51997AC0470

Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την «Ανακοίνωση της Επιτροπής με αντικείμενο τις Πυρηνικές βιομηχανίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ενδεικτικό πυρηνικό πρόγραμμα σύμφωνα με το άρθρο 40 της Συνθήκης Euratom)»

(97/C 206/17)

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1996, και σύμφωνα με το άρθρο 40 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανωτέρω ανακοίνωση.

Το τμήμα ενέργειας, πυρηνικών θεμάτων και έρευνας στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 2 Απριλίου 1997, με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. Lyons.

Κατά την 345η σύνοδο ολομέλειας (συνεδρίαση της 24ης Απριλίου 1997), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 101 ψήφους υπέρ, 18 κατά και 11 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 40 της Συνθήκης Euratom, η Επιτροπή υποχρεούται, αφού ζητήσει τη γνώμη της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, να δημοσιεύει «περιοδικώς προγράμματα ενδεικτικού χαρακτήρος κυρίως επί των στόχων της παραγωγής πυρηνικής ενεργείας και επί των παντός είδους επενδύσεων που συνεπάγεται η πραγματοποίησή τους».

1.2. Από την υιοθέτηση της Συνθήκης Euratom, η Επιτροπή δημοσίευσε τρία ενδεικτικά προγράμματα, κατά τα έτη 1966, 1972 και 1985. Το τελευταίο πρόγραμμα προσαρμόσθηκε στα σύγχρονα δεδομένα το 1990. Πράγματι, η Επιτροπή εκτιμούσε μεν ότι οι προσανατολισμοί του εν λόγω προγράμματος όσον αφορά τις προοπτικές ανάπτυξης της πυρηνικής βιομηχανίας παρέμεναν ως επί το πλείστον έγκυροι, έκρινε όμως σκόπιμη την προσαρμογή του, για να ληφθούν υπόψη οι προοπτικές που άνοιγε η εσωτερική αγορά και οι δράσεις που έπρεπε να αναληφθούν για την πλήρη υλοποίησή του, με συνεκτίμηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της αγοράς πυρηνικής ενέργειας και των προβλημάτων των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων.

1.3. Αυτές οι δράσεις προτεραιότητας αφορούσαν την αγορά εξοπλισμού και εξαρτημάτων 7 κατά την άποψη της Επιτροπής η δημιουργία μιας πραγματικής κοινής αγοράς για τους δύο αυτούς τομείς ήταν απαραίτητη για τη μείωση του κόστους των επενδύσεων και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των πυρηνικών βιομηχανιών.

1.4. Εντούτοις, χρειάστηκε να περάσουν 11 χρόνια μέχρις ότου η Επιτροπή - στο πλαίσιο του Λευκού Βιβλίου με θέμα «Μια ενεργειακή πολιτική για την Ευρωπαϊκή Ένωση» () και σε μια εποχή όπου η ενεργειακή κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η οργάνωση της αγοράς ενέργειας είχαν αλλάξει αισθητά - επανεξετάσει εμπεριστατωμένα το ρόλο της πυρηνικής ενέργειας. Στο έγγραφό της, η Επιτροπή εξετάζει το ρόλο της σε συνάρτηση με τους τρεις στόχους που καθόρισε στο Λευκό Βιβλίο και οι οποίοι είναι οι εξής: η παγκόσμια ανταγωνιστικότητα, η ασφάλεια του εφοδιασμού και η προστασία του περιβάλλοντος.

2. Η ανακοίνωση της Επιτροπής

2.1. Στην ανακοίνωσή της, η Επιτροπή επανεξετάζει την κατάσταση της πυρηνικής βιομηχανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση στα μέσα της δεκαετίας του '90. Πάνω από 140 πυρηνικοί αντιδραστήρες λειτουργούν στο Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ολλανδία, τη Φινλανδία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι αντιδραστήρες αυτοί παρέχουν το ένα τρίτο περίπου του παραγόμενου στην Ευρωπαϊκή Ένωση ηλεκτρισμού. Αποτελούν μέρος μιας σταθερά θεμελιωμένης πυρηνικής βιομηχανίας η οποία καλύπτει το σύνολο του κύκλου του πυρηνικού καυσίμου, διαθέτει τη δική της τεχνολογική βάση και, σύμφωνα με τα στοιχεία του τομέα, απασχολεί πάνω από 400 000 άτομα, τα περισσότερα από τα οποία διαθέτουν προσόντα υψηλού επιπέδου.

2.2. Ωστόσο, η παραγωγή ηλεκτρισμού από πυρηνική ενέργεια δημιουργεί και σοβαρές ανησυχίες. Υπάρχει συνεπώς πρόβλημα αποδοχής αυτής της μορφής ενέργειας, πράγμα που οφείλεται στις ανησυχίες ως προς την ασφάλεια της πυρηνικής ενέργειας, τη μεταφορά και τη διάθεση των πυρηνικών αποβλήτων και την εξάπλωση των πυρηνικών όπλων.

2.3. Στην ανακοίνωσή της, η Επιτροπή αναλύει τη λειτουργία της πυρηνικής βιομηχανίας από την άποψη των ποικίλων δραστηριοτήτων στις οποίες συμμετέχει. Στο έγγραφο εξετάζεται ακόμη το κόστος παραγωγής του τομέα, καθώς και το κόστος παροπλισμού, καυσίμου, διάθεσης των αποβλήτων και αποθήκευσης, και εκτιμάται κατά πόσο η βιομηχανία αυτή είναι ανταγωνιστική σε σχέση με άλλες πηγές ηλεκτροπαραγωγής. Αναφέρεται, επίσης, η συμβολή της σχετικής βιομηχανίας στις εξαγωγές, στην απασχόληση εγχώριου ειδικευμένου προσωπικού εντός της ΕΕ, στην καινοτομία και την τεχνική ανάπτυξη και σημειώνεται ότι, από τη φύση τους, οι επενδύσεις είναι μακροπρόθεσμου χαρακτήρα.

2.4. Στη συνέχεια, εξετάζονται η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και η συμβολή της πυρηνικής ενέργειας στο στόχο αυτό. Το έγγραφο της Επιτροπής πραγματεύεται την προστασία του πληθυσμού και του περιβάλλοντος, ενώ ένα κεφάλαιο είναι ειδικά αφιερωμένο σε προβλήματα πυρηνικής ασφάλειας στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και την ΚΑΚ. Ωστόσο, η Επιτροπή δεν είναι σε θέση να προβλέψει με βεβαιότητα την ποσότητα ηλεκτρισμού που θα παράγεται από την πυρηνική ενέργεια μετά από το 2000.

2.5. Στην ανακοίνωσή της, η Επιτροπή εξετάζει κατόπιν τις επιχειρηματικές ευκαιρίες της Ευρωπαϊκής πυρηνικής βιομηχανίας, τους όρους για τον εφοδιασμό με πυρηνικά καύσιμα, τις τεχνολογικές προκλήσεις της πυρηνικής ασφάλειας, καθώς και θέματα σχετικά με τα αναλωμένα καύσιμα, τα πυρηνικά απόβλητα και τον παροπλισμό, τη μεταφορά ραδιενεργών υλικών, τη χρήση πλουτωνίου και το μέλλον της πυρηνικής τεχνολογίας, έρευνας και ανάπτυξης.

2.6. Στα συμπεράσματά της, η Επιτροπή προτείνει την υιοθέτηση αρχών εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης με στόχο τη δημιουργία ενός πλαισίου για την αδιάκοπη συμβολή της πυρηνικής ενέργειας στην παροχή ηλεκτρισμού. Οι προτεινόμενες αρχές είναι οι εξής:

- το δικαίωμα απόφασης για την ανάπτυξη ή μη ειρηνικών χρήσεων της πυρηνικής ενέργειας ανήκει σε έκαστο κράτος μέλος 7

- θα πρέπει να γίνεται σεβαστή η επιλογή οιουδήποτε κράτους μέλους ως προς το ανωτέρω ζήτημα 7

- όσα κράτη μέλη απεφάσισαν να χρησιμοποιήσουν την πυρηνική ενέργεια, οφείλουν παράλληλα να κατοχυρώνουν υψηλό βαθμό πυρηνικής ασφάλειας, τήρηση των απαιτήσεων για την μη εξάπλωση των πυρηνικών υλών, όπως προβλέπουν οι σχετικές διεθνείς συμφωνίες, καθώς και υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας του ανθρώπου 7

- ενώ υπεύθυνο για τη θέσπιση προτύπων ασφάλειας και τη χορήγηση αδειών σε πυρηνικές εγκαταστάσεις είναι κάθε κράτος μέλος, οι δε εθνικοί φορείς εκμετάλλευσης είναι υπεύθυνοι για την ασφαλή τους λειτουργία, η συλλογική ευθύνη έναντι όλων των Ευρωπαίων πολιτών για την κατοχύρωση της πυρηνικής ασφάλειας ανήκει από κοινού στο κράτος και στον εθνικό φορέα.

3. Παρατηρήσεις για το έγγραφο της Επιτροπής

3.1. Η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη δημοσίευση της Ανακοίνωσης της Επιτροπής σχετικά με ένα Ενδεικτικό Πυρηνικό Πρόγραμμα (). Για πολλά έτη και παρά το ότι με την πυρηνική ενέργεια παράγεται το του ηλεκτρικού ρεύματος της ΕΕ, γεγονός που αποτρέπει την εκπομπή 700 εκατομμυρίων τόνων CO2 ετησίως στην ατμόσφαιρα, η Επιτροπή είχε ελάχιστα να αναφέρει είτε για δυνατότητές της, είτε για τα προβλήματά της. Το έγγραφο ανοίγει την εξαιρετικά καθυστερημένη συζήτηση σχετικά με το μέλλον του τομέα. Η ΟΚΕ εκφράζει την ελπίδα ότι η γνωμοδότησή της θα συμβάλει στην ανάπτυξη της συζήτησης αυτής.

3.2. Έχοντας υπόψη τις πολύ διαφορετικές απόψεις για την παραγωγή ηλεκτρισμού από πυρηνική ενέργεια στα κράτη μέλη, η ΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Επιτροπή κατόρθωσε να καταρτίσει ένα ισορροπημένο και αξιόλογο έγγραφο που αντικατοπτρίζει τον περίπλοκο χαρακτήρα των σχετικών θεμάτων. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθούν δύο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του εγγράφου της Επιτροπής. Πρώτον, ενώ δεν διάκειται εχθρικά στη χρησιμοποίηση πυρηνικής ενέργειας, η Επιτροπή συζητεί τα υπέρ και τα κατά από διάφορες απόψεις χωρίς να λαμβάνει οριστική θέση. Δεύτερον, η Επιτροπή θεώρησε ως βασική προϋπόθεση ότι κάθε κράτος μέλος πρέπει να έχει το δικαίωμα να προβαίνει στις επιλογές του για τα καύσιμα που χρησιμοποιεί για την παραγωγή ηλεκτρισμού στην επικράτειά του.

3.3. Συνεπώς, ένα αποτέλεσμα της προσέγγισης της Επιτροπής θα μπορούσε να είναι η προώθηση της καλύτερης ενημέρωσης και ίσως μιας λιγότερο ιδεολογικής συζήτησης για τα υπέρ και τα κατά της πυρηνικής ενέργειας μεταξύ των πολιτών της ΕΕ. Εάν αυτό επιτευχθεί, θα αποτελεί αξιόλογο όφελος.

3.4. Το άρθρο 1 της Συνθήκης ΕΚΑΕ που υπεγράφη το 1957, ορίζει τα εξής:

«Η Κοινότης έχει ως αποστολή να συμβάλει δια της δημιουργίας των αναγκαίων προϋποθέσεων στην ταχεία ίδρυση και ανάπτυξη των πυρηνικών βιομηχανιών, στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου εντός των κρατών μελών και στην ανάπτυξη των συναλλαγών με τις άλλες χώρες.»

3.4.1. Η πολύ διαφορετική γλώσσα που χρησιμοποιείται σήμερα στο κείμενο της Επιτροπής δείχνει τη μεγάλη αλλαγή που έχει επέλθει στο οικονομικό και πολιτικό κλίμα μετά από το 1957. Συνεπώς, η πυρηνική ενέργεια θα πρέπει να κρίνεται σύμφωνα με τους στόχους της «γενικής ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, της ασφάλειας του εφοδιασμού και της προστασίας του περιβάλλοντος» (Κεφάλαιο ΙΙ, σ. 4). Επίσης «η πυρηνική ενέργεια καλείται να ανταγωνισθεί στο ίδιο πλαίσιο και υπό τους ίδιους όρους με όλες τις υπόλοιπες ενεργειακές πηγές» (Κεφάλαιο ΙΙ, 1 (β), σ. 7) 7 και πάλι «στόχος της Ένωσης είναι σήμερα να αφήνει τις δυνάμεις της αγοράς να διαδραματίζουν το ρόλο τους» (IV 2, σ. 18). Συνεπώς, το πλαίσιο στο οποίο η πυρηνική ενέργεια πρέπει να εξετασθεί το 1997 είναι γενικά διαφορετικό από εκείνο το οποίο επικρατούσε πριν από 40 χρόνια.

3.5. Όσον αφορά τις λεπτομέρειες του εγγράφου της Επιτροπής, οι σελίδες που ασχολούνται με την οικονομική πτυχή του πυρηνικού τομέα (Κεφάλαιο ΙΙ 1 α, σ. 5 και 6) είναι απογοητευτικές. Είναι σαφές ότι τούτο οφείλεται στην απουσία σχετικών στοιχείων προσαρμοσμένων στα σύγχρονα δεδομένα. Οι ημερομηνίες στις οποίες αντιστοιχούν τα διάφορα στοιχεία που παρατίθενται στο έγγραφο κυμαίνονται συμπτωματικά μεταξύ 1990 και 1993. Εν τω μεταξύ, το κόστος των καυσίμων έχει μεταβληθεί τόσο σε απόλυτες όσο και σε σχετικές τιμές καθώς επίσης και οι συναλλαγματικές ισοτιμίες. Δυστυχώς, ο Πίνακας 3, στον οποίο πραγματοποιείται γενική συγκριτική παρουσίαση του κόστους της ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα, φυσικό αέριο και πυρηνική ενέργεια, δεν μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο οδηγό για τις οικονομικές επιλογές στις οποίες πρέπει να προβούν οι επιχειρήσεις ηλεκτροπαραγωγής που εξετάζουν τις διάφορες επενδυτικές δυνατότητες επιλογής.

