52000IE0370

Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την "Βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων της κοινοτικής βοήθειας"

(2000/C 140/13)

Στις 9 Δεκεμβρίου, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε, σύμφωνα με το άρθρο 23, παράγραφος 3, του Εσωτερικού Κανονισμού της, να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας για την "Βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων της κοινοτικής βοήθειας".

Το τμήμα εξωτερικών σχέσεων, στο οποίο ανατέθηκαν οι προπαρασκευαστικές εργασίες της ΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 16 Μαρτίου 2000 με βάση εισηγητική έκθεση του κ. Wilkinson.

Κατά την 371η σύνοδο ολομελείας της (συνεδρίαση της 30ής Μαρτίου 2000), η ΟΚΕ υιοθέτησε, με 88 ψήφους υπέρ και 5 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή εξέδωσε πρόσφατα (το 1997) γνωμοδότηση για την αναπτυξιακή βοήθεια (CES 596/97) η οποία κάλυπτε την αναπτυξιακή βοήθεια (κυρίως στις χώρες ΑΚΕ), την ορθή διακυβέρνηση, και το ρόλο των κοινωνικοοικονομικών ομάδων. Η γνωμοδότηση του 1997 τόνισε τη συνεχή υποστήριξη που παρέχει η ΟΚΕ στην οικονομική και χρηματοδοτική ενίσχυση της ΕΕ στις αναπτυσσόμενες χώρες, καθώς και στην κεντρική σημασία που έχει η ορθή διακυβέρνηση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και, τέλος, την ανάγκη ριζικής μεταρρύθμισης της διαχείρισης των αναπτυξιακών ενισχύσεων.

1.2. Η ΕΚ δαπανά σήμερα πάνω από 5,5 δισ. ευρώ ετησίως για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης. Εάν συνδυαστεί με τη συμβολή που παρέχουν τα κράτη μέλη σε διμερή βάση, η συνολική προσπάθεια της ΕΕ υπερβαίνει το ήμισυ της παγκόσμιας αναπτυξιακής βοήθειας. Ωστόσο, η ΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η αναπτυξιακή βοήθεια που χορηγούν η Ευρωπαϊκή Ένωση και η πλειονότητα των κρατών μελών υπολείπεται σημαντικά από το όριο του 7 % του ΑΕγχΠ τους που είχαν προτείνει τα ΗΕ το 1973. Η προσπάθεια αυτή καλύπτει ένα ευρύ φάσμα χρηματοδότησης προγραμμάτων και δικαιούχων, μολονότι ένα μεγάλο τμήμα επικεντρώνεται στη βοήθεια προς τις χώρες ΑΚΕ και στις χώρες που έχουν υποβάλει αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ.

1.3. Η Επιτροπή εργάστηκε σκληρά για να βελτιώσει τη διαχείριση των αναπτυξιακών προγραμμάτων και, πράγματι, έχει συντελεστεί πρόοδος. Οι δύο κύριες αλλαγές υπήρξαν, πρώτον: η συγκρότηση της Κοινής Υπηρεσίας Εξωτερικών Σχέσεων (SCR) το 1998 με ευθύνη για τις τεχνικές, λειτουργικές, συμβατικές, νομικές, χρηματοδοτικές και λογιστικές πτυχές και ευθύνη για την εργασία καταμέτρησης και ελέγχου και, δεύτερον, η νέα διάρθρωση εξωτερικών σχέσεων που αποβλέπει στην αύξηση της συνοχής των πολιτικών.

1.4. Ωστόσο, παραμένουν προβλήματα· αυτό προκύπτει σαφώς από εκθέσεις που καταρτίστηκαν το 1998 όπως, π.χ., η αξιολόγηση του προγράμματος Phare και η αξιολόγηση της βοήθειας στις χώρες ΑΚΕ, που και οι δύο σχολιάζουν την έμφαση που δίνεται στα δεδομένα κυρίως και όχι στα αποτελέσματα. Η δομή, οι ανθρώπινοι πόροι, και η ανάγκη για ένα καταλληλότερο σύστημα δημοσιονομικού ελέγχου εξακολουθούν να αποτελούν πηγή ανησυχίας.

1.5. Διάφορες μελέτες και μεταρρυθμίσεις βρίσκονται στη φάση της εξέλιξης τόσο αναφορικά με την πολιτική όσο και τις διαχειριστικές πτυχές της κοινοτικής ενίσχυσης. Η ΟΚΕ ελπίζει ότι η παρούσα γνωμοδότηση θα συμβάλει στη συζήτηση αυτή εξετάζοντας και υποβάλλοντας προτάσεις στα δύο αυτά πεδία. Αναπότρεπτα, πολλές άλλες σημαντικές διαστάσεις της αναπτυξιακής συνεργασίας όπως, π.χ., η σχέση βοήθειας και εμπορίου, η ανάγκη για ελάφρυνση του χρέους, ή το θέμα της προώθησης της βοήθειας από το ευρύτερο κοινό, δεν εμπίπτουν στο πεδίο της παρούσας γνωμοδότησης.

