51996IR0010

Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών σχετικά με την «Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Βορρά για τη διαμεθοριακή συνεργασία Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ρωσικής Ομοσπονδίας και περιοχής της θάλασσας των Μπάρεντς»

(96/C 337/02)

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Έχοντας υπόψη την απόφασή της, της 2ας Οκτωβρίου 1995, σύμφωνα με το άρθρο 198 Γ, παράγραφος 4, της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, να καταρτήσει γνωμοδότηση σχετικά με την «Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Βορρά για τη διαμεθοριακή συνεργασία Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ρωσικής Ομοσπονδίας και περιοχής της θάλασσας των Μπάρεντς» και να αναθέσει την προετοιμασία των σχετικών εργασιών στην επιτροπή 1 «Περιφερειακή Ανάπτυξη - Οικονομική Ανάπτυξη - Τοπικά και Περιφερειακά Οικονομικά»,

Έχοντας υπόψη το σχέδιο γνωμοδότησης (CdR 10/96 rev.), που υιοθέτησε η επιτροπή 1 στις 10 Μαΐου 1996 (Εισηγητές: οι κ. Kauppinen και Virtanen),

Κατά την διάρκεια της 13ης συνόδου ολομέλειας της 12ης και 13ης Ιουνίου 1996 (συνεδρίαση της 12ης Ιουνίου) υιοθέτησε ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Εισαγωγή

1.1. Η προσχώρηση της Αυστρίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας άλλαξε σημαντικά τη γεωπολιτική θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η έκταση της Ένωσης αυξήθηκε κατά 900 000 τ.χιλ. περίπου, δηλαδή κατά 37 %, και η συμμετοχή της Σουηδίας και της Φινλανδίας σε αυτή την αύξηση είναι περίπου 800 000 τ.χιλ. Ωστόσο ο πληθυσμός αυξήθηκε μόνο κατά 22 εκατομμύρια κατοίκους, δηλαδή 6 %.

1.2. Σημαντικές αλλαγές σημειώθηκαν επίσης στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης. Με την ένταξη της Αυστρίας η Ένωση έχει εξωτερικά σύνορα με τη Σλοβενία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Τσεχία. Η ένταξη της Φινλανδίας σημαίνει για την Ευρωπαϊκή Ένωση κοινή μεθόριο με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Η Φινλανδία και η Σουηδία έχουν εκτεταμένα κοινά σύνορα με τη Νορβηγία που έμεινε εκτός Ένωσης. Επίσης λόγω της διεύρυνσης οι Βαλτικές Χώρες καθώς και η θάλασσα της Βαλτικής κατέστησαν πλησιέστερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

1.3. Η προσχώρηση της Φινλανδίας και της Σουηδίας σήμανε για την Ευρωπαϊκή Ένωση το σχηματισμό νέας βόρειας διάστασης. Διαφέρει σημαντικά από τις άλλες χώρες λόγω των κλιματολογικών συνθηκών και της οικονομικής γεωγραφίας. Οι βόρειες περιοχές χαρακτηρίζονται επίσης από την αραιοκατοίκηση και τις μεγάλες αποστάσεις, πράγμα που δίνει εξάλλου ιδιαίτερη φυσιογνωμία στην τοπική αυτοδιοίκηση και περιφερειακή διοίκηση των περιοχών αυτών.

2. Γενικές παρατηρήσεις

Παρατηρήσεις και ιστορικό

2.1. Η Σουηδία είναι η τρίτη κατά σειρά μεγαλύτερη σε έκταση χώρα της Ένωσης και η Φινλανδία η πέμπτη. Από άποψη πληθυσμού όμως η Φινλανδία είναι η τρίτη μικρότερη σε μέγεθος χώρα μέλος και η Σουηδία η έκτη.