3.6. Σε ορισμένα σημεία, η Επιτροπή θα ήταν καλύτερο να είχε παράσχει περισσότερες πληροφορίες. Για παράδειγμα, στο Κεφάλαιο ΙΙ. 1 δ, στις σ. 11 και 12, αναφέρει τα διάφοα σημεία για τα οποία είχε επιτευχθεί συμφωνία, ως αποτέλεσμα της «Νέας προσέγγισης εταιρικών σχέσεων» του 1992, χωρίς ωστόσο, να αναφέρει μία συγκεκριμένη βελτίωση που προέκυψε. Στο Κεφάλαιο ΙΙ 3 ε, στις σ. 15 και 16 και στο Κεφάλαιο V 3, στη σ. 20 η Επιτροπή αναφέρεται στα τεχνολογικά προβλήματα πυρηνικής ασφάλειας. Αναφέρονται οι στόχοι παλαιότερων σχετικών συμφωνιών αλλά δεν υπάρχει καμία ένδειξη εάν πράγματι επιτεύχθηκε σχετική πρόοδος σε έναν από τους εν λόγω τομείς.

3.7. Θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να είχαν δοθεί περισσότερες πληροφορίες, όσον αφορά την επεξεργασία των ραδιενεργών αποβλήτων, μια δραστηριότητα που συνεχίζει να προκαλεί ανησυχία στο κοινό. Η Επιτροπή (Κεφ. ΙΙ, 3 δ, σ. 15) αναφέρεται θετικά σε στρατηγική που υιοθέτησε το 1994 και απαριθμεί τα κύρια ζητήματα που θεωρεί ότι ενδιαφέρουν περισσότερο το κοινό. Αλλά δεν αναφέρει τίποτε σχετικά με όσα συμβαίνουν ή αναμένεται να συμβούν μετά την υιοθέτηση της στρατηγικής. Ωστόσο, όσον αφορά το σχετικό ζήτημα της μεταφοράς ραδιενεργών υλών, η Επιτροπή σωστά υπογραμμίζει τα μέτρα ασφαλείας που συνοδεύουν συστηματικά τη δραστηριότητα αυτή (V 5, σ. 22).

3.8. Η προσέγγιση της Επιτροπής παρουσιάζει βελτίωση σε άλλα σημεία του εγγράφου. Για παράδειγμα, όταν εξετάζεται η παροχή βοήθειας προς τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και την ΚΑΚ (σ. 16 και 17 του Κεφ. ΙΙΙ), η Επιτροπή αναφέρεται στις ενέργειες που αναλήφθηκαν ως αποτέλεσμα της κοινοτικής χρηματοδοτικής στήριξης στον πυρηνικό τομέα των χωρών αυτών. Παρόλα αυτά όμως, θα ήταν προτιμότερο να υπάρχει κάποια ένδειξη σχετικά με την κλίμακα των προβλημάτων που αντιμετωπίσθηκαν (έτσι ώστε να καταστούν εμφανείς οι διαστάσεις της κοινοτικής χρηματοδοτικής στήριξης).

3.9. Η γενική παρατήρηση είναι η εξής: είναι σημαντικό να αποδειχθεί στους πολίτες της ΕΕ ότι όχι μόνο υιοθετούνται ψηφίσματα, συμφωνίες, Συνθήκες κτλ, για τους διαφόρους βασικούς τομείς των δραστηριοτήτων του πυρηνικού τομέα αλλά και ότι εκπονούνται και εφαρμόζονται στην πράξη συγκεκριμένα μέτρα - όπως συμβαίνει στην πραγματικότητα. Είναι άδικο να δίδει η Επιτροπή την εντύπωση ότι κατ'αρχήν οι σημαντικές συμφωνίες δεν έχουν σαφείς πρακτικές επιπτώσεις.

3.10. Το Κεφάλαιο V είναι πιθανώς και το πιο θετικό του εγγράφου της Επιτροπής. Στο κεφάλαιο αυτό, η Επιτροπή καλεί τον τομέα να εξεύρει αγορές στην αλλοδαπή για δραστηριότητες ειρηνικής χρήσης της πυρηνικής ενέργειας, τονίζοντας ταυτόχρονα πόσο σημαντικό είναι για τον τομέα να διαδώσει την επιδίωξη της ασφάλειας που έχει επικρατήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

3.11. Όσον αφορά το σημαντικό ζήτημα της ασφάλειας, η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για την Διεθνή Σύμβαση για την πυρηνική ασφάλεια που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ). Ήδη έχει επικυρωθεί από επαρκή αριθμό συμβαλλομένων μερών ώστε να αποκτήσει πλήρη διεθνή νομική υπόσταση (). Η Επιτροπή υποστηρίζει τα σχέδια του ΔΟΑΕ σχετικά με τη θέσπιση διεθνούς σύμβασης για την επεξεργασία ραδιενεργών καταλοίπων. Η Επιτροπή παρέχει επίσης την υποστήριξή της στα προγράμματα συνεργασίας για την ασφαλή αποθήκευση σχάσιμου υλικού που προέρχεται από τον παροπλισμό πυρηνικών όπλων, την ειρηνική χρήση του και την ασφαλή μεταφορά του. Η Επιτροπή καταγράφει τη δέσμευσή της για τη χορήγηση 555 εκατομμυρίων Ecu για σχέδια στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΧΚΑΕ) και την ΚΑΚ για την περίοδο 1991-1995 και την πρόθεσή της να χορηγήσει παρόμοια ετήσια κονδύλια για τον ίδιο σκοπό για την περίοδο 1996-1999. Η Επιτροπή αξίζει συγχαρητηρίων διότι υποστηρίζει αυτές τις εξαιρετικής σημασίας δραστηριότητες, καθώς και άλλες που δεν αναφέρονται μεμονωμένα στο παρόν έγγραφο.

3.12. Από το έγγραφο της Επιτροπής λείπουν δύο τομείς πληροφοριών που η ΟΚΕ επιθυμεί να εξετασθούν στο τελικό κείμενο του Ενδεικτικού Πυρηνικού Προγράμματος. Πρόκειται για πληροφορίες: (i) ως προς την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ ΕΕ και κρατών μελών για τη λειτουργία των διάφορων πτυχών της παραγωγής πυρηνικής ενέργειας και τις συναφείς δραστηριότητες και (ii) ως προς οποιεσδήποτε σημαντικές τεχνολογίες ή οργανωτικές εξελίξεις τα τελευταία χρόνια όσον αφορά τη διαχείριση και τη διάθεση των πυρηνικών αποβλήτων.

3.13. Στα συμπεράσματά της (VI), η Επιτροπή αναφέρεται σε περαιτέρω δυνατότητες. Θα μπορούσε μελλοντικά να «επανεξετασθεί ο ρόλος της πυρηνικής ενέργειας έναντι άλλων εναλλακτικών πηγών» 7 μελλοντικά, «θα πραγματοποιηθούν» συζητήσεις σχετικά με το ρόλο της πυρηνικής ενέργειας εάν «οι περιστάσεις ... επιβεβαιώσουν τη συνεχώς εντεινόμενη εξάρτηση της Κοινότητας από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων». Τέτοιες προτάσεις οδηγούν στο ερώτημα γιατί τα ζητήματα αυτά δεν εξετάσθηκαν κατάλληλα στην παρούσα αναθεώρηση, δεδομένου ότι η κατάλληλη ενημέρωση ήδη διαθέσιμη από τις ίδιες τις πηγές της Επιτροπής. Οι αρχές που διατυπώνονται στο τέλος αναγνωρίζουν την παρούσα κατάσταση και πρέπει να αντιπροσωπεύουν ό,τι περισσότερο μπορεί να συμφωνηθεί επί του παρόντος. Η ΟΚΕ τις επικροτεί.

4. Υπάρχει μέλλον για την πυρηνική ενέργεια στην ΕΕ;

4.1. Το έγγραφο της Επιτροπής εξετάζει ορισμένα ζητήματα μεγάλες και αποφασιστικής σημασίας για το μελλοντικό ενεργειακό εφοδιασμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για τον πυρηνικό τομέα, το έγγραφο θέτει σαφώς το ζήτημα εάν ο τομέας θα μπορεί στο μέλλον να ασκεί δραστηριότητα στην ΕΕ πέρα από την διάρκεια ζωής των υφιστάμενων εγκαταστάσεων. Δεν είναι τυχαίο που η Επιτροπή δεν πραγματοποιεί προβλέψεις για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας μετά το έτος 2000.

4.2. Μπορεί αυτή η αμφιβολία να φαίνεται περίεργη. Η Επιτροπή αναφέρει την εκτίμηση της βιομηχανίας ότι είναι ο άμεσος και έμμεσος εργοδότης 400 000 εργαζομένων, στην πλειοψηφία τους με σημαντική επαγγελματική ειδίκευση. Ο τομέας παράγει με οικονομικό τρόπο το 33 % της ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ () (). Η πρώτη ύλη του είναι ένα καύσιμο που δεν έχει καμία άλλη ειρηνική χρήση και, συνεπώς, συμβάλλει στην εξοικονόμηση άλλων καυσίμων που έχουν πολύτιμη πραγματική ή εν δυνάμει εναλλακτική χρήση (). Κάθε έτος και για όλη την Ευρώπη, αποφεύγεται κατ'αυτόν τον τρόπο η εκπομπή στην ατμόσφαιρα 700 εκατομμυρίων τόνων CO2 σε σχέση με την αντίστοιχη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από μείγματα ορυκτών καυσίμων (). Πρόκειται για καύσιμο που διαθέτει τη δυνητική ικανότητα, υπό τον όρο ότι η τεχνολογία του αντιδραστήρα ταχέων νετρονίων θα καταστεί δυνατό να αξιοποιηθεί εμπορικά, να αναπαράγεται και, συνεπώς, να επεκτείνει συνεχώς τη χρησιμότητά του στην κοινωνία.

4.3. Παρά τις εκτιμήσεις αυτές, το μέλλον της πυρηνικής βιομηχανίας στην ΕΕ είναι αμφίβολο για τρεις λόγους.

4.4. Πρώτον, ο τομέας παρουσιάζει το μειονέκτημα να αντιμετωπίζεται με δυσφορία από το ευρύ κοινό, αν όχι με έντονη εχθρότητα. Η κυριότερη εξήγηση του φαινομένου αυτού είναι σχεδόν βέβαιο ότι αποτελεί ο φόβος μιας δεύτερης πυρηνικής καταστροφής παρόμοιας με εκείνη του Τσερνομπίλ. Με το ατύχημα αυτό εκπέμφθηκαν στην παγκόσμια ατμόσφαιρα τεράστιες ποσότητες ακτινοβολίας, πράγμα που ενδέχεται να έχει ενεργοποιήσει τη λανθάνουσα βαθιά ριζωμένη ανησυχία πολλών ανθρώπων για τη φύση της ακτινοβολίας. Ωστόσο, ανησυχίες υπάρχουν επίσης επειδή εξακολουθεί να είναι αδύνατη η εξεύρεση μιας λύσεως από τη βιομηχανία στο πρόβλημα της επεξεργασίας και της διάθεσης των πυρηνικών αποβλήτων, ιδίως των ιδιαίτερα ραδιοενεργών, που να είναι αποδεκτή από το ευρύ κοινό. Το φαινόμενο αυτό της δυσφορίας του κοινού έχει έντονη επίδραση στις αποφάσεις που λαμβάνονται στον τομέα της ενέργειας και οι οποίες επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα την πυρηνική βιομηχανία, ενδέχεται δε να αποτελεί ιδιαίτερα ανασταλτικό παράγοντα.

4.5. Ο δεύτερος και ο τρίτος λόγος για το αμφίβολο μέλλον της βιομηχανίας είναι αντίστοιχα η έγκριση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Οδηγίας (), η οποία ορίζει ότι στο εξής η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα υπόκειται στη λειτουργία των δυνάμεων της αγοράς, και η εμφάνιση στην αγορά, κατά τα τελευταία χρόνια, ανταγωνιστικού αερίου που παράγεται σε όλο και μεγαλύτερες ποσότητες.

4.6. Η υπαγωγή της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στις δυνάμεις της αγοράς αποτελεί ουσιαστική εξέλιξη. Στο μεγαλύτερο μέρος της ΕΕ, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας γινόταν μέχρι σήμερα στο πλαίσιο μιας εγγυημένης πρόσβασης σε συγκεκριμένες εθνικές και/ή περιφερειακές αγορές (). Αυτό διευκόλυνε τη διενέργεια επενδύσεων έντασης κεφαλαίου και, κατά συνέπεια, μακροπρόθεσμων επενδύσεων. Θα χρειαστούν ορισμένα χρόνια για το πλήρες άνοιγμα των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας (), αλλά από τώρα και στο εξής καμία εταιρεία ηλεκτροπαραγωγής δεν θα είναι σε θέση να προγραμματίζει τις επενδύσεις της σε νέες εγκαταστάσεις υποθέτοντας ότι έχει μια ασφαλώς προστατευμένη αγορά για την παραγωγή της σε μακροπρόθεσμη βάση. Οι επιχειρήσεις παραγωγής ενέργειας οφείλουν να είναι ανταγωνιστικές χωρίς τη βοήθεια προνομίων ούτε άμεσων ή έμμεσων ενισχύσεων.