2. Η αναπτυξιακή βοήθεια σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο

2.1. Τα τελευταία χρόνια, το πλαίσιο εντός του οποίου εργάστηκαν όλοι οι χορηγοί αναπτυξιακής ενίσχυσης άλλαξε σημαντικά. Οι κύριες αλλαγές ήταν:

- η αυξανόμενη πολιτικοποίηση της ενίσχυσης που εκφράζεται με τη μεγαλύτερη μέριμνα των χορηγών για τα θεμελιώδη ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα, την ισότητα των δύο φύλων, τη δημοκρατία και την ορθή διακυβέρνηση·

- το συνεχώς διευρυνόμενο πολιτικό πρόγραμμα που εξετάζει νέες προτεραιότητες, όπως είναι ο ιδιωτικός τομέας και η θεσμική ανάπτυξη, καθώς και η πρόληψη των συγκρούσεων·

- η ανάγκη να συμπεριληφθούν περισσότερα ενδιαφέροντα στη διαδικασία αυτή, κυρίως η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, η τοπική διακυβέρνηση, τα συμφέροντα των οικονομικών φορέων, και οι κοινωνικές οργανώσεις·

- η αυξανόμενη πίεση όσον αφορά την υποχρέωση λογοδοσίας για τις αναπτυξιακές επιχορηγήσεις·

- η ανάγκη για μεγαλύτερη συμπληρωματικότητα, συμπληρωματικότητα, και συνοχή της πολιτικής.

2.2. Ωστόσο, αυτό το μεταβαλλόμενο περιβάλλον έχει αντικατοπτριστεί πολύ λίγο στις στρατηγικές εφαρμογής ή στους μηχανισμούς που διέπουν τη χορήγηση των ενισχύσεων, παρά τον αυξανόμενο αριθμό μελετών που επισημαίνουν την ανάγκη για αλλαγές. Εντός της ΕΕ πολύ μικρή συζήτηση έχει γίνει σχετικά με το ποιες μεταρρυθμίσεις είναι αναγκαίες, εκτός από τα πλαίσια της συνεργασία ΕΕ/ΑΚΕ όπου σημαντικές μεταρρυθμίσεις έχουν προταθεί για τη συνέχιση της συμφωνίας της Λομέ IV όπως αναφέρθηκε παραπάνω.

2.3. Η ΟΚΕ επικροτεί την αναγνώριση εκ μέρους του Συμβουλίου και της Επιτροπής ότι είναι επιτακτικά αναγκαία αυτή η θεμελιώδης συζήτηση η οποία θα οδηγήσει σε θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις.

3. Βασικές προκλήσεις

3.1. Η πρώτη βασική πρόκληση, όσον αφορά τις μεταρρυθμιστικές επιλογές για τη βοήθεια της ΕΕ, είναι να συμφωνηθεί η φύση του προβλήματος. Πολύ λίγη έννοια έχει η εξέταση των δυσχερειών κατά τη χορήγηση εάν δεν εξεταστεί το πιο θεμελιώδες ζήτημα του ειδικού ρόλου και της προστιθέμενης αξίας της ενίσχυσης που παρέχει η ΕΕ. Η εντολή της Επιτροπής χρειάζεται να οριστεί και να συμφωνηθεί με πιο σαφή τρόπο. Μόνο τότε μπορούν να προσδιοριστούν και να εφαρμοστούν οι αλλαγές που σχετίζονται με την πολιτική και τους θεσμούς.

3.2. Ως τμήμα της γενικότερης κοινοτικής πολιτικής, οι αποφάσεις θα πρέπει να είναι πολιτικές και δεν θα είναι εύκολες. Προκειμένου να επιτύχει η μεταρρυθμιστική διαδικασία, θα απαιτηθεί σαφής πολιτική υποστήριξη εκ μέρους των κρατών μελών, μια ισχυρότερη κοινή ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική, και υποστήριξη από τα λοιπά ενεχόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων της αρμόδιας για τον προϋπολογισμό αρχής και των δικαιούχων χωρών.

3.3. Η ΟΚΕ εκφράζει την ελπίδα ότι τα κράτη μέλη θα λάβουν τις αποφάσεις και θα πραγματοποιήσουν τις ενέργειες που απαιτούνται για να ενισχυθεί ο ρόλος της ΕΕ στην αναπτυξιακή βοήθεια για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα και η εμβέλειά της· καθώς, επίσης, ότι στα πλαίσια του μελλοντικού προγράμματος θα δοθεί μεγαλύτερη σημασία στη ζήτημα αυτό.

