβλίο για την Πειρατεία και την Παραποίηση(3) και στην ανακοίνωση για τη συνέχεια που πρέπει να δοθεί στην Πράσινη Βίβλο, είναι σκόπιμο να ληφθούν υπόψη τα εξής:

- η αρνητική επίδραση των εν λόγω προϊόντων στην ευρωπαϊκή οικονομία·

- ο κίνδυνος χρησιμοποίησης των διαύλων παράλληλης εισαγωγής για τα προϊόντα αυτά·

- η ανάγκη ύπαρξης συνοχής μεταξύ των ενεργειών που αναλαμβάνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και της ανάπτυξης του Πράσινου Βιβλίου.

2.4.3.7. Και, τέλος, οι διαφορές στις διοικητικές συνθήκες ή στο κόστος της εργασίας μπορούν να επηρεάσουν το κόστος του παράλληλου εμπορίου. Η κοινοτική πολιτική κατέστησε δυνατό να μην υπάρχουν οι διαφορές αυτές στην ΕΕ, πράγμα που δεν συμβαίνει σε διεθνές επίπεδο.

3. Για ποιους λόγους πρέπει να υποστηριχθεί το ισχύον καθεστώς κοινοτικής εξάντλησης

3.1. Καταναλωτές

3.1.1. Η ΟΚΕ φρονεί ότι, σήμερα, οι ευρωπαίοι καταναλωτές, εκτός από ανταγωνιστικές τιμές, απαιτούν ένα συγκεκριμένο επίπεδο ποιότητας και υπηρεσίες μετά την πώληση, όπως εξάλλου αναγνωρίζεται στις ευρωπαϊκές ρυθμίσεις. Πάνω απ' όλα όμως ευελπιστούν ότι το αντίτιμο που πληρώνουν αντιστοιχεί σ' αυτό που πιστεύουν ότι λαμβάνουν. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι παραγωγοί σημάτων χρησιμοποιούν διαφορετικά σχέδια ή κριτήρια γεύσης και προτιμήσεων ανάλογα με το καταναλωτικό κοινό στο οποίο απευθύνονται. Οι πιο δημοφιλείς μάρκες οδοντόπαστας στην Ευρώπη, π.χ., είναι αυτές που έχουν γεύση μέντας. Αντίθετα, στην Ινδονησία, οι πιο δημοφιλείς μάρκες οδοντόπαστας είναι αυτές που έχουν γεύση γαρύφαλλου. Άλλο παράδειγμα αποτελεί η πώληση λιπαντικών για κινητήρες τα συστατικά των οποίων μπορούν να ποικίλουν ανάλογα με το κλίμα που επικρατεί στον τόπο όπου οι καταναλωτές τα χρησιμοποιούν.

3.1.2. Η πρόσβαση σε προϊόντα που δεν έχουν σχεδιαστεί για τις κλιματικές και τεχνικές συνθήκες των ευρωπαίων καταναλωτών μπορεί να συνεπάγεται κίνδυνο για την ασφάλειά τους. Στον τομέα αυτό, πρέπει να επισημανθούν οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει η παράλληλη εισαγωγή φαρμακευτικών προϊόντων στην υγεία των ευρωπαίων, αν ληφθεί υπόψη ότι ο ευρωπαϊκός φαρμακευτικός τομέας υπόκειται σε πολλαπλούς ελέγχους που διασφαλίζουν την υγεία των καταναλωτών.

3.1.3. Διαθεσιμότητα: Το παρόν σύστημα κοινοτικής εξάντλησης διασφαλίζει τη διαθεσιμότητα προϊόντων σε όλες τις δυνατότητες και σειρές, και όχι μόνο σ' αυτές που έχουν τη μεγαλύτερη ζήτηση. Έτσι, ένας εγκεκριμένος πωλητής παντελονιών μπλου τζιν θα παράσχει στους πελάτες του όλα τα νούμερα, και όχι μόνον εκείνα που αντιστοιχούν στη μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού.

3.1.4. Υπηρεσίες μετά την πώληση: Στους ευρωπαίους καταναλωτές προσφέρεται μια σειρά υπηρεσιών μετά την πώληση στις οποίες δεν έχουν πρόσβαση όταν αγοράζουν προϊόντα παράλληλης εισαγωγής. Μια τηλεόραση που αγοράζεται από μη εγκεκριμένο εμπορικό αντιπρόσωπο μπορεί να μην έχει καμία υπηρεσία εγκατάστασης και λειτουργίας ή εγγύηση σε περίπτωση βλάβης. Συχνά, επίσης, οι οδηγίες που συνοδεύουν εισαγόμενα προϊόντα είναι διατυπωμένες στη γλώσσα της χώρας στην οποία ο παράλληλος εισαγωγέας αγόρασε το προϊόν, και όχι στη γλώσσα του καταναλωτή.