4.7. Η στάση για την πραγματοποίηση επενδύσεων σε διάφορες τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου βεβαίως και του άνθρακα, είναι σαφές ότι θα επηρεαστεί από αυτή την κύρια μεταβολή των υφιστάμενων συνθηκών. Ωστόσο, η νέα διάσταση της αγοράς θα έχει την πλέον καταφανή επίδραση στην πυρηνική βιομηχανία, διότι η τελευταία είναι, με ορισμένη διαφορά, εκείνη, στην οποία οι σημαντικότερες τεχνολογίες παραγωγής είναι μεγαλύτερης έντασης κεφαλαίου ().

4.8. Μία διευρυμένη αγορά πρέπει φυσικά να θεωρείται αυτό που είναι, δηλαδή ευκαιρία και όχι περιορισμός. Ωστόσο, πριν να προκύψουν οφέλη από μία ανοικτή αγορά υψηλής τάσης στην ΕΕ, θα χρειασθεί να αναπτυχθούν ευρείες διασυνδέσεις μεταξύ των περισσότερων κρατών μελών, καθώς και ένα γνήσιο δίκτυο υψηλής τάσης στην ΕΕ στο οποίο οι σταθμοί παραγωγής να πωλούν μεγάλες ποσότητες σε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Συνεπώς, ενδέχεται να υπάρξει μία μεταβατική περίοδος μεγάλης διάρκειας, ίσως δεκαετιών και όχι ετών.

4.9. Ο τρίτος λόγος είναι η εμφάνιση τον τελευταίο καιρό όχι μόνο τεράστιων ποσοτήτων φυσικού αερίου, των οποίων η τιμή παρουσιάζει γενικά πτωτική τάση, αλλά και σύγχρονων τεχνολογιών παραγωγής ενέργειας CCGT (). Τα πλεονεκτήματα της τεχνολογίας CCGT διευκρινίζονται σε ανάλυση του ΟΟΣΑ, όπου αναφέρεται ότι «Η τεχνολογία CCGT χαρακτηρίζεται από χαμηλό κόστος κεφαλαίου, σύντομη διάρκεια κατασκευής, χαμηλές χωροταξικές απαιτήσεις και υψηλή δομοστοιχείωση, γεγονός που σημαίνει ότι οι οικονομίες κλίμακας δεν υπερβαίνουν κατά πολύ ένα συγκεκριμένο επίπεδο και η παραγωγική ικανότητα μπορεί να επεκταθεί σε σχετικά μικρά μερίδια» ().

4.10. Η παραγωγή αερίου με CCGT μπορεί να οδηγήσει ή να μην οδηγήσει σε ηλεκτρική ενέργεια φθηνότερη από εκείνη που παράγεται με πυρηνική ενέργεια αν και γενικά αυτό αναμένεται να γίνει κατά τα αμέσως προσεχή έτη. Αυτό θα εξαρτηθεί φυσικά από πολλούς παράγοντες και θα διαφέρει από τη μία χώρα και περίοδο στην άλλη. Ωστόσο, όσον αφορά τις επενδύσεις σε νέα παραγωγή στο πλαίσιο της αγοράς, τότε για τους προαναφερόμενους λόγους, εάν υπάρχει διαθέσιμο αέριο σε ανταγωνιστική τιμή (), το τελευταίο, θα παρουσιάζει σημαντικό πλεονέκτημα έναντι της πυρηνικής ενέργειας και, κατά πάσα πιθανότητα, έναντι όλων των άλλων καυσίμων και/ή τεχνολογιών (). Η κοινή γνώμη θα υποστηρίξει την επιλογή του αερίου έναντι της πυρηνικής ενέργειας και ίσως έναντι άλλων εναλλακτικών πηγών ενέργειας ().

4.10.1. Δεν είναι δυνατόν να προβλεφθεί πόσο καιρό θα διαρκέσει αυτή η σύμπτωση περιστάσεων 7 είναι λογικό να υποτεθεί ότι θα αποτελέσει το κυρίαρχο πρότυπο κατά τα επόμενα 10 έως 15 χρόνια, αλλά μετά από το διάστημα αυτό είναι δύσκολο να γνωρίζει κανείς τι θα συμβεί. Αυτό είναι φυσικά ο κύριος λόγος για να διατηρηθεί η ευελιξία της διαθεσιμότητας καυσίμων και για να υπάρχει πολιτική ασφάλειας του εφοδιασμού.

4.11. Η κρίσιμη στιγμή για την πυρηνική βιομηχανία θα έλθει σε μόλις λίγα χρόνια, όταν οι υπεύθυνοι του τομέα και οι δημόσιες αρχές θα χρειαστεί να εξετάσουν, και στη συνέχεια να αρχίσουν να προγραμματίζουν τη στρατηγική αντικατάστασης των εγκαταστάσεων που πρέπει να παύσουν οριστικά να λειτουργούν από το 2005-2010 και μετά. Είναι δύσκολο να διαπιστωθεί σε ποιες χώρες, εκτός από τη Γαλλία ή πιθανώς τη Φινλανδία, μπορούν να κατασκευαστούν νέες πυρηνικές εγκαταστάσεις προς αντικατάσταση αυτών που θα τεθούν εκτός λειτουργίας. Ακόμη και στη Γαλλία εκφράσθηκαν αμφιβολίες για το κατά πόσον η κατασκευή νέων πυρηνικών εγκαταστάσεων θα είναι η προτιμητέα λύση μετά από το 2010 ().

4.12. Εάν, από τώρα, ίσχυαν μόνο οι αρχές της αγοράς, τότε η απάντηση στο ερώτημα που τέθηκε στην αρχή του κεφαλαίου αυτού είναι ότι με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, «είναι πολύ απίθανο» () εκτός και εάν σημειωθεί σημαντική μεταβολή στις σχετικές τιμές ή στο κόστος κατασκευής πυρηνικών εγκαταστάσεων ή στην κοινή γνώμη ή και στα τρία.

4.13. Η Επιτροπή φαίνεται ότι καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα. Σε αυτό οφείλεται η απόφασή της να μην διενεργήσει προβλέψεις πέραν του 2000 και να ενθαρρύνει τη βιομηχανία να αναζητήσει αγορές, αλλά σε υπερπόντιες χώρες. Ωστόσο, αυτή η μέτρια ενθάρρυνση έχει μικρή σημασία. Χωρίς μια ενεργό εγχώρια αγορά, η εξασφάλιση της αύξησης των εξαγωγών είναι απλώς βέβαιο ότι θα αποβεί άσκοπη.

4.14. Μια τόσο σημαντική αλλαγή στην ισορροπία των καυσίμων που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας έχει επιπτώσεις που υπερβαίνουν τα όρια των ίδιων των βιομηχανιών. Ειδικότερα, τίθενται ερωτήματα όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού της ΕΕ σε καύσιμα και την περιβαλλοντική της πολιτική, όπου οι δυνάμεις της αγοράς και μόνο είναι αδύνατο να επιλύσουν τα προβλήματα. Πρόκειται για στρατηγικά θέματα που αναλύονται παρακάτω.

5. Στρατηγικά θέματα

5.1. «Μια διαρκώς αυξανόμενη εξάρτηση;»

5.1.1. Το παραπάνω ερώτημα περιλαμβάνεται στα συμπεράσματα του εγγράφου της Επιτροπής (Κεφάλαιο VI, σ. 25):

«Οι μελλοντικές συζητήσεις για το ρόλο της πυρηνικής ενέργειας θα επηρεαστούν από το κατά πόσο οι περιστάσεις θα επιβεβαιώσουν τη συνεχώς εντεινόμενη εξάρτηση της Κοινότητας από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων για την ικανοποίηση μελλοντικών ενεργειακών αναγκών.»

5.1.2. Είναι περίεργο ερώτημα, επειδή είναι γνωστό ότι η απάντηση είναι «ναι». Η αρχή είναι η ίδια η Επιτροπή, όπως προκύπτει από το σημείο ΙΙ 2 (α) στη σελίδα 9 του εγγράφου όπου αναφέρεται ότι «Θα αυξηθεί σοβαρά η εξάρτηση της Ευρώπης από την εισαγόμενη ενέργεια». Η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώνεται από τα όσα αναφέρονται στο σημείο ΙΙ 2 (β) σελίδες 10 και 11 του εγγράφου της, όσον αφορά το παγκόσμιο σκηνικό.

5.1.3. Σε μια άλλη έκδοση της Επιτροπής με τίτλο «Η ευρωπαϊκή ενέργεια μέχρι το 2020» (στο εξής αναφέρεται ως ΕΕ 2020), που δημοσιεύθηκε στις αρχές του 1996, αναλύονται πληρέστερα προβλέψεις στον τομέα της ενέργειας. Στο παράρτημα περιλαμβάνονται αποσπάσματα από τα συμπεράσματά της σχετικά με το θέμα της μελλοντικής εξάρτησης. Σχετικά με το βασικό θέμα των εισαγωγών καυσίμων, στο ΕΕ 2020 συνοψίζεται μια σχετική ανάλυση αναφέροντας ότι οι εισαγωγές αερίου, που αντιστοιχούν σήμερα στο 40 % της κατανάλωσης στην ΕΕ, θα μπορούσαν να φθάσουν στο 70 % μέχρι το έτος 2020 7 αναφέρεται επίσης ότι οι εισαγωγές άνθρακα, που ανέρχονται σήμερα στο 37 % της κατανάλωσης στην ΕΕ, θα μπορούσαν να πλησιάσουν το 80 % μέχρι το 2020 ().

5.1.4. Ήταν αναμφίβολο ότι, έχοντας υπόψη το σενάριο αυτό, η Επιτροπή θα τόνιζε στην Πράσινη Βίβλο της για την ενεργειακή πολιτική τη σημασία της διαφοροποίησης των καυσίμων. Η γνώμη της Επιτροπής είναι ότι «Σε τομεακό επίπεδο μπορεί να πραγματοποιηθεί σοβαρή συμβολή στη διαφοροποίηση, εξασφαλίζοντας διαφοροποιημένη εγχώρια βάση καυσίμων, ιδιαίτερα για την ηλεκτροπαραγωγή». Το Πράσινο Βιβλίο αναφέρεται στην «αυξημένη εξάρτηση της Κοινότητας από τις εισαγωγές» και υποστηρίζει ότι «προς όφελος της ασφάλειας του εφοδιασμού υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα υπέρ της διατήρησης ανοικτών όλων των δυνατών οικονομικώς συμφερουσών ενεργειακών επιλογών» ().

5.1.5. Η γνώμη της Επιτροπής, που αναφέρεται στο σημείο 5.1.1, ότι η εξέταση του προβλήματος που θέτει η εν λόγω συνεχώς αυξανόμενη εξάρτηση και ο ρόλος της παραγωγής πυρηνικής ενέργειας που έχει σχέση με αυτή, θα πρέπει να αναβληθεί, συμφωνεί με τα στοιχεία τα οποία διαθέτει και με τη θέση που λαμβάνει το Πράσινο Βιβλίο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως αναφέρθηκε στην υποσημείωση 3, σ. 93.

5.2. Ασφάλεια του εφοδιασμού ()

5.2.1. Το θέμα είναι ότι, λόγω της συνεχώς αυξανόμενης εξάρτησης από τις εισαγωγές καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η ΕΕ ως σύνολο αντιμετωπίζει ένα μελλοντικό πρόβλημα ασφάλειας του εφοδιασμού. (Η κατάσταση διαφέρει από το ένα κράτος μέλος στο άλλο.) Δεν είναι πρόβλημα να ζητηθεί μια αυθόρμητη αντίδραση, αλλά πρόβλημα που είναι απόλυτα προβλέψιμο. Θα πρέπει βεβαίως να εξετασθεί με θετικό τρόπο στην επανεξέταση αυτή του ρόλου της παραγωγής πυρηνικής ενέργειας.

5.2.2. Όσον αφορά τη μελλοντική αύξηση των εισαγωγών, τα δύο βασικά καύσιμα είναι ο άνθρακας και το αέριο. Έχουν προαναφερθεί οι εκτιμήσεις του εγγράφου ΕΕ 2020 όσον αφορά τη μελλοντική αύξηση των εισαγωγών καθενός των καυσίμων αυτών. Ωστόσο, η σημασία των προβλέψεων αυτών όσον αφορά τη μελλοντική ασφάλεια του εφοδιασμού διαφέρει σε μεγάλο βαθμό. Όσον αφορά τις εισαγωγές άνθρακα, η Επιτροπή ανέφερε στη Λευκή Βίβλο της () ότι λόγω «των χαρακτηριστικών της παγκόσμιας αγοράς άνθρακα και της μεγάλης ποικιλίας των προμηθευτών, ο κίνδυνος μόνιμης διακοπής του εφοδιασμού είναι ακόμη και στον απώτερο ορίζοντα ελάχιστος».

5.2.3. Η εισαγωγή αερίου είναι ένα άλλο θέμα. Στην Ευρώπη, το αέριο μεταφέρεται κυρίως με αγωγούς, που αποτελούν ένα ιδιαίτερα ευάλωτο μέσο εφοδιασμού. Επίσης, ένα διαρκώς αυξανόμενο μέρος του μελλοντικού εφοδιασμού της ΕΕ θα αντλείται από πιο απομεμακρυσμένες γεωγραφικές περιοχές. Η ΕΕ θα συνεχίσει να εφοδιάζεται από τη Βόρειο Θάλασσα, τις Κάτω Χώρες και από τη Νορβηγία για πολλά χρόνια στο μέλλον, αλλά όπως αναφέρεται στο ΕΕ 2020:

«Οι πρόσθετες ποσότητες θα προέρχονται κυρίως από την πρώην Σοβιετική Ένωση και τη Βόρειο Αφρική, αν και περί το 2020 είναι πιθανόν να διατεθούν συμπληρωματικές ποσότητες από τη Νιγηρία, το Ιράν και τις χώρες της Μέσης Ανατολής, είτε μέσω αγωγών, είτε με τη μορφή LNG» ().