4. Πολιτική

4.1. Προκειμένου να είναι αποτελεσματική η κοινοτική βοήθεια πρέπει στηρίζεται σε μια σαφή και συμφωνηθείσα πολιτική. Δεδομένου ότι η ΕΕ αποτελεί υπερεθνική πολιτική οντότητα, η κοινοτική αναπτυξιακή πολιτική πρέπει να είναι κατάλληλα προσαρμοσμένη ώστε να προασπίζονται τα θεμελιώδη συμφέροντα της ΕΕ (π.χ., η ενίσχυση που χορηγείται για τη διαδικασία διεύρυνσης) και να καλύπτονται οι υποχρεώσεις της ως παγκόσμιου παράγοντα έναντι όλου του φάσματος των αναπτυσσόμενων χωρών.

4.2. Η σφαιρική πολιτική της ΕΕ θα πρέπει να έχει στρατηγικούς στόχους και να επιτρέπει τον καθορισμό σαφών προτεραιοτήτων. Οι στόχοι αυτοί, και όχι τα διάφορα μέσα ή κονδύλια, οφείλουν να κατευθύνουν την κοινοτική δράση. Πρέπει να καλύπτει όλες τις πτυχές των δεσμών της ΕΕ με τις δικαιούχες χώρες και να αποβλέπει σε βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων της. Η ανάπτυξη είναι κάτι περισσότερο από την μεταφορά πόρων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Μια αποτελεσματική κοινοτική βοήθεια οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις προτεραιότητες των δικαιούχων χωρών σε τομείς όπως, π.χ., η γεωργία, το περιβάλλον, και οι επενδύσεις. Πρέπει να καθορίζει, από κοινού με τις δικαιούχες χώρες, τους τομείς οι οποίοι λαμβάνουν βοήθεια και το ποσοστό της κοινοτικής βοήθειας που διατίθεται για κάθε τομέα.

4.3. Η ΟΚΕ επικροτεί τους γενικούς στόχους της αναπτυξιακής πολιτικής της ΕΕ έτσι όπως καθορίζονται στη συνθήκη του Μάαστριχτ. Απώτερος στόχος της ενίσχυσης είναι να αυξηθεί η σταθερότητα και η κοινωνική επίδοση των δικαιούχων χωρών έτσι ώστε να μπορούν να αναπτύξουν το πλήρες δυναμικό τους και να βελτιώσουν την ευημερία των λαών τους. Έτσι, η ενίσχυση θα πρέπει να στοχεύει στην "ανάπτυξη ικανότητας" με έμφαση στην αυξανόμενη ευθύνη όσον αφορά την ιδιοκτησία των έργων εκ μέρους των δικαιούχων χωρών.

4.4. Κρίνεται ότι το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Η δράση κατά της φτώχειας δεν υπαγορεύεται μόνο από λόγους ηθικής, αλλά και λόγους ευρύτερου οφέλους, επειδή η σταθερότητα, η βιώσιμη ανάπτυξη, και ο εκδημοκρατισμός δεν μπορούν να επιτευχθούν σε κοινωνίες με ακραία επίπεδα φτώχειας. Η ΟΚΕ προτείνει η κοινοτική βοήθεια να λαμβάνει υπόψη τους διεθνείς αναπτυξιακούς στόχους που συμφωνήθηκαν πρόσφατα. Η κοινοτική βοήθεια πρέπει να εστιάζεται στα βασικά αίτια της φτώχειας που συνήθως είναι πολιτικά· πρέπει, για το σκοπό αυτό, να χρησιμοποιηθούν συμπληρωματικά διάφορα μέσα πολιτικής (βοήθεια, εμπόριο, εξωτερική πολιτική, κ.λπ.). Η δράση με στόχο την μείωση της φτώχειας πρέπει να αποτελεί κεντρικό στόχο της κοινοτικής βοήθειας παράλληλα με τις λοιπές κοινοτικές προτεραιότητες.

4.5. Η ΟΚΕ συνιστά να δοθεί προτίμηση στις χώρες εκείνες που αναλαμβάνουν να δώσουν προτεραιότητα στη δράση που μειώνει στη ρίζα τους τις αιτίες της φτώχειας και που αποδεικνύουν ότι καταβάλλουν σοβαρές προσπάθειες. Η υιοθέτηση μιας στρατηγικότερης προσέγγισης σημαίνει, επίσης, εστίαση της κοινοτικής βοήθειας στους τομείς εκείνους στους οποίους η Επιτροπή έχει συγκριτικό πλεονέκτημα και συντονισμό των προσπαθειών με άλλους φορείς οι οποίοι θα μπορούν να διαδραματίσουν ηγετικό ρόλο σε άλλους τομείς.

4.6. Η πληρέστερη συμμετοχή των πλέον αναπτυγμένων παραγόντων, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται οι κοινωνικοοικονομικοί φορείς, στη διαμόρφωση και εφαρμογή των αναπτυξιακών πολιτικών και προγραμμάτων έχει θεμελιώδη σημασία και μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ορθή διακυβέρνηση και την βιώσιμη ανάπτυξη. Αποτελεί, επίσης, απαραίτητη συμβολή για τη βελτίωση της κοινωνικής επίδοσης η οποία θα ακολουθήσει την επιτυχή ανάπτυξη και την ένταξη των αναπτυσσόμενων χωρών στην παγκόσμια οικονομία.