2.2. Η μέση πυκνότητα του πληθυσμού των κρατών μελών είναι 115 κάτοικοι ανά τ.χιλ. Ο αντίστοιχος αριθμός στη Σουηδία είναι 19 και στη Φινλανδία 15. Τα βορειότερα σημεία είναι η περιοχή Norrbotten στη Σουηδία και η περιοχή Lappi στη Φινλανδία έχοντας η καθεμιά έκταση 100 000 τ.χιλ. Η ζώνη αυτή των 200 000 τ.χιλ. είναι κατά συνέπεια μεγαλύτερη σε έκταση από ό,τι το Λουξεμβούργο, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Δανία και η Ιρλανδία μαζί. Η μέση πυκνότητα του πληθυσμού των χωρών αυτών είναι 184 κάτοικοι ανά τ. χιλ., ενώ η αντίστοιχη των δύο βόρειων νομών της Φινλανδίας και της Σουηδίας είναι μόνο 2 κάτοικοι ανά τ. χιλ.

2.3. Η περίοδος βλάστησης στον 60ο παράλληλο είναι περίπου 170 ημέρες το χρόνο, και στα βορειότατα τμήματα της Ένωσης μόνο 130 ημέρες. Τούτο συνεπάγεται διαφορετικές συνθήκες κυρίως όσον αφορά την άσκηση της γεωργίας και της δασοκομίας στις βόρειες χώρες. Πριν τη νέα βόρεια διάσταση της Ένωσης, η συντομότερη περίοδος βλάστησης στα κράτη μέλη ήταν περίπου 220 ημέρες. Με τις συνθήκες που επικρατούν στις βόρειες χώρες απαιτείται εξεύρεση ειδικών λύσεων και για την οικοδομική βιομηχανία. Για τον ίδιο λόγο τα δίκτυα τεχνικής συντήρησης πρέπει να είναι με τέτοιο τρόπο διαμορφωμένα ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι κλιματολογικές συνθήκες. Οι δαπάνες θέρμανσης καθώς και τα μειονεκτήματα που συνεπάγονται οι μεταφορές το χειμώνα, περιορίζουν στις βόρειες χώρες τις δυνατότητες άσκησης δραστηριοτήτων τόσο των ιδιωτών όσο και των επιχειρήσεων.

2.4. Η θαλάσσια ναυσιπλοα το χειμώνα αποτελεί ένα ακόμη ιδιαίτερο τομέα. Πράγματι, το μεγαλύτερο τμήμα των εξαγωγών της Φινλανδίας πραγματοποιείται δια θαλάσσης. Προκειμένου να διασφαλιστεί η ομαλή λειτουργία των μεταφορών απαιτείται η ύπαρξη και η χρήση αποτελεσματικών παγοθραυστικών.

2.5. Οι διαφορετικές από την υπόλοιπη Ευρώπη κλιματολογικές συνθήκες συνέβαλαν, κυρίως στις βόρειες περιοχές της Φινλανδίας και της Σουηδίας, στη δημιουργία προτύπων δράσης και τεχνικών η προσαρμογή των οποίων ενδέχεται να δώσει λύσεις και σε άλλες περιοχές που αντιμετωπίζουν δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες.

2.6. Λόγω των φυσικών συνθηκών οι περιοχές Lappi και Norrbotten συνιστούν ένα καλό εργαστήρι για την ανάπτυξη ειδικής τεχνογνωσίας και την επίλυση των ειδικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι βόρειες περιοχές.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στην πολιτική δράσης της ΕΕ στις βόρειες περιφέρειες

3.1. Όπως ελέχθη, η Φινλανδία και η Σουηδία, γενικά, καθώς το βόρειο τμήμα των χωρών αυτών όπως και το ανατολικό της Φινλανδίας, ιδιαίτερα, είναι εδάφη που χαρακτηρίζονται από αραιοκατοικημένες περιοχές και μακρινές αποστάσεις. Τούτο δημιουργεί ιδιαίτερες απαιτήσεις όπως μεταξύ άλλων την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών για τις οποίες την κύρια ευθύνη φέρουν οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής διοίκησης.