5.2.4. Το συνεχώς μεγαλύτερο ποσοστό των μελλοντικών προμηθειών της ΕΕ που θα προέρχονται αναπόφευκτα από γεωγραφικές περιοχές οι οποίες είναι ή θα καταστούν στο μέλλον πολιτικά ασταθείς, θέτει το πρόβλημα της μελλοντικής ασφάλειας του εφοδιασμού.

5.2.5. Το θέμα αυτό είναι σημαντικό για την εξέταση του Σχεδίου Ενδεικτικού Πυρηνικού Προγράμματος της Επιτροπής για τρεις λόγους: (i) η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με αέριο πιθανόν να είναι ευρέως διαθέσιμη στα περισσότερα κράτη μέλη κατά την περίοδο μετά το 2005, περίοδος που συμπίπτει με εκείνη κατά την οποία ένα μεγάλο μέρος της υφιστάμενης πυρηνικής δυναμικότητας θα αρχίσει να αντικαθίσταται 7 (ii) η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας δεν αντιμετωπίζει ανάλογα προβλήματα για τον εφοδιασμό της με ίδια καύσιμα () και (iii) η πυρηνική ενέργεια, δεδομένου ότι αποτελεί τη βάση της παραγωγής του 33 % της ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ, μπορεί να δράσει ως σημαντικός, στρατηγικός παράγοντας σταθεροποίησης και δεν μπορεί να αντικατασταθεί στο ρόλο αυτό στο εγγύς μέλλον.

5.2.6. Εάν ελλείψει νέων οικονομικών ή τεχνολογικών παραγόντων, η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας αντικαθίσταται σταθερά από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με βάση το αέριο από το 2005-2010 και μετά, τότε το πρόβλημα της ασφάλειας του εφοδιασμού θα μπορούσε να αρχίσει να προσλαμβάνει μεγάλες διαστάσεις, με πιθανές επιπτώσεις τόσο στην όλη οικονομία όσο και στις εξωτερικές σχέσεις.

5.3. Εκπομπές CO2

5.3.1. Οι εκπομπές CO2 είναι κατά πρώτο και κύριο λόγο περιβαλλοντικό θέμα, αλλά για τις βιομηχανίες παραγωγής ενέργειας πρόκειται επίσης για ένα στρατηγικό θέμα, δεδομένου ότι πολλές από αυτές εκπέμπουν μεγάλες ποσότητες CO2. Η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, όπως και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έχουν ως αποτέλεσμα την εκπομπή μιας ελάχιστης ποσότητας CO2 στην ατμόσφαιρα και η μη χρησιμοποίησή της για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα είναι ιδιαίτερα αισθητή στον τομέα αυτό.

5.3.2. Στο σημείο ΙΙ 3 (β), στη σελίδα 13 του εγγράφου της Επιτροπής, η ρύπανση από το CO2 χαρακτηρίζεται ως «σοβαρή απειλή». Στο σημείο 4.1, στη σελίδα 19, της Πράσινης Βίβλου για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η Επιτροπή αναφέρει ότι «Απαιτείται σημαντικός περιορισμός στη χρήση ορυκτών καυσίμων για να εξασφαλισθεί η πραγμάτωση των στόχων σχετικά με τις εκπομπές CO2 που έθεσε η Κοινότητα στη Σύμβαση για τις κλιματολογικές αλλαγές» (). Η Πράσινη Βίβλος συνεχίζει προτείνοντας το διπλασιασμό (από 6 σε 12 %) της συμβολής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέχρι το έτος 2010 ().

5.3.3. Το Πράσινο Βιβλίο προβλέπει «μία μείωση των εκπομπών CO2 κατά 386 εκατ. τόνους μέχρι το έτος 2010» λόγω της υιοθέτησης του παραπάνω στόχου, αν και η ποσότητα των 300 εκατ. τόνων είναι πιο πιθανή (). Είναι σημαντική και ευπρόσδεκτη η παραγωγή αυτή ενέργειας χωρίς παράλληλες εκπομπές CO2, αλλά είναι αμφίβολο κατά πόσο η εν λόγω μείωση θα είναι επαρκής σε σχέση με τις τρέχουσες εκπομπές CO2 από συμβατικές πηγές παραγωγής ενέργειας τον άνθρακα και το αέριο. Αυτό οφείλεται σε δύο λόγους: (i) το κατά πολύ μεγαλύτερο μέρος του προτεινόμενου προγράμματος για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αφορά επιπρόσθετη και όχι υποκατάστατη ενέργεια () και (ii) μεγάλο μέρος της επιπρόσθετης ηλεκτρικής ενέργειας ενδέχεται να μην προσφέρεται για τροφοδότηση στο δίκτυο ().

5.3.4. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν τη σημασία της πυρηνικής ενέργειας στην εκστρατεία για τη μείωση του CO2. Διότι δεν θα χρειασθεί παρά μόνο μία κατά 30 % περίπου μείωση της σημερινής πυρηνικής δυναμικότητας, π.χ. μέχρι το 2015 (πράγμα που είναι πολύ πιθανό) για να υπονομευθεί το όλο πρόγραμμα μείωσης του CO2 που αναφέρεται στο Πράσινο Βιβλίο της Επιτροπής για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, εάν υποτεθεί ότι αυτό θα είναι απόλυτα επιτυχές (). Δεν είναι υπερβολικό να λεχθεί ότι αν η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας μειωθεί δραστικά, όπως προαναφέρθηκε ότι θα γίνει, η ΕΕ δεν θα έχει καμία πιθανότητα να επιτύχει τους διεθνείς στόχους της όσον αφορά τα CO2, είτε τώρα είτε στο άμεσο μέλλον.

5.4. Οι ευθύνες της Επιτροπής

5.4.1. Από τα στοιχεία που αναφέρθηκαν στα παραπάνω σημεία, προκύπτει σαφώς ότι η ΕΕ πρέπει να αναμένει τη δημιουργία ενός προβλήματος ασφάλειας του εφοδιασμού κατά την πρώτη δεκαετία του επόμενου αιώνα. Η ΕΕ έχει ήδη πρόβλημα CO2. Η απώλεια ολόκληρης ή της περισσότερης δυναμικότητας παραγωγής πυρηνικής ενέργειας προς όφελος της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με βάση το αέριο κατά την περίοδο μετά το 2005-2010 (βλ. στο παραπάνω κεφάλαιο 4) ενδέχεται να επιδεινώσει περαιτέρω το προβλέψιμο πρόβλημα ασφάλειας του εφοδιασμού που θα έχει τότε η ΕΕ και να δυσχεράνει σημαντικά τις προσπάθειες της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών CO2. Είναι απαραίτητο να πραγματοποιήσει επειγόντως η Επιτροπή συζητήσεις σχετικά με τις εναλλακτικές λύσεις για το ενδεχόμενο αυτό, στις οποίες να συμμετέχουν οι ενδιαφερόμενοι οικονομικοί παράγοντες και τα κράτη μέλη.

5.4.2. Το έγγραφο της Επιτροπής δεν διευκρινίζει τα θέματα αυτά, όπως θα έπρεπε να είχε κάνει. Τα θέματα συζητούνται - δηλαδή η ασφάλεια του εφοδιασμού στο κεφάλαιο ΙΙ 2 (α) και στα συμπεράσματα, οι δε εκπομπές CO2 στο κεφάλαιο ΙΙ 3 (β) - ενώ γίνεται σύντομη μνεία στην συμβολή της πυρηνικής ενέργειας σε κάθε περίπτωση, αλλά δεν τονίζεται, ούτε η βασική της σημασία για οποιαδήποτε εξέταση του ενός ή του άλλου προβλήματος, ούτε η σημασία της για την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ.

5.4.3. Πιο συγκεκριμένα, ενώ στο σημείο ΙΙ 2 (α) της σελίδας 9 του εγγράφου της αναφέρεται ότι η εξάρτηση της Ευρώπης από την εισαγόμενη ενέργεια θα αυθηθεί σημαντικά, το σχόλιο της Επιτροπής είναι απλώς ότι η πυρηνική ενέργεια «θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμη εάν ... η διαφοροποίηση του εφοδιασμού επιδεινωθεί». Δεν θίγεται εν προκειμένω το μέγεθος ή η φύση του προβλήματος που θα αντιμετωπισθεί, ούτε η σημασία που έχει η παραγωγή της πυρηνικής ενέργειας για την αντιμετώπιση του προβλήματος, είτε με θετική είτε με αρνητική έννοια.

5.4.4. Το ίδιο ισχύει και για την αντιμετώπιση του θέματος του CO2 από την Επιτροπή. Ελάχιστοι θα μπορούσαν να συμπεράνουν από τη λακωνική διατύπωση του σημείου ΙΙ 3 (α) ποιες θα είναι οι συνέπειες του προγράμματος της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών CO2, όταν η ΕΕ δεν θα διαθέτει πλέον σημαντική δυναμικότητα παραγωγής πυρηνικής ενέργειας.

5.4.5. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η ασάφεια της Επιτροπής για τα δύο αυτά θέματα οφείλεται στην αντίληψή της όσον αφορά το πρόβλημα της αποδοχής της πυρηνικής βιομηχανίας από το κοινό, καθώς επίσης και στην ανάγκη να καταλήξει σε μια ομόφωνη άποψη. Ωστόσο, η αδυναμία της Επιτροπής να θίξει τα δύο αυτά θέματα αποτελεί σαφώς σοβαρή παράλειψη.

5.4.6. Είναι αληθές ότι η Επιτροπή, και μάλιστα η ΕΕ, έχει περιορισμένες μόνο εξουσίες για να διασφαλίσει ή ακόμη για να προωθήσει την ασφάλεια του εφοδιασμού. Όμως τα κράτη μέλη έχουν περισσότερες πιθανότητες. Τα τελευταία έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν εξουσίες δυνάμει της νέας οδηγίας που θεσπίζει κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (βλ. υποσημείωση 8). Ο πρωταρχικός στόχος και επιδίωξη της οδηγίας αυτής είναι το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στον ανταγωνισμό. Ωστόσο, το άρθρο 3 (2) αναφέρει μεταξύ άλλων:

«Τα κράτη μέλη μπορούν να επιβάλουν στις επιχειρήσεις που λειτουργούν στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, στο πλαίσιο του γενικού οικονομικού συμφέροντος, υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας οι οποίες μπορεί να σχετίζονται με την ασφάλεια, συμπεριλαμβανόμενης και της ασφάλειας του εφοδιασμού, την τακτικότητα, την ποιότητα και τις τιμές του εφοδιασμού, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος.»

5.4.7. Αυτές οι υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας πρέπει να είναι «σαφώς προκαθορισμένες, διαφανείς, αμερόληπτες και ελέγξιμες» και να κοινοποιούνται. Επιπλέον, τα κράτη μέλη που το επιθυμούν, μπορούν να προβλέπουν μακροπρόθεσμο προγραμματισμό ως μέσο εκπλήρωσης των υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα κράτη μέλη έχουν τώρα το δικαίωμα να κατοχυρώνουν την ασφάλεια του εφοδιασμού, (μεταξύ άλλων πραγμάτων), εάν κρίνουν ότι αυτό είναι αναγκαίο, υπό τον όρο φυσικά ότι θα τηρούνται οι κατάλληλες διαδικασίες. Η Επιτροπή είναι ικανή να προσφέρει συμβουλές, πράγμα που είναι αναμφισβήτητο ότι θα πράξει για στρατηγικά θέματα της ενεργειακής πολιτικής.

5.4.8. Όσον αφορά τις εκπομπές CO2 η Επιτροπή έχει την αρμοδιότητα να προτείνει δράσεις και το Συμβούλιο να λαμβάνει μέτρα, σε περίπτωση που κρίνουν ότι αυτό είναι αναγκαίο, σύμφωνα με το άρθρο 130 της Συνθήκης ().

5.4.9. Όταν αρχίσει την αναθεώρηση του Σχεδίου Ενδεικτικού Πυρηνικού Προγράμματός της, η Επιτροπή πρέπει να καταλήξει σε σαφή απόφαση, για κάθε περίπτωση, ως προς το κατά πόσον η κατοχύρωση της ασφάλειας του εφοδιασμού και η μείωση των εκπομπών CO2 εξακολουθούν να αποτελούν βασικούς στόχους πολιτικής. Εάν η Επιτροπή αποφασίσει ότι αυτό συμβαίνει (η δημόσια θέση της μέχρι σήμερα), τότε έχει την υποχρέωση να διευκρινίσει σε κάθε περίπτωση ποιες είναι οι επιπτώσεις για την επιτυχία της πολιτικής: α) εάν εξακολουθεί να υπάρχει στην Ένωση ένα σημαντικό στοιχείο παραγωγής πυρηνικής ενέργειας και β) εάν δεν υπάρχει.

5.4.10. Βάσει των συμπερασμάτων της, οποιαδήποτε και αν αυτά είναι, η Επιτροπή θα είναι στη συνέχεια σε θέση να δώσει σαφείς οδηγίες σε όλα τα σημαντικότερα ενδιαφερόμενα μέρη, καθώς επίσης και στο κοινό γενικότερα, όσον αφορά τα πραγματικά δεδομένα των μελλοντικών επιλογών και το βαθμό στον οποίο ενδέχεται να είναι ή να μην είναι επιθυμητή η επιδίωξη του επηρεασμού της εξέλιξης των γεγονότων τα οποία, σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, αναμένεται να προκύψουν.

6. Η πυρηνική ασφάλεια στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΧΚΑΕ) και στα κράτη της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης

6.1. Η Επιτροπή διατυπώνει παρατηρήσεις στα κεφάλαια ΙΙΙ και V του εγγράφου της σχετικά με τους δυνητικούς κινδύνους της πυρηνικής βιομηχανίας των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και των κρατών της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Περιγράφει συνοπτικά τα βασικά είδη τεχνικής βοήθειας που έχουν χορηγηθεί από χώρες της Δυτικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανόμενης και της ενίσχυσης που παρέχεται στα πλαίσια των προγραμμάτων Phare και Tacis.