3.1.5. Παραποίηση και πειρατικά προϊόντα: Οι δίαυλοι που χρησιμοποιούνται από τους παράλληλους εισαγωγείς είναι συχνά οι δίαυλοι που χρησιμοποιούνται για πειρατικά προϊόντα. Ένα καθεστώς διεθνούς εξάντλησης θα μπορούσε να ευνοήσει την αύξηση των πειρατικών προϊόντων στην ΕΕ, των οποίων η δυσμενής επίδραση στη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς επιβεβαιώθηκε από τις απαντήσεις που δόθηκαν στο Πράσινο Βιβλίο. Όπως επισημαίνεται στο σημείο 2.4.3.5, από την αρνητική επίδραση στην οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης θα θιγούν επίσης και οι καταναλωτές, καθώς οι εισαγωγείς αυτών των προϊόντων θα είναι αυτοί που θα πρέπει να ελέγχουν την τήρηση των κοινοτικών κανόνων. Εξάλλου, πρέπει να υπογραμμιστούν οι σοβαρές συνέπειες που μπορεί να έχει η παραποίηση και η πειρατεία στην προστασία των καταναλωτών και στη δημόσια ασφάλεια και υγεία. Αν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι είναι καθημερινή η χρήση ορισμένων από τα παραποιημένα/πειρατικά προϊόντα, καθίσταται σαφές ότι ο κίνδυνος αποκτά ανησυχητικές διαστάσεις. Η Επιτροπή εντόπισε κατά το 1999(4) περιπτώσεις μεταξύ των οποίων το μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι 530000 παραποιημένες οδοντόβουρτσες, οι 21 τόνοι παραποιημένου ρυζιού ή διεγερτικών ποτών. Η ποιότητα και η προέλευση των προϊόντων διαφεύγουν από κάθε έλεγχο των κοινοτικών αρχών και των κρατών μελών.

3.1.6. Τιμές: Οι υπέρμαχοι του παράλληλου εμπορίου προβάλλουν ως μοναδικό σχεδόν επιχείρημα για την υποστήριξη της θέσης τους τη μείωση των τιμών. Πράγματι, στη μελέτη ΝΕRA επισημαίνεται ότι η μείωση των τιμών θα είναι σχεδόν ανύπαρκτη (μεταξύ 0 και 2 %), και ότι μακροπρόθεσμα η μείωση αυτή συνήθως μηδενίζεται. Ένα στοιχείο που επίσης εντόπισε η μελέτη ΝΕRA είναι η απώλεια εισοδημάτων μεταξύ των παραγωγών κατά ποσοστό μέχρι 35 %, πράγμα που συνεπάγεται μείωση των επενδύσεων στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης ευρωπαϊκών προϊόντων. Εξάλλου, οι ευρωπαίοι παραγωγοί πρέπει να καινοτομούν συνεχώς για λόγους ανταγωνισμού και να παρέχουν ολοένα και μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία στους καταναλωτές. Η εν λόγω προστιθέμενη αξία έγκειται ολοένα και περισσότερο στο "πνευματικό" περιεχόμενο του σήματος (είτε πρόκειται για τεχνολογική καινοτομία είτε για καινοτομία που συνδέεται με τη φήμη του προϊόντος), πράγμα που καθιστά ολοένα και πιο σημαντική την προστασία της εν λόγω πνευματικής ιδιοκτησίας.

3.2. Κοινοτική νομοθεσία

3.2.1. Η διατήρηση του παρόντος καθεστώτος κοινοτικής εξάντλησης δεν συνεπάγεται καμία τροποποίηση της κοινοτικής νομοθεσίας σε ό,τι αφορά τα εμπορικά σήματα, και οποιοδήποτε άλλο δικαίωμα βιομηχανικής ή πνευματικής ιδιοκτησίας, με βάση ειδικότερα κανονισμό, οδηγία, δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.

3.3. Ενιαία αγορά

3.3.1. Το καθεστώς κοινοτικής εξάντλησης αποτελεί εγγενές στοιχείο της ενιαίας αγοράς υπό την έννοια ότι καταργούνται τα εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων και εργαζομένων και συγκλίνουν οι οικονομίες των κρατών μελών.

3.3.2. Οι κανόνες της ΕΕ σχετικά με τον ανταγωνισμό έχουν στόχο την πρόληψη των ενδεχόμενων περιορισμών στην ολοκλήρωση της αγοράς, συμπεριλαμβανομένων των περιορισμών στην ελευθερία των καταναλωτών να αγοράζουν ό,τι επιθυμούν και όπου επιθυμούν στην ΕΕ. Οι κανόνες της ΕΕ σχετικά με τον ανταγωνισμό προβλέπουν επίσης το κατάλληλο πλαίσιο ώστε οι επιχειρήσεις που κρίνουν ότι απειλούνται ή ότι έχουν διακριτική μεταχείριση να μπορούν να εκφράζουν τη διαμαρτυρία τους.

3.3.3. Το παρόν καθεστώς κοινοτικής εξάντλησης προβλέπει την ασφάλεια των παραγωγών και παρόχων σε σχέση με τις επενδύσεις για έρευνα και ανάπτυξη νέων προϊόντων.