3.2. Τα ευρωπαϊκά πρότυπα τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής διοίκησης διαφέρουν σε πολλά σημεία και μερικές φορές σε μεγάλο βαθμό. Στη Σουηδία και στη Φινλανδία η αυτονομία των δήμων αποτελεί παράδοση. Οι δήμοι είναι υπεύθυνοι για όλες σχεδόν τις βασικές υπηρεσίες όπως είναι η βασική εκπαίδευση, η μέριμνα για τη δημόσια υγεία, η ειδική ιατρική μέριμνα, οι παιδικοί σταθμοί, η παροχή βοήθειας στους ηλικιωμένους καθώς και για τις τεχνικής φύσεως υπηρεσίες όπως είναι χωροταξία, οδοποιία, εφοδιασμός σε νερό και συλλογή των απορριμμάτων.

3.3. Οι δήμοι επιβάλλουν τους δικούς τους φόρους εισοδήματος και διαθέτουν δικό τους σύστημα λήψεως πολιτικών αποφάσεων. Το πρότυπο τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής διοίκησης των σκανδιναβικών χωρών, παρέχει στα κράτη μέλη της περιοχής αυτής ένα λειτουργικό σύστημα για τη δράση της ΕΕ, ειδικότερα δε όσον αφορά την αρχή της επικουρικότητας. Για το λόγο αυτό η τοπική αυτοδιοίκηση και η περιφερειακή διοίκηση διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη χάραξη σφαιρικής πολιτικής δράσης της ΕΕ στο Βορρά.

Ζώνη συνεργασίας στη Βαλτική Θάλασσα

3.4. Στη διευρυμένη Ένωση, η περιοχή της Βαλτικής θάλασσας σχηματίζει, λόγω της βόρειας διάστασης, σημαντική ζώνη συνεργασίας η οποία απαιτεί ξεχωριστή και σε βάθος μελέτη, όχι μόνο στο επίπεδο της ΕΤΠ αλλά και στο επίπεδο της ΕΕ γενικά. Για το λόγο αυτό η Επιτροπή των Περιφερειών αποφάσισε να καταρτίσει ξεχωριστή γνωμοδότηση για την περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας.

Η ευρωαρκτική συνεργασία στη θάλασσα των Μπάρεντς

3.5. Η φινλανδική περιοχή Lappi, η σουηδική περιοχή Norrbotten, οι περιοχές της Νορβηγίας Nordland, Tromssa και Finnmark, καθώς και οι περιοχές της Ρωσίας Murmansk και Arkhagelsk διατηρούν εμπορικές και πολιτιστικές σχέσεις πάνω από χίλια χρόνια 7 οι σχέσεις αυτές διεκόπησαν για εβδομήντα χρόνια, όση ήταν και η διάρκεια της Σοβιετικής Ένωσης. Από ιστορική άποψη, οι περιοχές του Βόρειου Πόλου υπήρξαν ανέκαθεν η γέφυρα μεταξύ Ρωσίας και Βόρειας Ευρώπης.

3.6. Μετά τις αλλαγές που σημειώθηκαν στη Ρωσία, η συνεργασία στην περιοχή της Θάλασσας των Μπάρεντς άρχισε εκ νέου να αναπτύσσεται γρήγορα. Η περιοχή της θάλασσας των Μπάρεντς οριοθετήθηκε τον Ιανουάριο του 1993 από την Σουηδία, τη Φινλανδία, τη Νορβηγία, τη Ρωσία, τη Δανία, την Ισλανδία και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η περιοχή, εκτός από τις χώρες του Βόρειου Πόλου, περιλαμβάνει τη Δημοκρατία της Καρελίας η οποία από γεωγραφική και λειτουργική άποψη συνδέεται περισσότερο με την περιοχή του Λένιγκραντ και την σφαίρα επιρροής της Βαλτικής Θάλασσας. Στη συνεργασία αυτή οι Λάπωνες, εθνική μειονότητα, διατηρούν ισότιμη σχέση με τις άλλες επαρχίες.