6.2. Δεν επιδέχεται καμία αμφιβολία το γεγονός ότι σε περίπτωση που συμβεί ένα άλλο σοβαρό πυρηνικό ατύχημα, η επίδραση στην άποψη του κοινού όσον αφορά τη συνέχιση των δραστηριοτήτων της πυρηνικής βιομηχανίας της ΕΕ θα είναι άκρως επιζήμια. Ενδέχεται μάλιστα να προκαλέσει πολιτικές αποφάσεις για τη σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής βιομηχανίας της ΕΕ το συντομότερο δυνατό, άσχετα από οποιεσδήποτε άλλες εκτιμήσεις, με όλο το κόστος και την οικονομική παράλυση που αυτό ενδέχεται να προκαλέσει. Ένα ιδιαίτερα σοβαρό πρόβλημα είναι η ασταθής κατάσταση της μονάδας 4 της σαρκοφάγου του Τσερνομπίλ, για την οποία πρέπει, όπως αναφέρεται, να επιδειχθεί άμεσο ενδιαφέρον.

6.3. Οι κίνδυνοι δεν περιορίζονται στην πυρηνική ενέργεια που προορίζεται για ειρηνικούς σκοπούς στις χώρες αυτές. Δημόσιος συναγερμός θα μπορούσε εύκολα να σημάνει εξαιτίας συμβάντος στο στρατιωτικό πυρηνικό οπλοστάσιο ορισμένων κρατών της ΕΣΣΔ. Υπάρχουν αναλυτικές αναφορές ότι σε ορισμένα κράτη μέλη τα πρότυπα ελέγχου και συντήρησης έχουν υποβαθμιστεί ανησυχητικά.

Στα προγράμματα Tacis και Phare απαιτείται αναθεώρηση των προτεραιοτήτων.

6.4. Τα προγράμματα Phare και Tacis δεν θίγουν τα θέματα αυτά και, μολονότι τα ποσά που δαπανώνται για θέματα ασφάλειας της συμβατικής πυρηνικής ενέργειας φαίνεται να καθορίζονται βάσει αφηρημένων κριτηρίων, είναι μικρά σε σχέση με τις ανάγκες. Τα προγράμματα που έχουν καταρτισθεί έφεραν αναμφισβήτητα ικανοποιητικά αποτελέσματα, αλλά αποτελούν τώρα το αντικείμενο μιας όλο και εντονότερης κριτικής όσον αφορά την πραγματική αποτελεσματικότητά τους. Ήταν, όπως δείχνει ο τίτλος τους, προγράμματα τεχνικής βοήθειας, παρά ο,τιδήποτε άλλο. Είχαν ως κύριο αντικείμενο τομείς όπως οι τεχνικές συμβουλές, η κατάρτιση, η σύνταξη εγχειριδίων, η παροχή συμβουλών για τη δημιουργία συστημάτων κ.λπ. Παρασχέθηκε ελάχιστος ηλεκτρονικός εξοπλισμός.

6.5. Οι λόγοι στους οποίους οφείλεται η έλλειψη αυτή υποστήριξης στον τομέα του εξοπλισμού είναι απόλυτα κατανοητοί, το γεγονός όμως αυτό είναι αρνητικό και είναι ιδιαίτερα επιθυμητή η ανάληψη δράσεων για την επανόρθωση της κατάστασης αυτής, εάν τούτο είναι δυνατό. Ωστόσο, πρέπει να αναγνωρισθεί πλήρως ότι οι παραπαίουσες οικονομίες ορισμένων από τις χώρες αυτές αποτέλεσαν σημαντικό μειονέκτημα για την παροχή επαρκούς εξωτερικής βοήθειας.

6.6. Ένας σημαντικός παράγοντας στον οποίο οφείλεται η κριτική που ασκήθηκε κατά των διάφορων προγραμμάτων τεχνικής βοήθειας είναι ότι, όπως γνωρίζει η ΟΚΕ, η Επιτροπή δεν ανέλαβε ακόμη μια σοβαρή αξιολόγηση των προγραμμάτων. Τι έχει επιτευχθεί, σε ποιο βαθμό έχει πράγματι βελτιωθεί η ασφάλεια, πόσο καλά λειτούργησαν οι πολιτικές, χρηματοδοτικές και διοικητικές ρυθμίσεις και ποιες θα πρέπει να είναι οι μελλοντικές προοπτικές; Είναι ορισμένα ερωτήματα που πρέπει να τεθούν.

6.7. Είναι αναμφίβολο ότι η διενέργεια παρόμοιων αξιολογήσεων σε αντικειμενική βάση είναι πολύ δύσκολη. Η ΟΚΕ πιστεύει, ωστόσο, ότι τα προγράμματα τεχνικής βοήθειας θα συνεχίσουν να στερούνται της εμπιστοσύνης του κοινού έως ότου αναληφθεί μια σοβαρή μελέτη για τις επιδράσεις τους. Η ΟΚΕ παροτρύνει την Επιτροπή να αναλάβει μια μελέτη ως θέμα προτεραιότητας και στη συνέχεια να δημοσιεύσει τα σχετικά πορίσματα.

6.8. Η ΟΚΕ ζητεί επίσης από την Επιτροπή να εξετάσει κατά πόσον μπορεί να χορηγηθεί βοήθεια σε ορισμένες επικίνδυνες στρατιωτικές εγκαταστάσεις, δεδομένου ότι ένα σοβαρό πυρηνικό ατύχημα σε οποιεσδήποτε από αυτές θα μπορούσε να έχει το ίδιο σοβαρές συνέπειες για τα κράτη μέλη και τους υπηκόους της ΕΕ με εκείνες σε οποιοδήποτε άλλο μέρος.

6.9. Η ΟΚΕ θα ήθελε να επιστήσει την προσοχή της Επιτροπής στην ιδιαίτερη σημασία που έχει για την ΕΕ το έργο της βελτίωσης της ασφάλειας των πυρηνικών εγκαταστάσεων στην Κεντρική και Ανατολική Eυρώπη και στα ανεξάρτητα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Ενώ αυτό είναι θέμα που αφορά τη διεθνή κοινότητα γενικότερα, πρέπει να σημειωθεί ότι ορισμένες πυρηνικές εγκαταστάσεις έχουν οικοδομηθεί στα σύνορα των κρατών μελών της ΕΕ. Ορισμένες τουλάχιστον από τις εν λόγω πυρηνικές εγκαταστάσεις θα καταστούν εγκαταστάσεις της ΕΕ εάν και όταν οι πρώτες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης ενταχθούν στην ΕΕ στις αρχές του επόμενου αιώνα.

6.10. Οι επιπτώσεις της εξέλιξης αυτής θα πρέπει να εξετασθούν κατά τη διάρκεια των διμερών διαπραγματεύσεων για την ένταξη. Είναι απαραίτητο να αρχίσουν χωρίς καθυστέρηση διαπραγματεύσεις σχετικά με την εφαρμογή στις εγκαταστάσεις αυτές των προδιαγραφών ασφαλείας της ΕΕ.

6.10.1. Υπάρχει ένα ακόμη θέμα. Η διαδικασία προσαρμογής θα μπορούσε να οδηγήσει στην καθιέρωση εγκεκριμένων προτύπων ή προδιαγραφών για τις εγκαταστάσεις σοβιετικής κατασκευής στο έδαφος των μελών της ΕΕ. Εάν αυτό συμβεί, πιθανόν να επηρεαστεί η κοινή γνώμη όσον αφορά την ασφάλεια ή επίσης τις εγκαταστάσεις σε άλλες χώρες που δεν αναμένεται να καταστούν μέλη της ΕΕ και οι οποίες ενδέχεται να μην θεωρήσουν αναγκαίο να υιοθετήσουν τα ίδια εγκεκριμένα πρότυπα της ΕΕ.

6.11. Τέλος, η ΟΚΕ πιστεύει ότι η κατοχύρωση της ασφάλειας των πυρηνικών εγκαταστάσεων στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και στις χώρες της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης είναι τόσο σημαντική, ώστε θα πρέπει να αποτελεί μία από τις αρχές που θα πρέπει να προστεθούν σε εκείνους που αναφέρει η Επιτροπή στα συμπεράσματα της τελικής μορφής του Ενδεικτικού Πυρηνικού Προγράμματος.

7. Επόμενα βήματα

7.1. Η Επιτροπή θα πρέπει να αποφασίσει σχετικά σύντομα κατά πόσο θα προτείνει στρατηγικές παρεμβάσεις όσον αφορά την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας για να εφαρμόσει η ΕΕ τις πολιτικές της όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού και τη μείωση των εκπομπών CO2. Εξετάζει ήδη παρόμοια μέτρα για τις δύο αυτές πολιτικές, στα πλαίσια της παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (), οπότε δεν φαίνεται να τίθεται θέμα αρχής.

7.2. Η Επιτροπή θα εξετάσει αναμφισβήτητα κατά πόσον υπάρχει τρόπος, πιθανόν μέσω χρηματοδοτικών ή άλλων μηχανισμών, να καταστούν δυνατές μακροπρόθεσμες επενδύσεις σε δυναμικότητα παραγωγής ενέργειας, πράγμα που μπορεί να γίνει ακόμη και στο πλαίσιο της αγοράς. Στο σημείο ΙΙ 1 (δ) σελίδα 8, του εγγράφου της, η Επιτροπή το αναγνωρίζει αναφέροντας ότι κατά την υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρισμού «Τα κράτη μέλη μπορεί να λάβουν δεόντως υπόψη τις ανάγκες μακροχρόνιου προγραμματισμού της πυρηνικής βιομηχανίας κ.λπ.».

7.3. Ωστόσο, τα μέτρα αυτά εάν φέρουν κανένα αποτέλεσμα, ενδέχεται να είναι ελάχιστα ωφέλιμα εάν η κοινή γνώμη εξακολουθεί να ανησυχεί όπως σήμερα για τις δραστηριότητες της πυρηνικής βιομηχανίας. Μετά την καταστροφή του Τσερνομπίλ, το φαινόμενο αυτό κατέστη ισχυρή πολιτική δύναμη αυτή καθεαυτή. Στην πολιτική αυτή δύναμη προστέθηκε τώρα η πρόκληση του φυσικού αερίου, της σημαντικότερης ανταγωνιστικής πρόκλησης που αντιμετώπισε η πυρηνική βιομηχανία.

7.4. Τα θέματα αποτελεσματικότητας και κόστους θα πρέπει να εξετασθούν στο ακέραιο από τον τομέα, με τη σταθερή απόφαση να αυξηθεί η πρώτη και να μειωθεί το δεύτερο. Οι τεχνικές και εμπορικές δυνατότητες των μικρότερων αντιδραστήρων της κλίμακας 200-500 MW θα πρέπει να εξετασθούν επειγόντως για μια ακόμη φορά. Οι ερευνητικές δραστηριότητες, ιδίως εκείνες που έχουν σχέση με θέματα ασφάλειας, είναι πολύ πιθανόν να χρειάζονται περαιτέρω πόρους.

7.5. Στο πλαίσιο αυτό, η επιλογή στην οποία ενδέχεται να προβούν ορισμένα κράτη μέλη αποφασίζοντας την αντικατάσταση των πυρηνικών σταθμών που έχουν περιέλθει σε αχρηστία λόγω της λειτουργίας νέων σημαίνει ότι η πυρηνική βιομηχανία πρέπει να καταβάλει αδιάπτωτες προσπάθειες στον τομέα των ερευνών για την κατασκευή μιας νέας γενιάς αντιδραστήρων οι οποίοι να είναι ταυτόχρονα ασφαλέστεροι και περισσότερο ανταγωνιστικοί. Η ΟΚΕ κρίνει ότι οι εν λόγω ερευνητικές προσπάθειες πρέπει να ενθαρρυνθούν και να ενισχυθούν από την ΕΕ μέσω ενός προγράμματος ερευνών στον τομέα της πυρηνικής σύντηξης. Το μέγεθος των απαιτούμενων επενδύσεων καθιστά, στο πλαίσιο αυτό, ιδιαίτερα σημαντικό το συντονισμό των εθνικών και των κοινοτικών προγραμμάτων.

7.6. Τα πρότυπα ασφάλειας πρέπει να τηρούνται αυστηρά και προσεκτικά, όπως πάντα. Στα κράτη μέλη της ΕΕ, η κατάσταση της ασφάλειας της πυρηνικής βιομηχανίας ήταν εξαιρετική επί πολλές δεκαετίες. Αυτό πρέπει να αναγνωρισθεί δεόντως ότι έγινε χάρις τόσο στη βιομηχανία όσο και στις αρμόδιες αρχές. Ωστόσο, δεν υπάρχει λόγος μόνο να συγχαίρει κανείς τον εαυτό του. Οι επιδόσεις στον τομέα της ασφάλειας πρέπει επίσης να αποτελούν το αντικείμενο λεπτομερούς εξέτασης, ώστε τα καθιερωμένα πρότυπα να μην υποβαθμισθούν, επειδή έχουν καταστεί «ρουτίνα» ή επειδή ενδέχεται να εφαρμόζονται σε ορισμένα μέρη πρακτικές περικοπών. Έχει καθοριστική σημασία η πλήρης ενημέρωση του κοινού για τις πρακτικές ασφάλειες του τομέα και για τον τρόπο διατήρησης και ανάπτυξης των πρακτικών αυτών σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα.