4.7. Στο πλαίσιο αυτό, η ΟΚΕ επικροτεί τις προτεινόμενες αλλαγές στη συμφωνία που θα διαδεχθεί τη συμφωνία του Λομέ ΙV και οι οποίες στοχεύουν στη συμμετοχή των εν λόγω παραγόντων στη διαδικασία διαμόρφωσης και εφαρμογής της συνεργασίας ΑΚΕ-ΕΕ. Καλεί την ΕΚ να διασφαλίσει την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων αυτών στην πράξη ιδιαίτερα χάρη σε βελτιωμένο διάλογο, καταληπτή πληροφόρηση, πρόσβαση σε χρηματοδότηση και ανάπτυξη ικανοτήτων των οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων.

4.8. Ένας από τους βασικούς λόγους της ανεπαρκούς ανάπτυξης είναι η διαφθορά η οποία εκτιμάται ότι είναι ευρύτατα διαδεδομένη στις δικαιούχες χώρες. Μολονότι αναγνωρίζεται η υπάρχει διαφθορά και στις χορηγήτριες χώρες, η αναπτυξιακή πολιτική της ΕΕ πρέπει να συνοδεύεται από ένα πρόγραμμα που στόχο θα έχει τη μείωση της διαφθοράς. Δεδομένου ότι η διαφθορά τρέφεται, κυρίως, από την έλλειψη δημοκρατικών ελέγχων, τα προγράμματα κατά της διαφθοράς θα πρέπει να περιλαμβάνουν περισσότερη διαφάνεια, μεγαλύτερη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, εμμονή στην ανάγκη οι δικαιούχοι να αναπτύσσουν και να εφαρμόζουν τα δικά τους σχέδια για την καταπολέμηση της διαφθοράς, και τη σύνταξη ετήσιας έκθεσης της ΕΕ σχετικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς. Θα πρέπει να επιτρέπεται η χρηματοδότηση των προγραμμάτων για την πάταξη της διαφθοράς από τον αναπτυξιακό προϋπολογισμό της Κοινότητας.

5. Συντονισμός

5.1. Σε επίπεδο Συμβουλίου, τα περισσότερα ζητήματα ανάπτυξης υπάγονται στην αρμοδιότητα το Συμβουλίου Ανάπτυξης. Ορισμένα, όμως, ανήκουν στην ευθύνη του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων. Ο Επίτροπος Nielson είναι υπεύθυνος για τη Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης, αλλά έχει άμεση ευθύνη μόνο για το Ευρωπαϊκό Αναπτυξιακό Ταμείο που καλύπτει τις χώρες ΑΚΕ (και το Γραφείο Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας). Ο Επίτροπος Patten είναι υπεύθυνος για το μεγαλύτερο τμήμα της χρηματοδότησης το οποίο καλύπτει τα προγράμματα Phare, Tacis, Obnova και άλλα, καθώς και για την Υπηρεσία Εξωτερικών Σχέσεων (SCR).

5.2. Με δεδομένη την κατάτμηση των ευθυνών στο Συμβούλιο, μεταξύ επιτρόπων και μεταξύ διαφόρων Γενικών Διευθύνσεων και της Υπηρεσίας Εξωτερικών Σχέσεων, θα πρέπει να εξεταστεί περισσότερο το ζήτημα του συντονισμού στα πλαίσια της Επιτροπής. Ειδικότερα, η διάσπαση των ευθυνών μεταξύ εκείνων που ξεκινούν και εγκρίνουν τα αναπτυξιακά προγράμματα (στις Γενικές Διευθύνσεις) και εκείνων που έχουν την ευθύνη για την διαχείριση και την παρακολούθηση των σχεδίων (SCR) δημιουργεί δυσκολίες. Η συνολική ευθύνη για την πολιτική θα πρέπει να είναι σαφής.

5.3. Ένας άλλος μεγάλος τομέας προβλημάτων συνδέεται με την προσπάθεια συντονισμού των προγραμμάτων ΕΕ με τα προγράμματα άλλων χορηγών. Κατά πρώτο λόγο, υπάρχουν τα διμερή προγράμματα των κρατών μελών. Υπάρχουν, επίσης, τα προγράμματα των ΗΕ, της Διεθνούς Τράπεζας, του ΔΝΤ, και άλλα προγράμματα.