3.7. Οι στόχοι της συνεργασίας στην περιοχή της θάλασσας των Μπάρεντς είναι οι εξής:

α) η διασφάλιση της ειρηνικής και της ισόρροπης ανάπτυξης στην περιοχή,

β) η εδραίωση και η περαιτέρω ανάπτυξη των πολιτιστικών σχέσεων των πληθυσμών της περιοχής,

γ) η ενθάρρυνση δημιουργίας νέων διμερών και πολυμερών σχέσεων και η περαιτέρω επέκτασή τους,

δ) η δημιουργία βάσεως για βιώσιμη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της περιοχής, προσδίδοντας ιδιαίτερη προσοχή στην επωφελή εκμετάλλευση των φυσικών πόρων,

ε) η προώθηση ανάπτυξης που να σέβεται τα συμφέροντα του εντόπιου πληθυσμού και να του παρέχεται η δυνατότητα ενεργού συμμετοχής.

3.8. Η μεγάλη διαφορά της συνεργασίας στη ζώνη της θάλασσας των Μπάρεντζ από τη συνεργασία στη ζώνη της Βαλτικής Θάλασσας έγκειται στην απόσταση των περιοχών αυτών από τις κεντρικές και πυκνοκατοικημένες περιφέρειες των κρατών. Υπενθυμίζεται ότι η περιοχή της θάλασσας των Μπάρεντς είναι στο βορειότερο σημείο της Ευρώπης.

Τα νέα εξωτερικά σύνορα με τη Ρωσία τμήμα της βόρειας διάστασης

3.9. Τα σύνορα μήκους 1340 χιλιομέτρων μεταξύ Ρωσίας και ΕΕ δεν είναι σημαντικά μόνο για τα κράτη μέλη της Σκανδιναβίας αλλά για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

3.10. Αν σκεφτεί κάποιος τη γεωπολιτική θέση της Ένωσης, τα εν λόγω κοινά σύνορα, με τις προκλήσεις, τους κινδύνους και τις δυνατότητες που έχουν, αποτελούν σημαντική αλλαγή σε σχέση με ό,τι προϋπήρχε. Το μήκος των συνόρων είναι ίσο με την απόσταση μεταξύ Βερολίνου και Φλωρεντίας ή μεταξύ Φρανκφούρτης και Μαδρίτης. Τα σύνορα είναι συνεπώς εκτενή και οι προκλήσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη εξαιρετικά σοβαρά. Η μεθόριος αυτή είναι από τις μεγαλύτερες του κόσμου σε ό,τι αφορά το βιοτικό επίπεδο. Η οικονομική και πολιτική κατάσταση της Ρωσίας, η οποία προς το παρόν είναι ασταθής, και προπαντός η μελλοντική της ανάπτυξη, θα επηρεάσουν ολόκληρη την Ευρώπη. Για το λόγο αυτό οι σχέσεις της ΕΕ με τη Ρωσία είναι ένα θέμα το οποίο αφορά και ενδιαφέρει όλα τα κράτη μέλη.

Πληθυσμός

3.11. Οι παραμεθόριες με την ΕΕ περιοχές της Ρωσικής Ομοσπονδίας είναι η πόλη της Αγίας Πετρούπολης (4,8 εκατομ. κάτοικοι), η περιοχή (oblast) του Λένιγκραντ που την περιβάλλει (1,7 εκατομ. κάτοικοι), η Δημοκρατία της Καρελίας (750 000 κάτοικοι) καθώς και η περιοχή του Murmansk (1,1 εκατομ. κάτοικοι). Στη ζώνη αυτή συμπεριλαμβάνεται και η περιοχή του Arkhagelsk (1,6 εκατομ. κάτοικοι) που συνορεύει με την περιοχή του Murmansk. Αυτές οι παραμεθόριες βορειοδυτικές περιοχές έχουν συνολικά σχεδόν 10 εκατομμύρια κατοίκους, πράγμα το οποίο αντιπροσωπεύει το 6,7 % του συνολικού πληθυσμού της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Στη Ρωσία υπάγεται επίσης και η επαρχία του Κάλιγκραντ με 913 000 κατοίκους η οποία βρίσκεται στην ακτή της Βαλτικής μεταξύ Λιθουανίας και Πολωνίας.