7.7. Κατεργασία και διάθεση ραδιοενεργών αποβλήτων

7.7.1. Η πυρηνική βιομηχανία πρέπει κατά πρώτο και κύριο λόγο να αντιμετωπίσει το θέμα της γενικής αποδοχής της από το κοινό. Πιθανόν να μην μπορεί να γίνει τίποτα για να εξαλειφθεί η εικόνα και η πραγματικότητα της καταστροφής του Τσερνομπίλ. Ωστόσο, η κατάσταση θα αλλάξει σημαντικά εάν η κοινή γνώμη μπορέσει να ικανοποιηθεί όσον αφορά τη μεταφορά και τη μακροπρόθεσμη διάθεση των ραδιοενεργών αποβλήτων. Είναι διδακτικό το γεγονός ότι τα χρησιμοποιημένα καύσιμα και τα άλλα ραδιοενεργά υλικά μεταφέρονται ασφαλώς επί πολλά χρόνια εντός της ΕΕ τόσο οδικώς όσο και σιδηροδρομικώς 7 ωστόσο, για πολλά άτομα η δραστηριότητα αυτή εξακολουθεί να αποτελεί πηγή ανησυχιών, όπως πάντα.

7.7.2. Πιθανόν, να πρέπει η βιομηχανία να επανεξετάσει τη δημόσια παρουσίαση του θέματος της ραδιενέργειας. Φαίνεται να αναφέρεται μόνο στη ραδιενέργεια σε περιπτώσεις κατά τις οποίες την χρησιμοποιεί με δυνητικά επικίνδυνο τρόπο. Θα μπορούσε ίσως να εξετάσει κατά πόσο είναι πιθανό, ανεξάρτητα από τις δραστηριότητές της, να διεξαχθεί μια ανοιχτή και συνεχής συζήτηση με το κοινό γενικότερα, μέσω των σύγχρονων μέσων μαζικής ενημέρωσης, σχετικά με τη φύση της ραδιενέργειας και τις περιπτώσεις κατά τις οποίες αυτή είναι επικίνδυνη, για το πότε είναι απόλυτα ασφαλής και για το πότε είναι ωφέλιμη.

7.7.3. Το πιο δύσκολο πρόβλημα που αντιμετωπίζει κατά πάσα πιθανότητα η βιομηχανία, είναι η διάθεση των μέσης και υψηλής ραδιενέργειας αποβλήτων, τα οποία περιέχουν επικίνδυνη ραδιενέργεια για εξαιρετικά μεγάλο χρονικό διάστημα. Η βιομηχανία, βασιζόμενη σε ειδικές επιστημονικές γνώσεις, προτιμά επί μακρόν την τελική εναπόθεσή της σε μεγάλο βάθος και κάτω από ασφαλή γεωλογικά στρώματα, όπου αυτά μπορούν να εναποτεθούν ασφαλώς και να παραμείνουν ανενόχλητα για απεριόριστο χρονικό διάστημα. Η κοινή γνώμη είναι σταθερά αντίθετη σε αυτή τη λύση, με το σκεπτικό ότι κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος ότι δεν θα υπάρξουν ατυχήματα. Η κοινή γνώμη δεν επιθυμεί μόνο την ασφαλή εναπόθεση (όλων) των ραδιοενεργών αποβλήτων, αλλά και αυτό να γίνει με τρόπο ώστε αυτά να μπορούν να ανακτώνται και, ει δυνατόν, να ελέγχονται.

7.7.4. Κατά τη γνώμη της ΟΚΕ, ο αποτελεσματικός τρόπος για να περιορίσει η πυρηνική βιομηχανία τη δημόσια ανησυχία για τις δραστηριότητές της θα ήταν να ικανοποιήσει τουλάχιστον τις επιθυμίες της κοινής γνώμης όσον αφορά τη μεταφορά και εναπόθεση των ραδιοενεργών αποβλήτων, που είναι μακροπρόθεσμα εφικτές τόσο από πρακτικής όσο και από οικονομικής απόψεως. Η Επιτροπή θα πρέπει να βοηθήσει τα κράτη μέλη και την πυρηνική βιομηχανία να επιτύχουν το στόχο αυτό.

7.8. Συμβολή της βιομηχανίας στην πυρηνική ασφάλεια στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης

7.8.1. Τέλος, η βιομηχανία πρέπει να επισπεύσει τη χορήγηση τεχνικής, χρηματοδοτικής και πολιτικής υποστήριξης για τις δραστηριότητες που αφορούν την κατοχύρωση της ασφάλειας των πυρηνικών εγκαταστάσεων (χωρίς να αποκλείονται και οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις) στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Πρέπει επίσης να δώσει στο κοινό μια πολύ καλύτερη εντύπωση κατά την υλοποίηση των δραστηριοτήτων, είτε στα πλαίσια του Tacis και του Phare και άλλων προγραμμάτων, είτε ανεξάρτητα. Πρόκειται για δραστηριότητες τις οποίες το κοινό θα υποστηρίξει, υπό τον όρο ότι θα είναι ενημερωμένο σχετικά. Το κοινό έχει πλήρη επίγνωση των κινδύνων που μπορούν να προκαλέσουν οι πυρηνικές εγκαταστάσεις των οποίων ο σχεδιασμός και η συντήρηση είναι ανεπαρκής, και αναμένει από τη «δική του» πυρηνική βιομηχανία να συμβάλει στη σωστή τοποθέτηση των πραγμάτων. Στην περίπτωση αυτή δίδεται μια χρυσή ευκαιρία στη βιομηχανία να «σκοτώσει με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια», και θα πρέπει να την εκμεταλλευθεί.

8. Σύνοψη

8.1. Η δημοσίευση του Σχεδίου Ενδεικτικού Προγράμματος επικροτείται. Το πρόγραμμα αυτό παρέχει τη βάση για τη διεξαγωγή μιας ευρείας συζήτησης στην ΕΕ, αλλά χρειάζονται λεπτομερέστερες πληροφορίες. Οι προτεινόμενες αρχές πρέπει να υποστηριχθούν.

8.2. Η πυρηνική ενέργεια παράγει σήμερα το ένα τρίτο του ηλεκτρισμού που καταναλώνεται στην ΕΕ έχει ορισμένα σημαντικά περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα έναντι ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, π.χ. πρόληψη των εκπομπών CO2. Ωστόσο, απαιτεί εκτεταμένες ρυθμίσεις για την κατοχύρωση της ασφάλειας λειτουργίας. Όμως, παρά τα εξαιρετικά επιτεύγματα ασφάλειας του τομέα, στην ΕΕ εξακολουθεί να επικρατεί μεγάλη ανησυχία στο κοινό όσον αφορά το βαθμό στον οποίο μπορεί να εμπιστεύεται τις ρυθμίσεις αυτές. Η καταστροφή του Τσερνομπίλ αναζωπύρωσε βαθιά ριζωμένους φόβους όσον αφορά τη ραδιενέργεια και οι ανησυχίες του κοινού σχετικά με τη διαχείριση και τη διάθεση των ραδιενεργών αποβλήτων του τομέα παραμένουν αμείωτες.

8.3. Το κύρος των ανησυχιών του κοινού, η απορρύθμιση και το άνοιγμα (στα περισσότερα κράτη μέλη) μιας μέχρι σήμερα ασφαλούς αγοράς, η οποία προσφερόταν για μακροπρόθεσμες επενδύσεις εντάσεως κεφαλαίου, σε συνδυασμό με την εμφάνιση ανταγωνιστικού σε τιμή φυσικού αερίου, το οποίο χρησιμοποιείται σε μικρότερες, αποδοτικότερες και λιγότερο δαπανηρές εγκαταστάσεις, αποτελούν αποφασιστικούς παράγοντες, οι οποίοι, με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, συμβάλλουν σημαντικά στο να καταστεί αμφίβολη η συνέχιση της πυρηνικής παραγωγής ενέργειας στα περισσότερα κράτη μέλη, εφόσον οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις ολοκληρώνουν τον κύκλο λειτουργίας τους στα έτη μετά το 2005-2010.

8.4. Η προοπτική μίας τέτοιας εξέλιξης ενδέχεται να θέσει σοβαρά στρατηγικά ερωτήματα για την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ. Δεδομένου ότι η απώλεια του μεγαλύτερου μέρους της πυρηνικής παραγωγής ενέργειας όχι μόνο θα θέσει σε κίνδυνο τη δυνατότητα της ΕΕ να εξασφαλίσει ικανοποιητικές συνθήκες ασφάλειας του εφοδιασμού όσον αφορά τις μελλοντικές εισαγωγές καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και θα παρακωλύσει σοβαρά τις προσπάθειες της ΕΕ για μείωση των εκπομπών CO2.

8.5. Αποτελεί σοβαρή παράλειψη ότι το έγγραφο της Επιτροπής ούτε διασαφηνίζει τη σημασία των προαναφερθέντων στρατηγικών θεμάτων ούτε αξιολογεί κατάλληλα τις ενδεχόμενες επιπτώσεις τους στην ενεργειακή πολιτική της ΕΕ. Η Επιτροπή καλείται να εξετάσει ειδικά τα θέματα αυτά στο τελικό κείμενό της για το Ενδεικτικό Πυρηνικό Πρόγραμμα, να καταλήξει σε σαφή συμπεράσματα και να δώσει σαφείς οδηγίες σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, καθώς και στο κοινό όσον αφορά την κατάσταση που θα δημιουργηθεί.

8.6. Όσον αφορά τους κινδύνους που ενδέχεται να προκύψουν από πυρηνικές εγκαταστάσεις στα Ανατολικά της ΕΕ, είναι σαφές πόσο καταστροφικές μπορεί να είναι οι επιπτώσεις στην κοινή γνώμη σε περίπτωση σοβαρού πυρηνικού ατυχήματος. Τα προγράμματα Phare και Tacis ήταν αξιόλογα, αλλά δέχονται όλο και πιο έντονες κριτικές. Στο μέτρο που τα προγράμματα αυτά αφορούν την πυρηνική ασφάλεια, η Επιτροπή καλείται να τα αναθεωρήσει επειγόντως και, στη συνέχεια, να δημοσιεύσει τα σχετικά πορίσματα. Εφιστάται η προσοχή της Επιτροπής στις επιπτώσεις των σοβιετικής κατασκευής αντιδραστήρων που θα περιλαμβάνονται στην επικράτεια της ΕΕ όταν γίνει η διεύρυνση.

8.7. Επίσης, η Επιτροπή καλείται να εξετάσει το ενδεχόμενο να συμπεριληφθεί στο πεδίο δραστηριοτήτων της η προειδοποίηση για τους κινδύνους που συνεπάγονται οι εγκαταστάσεις παραγωγής πυρηνικής ενέργειας για στρατιωτικούς σκοπούς.

Προτείνεται να περιληφθεί στην προτεινόμενη δέσμη αρχών της Επιτροπής η ανάληψη δράσεων για τη μείωση των ανησυχιών όσον αφορά την πυρηνική ασφάλεια στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

8.8. Η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας στην ΕΕ αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, που έχουν επίσης σχέση με τη μελλοντική της ύπαρξη. Εκτός από την ανάγκη, πρώτον, να εξετάσει την αποτελεσματικότητα και το σχεδιασμό των κινητήρων της και, δεύτερον, να διατηρήσει άγρυπνα τα υφιστάμενα υψηλά επίπεδα ασφάλειας, ο τομέας οφείλει να εξετάσει το ζήτημα της γενικής αποδοχής του από το κοινό. Η εξεύρεση ενός τρόπου για την ικανοποίηση της κοινής γνώμης όσον αφορά τη μεταφορά, την επεξεργασία και τη διάθεση ραδιοενεργών αποβλήτων θεωρείται καίριο ζήτημα. Η κοινή γνώμη δεν αποδέχεται την αντίληψη του τομέα όσον αφορά την τελική διάθεση. Αντίθετα, τάσσεται υπέρ της ανάκτησης και της παρακολούθησης των αποβλήτων και, κατά συνέπεια, ο τομέας οφείλει να συμβαδίσει με τις προσδοκίες του κοινού. Καλείται, συνεπώς, η Επιτροπή να επικουρήσει τα κράτη μέλη και τον τομέα στην επίτευξη του εν λόγω στόχου.

Βρυξέλλες, 24 Απριλίου 1997.

Ο Πρόεδρος της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Tom JENKINS

() COM(95) 682 τελικό της 13. 12. 1995.

() Στη συνέχεια αναφέρεται ως το «έγγραφο» της Επιτροπής.

() Όσον αφορά τη Σύμβαση του ΔΟΑΕ, η ΟΚΕ αναφέρει στη γνωμοδότησή της της 26ης Οκτωβρίου 1995 (ΕΕ αριθ. C 18 της 22. 1. 1996, σ. 146) για τη Συνθήκη σχετικά με τον ενεργειακό χάρτη ότι η Σύμβαση δεν καλύπτει τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων (ή την ασφάλεια των σχετικών πυρηνικών υλικών) την περιφρούρηση των πυρηνικών υλικών, την αστική ευθύνη για τις πυρηνικές καταστροφές σε διεθνή κλίμακα ή την ασφάλεια μεταφοράς των ραδιενεργών υλικών και αποβλήτων. Σκοπός των συντακτών της Συνθήκης για τον ενεργειακό χάρτη ήταν η θέσπιση νομικών δεσμευτικών κανόνων που να καλύπτουν αυτές τις πτυχές της πυρηνικής δραστηριότητας στον χάρτη. Ωστόσο, όταν τούτο αποδείχθηκε ανεφάρμοστο, η ΟΚΕ ζήτησε με εμμονή να ενσωματωθούν εγκαίρως οι εν λόγω πρόσθετες πτυχές της πυρηνικής ασφάλειας στη Σύμβαση του ΔΟΑΕ (2.2.5.5 της γνωμοδότησης). H OKE αναμένει να στηρίξει η Επιτροπή την εν λόγω πρόταση.

() Αυτό αντιστοιχεί στο 14 % περίπου της συνολικής ζήτησης ενέργειας της ΕΕ (βλ. παρ. 104, σ. 51 του Πράσινου Βιβλίου του 1995 της Επιτροπής με τίτλο «Για μια ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης» COM(94) 659 τελικό).