5.4. Είναι σαφές ότι θα βοηθούσαν πολύ η επιτάχυνση και η εμβάθυνση των μέτρων με στόχο την αύξηση της συμπληρωματικότητας των δράσεων της Κοινότητας και των κρατών μελών. Η ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Μάιο 1999(1) αποβλέπει στην προώθηση της συμπληρωματικότητας και θα μπορούσε να αποτελέσει ένα χρήσιμο σημείο εκκίνησης. Αναγνωρίζοντας την αξία της κοινοτικής ενίσχυσης όσον αφορά την προώθηση της ευρωπαϊκής συνεργασίας και της σταθερότητας, καθώς και τη έννοια της συμμετοχικής δημοκρατίας, η ΕΚ θα πρέπει να διευκρινίζει την προστιθέμενη αξία που προσδοκά από τα αναπτυξιακά έργα της. Η ΟΚΕ επικροτεί την κίνηση προς μια περισσότερο τομεακή πολιτική σε συντονισμό με άλλες χώρες και φορείς.

5.5. Θα μπορούσε να διασφαλισθεί ευκολότερα η συμπληρωματικότητα της ΕΕ και των κρατών μελών εάν υπήρχε συνεργασία των κρατών μελών με την Επιτροπή για την ανάλυση των αναγκών κάθε χώρας και, στη συνέχεια, χρήση των πληροφοριών αυτών ως βάση για την κατάρτιση, σε συνεννόηση με κάθε δικαιούχο χώρα, μιας στρατηγικής η οποία είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις ανάγκες που εντοπίζονται,

5.6. Προς το παρόν, ακόμη και η ανταλλαγή πληροφοριών σε διμερή έργα δεν είναι καλή. Από τη στιγμή που καθοριστεί ένα στρατηγικό και πραγματιστικό σχέδιο ευρωπαϊκής πολιτικής, και εάν υπάρχει η απαραίτητη πολιτική βούληση, θα ήταν σχετικά εύκολο να καταρτιστεί ένα σύστημα που θα αποφασίζει ποιος θα κάνει τι, έτσι ώστε η πολιτική των τριών σίγμα (συντονισμός, συμπληρωματικότητα, συνοχή), που συμφωνήθηκε από το Συμβούλιο, να καταστεί πραγματικότητα.

5.7. Ο συντονισμός με τρίτους (ΗΕ, Διεθνής Τράπεζα κ.λπ.) θα είναι δυσκολότερος αλλά θα καταστεί ευκολότερος καθώς τα επιτυχή αναπτυξιακά προγράμματα της ΕΕ θα αποδείξουν την αξία τους. Σχετικά με το σημείο αυτό, πρόταση της Διεθνούς Τράπεζας για ένα κοινό πλαίσιο ανάπτυξης θα μπορούσε να αποβεί χρήσιμη.

5.8. Όλοι οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να συνεργαστούν στενά προκειμένου να βελτιστοποιηθούν τα αποτελέσματα (εκροές) σε σύγκριση με τους πόρους που διατίθενται (εισροές). Επίσης, πρέπει να διασφαλίζεται ότι οι χορηγούμενοι πόροι χρησιμοποιούνται πλήρως και όχι στο σημερινό επίπεδο το οποίο είναι πολύ χαμηλότερο από το βέλτιστο.

6. Διαδικασίες

6.1. Είναι ευρύτατα τεκμηριωμένο και αναγνωρισμένο ότι οι διαδικασίες για την κατάρτιση και τη διαχείριση των έργων, μέχρι σήμερα, ήσαν αρκετά πολύπλοκες και ότι σε αυτές συμμετείχε ένας υπέρμετρα μεγάλος αριθμός αρμοδίων έστω και εάν επρόκειτο για απλές αποφάσεις. Αυτό φαίνεται να αλλάζει ως αποτέλεσμα της εργασίας της SCR. Εναπομένει, ωστόσο, να ειδωθεί στην πράξη εάν οι νέες διαδικασίες θα οδηγήσουν σε καλύτερα αποτελέσματα και σε μείωση της υπέρμετρης γραφειοκρατίας. Οι εξουσίες πρέπει να μεταβιβάζονται πιο αποτελεσματικά και η υποχρέωση λογοδοσίας να είναι σαφέστερη. Αυτό θα βελτιώσει τα κίνητρα, θα ελαφρύνει το φόρτο εργασίας του προσωπικού και, ακόμη πιο σημαντικό, θα καταστήσει πιο ορατά τα προβλήματα και πιο εύκολη την επίλυσή τους.

6.2. Τα κράτη μέλη φυσικά επιθυμούν να συνεχίζουν να λαμβάνουν μέρος στη χρηματοδοτούμενη από την ΕΕ ενίσχυση, αλλά θα πρέπει να επικεντρωθούν σε στρατηγικά ζητήματα και να αποφύγουν τον πειρασμό της μικροδιαχείρισης έργων εάν σκοπός είναι οι διαδικασίες να καταστούν ευέλικτες και να ανταποκρίνονται στις ανάγκες.

6.3. Ο ρόλος των αντιπροσωπειών της ΕΕ στις δικαιούχες χώρες έχει αυξηθεί και αυτό, φυσικά, θα έχει θετικά αποτελέσματα. Όχι μόνο βελτιώνεται ο άμεσος σύνδεσμος με τους δικαιούχους της ενίσχυσης, έτσι ώστε οι ανάγκες και οι ευρύτερες επιδιώξεις να λαμβάνονται πλήρως υπόψη, αλλά, επίσης, θα υπάρχουν ευκαιρίες για απλούστερες και ταχύτερες διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Η δυνατότητα αυτή πρέπει να αξιοποιηθεί.