Πρώτες ύλες

3.12. Οι περιφέρειες της Ρωσικής Ομοσπονδίας που συνορεύουν με την ΕΕ είναι πλούσιες σε πρώτες ύλες: πετρέλαιο, φυσικό αέριο, παρθένα δάση, κοιτάσματα ορυκτών, υδροηλεκτρική ενέργεια η εκμετάλλευση των οποίων, αν πραγματοποιηθεί μέσω βιώσιμης ανάπτυξης, ενδέχεται να έχει μεγάλη σημασία για την Ευρώπη. Τα δυτικά λιμάνια της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένου και του Murmansk, που είναι η σημαντικότερη ναυτική βάση, βρίσκονται σε αυτή την περιοχή. Το βορειοδυτικό τμήμα συνεπώς είναι από στρατιωτική άποψη ιδιαίτερα σημαντικό για τη Ρωσία.

3.13. Η Αγία Πετρούπολη, που ήταν από παράδοση το παράθυρο της Ρωσίας στη Δύση, είναι σήμερα το παράθυρό της στην ΕΕ, όπως και η Φινλανδία, λόγω γεωγραφικής θέσης, μπορεί να θεωρηθεί το παράθυρο της Ένωσης στη Ρωσία.

Απειλές για το περιβάλλον

3.14. Οι αλλαγές που σημειώθηκαν στη Ρωσία είχαν ως αποτέλεσμα την έντονη αύξηση των διασυνοριακών σχέσεων σε ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων.

3.15. Αυτές οι άμεσες και πιο ανοιχτές σχέσεις από ό,τι προηγουμένως κατέδειξαν τα μεγάλα και σοβαρά οικολογικά προβλήματα που υπάρχουν στα σύνορα με τη Φινλανδία. Ειδικότερα η βιομηχανική μόλυνση αποτελεί σοβαρή απειλή για τη σκανδιναβική φύση και τη Βαλτική Θάλασσα. Σε ορισμένες περιοχές κοντά στα σύνορα η υγεία των Ρώσων πολιτών έχει εξασθενίσει, αφενός, λόγω βλαβερών εκπομπών και, αφετέρου, λόγω της κακής ποιότητας του πόσιμου νερού. Οι εγκαταστάσεις χαλυβουργίας και επεξεργασίας ξύλου δεν διαθέτουν σύγχρονα τεχνολογικά συστήματα για την προστασία του περιβάλλοντος και οι εκπομπές τους είναι επικίνδυνες τόσο για τη βόρεια Φινλανδία, τη Νορβηγία και τη Σουηδία, όσο και για τη νότια Φινλανδία και τις χώρες της Βαλτικής Θάλασσας.

3.16. Ξεχωριστή θεματική ενότητα αποτελούν τα προβλήματα που αφορούν την πυρηνική ασφάλεια στη Ρωσία, καθώς και στις παραμεθόριες περιοχές της Ένωσης. Τα πεπαλαιωμένα οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα έχουν δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στις διασυνοριακές μεταφορές προσώπων και εμπορευμάτων οι οποίες έχουν σημειώσει αισθητή αύξηση.