3.4. Εμπορικές σχέσεις με τρίτες χώρες

3.4.1. Πάνω απ' όλα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι το καθεστώς κοινοτικής εξάντλησης αποτελεί εγγενές στοιχείο της ενιαίας αγοράς στην οποία συγκλίνουν οι οικονομίες των κρατών μελών και επιδιώκεται η άρση των εμποδίων που δυσχεραίνουν την ελεύθερη διακίνηση των εμπορευμάτων.

3.4.2. Σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν μπορεί να συγκριθεί η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και η προσπάθεια για την άρση των εμποδίων που παρακωλύουν την ελεύθερη διακίνηση των εμπορευμάτων με τη διαδικασία του ΠΟΕ. Εξάλλου, δεν υπάρχει παράλληλη πολιτική διαδικασία που να αποσκοπεί στη μείωση των υφιστάμενων διαφορών μεταξύ της ΕΕ και των τρίτων χωρών.

3.4.3. Τα σήματα έχουν μεγάλη σημασία σε διεθνές επίπεδο. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που ανταγωνίζονται στην παγκόσμια αγορά έχουν να αντιμετωπίσουν επιχειρήσεις με κόστος παραγωγής αρκετά χαμηλότερο από το αντίστοιχο κόστος των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Το καθεστώς κοινοτικής εξάντλησης προστατεύει κατά κάποιο τρόπο αυτές τις επιχειρήσεις, καθώς και τις μη ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που αναπτύσσουν δραστηριότητα στην ενιαία αγορά.

3.4.4. Το καθεστώς διεθνούς εξάντλησης θα είχε ως αποτέλεσμα ένα σήμα καθιερωμένο στην ΕΕ να μην μπορεί να διεισδύσει στις αγορές αναπτυσσόμενων χωρών με οριακές τιμές δεδομένου ότι τα αντίστοιχα προϊόντα θα επέστρεφαν αμέσως στην ΕΕ καταστρέφοντας τη βασική αγορά. Οι επιχειρήσεις που θα εφάρμοζαν μια στρατηγική οριακών τιμών θα έπρεπε να επιλέξουν μεταξύ του να μην εξάγουν ή να μεταφέρουν την παραγωγή τους εκτός ΕΕ στις αγορές χαμηλότερου κόστους.

3.4.5. Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι οι παράλληλες εισαγωγές τρίτων χωρών μπορούν να λειτουργήσουν σε σημαντικό βαθμό ως αντικίνητρο για την παραγωγή και τις επενδύσεις της ΕΕ στην καινοτομία, πράγμα που θα οδηγούσε σε μείωση των ευρωπαϊκών εξαγωγών και θα αποτελούσε κίνητρο για τη μεταφορά της παραγωγής σε χώρες με χαμηλότερο κόστος από την ΕΕ.

3.4.6. Ο πλέον ενδεικνυόμενος τρόπος για την αντιμετώπιση των ενδεχόμενων καταχρήσεων εκ μέρους ορισμένων επιχειρήσεων είναι η εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ(5).

Βρυξέλλες, 24 Ιανουαρίου 2001.

Ο Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Göke Frerichs

(1) Οδηγία 89/04/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Δεκεμβρίου 1998 σχετικά με την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σε ό,τι αφορά τα σήματα· Κανονισμός (ΕΚ) αριθ 40/94 του Συμβουλίου της 20ης Δεκεμβρίου 1993 σχετικά με το κοινοτικό σήμα· Οδηγία 87/57/ΕΟΚ της 16ης Δεκεμβρίου 1986 για τη νομική προστασία των τοπογραφιών προϊόντων ημιαγωγών· οδηγία 91/250/ΕΟΚ της 14ης Μαΐου 1991 για τη νομική προστασία των προγραμμάτων των ηλεκτρονικών υπολογιστών· οδηγία 92/100/ΕΟΚ της 19ης Νοεμβρίου 1992 σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα των προϊόντων διανοίας· Κανονισμός (ΕΚ) αριθ 2100/94 του Συμβουλίου για τα κοινοτικά δικαιώματα επί φυτικών ποικιλιών· οδηγία 96/9/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 11ης Μαρτίου 1996 για τη νομική προστασία των βάσεων δεδομένων.

(2) Ανακοίνωση της Επιτροπής της 7ης Ιουνίου 2000.

(3) Γνωμοδότηση Malosse, ΕΕ C 116 της 28.4.1999. "Πράσινο Βιβλίο - Η καταπολέμηση της παραποίησης/απομίμησης και της πειρατείας στην εσωτερική αγορά" (CΟΜ(1998) 569 τελικό): Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή - "Η συνέχεια που πρέπει να δοθεί στην Πράσινη Βίβλο σχετικά με την καταπολέμηση της παραποίησης/απομίμησης και της πειρατείας στην εσωτερική αγορά" COM(2000) 789 τελικό).

(4) Ετήσια έκθεση των τελωνειακών δραστηριοτήτων της Κοινότητας σε ό,τι αφορά την πειρατεία και την παραποίηση, 1999.

(5) Και ιδιαίτερα των ακόλουθων άρθρων: του άρθρου 82 της Συνθήκης σχετικά με την κατάχρηση δεσποζουσών θέσεων.