6.4. Η εκχώρηση αρμοδιοτήτων στις αντιπροσωπείες της ΕΕ (ή σε κάποιο άλλο αποκεντρωμένο φορέα όπως, π.χ., οι αποκεντρωμένες μονάδες διαχείρισης που προτείνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) θα είναι αποτελεσματική μόνο εάν οι διαθέσιμοι αποκεντρωμένοι πόροι ανταποκρίνονται στις ευθύνες που πρέπει να καλυφθούν Η συμμετοχή των τοπικών παραγόντων (κεντρικές και τοπικές κυβερνήσεις και εκπρόσωποι της οργανωμένης οικονομικής και κοινωνικής ζωής) στη διαδικασία διαχείρισης θα συμβάλει έτσι ώστε να αυξηθεί η ιδιοκτησία των προγραμμάτων ενώ, παράλληλα, θα μειωθεί ο φόρτος εργασίας των αντιπροσωπειών της ΕΕ. Η ΟΚΕ υποστηρίζει την εφαρμογή της αρχής της αποκεντρωμένης συνεργασίας με εγχώριους φορείς, εκφράζει, όμως, τη δυσαρέσκειά της για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, γενικά, οι φορείς οι οποίοι εκπροσωπούν τις ομάδες οικονομικών και κοινωνικών συμφερόντων στην προσπάθειά τους να διασφαλίσουν πρόσβαση στη συνεργασία του είδους αυτού.

6.5. Η αποκέντρωση απαιτεί εμπιστοσύνη και μεταβολή της έμφασης από τον έλεγχο πριν την εκτέλεση του έργου προς τον έλεγχο μετά την εκτέλεση από το προσωπικό της Επιτροπής ενώ ο πλήρης λογιστικός έλεγχος θα πρέπει να διενεργείται μετά την εκτέλεση του έργου. Θα απαιτηθεί, επίσης, να τροποποιηθούν οι δημοσιονομικοί κανονισμοί της ΕΕ. Οι τροποποιήσεις θα πρέπει να λάβουν υπόψη το γεγονός ότι οι διαθέσιμοι πόροι δημοσιονομικής διαχείρισης είναι περιορισμένοι σε πολλές δικαιούχες χώρες.

6.6. Η χρήση ΜΚΟ στην υλοποίηση της βοήθειας είναι σημαντική λαμβανομένων υπόψη των τεραστίων ποσών που διατίθενται σε ετήσια βάση. Είναι, σημαντική, επίσης, λόγω της δυνατότητας συγχρηματοδότησης από τους ΜΚΟ. Η ΟΚΕ δεν βλέπει να υπάρχει λόγος να μη χρησιμοποιηθούν οι ΜΚΟ ως "αντισυμβαλλόμενοι" για την εκτέλεση της βοήθειας. Όμως, οι ΜΚΟ αποτελούν τμήμα, μόνο, της κοινωνίας. Και άλλοι φορείς θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε προγράμματα κοινοτικής βοήθειας. Η αναμενόμενη εναρμόνιση των κονδυλίων του κοινοτικού προϋπολογισμού προσφέρει εξαίρετη ευκαιρία ώστε να βελτιωθεί η συνοχή με τη σύσταση ενός κονδυλίου για την "κοινωνία των πολιτών" στο οποίο θα έχει πρόσβαση ένα ευρύ φάσμα φορέων των κοινωνιών, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών και κοινωνικών φορέων, της ΕΕ και των δικαιούχων χωρών. Η απόφαση πρέπει να στηριχθεί στην ενδεχόμενη συμβολή τους στην επίτευξη των συμφωνηθέντων στρατηγικών στόχων.

6.7. Σε συμφωνία με την ανάγκη ενός πνεύματος που είναι προσανατολισμένο στα αποτελέσματα, ο βασικός τομέας που χρειάζεται βελτίωση είναι η αξιολόγηση. Κάθε έργο θα πρέπει να ανταποκρίνεται σε κριτήρια αξιολόγησης που καθορίζονται κατά την έγκριση του έργου και τα οποία θα είναι δυνατόν να τροποποιούνται στο στάδιο εκτέλεσης του έργου. Η λειτουργία αξιολόγησης θα πρέπει να είναι ανεξάρτητη από όσους συμμετέχουν στην εκτέλεση των έργων και να διενεργείται σε συνεργασία με εκπροσώπους των δικαιούχων χωρών οι οποίες είναι σε θέση να κρίνουν την αξία του έργου που έχει επιτελεσθεί. Στην αξιολόγηση θα πρέπει να συμμετέχουν και εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών.