() Η πυρηνική ενέργεια εξασφαλίζει το του ηλεκτρισμού της ΕΕ, αλλά παράγεται σε μόνο 8 από τα 15 κράτη μέλη (δηλαδή κατά φθίνουσα σειρά σε δυναμικότητα παραγωγής πυρηνικών μεγαβάτ: Γαλλία, Γερμανία, ΗΒ, Σουηδία, Ισπανία, Βέλγιο, Φινλανδία και Κάτω Χώρες. Ωστόσο, παρέχεται σε όλα τα κράτη μέλη με διασυνδέσεις υψηλής τάσης με άλλα κράτη μέλη.

() 1 kg καυσόξυλων παράγει 1 kWh ηλεκτρισμού, 1 κιλό άνθρακα 3 kWh περίπου, 1 kg πετρελαίου 4 kWh περίπου, 1 kg φυσικού ουρανίου 50 000 kWh περίπου, και 1 kg πλουτωνίου 6 000 000 kWh περίπου - Hans Blix, Γενικός Διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, ομιλία στη Δεύτερη Πυρηνική Σύσκεψη της Μανίλας, στις 10 Δεκεμβρίου 1996.

() ΙΙ 3 β, σ. 13 του εγγράφου της Επιτροπής. Το 1995, οι εκπομπές CO2 λόγω παραγωγής ενέργειας ανήλθαν συνολικά σε 2 950 εκατ. τόνους στην ΕΕ, από τους οποίους τα στερεά καύσιμα αντιπροσώπευαν 874 εκατ. τόνους, το πετρέλαιο 1 455 εκατ. τόνους και το φυσικό αέριο 621 εκατ. τόνους (από το «Energy in Europe: 1996 Annual Energy Review», που δημοσίευσε η Επιτροπή το Σεπτέμβριο του 1996). Οι μικρές διαφορές οφείλονται στη στρογγυλοποίηση των δημοσιευθέντων στοιχείων προς τον πλησιέστερο αριθμό εκατ. τόνων.

() Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Δεκεμβρίου 1996, σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρισμού - ΕΕ αριθ. L 27 της 30. 1. 1997, σ. 20.

() Αυτό δεν έγινε στη Φινλανδία, όπου οι εγκαταστάσεις παραγωγής πυρηνικής ενέργειας κατασκευάστηκαν και λειτουργούν σε ανοιχτές αγορές. Αυτό διευκολύνθηκε από μακροπρόθεσμες συμφωνίες μεταξύ των δύο εταιρειών παραγωγής πυρηνικής ενέργειας και της βιομηχανίας. Το ΗΒ άνοιξε την αγορά ηλεκτρισμού στον ανταγωνισμό το 1991 και η διαδικασία αυτή θα ολοκληρωθεί το 1998.

() Στην Οδηγία που αναφέρεται στην παραπάνω υποσημείωση 5, το μέρος της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που θα ανοιχθεί καταρχάς στον ανταγωνισμό θα είναι το μέρος εκείνο στο οποίο μεμονωμένοι καταναλωτές χρησιμοποιούν περισσότερες από 40 GWh ετησίως. Σε μια εξαετία, το μέγεθος της ανταγωνιστικής αγοράς θα αυξηθεί ώστε να συμπεριλάβει όλους όσους καταναλώνουν 9 GWh περισσότερο. Θα εξετασθεί σε εύθετο χρόνο η δυνατότητα περαιτέρω ανοίγματος της αγοράς, που θα αρχίσει 9 χρόνια μετά από τη θέση σε ισχύ της Οδηγίας.

() Βλ. στον πίνακα 3 του παραρτήματος του κειμένου της Επιτροπής. Φυσικά, οι τεχνολογίες παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας είναι ως επί το πλείστον και αυτές υψηλής έντασης κεφαλαίου αλλά, με εξαίρεση την υδροηλεκτρική ενέργεια, δεν έχουν καθιερωθεί ακόμη ως βασικές τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας.

() CCGT σημαίνει: Τεχνολογία Αεροστροβίλου Συνδυασμένου Κύκλου. Η τεχνολογία αυτή αύξησε την αποτελεσματικότητα (παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια ανά μονάδα θέρμανσης) της παραγωγής αερίου σε 60 % περίπου, σε σύγκριση με ποσοστά αρκετά υψηλότερα του 30 %, που εξακολουθούν να αποτελούν τον κανόνα όσον αφορά την υφιστάμενη παραγωγή άνθρακα και πυρηνικής ενέργειας.

() Απόσπασμα από το «Προβλεπόμενο κόστος της ηλεκτροπαραγωγής - ενημερωμένη έκδοση του 1993» (σ. 143), έκδοση του ΟΟΣΑ, Οργανισμός Πυρηνικής Ενέργειας/Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας.

() Φυσικό αέριο υπάρχει είτε σε μεγάλες είτε σε λογικές ποσότητες στη Γερμανία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες, την Ισπανία και το ΗΒ, αν και ο βαθμός διανομής του σε καθεμία από τις χώρες αυτές διαφέρει σημαντικά. Ορισμένες ποσότητες αερίου υπάρχουν στην Αυστρία, το Βέλγιο, τη Δανία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, την Ιρλανδία, ενώ το το Λουξεμβούργο, η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Σουηδία δεν έχουν ακόμη αέρια.

() Η κατάσταση συνοψίστηκε πρόσφατα ως εξής: «Η κατασκευή ενός σταθμού πυρηνικής ενέργειας χιλίων Mw θα κόστιζε περί τα 3 δισεκατ. αγγλικές λίρες και θα ολοκληρωνόταν σε 80 μήνες. Η κατασκευή ενός σταθμού παραγωγής ενέργειας παρόμοιου δυναμικού με βάση το αέριο θα κόστιζε περί τα 400 εκατ. αγγλικές λίρες και θα ολοκληρωνόταν σε λιγότερους από 24 μήνες. Καθώς υπάρχει σημαντική διαφορά όσον αφορά τις τιμές, δεν είναι πιθανόν να επιλεγεί η κατασκευή ενός σταθμού πυρηνικής ενέργειας» - Simon Holberton, Financial Times (Λονδίνο), 2. 12. 1996.

Ωστόσο, πρέπει να προστεθεί ότι το ποσό των 3 δισ. £ αφορά μόνο τις εγκαταστάσεις της Sizewell στο ΗΒ Ενώ η άποψη του κ. Holberton εξακολουθεί να ισχύει, οι πυρηνικοί σταθμοί που κατασκευάζονται σε ορισμένες άλλες χώρες πιθανόν να κοστίζουν πολύ λιγότερο, μερικές φορές ακόμη και το 50 % - βλ. στον πίνακα 8 «Προβλεπόμενο κόστος της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας» ενημερωμένη έκδοση 1992, που δημοσίευσε ο ΟΟΣΑ.

() Προκειμένου να διατεθεί αέριο στον πληθυσμό χρειάζεται μια βασική πηγή επαρκούς εφοδιασμού, αλλά και μια σύγχρονη υποδομή διοχέτευσης του αερίου 7 ωστόσο, σε ορισμένα κράτη μέλη χρειάζεται να πραγματοποιηθούν οι απαραίτητες επενδύσεις για τη δημιουργία της υποδομής αυτής.

() Ο κ. Laurent Stricker, αρμόδιος για τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του EDF, σε διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι και αφορούσε τη μακροπρόθεσμη διαχείριση των πυρηνικών εγκαταστάσεων του EDF, ανέφερε ότι σύμφωνα με τις παρούσες συνθήκες στον τομέα της ενέργειας στην Ευρώπη, ένας επενδυτής στον τομέα της παραγωγής ενέργειας δεν θα επέλεγε τη λύση μιας πυρηνικής εγκατάστασης, διότι τούτη δεν μπορεί να ανταγωνισθεί μια εγκατάσταση συνδυασμένου κύκλου αερίου για την παραγωγή ενέργειας σε κανονικούς ρυθμούς. Ωστόσο ο κ. Stricker κατέστησε σαφές ότι τούτο δεν ισχύει για τις υφιστάμενες πυρηνικές εγκαταστάσεις. Οι τελυεταίες είναι ανταγωνιστικές διότι το πραγματικό κόστος παραγωγής αποτελείται από τις δαπάνες για το καύσιμο, και τη λειτουργία, τη διαχείριση της αποθήκευσης του χρησιμοποιηθέντος καυσίμου και τον παροπλισμό των αντιδραστήρων (πηγή: «Nucleonics week», 19 Δεκεμβρίου 1996).

() Στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου η ελευθέρωση και η εμπορική εκμετάλλευση άρχισαν το 1990/91, όλες οι κατασκευές νέων σταθμών παραγωγής ενέργειας ήταν του τύπου «Αέριο/CCGΤ», η δε βιομηχανία άνθρακα συνέχισε να συρρικνώνεται. Η πυρηνική ενέργεια εξακολουθεί μέχρι σήμερα να διατηρεί τη θέση της, εν μέρει επειδή οι κεφαλαιουχικές δαπάνες των παλαιών εγκαταστάσεων έχουν ήδη αποσβεσθεί. Ένα σχέδιο κατασκευής νέων πυρηνικών εγκαταστάσεων, που εξεταζόταν πρόσφατα, αναβλήθηκε για το άμεσο μέλλον. Στο «Εnergy Paper 65», «Ενεργειακές προβολές για το Ηνωμένο Βασίλειο 1995-2020», που δημοσιεύθηκε από το «Her Majesty's Stationery Office» το 1995, προβλέπεται δυνατότητα παραγωγής με CCGT του 38 % έως 55 %, της ηλεκτρικής ενέργειας του Ηνωμένου Βασιλείου με αέριο μέχρι το 2020, πράγμα που θα εξαρτηθεί από τον αριθμό των σεναρίων που θα αποδείχνουν πιο ρεαλιστικά.

() Βλ. επίσης στην παράγραφο 4.2 της Πράσινης Βίβλου της Επιτροπής με θέμα «Ενέργεια για το μέλλον: ανανεώσιμες πηγές ενέργειας» (έγγρ. COΜ(96) 576 τελικό που δημοσιεύθηκε στις 11 Νοεμβρίου 1996), εκδοθέν λίγο μετά από το σχέδιο Ενδεικτικού Πυρηνικού Προγράμματος. Η Επιτροπή, ενώ παρατηρεί ότι «Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι όλες ενδογενείς και η περαιτέρω εκμετάλλευση των δυνατοτήτων τους μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στη βελτίωση της ασφάλειας του εφοδιασμού», συνεχίζει: «Επιπλέον, είναι σημαντικό να κοιτάξουμε και πέρα από τις ενεργειακές ανάγκες της Κοινότητας. Όλες οι προβλέψεις δείχνουν ότι οι απαιτήσεις ενέργειας στον αναπτυσσόμενο κόσμο θα αυξηθούν αρκετά στο μέλλον ιδιαίτερα στην Ασία. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε προφανώς να επηρεάσει τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας, ενώ δεν μπορούμε να αποκλείσουμε και τους περιορισμούς στην προσφορά και τις αυξήσεις των τιμών. Η ανανεώσιμη ενέργεια μπορεί να μειώσει τον αριθμό των εισαγωγών σε καύσιμα».

() Σημείο 81 της Λευκής Βίβλου της Επιτροπής με θέμα «Ενεργειακή πολιτική για την Ευρωπαϊκή Ένωση» (Βλ. υποσημείωση 1, σ. 88).

() Ο όρος «Ασφάλεια του εφοδιασμού» χρησιμοποιείται στο έγγραφο αυτό υπό τη στρατηγική του έννοια δηλαδή σε σχέση με την εξωτερική εξάρτηση από πηγές ενέργειας και το βαθμό στον οποίο μπορεί κανείς να βασισθεί σε αυτές.

() Βλ. σημείο 78.

() Βλ. στο παράρτημα. Σε άλλο σημείο της σελίδας 80 της έκθεσης, του ΕΕ 2020 αναφέρει τα εξής: «Ο αυξανόμενος ρόλος του φυσικού αερίου έχει ιδιάζουσες γεω-πολιτικές επιπτώσεις. Θα γίνονται όλο και μεγαλύτερες εισαγωγές φυσικού αερίου για την ικανοποίηση των αναγκών της Ευρώπης. Στις μελέτες επισημαίνεται η ανάγκη μεταφοράς του αερίου αυτού από όλο και μεγαλύτερες αποστάσεις από την ευρωπαϊκή αγορά, πράγμα που απαιτεί την επίδειξη καλής θέλησης από ένα όλο και μεγαλύτερο αριθμό χωρών διαμετακόμισης».

() Βλ. στο κεφάλαιο V2 του κειμένου της Επιτροπής.

() COM(96) 576 τελικό.

() Ιbid. Σύνοψη, σ. 4.

() Ιbid. Σημείο 6.1 σ. 31. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των αναφερόμενων στο Πράσινο Βιβλίο της Επιτροπής 386 εκατ. τόνων ελεύθερων εκπομπών CO2 από 6 % ακαθάριστη πρωτογενή κατανάλωση ενέργειας (g.p.e.c) που αντιπροσωπεύουν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και των 100 εκατ. τόνων ελεύθερων εκπομπών CO2 που αναφέρεται στο Σχέδιο Ενδεικτικού Πυρηνικού Προγράμματος της Επιτροπής ως προερχόμενων από την 14 % g.p.e.c που αντιπροσωπεύει η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας. Εάν υποτεθεί ότι η ποσότητα των 700 εκατ. τόνων για την πυρηνική ενέργεια είναι σωστή, τότε η συμβολή του 6 % ελεύθερων εκπομπών CO2 από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην g.p.e.c είναι 300 εκατ. τόνοι και όχι 386. Η μικρότερη ποσότητα χρησιμοποιείται ως βάση των σχολίων στο σημείο 5.3.4.

() Βλ. κεφάλαιο 3, σ. 19.