6.8. Η αξιολόγηση και παρακολούθηση δεν είναι μια επιστημονικά ακριβής διαδικασία και τα αποτελέσματά της μπορούν να διασφαλιστούν μετά από ορισμένα έτη μόνο. Είναι, όμως, αναγκαίο να φαίνεται ότι τα αποτελέσματα βελτιώνονται. Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων εφαρμόζεται ήδη σε μεγάλο βαθμό στο δημόσιο τομέα. Θα πρέπει, όμως, να καταρτίζεται γενική ετήσια έκθεση για την αναπτυξιακή βοήθεια της ΕΕ προς όφελος τόσο της ΕΕ όσο και των άλλων ενδιαφερομένων.

7. Πόροι

7.1. Για να επιτευχθούν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα και να διασφαλισθεί αποτελεσματικός συντονισμός στο πεδίο, πρέπει να διατεθούν κατάλληλοι ανθρώπινοι πόροι για το σχεδιασμό, την εφαρμογή, και την αξιολόγηση των έργων. Είναι σαφές ότι η επέκταση του ρόλου, των ευθυνών, και των κονδυλίων που διαθέτει η Κοινότητα δεν αντισταθμίζεται από ανάλογη αύξηση των ανθρώπινων πόρων. Πρέπει να εξευρεθούν δημιουργικοί και αποδοτικοί τρόποι προκειμένου να αντιμετωπισθεί αυτό το σημαντικό εμπόδιο στην αποτελεσματικότητα της βοήθειας.

7.2. Η βελτίωση της βάσης των ανθρώπινων πόρων δεν απλώς ποσοτικό θέμα. Είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη τα προσόντα, και ιδιαίτερα τα νέα προσόντα, που απαιτούνται για την αποτελεσματική υλοποίηση ενός ευρύτερου αναπτυξιακού προγράμματος. Στις επιλογές για την πλήρωση των κενών όσον αφορά τα προσόντα συμπεριλαμβάνεται η μεγαλύτερη συμπληρωματικότητα με τη χρήση ευρύτερης κοινοτικής εμπειρογνωμοσύνης και τη χρήση (των διαθέσιμων) εντοπίων εμπειρογνωμόνων που θα έχει ως αποτέλεσμα προώθηση της εντόπιας απασχόλησης και ενίσχυση της ανάπτυξης ικανοτήτων.

8. Ανακοινώσεις

8.1. Υπάρχει ήδη, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, πολύ μεγάλη πληροφόρηση για την αναπτυξιακή βοήθεια της ΕΕ στον δημόσιο τομέα. Ωστόσο, η ΟΚΕ υποδεικνύει ότι χρειάζεται να ενημερωθούν οι πολίτες της ΕΕ για τους λόγους και την αξία της βοήθειας αυτής· έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν πώς δαπανώνται τα χρήματά τους σε αυτό ή σε άλλα πεδία.

8.2. Στις δικαιούχες χώρες, η ποιότητα των αναπτυξιακών έργων μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο όσον αφορά την ενημέρωση του κοινού. Η συμμετοχή ανεξάρτητων και αντιπροσωπευτικών οργανώσεων της κοινωνίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και διαχείρισης των έργων θα αποτελέσει το καλύτερο μέσο προβολής προκειμένου να διασφαλισθεί πραγματική επίδραση των αποτελεσμάτων. Ωστόσο, η ΟΚΕ υποδεικνύει ότι η ΕΕ, σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις των δικαιούχων χωρών, θα πρέπει να αναλάβει συστηματική ενημέρωση της κοινωνίας των πολιτών για την αναπτυξιακή βοήθεια. Η Επιτροπή καλείται, επίσης, να αυξήσει τη στήριξη της άμεσης σύμπραξης και της συνεργασίας των οργανωμένων κοινωνικών και οικονομικών φορέων της Ευρώπης και των δικαιούχων χωρών.

8.3. Η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να ενισχυθεί από επιτροπές συνδέσμους στις οποίες θα συμμετέχουν οι τοπικοί οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες καθώς και οι τοπικές αντιπροσωπείες της ΕΕ που είναι ικανές να παρέχουν συμβουλές σε όλες τις φάσεις των αναπτυξιακών έργων (έναρξη, πρόοδος, αξιολόγηση). Η ΟΚΕ ευχαρίστως θα συμμετείχε στο έργο αυτή.

8.4. Προκειμένου να αυξηθεί η επίδραση του αναπτυξιακού έργου της ΕΕ, θα πρέπει να δημιουργηθεί και να προωθηθεί μια ενιαία "ταυτότητα" (παρόμοια προς την "USAid" που αναγνωρίζεται εύκολα). Η νέα αυτή "ταυτότητα" θα πρέπει να χρησιμοποιείται για όλα τα αναπτυξιακά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την Κοινότητα ανεξάρτητα από τα ονόματα που μπορεί να χρησιμοποιούνται εσωτερικά για τα μεμονωμένα προγράμματα.