() «Η διαθεσιμότητα πολλών από αυτές τις (ανανεώσιμες) πηγές ενέργειας είναι 2000 ώρες ετησίως, ήτοι 25 % του χρόνου» από το ΕΕ 2020, σημείο 2.2.3, μέρος 3, σ. 82.

() Η κατά 30 % εξάλειξη της σημερινής πυρηνικής δυναμικότητας θα έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση των αποτρεπόμενων εκπομπών CO2 κατά 210 εκατ. τόνους ετησίως. Με τη συντηρητική υπόθεση ότι θα αντικατασταθεί από την παραγωγή ενέργειας από αέριο με CCGT, που προκαλεί εκπομπές CO2 από στερεά καύσιμα, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα επιπρόσθετες εκπομπές CO2 κατά 95 εκατ. τόνους περίπου ετησίως. Η ποσότητα αυτή βασίζεται σε συμβουλές προς τον εισηγητή από την fells Associates (Σύμβουλοι για την περιβαλλοντική και ενεργειακή πολιτική), σύμφωνα με τις οποίες εάν ολόκληρη η πυρηνική δυναμικότητα της ΕΕ αντικατασταθεί από δυναμικότητα παραγωγής ενέργειας από αέριο μέσω CCGT, με αντιπροσωπευτική αποδοτικότητα 52 %, θα προκληθούν περαιτέρω εκπομπές CO2 κατά 323 εκατ. τόνους περίπου ετησίως.

() Σύμφωνα με το άρθρο 130s, παράγραφος 2, της Συνθήκης (...) «Το Συμβούλιο αποφασίζοντας ομόφωνα προτάσεις της Επιτροπής και μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή θεσπίζει (...) τα μέτρα που επηρεάζουν αισθητά την επιλογή ενός κράτους μέλους μεταξύ διαφορετικών πηγών ενέργειας και τη γενική διάρθρωση του ενεργειακού εφοδιασμού».

() Στην πρόσφατα δημοσιευθείσα Πράσινη Βίβλο, βλ. στην υποσημείωση 1, σ. 93.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι

Αποσπάσματα από το «Ευρωπαϊκή ενέργεια μέχρι το 2020 - Μια προσέγγιση σεναρίων» ()

1. «Η ΕΕ 2020» εξετάζει ένα φάσμα πιθανοτήτων όσον αφορά τις ανάγκες της Ευρώπης για διάφορα καύσιμα κατά τα προσεχή 23 έτη. Οι αμέσως παρακάτω παράγραφοι συνοψίζουν τα κύρια συμπεράσματα της ΕΕ 2020, τα οποία σχετίζονται με τις απαιτήσεις της ΕΕ όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια.

2. Η ΕΕ 2020 υποστηρίζει ότι η εσωτερική παραγωγή ενέργειας της ΕΕ, η μη προερχόμενη από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, πρόκειται να μειωθεί «κατά το ένα πέμπτο περίπου μέχρι το 2020». «Αναπόφευκτα», η εξάρτηση από την εισαγωγή ενέργειας πρόκειται να αυξηθεί. Από ποσοστό της τάξης του 48 % επί της μικτής κατανάλωσης, που είναι επί του παρόντος, θα ανέλθει «σε ποσοστό κυμαινόμενο από 53 % μέχρι 69 % περί το 2020».

3. «Μεταξύ των καυσίμων, η μεγαλύτερη αύξηση της εξάρτησης θα αφορά το εισαγόμενο αέριο ... Οι εισαγωγές αερίου επί του παρόντος ανέρχονται σε ποσοστό 40 % επί της κατανάλωσης και το ποσοστό αυτό θα προσεγγίσει το 75 % μέχρι το 2020. Οι πρόσθετες ποσότητες θα προέρχονται κυρίως από την πρώην Σοβιετική Ένωση και τη Βόρειο Αφρική, αν και περί το 2020 είναι πιθανόν να διατεθούν συμπληρωματικές ποσότητες από τη Νιγηρία, το Ιράν και τις χώρες της Μέσης Ανατολής, είτε μέσω αγωγών είτε υπό τη μορφή LNG». Ένα σημαντικό μέρος του εφοδιασμού θα συνεχίσει φυσικά να προέρχεται από το εσωτερικό της Ευρώπης (δηλ. τη Βόρειο Θάλασσα και τις Κάτω Χώρες), συμπεριλαμβανομένης και της Νορβηγίας.

4. Αναφερόμενη ειδικότερα στο αέριο ως καύσιμο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η έκθεση της Επιτροπής υποστηρίζει ότι «η ζήτηση της ηλεκτρικής ενέργειας η οποία παράγεται με αυξανόμενο ρυθμό από το αέριο, συνεχίζει να αυξάνεται» και ότι «τα συγκροτήματα εγκαταστάσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από το αέριο θα αυξηθούν κατά 30 % επί του θερμικού δυναμικού». Σύμφωνα με ένα άλλο από τα τέσσερα σενάρια που εκτίθενται, η αύξηση αυτή θα ανέλθει σε ποσοστό 50 %.

5. Όσον αφορά το συναφές ζήτημα για το μέλλον του εφοδιασμού με άνθρακα (από τον οποίο, όπως και από την πυρηνική ενέργεια, παράγεται το ένα τρίτο της ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ), η ΕΕ 2020 υποστηρίζει ότι η εξάρτηση από τις εισαγωγές του «θα αυξηθεί επίσης ταχέως, ως αποτέλεσμα της μείωσης της εσωτερικής παραγωγής. Από ποσοστό 29 % το 1990, η εξάρτηση κυμαίνεται ήδη σε ποσοστό 37 % σήμερα και προβλέπεται ότι θα ανέλθει σε ποσοστό 80 % περί το 2020».

() Δημοσιεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την άνοιξη το 1996 και υπάρχει μόνο στα αγγλικά. Το παραπάνω κείμενο, εκτός από εκείνο που βρίσκεται εντός εισαγωγικών, είναι του εισηγητή. Τα παραθέματα έχουν ληφθεί από το κείμενο ΕΕ 2020, μεταξύ των σελίδων 10 και 23.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ στη γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (σύμφωνα με το άρθρο 47 του Εσωτερικού Κανονισμού)

Οι ακόλουθες τροπολογίες δεν συγκέντρωσαν την απαιτούμενη πλειοψηφία:

Τροπολογία του κ. Zφhrer

Σημείο 3.1

Να τροποποιηθεί η δεύτερη φράση ως εξής:

«Όπως διαπιστώνει η ίδια η Επιτροπή, η πυρηνική ενέργεια αποτελεί ένα εξαιρετικά επίμαχο αντικείμενο συζήτησης στην Ένωση 7 ωστόσο, σχεδόν το ένα τρίτο, δηλαδή μια σημαντική ποσότητα του ηλεκτρικού ρεύματος της ΕΕ, παράγεται από την πυρηνική ενέργεια. Παρά το γεγονός αυτό, η Επιτροπή, κατά τα τελευταία χρόνια, είχε ελάχιστα να αναφέρει είτε για δυνατότητές της, είτε για τα προβλήματά της.»

Αιτιολογία

Με τη διατύπωση αυτή, το εύρος της συζήτησης υπογραμμίζεται περισσότερο από ό,τι με τη συνεκτίμηση μιας μόνο πτυχής (δηλαδή του προβλήματος σε σχέση με το CO2).

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ: 18, ψήφοι κατά: 62, αποχές: 6.

Σημείο 4.2

Να διαγραφεί η πρώτη πρόταση.

Αιτιολογία

Η Επιτροπή δεν εκφράζει παρόμοιες αμφιβολίες. Απλά τονίζει ότι ορισμένες εξελίξεις πέρα από το 2000 δεν μπορούν ακόμη να εκτιμηθούν και ότι, συνεπώς, είναι αδύνατο να καθορισθούν ποσοτικοί στόχοι σε σχέση με την παραγωγή και τις επενδύσεις.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ: 16, ψήφοι κατά: 65, αποχές: 6.

Σημείο 4.10

Να διαγραφεί η τελευταία πρόταση.

Αιτιολογία

Αυτή η κατά προσέγγιση εκτίμηση δεν είναι ορθή, διότι δεν υπάρχουν εμπειρικά στοιχεία για να την υποστηρίξουν.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ: 24, ψήφοι κατά: 62, αποχές: 4.

Σημείο 5.2.1

Η πρώτη πρόταση να αναδιατυπωθεί ως εξής:

«Η εξάρτηση από τις εισαγωγές καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία, ενδεχομένως, θα εξακολουθήσει να αυξάνεται, θα παρουσιάσει προβλήματα σε σχέση με τη μελλοντική ασφάλεια του εφοδιασμού για την ΕΕ ως σύνολο, ακόμη και αν η διάσταση των δυσκολιών διαφέρει από το ένα κράτος μέλος στο άλλο.»

Αιτιολογία

Σε καμία περίπτωση δεν έχουν «προγραμματισθεί» προβλήματα εφοδιασμού.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ: 20, ψήφοι κατά: 75, αποχές: 10.

Σημείο 5.2.5

Να τροποποιηθεί με τον ακόλουθο τρόπο:

«Κατά συνέπεια, η πτυχή της ασφάλειας του εφοδιασμού είναι σημαντική για την εκτίμηση του Σχεδίου Ενδεικτικού Πυρηνικού Προγράμματος της Επιτροπής. Ιδιαίτερα στα κράτη μέλη, στα οποία ένα μεγάλο ποσοστό ηλεκτρισμού παράγεται από την πυρηνική ενέργεια, η τελευταία ενδέχεται να αποτελέσει στρατηγικό παράγοντα σταθεροποίησης και δεν μπορεί να αντικατασταθεί στο ρόλο αυτό στο εγγύς μέλλον.»

Αιτιολογία

Οι αποφάσεις σχετικά με τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας λαμβάνονται από τα κράτη μέλη. Κάθε κράτος μέλος χαράζει διαφορετικές στρατηγικές για την ενεργειακή πολιτική 7 συνεπώς, δεν μπορούν γενικά να διατυπωθούν απόψεις σχετικά με τη (μελλοντική) ασφάλεια εφοδιασμού.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ: 21, ψήφοι κατά: 82, αποχές: 6.

Σημείο 5.2.6

Διαγράφεται.

Αιτιολογία

Βλ. την αιτιολογία σχετικά με το σημείο 5.2.5.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ: 25, ψήφοι κατά: 80, αποχές: 7.

Σημείο 5.3.1

Να αντικατασταθεί η δεύτερη φράση από το ακόλουθο κείμενο:

«Συνεπώς, οι προσπάθειες που καταβάλλονται για την εξοικονόμηση ενέργειας και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας χρειάζεται να ενισχυθούν. Η εκπομπή ελάχιστης ποσότητας CO2 κατά την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας είναι πράγματι ένας από τους λόγους για τους οποίους ορισμένα κράτη μέλη προτιμούν την πυρηνική ενέργεια ή ακόμη δεν εγκαταλείπουν τη δυνατότητα αυτή με την ταχύτητα που είχε προβλεφθεί. Μια ξαφνική μετάβαση από την τεχνολογία σχετικά με την πυρηνική ενέργεια στα ορυκτά καύσιμα (τη μόνη εναλλακτική λύση προς το παρόν) θα είχε βαρυσήμαντες συνέπειες όσον αφορά το σχετικό θέμα.»

Αιτιολογία

Αυτονόητη.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ: 25, ψήφοι κατά: 73, αποχές: 10.

Σημείο 5.4.3 έως 5.4.5

Να διαγραφούν τα σημεία αυτά.

Αιτιολογία

Επειδή η Επιτροπή δεν μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις των επιμέρους των κρατών μελών σχετικά με τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας, είναι λογικό ότι δεν μπορεί να προβεί και σε τέτοιου είδους συγκρίσεις.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ: 21, ψήφοι κατά: 82, αποχές: 4.

Σημείο 7.1

Να προστεθεί η ακόλουθη πρόταση:

«Η ΟΚΕ επισημαίνει, ωστόσο, σε αυτό το πλαίσιο ότι, καταρχήν, η απόφαση σχετικά με την ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας εμπίπτει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών.»

Αιτιολογία

Η τροπολογία είναι αυτονόητη.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ: 25, ψήφοι κατά: 67, αποχές: 12.

Σημείο 7.2

Να προστεθεί το ακόλουθο κείμενο:

«Σε περίπτωση που εξετασθούν αυτές οι δυνατότητες θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι αυτό θα συμβεί και για άλλες επενδύσεις υψηλής έντασης κεφαλαίου (π.χ. υδροηλεκτρικά εργοστάσια). Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να θεσπιστούν αντικειμενικά κριτήρια ανεξάρτητα από μία συγκεκριμένη τεχνολογία.»Αιτιολογία

Δεν πρέπει να υπάρξει προνομιακή μεταχείριση ενός συγκεκριμένου ενεργειακού κλάδου.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

Ψήφοι υπέρ: 23, ψήφοι κατά: 86, αποχές: 7.

Τροπολογία του κ. Malosse, της κ. Sirkeinen και του κ. Gauder

Σημείο 8.3, έκτη γραμμή

Να συμπληρωθεί η φράση ως ακολούθως:

«..., οι οποίοι, σύμφωνα με επίκαιρες πληροφορίες και με την επιφύλαξη μεταγενέστερων εξελίξεων που θα μεταβάλουν την πρόβλεψη αυτή, συμβάλλουν σημαντικά στο να καταστεί αμφίβολη η συνέχιση της πυρηνικής παραγωγής ενέργειας ...»

Αιτιολογία

Ενώ αποδέχονται την τροπολογία υπ'αριθ. 3 που υπέβαλε ο κ. Bordes-Pages, οι συντάκτες της παρούσας τροπολογίας θεωρούν ότι το συμπληρωματικό κείμενο που προτείνουν, αποδίδει καλύτερα την αιτιολογία που συνδέει την τροπολογία υπ'αριθ. 3 της οποίας συμμερίζονται το κείμενο.

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας.

Ψήφοι υπέρ: 36, ψήφοι κατά: 51, αποχές: 22.