9. Συστάσεις

Η ΟΚΕ διατυπώνει τις ακόλουθες συστάσεις αναφορικά με την αναπτυξιακή βοήθεια της ΕΕ.

9.1. Η σφαιρική πολιτική για την αναπτυξιακή βοήθεια της ΕΕ θα πρέπει να έχει στρατηγικούς στόχους οι οποίοι λαμβάνουν πλήρως υπόψη τις υπόλοιπες κοινοτικές πολιτικές και πολιτικές προτεραιότητες καθώς και τις αρχές της συνθήκης.

9.2. Θα πρέπει να δοθεί μια ορισμένη προτίμηση στη βοήθεια που αντιμετωπίζει στη ρίζα τους τα αίτια της ανεπαρκούς ανάπτυξης και της φτώχειας και ενισχύει τις οικονομικές και κοινωνικές οργανώσεις που αποτελούν τους πραγματικούς μοχλούς της βιώσιμης ανάπτυξης.

9.3. Θα πρέπει να εφαρμοσθεί μια συμπληρωματική πολιτική προκειμένου να καταπολεμηθεί τόσο η ενεργητική όσο και η παθητική διαφθορά.

9.4. Η ΕΕ και κάθε δικαιούχος χώρα, αντί απλώς να υιοθετούν ένα κατάλογο έργων, θα πρέπει να συμφωνούν ως προς τα ποσοστά της ενίσχυσης που διατίθενται στους διάφορους τομείς.

9.5. Είναι ουσιαστικό να συντονίζει αποτελεσματικότερα η Επιτροπή την αναπτυξιακή προσπάθειά της με τις προσπάθειες των κρατών μελών.

9.6. Οι διαδικασίες πρέπει να αλλάξουν, να απλουστευθούν, να καταστούν πιο ευέλικτες, με μεγαλύτερη εκχώρηση αρμοδιοτήτων και, παράλληλα, θα πρέπει να αποσαφηνισθεί η υποχρέωση λογοδοσίας.

9.7. Η αποκέντρωση είναι απαραίτητη και πρέπει να ενισχυθεί. Οι επί τόπου αντιπροσωπείες της ΕΕ θα πρέπει να αναπτύξουν επαφές προκειμένου να καταστεί δυνατή η ενεργός συμμετοχή των εντοπίων οικονομικών και κοινωνικών φορέων.

9.8. Προκειμένου να διασφαλισθεί η καλύτερη δυνατή διαχείριση και να βελτιστοποιηθούν τα αποτελέσματα των προγραμμάτων, άλλοι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων του ιδιωτικού τομέα, των τοπικών κυβερνήσεων, των εργατικών ενώσεων και των ΜΚΟ, θα πρέπει να έχουν τις αυτές δυνατότητες συμμετοχής στα κοινοτικά προγράμματα βοήθειας.

9.9. Η Επιτροπή πρέπει να διασφαλίσει ότι οι πόροι που διατίθενται για την κοινοτική αναπτυξιακή βοήθεια είναι επαρκείς σε σχέση με τους στόχους που επιδιώκονται.

9.10. Θα πρέπει να καταρτίζεται ετήσια έκθεση για το σφαιρικό πρόγραμμα βοήθειας της ΕΕ. Η αίτηση θα πρέπει να υποβάλλεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή καθώς και σε άλλους φορείς.

9.11. Η πλήρης συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών σε κάθε δικαιούχο χώρα είναι ουσιαστική για τον αντίκτυπο της κοινοτικής βοήθειας και την επιτυχία της. Θα πρέπει να προωθείται αποφασιστικά και να περιλαμβάνεται στη διαδικασία αξιολόγησης. Θα πρέπει, επίσης, να αποτελεί παράγοντα κατά λήψη απόφασης για τη χορήγηση περαιτέρω κοινοτικών αναπτυξιακών πόρων.

9.12. Πρέπει να δημιουργηθεί και να προωθηθεί μια ενιαία "ταυτότητα" της κοινοτικής βοήθειας.

9.13. Η ΟΚΕ προτίθεται να διαδραματίσει ενεργό ρόλο προκειμένου να διασφαλισθεί μεγαλύτερη διαφάνεια και εκδημοκρατισμός των αναπτυξιακών προγραμμάτων της ΕΕ διαμέσου της μεγαλύτερης συμμετοχής των εντοπίων οικονομικών και κοινωνικών φορέων και θα δεχόταν ευχαρίστως μια σαφή εντολή για το σκοπό αυτό.

9.14. Τέλος, η ΟΚΕ σημειώνει ότι ουσιαστικό και απαραίτητο στοιχείο για ένα επιτυχές αναπτυξιακό κοινοτικό πρόγραμμα είναι η πολιτική βούληση των κρατών μελών. Συνεπώς, καλεί τα κράτη μέλη να δείξουν τη βούληση αυτή.

Βρυξέλλες, 30 Μαρτίου 2000.

Η Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Beatrice Rangoni Machiavelli

(1) COM(1999) 218 τελικό της 6.5.1999.