3.17. Μόνο για την πόλη της Αγίας Πετρούπολης το σύστημα συλλογής απορριμμάτων πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο τεράστιου έργου εκσυγχρονισμού. Για τον εφοδιασμό με καθαρό νερό της Αγίας Πετρούπολης και της ευρύτερης περιφέρειας, υπάρχουν σχέδια αλλά η υλοποίησή τους απαιτεί κοινή δράση σε διεθνές επίπεδο.

3.18. Συνεπώς, στις παραμεθόριες περιοχές της Ρωσίας υπάρχουν τεράστια προβλήματα τα οποία δεν μπορούν να λύσουν τρίτοι και ούτε αυτός είναι εξάλλου ο στόχος. Ωστόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της μπορούν να βοηθήσουν τις ρωσικές αρχές να λύσουν αυτά τα προβλήματα και με τον τρόπο αυτό να βελτιωθεί η ευημερία των πολιτών, η σταθερότητα και η δημοκρατική ανάπτυξη της Ρωσίας.

Διεθνής συνεργασία για τη στήριξη της ανάπτυξης στη Ρωσία

3.19. Η επίτευξη λειτουργικής οικονομικής συνεργασίας και η ανάπτυξη πραγματικής δημοκρατίας αποτελούν το θεμέλιο λίθο για τη μελλοντική ανάπτυξη της Ρωσίας. Βέβαια οι καλύτερες συνθήκες από γεωγραφική άποψη προσφέρονται στις παραμεθόριες περιοχές ΕΕ και Ρωσίας.

3.20. Η Φινλανδία έχει θεσπίσει από κοινού με τη Ρωσία ένα σύστημα δράσης που αφορά τις παραμεθόριες περιοχές. «Η συμφωνία γειτνίασης» που έχει υπογραφεί μεταξύ Φινλανδίας και Ρωσίας είναι μοναδική στο είδος της μεταξύ των διεθνών συμβάσεων που έχει υπογράψει η Ρωσία: δημιουργεί νομική βάση για τις άμεσες σχέσεις με τις φινλανδικές αρχές σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο, καθώς και με την κεντρική διοίκηση της Φινλανδίας. Παρέχει επίσης τη δυνατότητα άμεσης δράσης στις ενδιαφερόμενες περιοχές. Η συμφωνία καλύπτει ευρύτατα την οικονομική συνεργασία που είχε ήδη αρχίσει, τις δραστηριότητες ανάπτυξης και έρευνας καθώς και τη συνεργασία σε πολιτιστικό επίπεδο. Η εν λόγω συνεργασία αφορούσε έως τώρα την ανάπτυξη των επικοινωνιών, τη βελτίωση της ασφάλειας στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος.

3.21. Τα μέτρα ανάπτυξης που πρέπει να υλοποιηθούν ιδιαίτερα στις παραμεθόριες περιοχές προκειμένου να βελτιωθεί η κατάσταση του περιβάλλοντος και η πυρηνική ασφάλεια, να προωθηθεί η εμπορική και οικονομική συνεργασία και να βελτιωθεί η συνεργασία στο γεωργικό και δασικό τομέα, καθώς και στους τομείς της εκπαίδευσης, της ανταλλαγής εμπειρογνωμόνων, των πολιτιστικών ανταλλαγών και των επικοινωνιών, προϋποθέτουν ευρεία διεθνή συνεργασία για την έναρξη της οποίας είναι καθοριστικός ο ρόλος της ΕΕ.

3.22. Για την ανάπτυξη των παραμεθόριων περιοχών απαιτείται συνεργασία σε πολλά επίπεδα. Όσον αφορά τη χρηματοδότηση σχεδίων και προγραμμάτων ανάπτυξης, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν, εκτός από την ΕΕ και όλα τα κράτη που έχουν κοινή μεθόριο με την Ευρώπη. Για την άσκηση αυτή καθ'εαυτή των δραστηριοτήτων της παραμεθόριας ζώνης, πρέπει να τονιστεί ιδιαιτέρως ο ρόλος της ίδιας της περιφέρειας.

3.23. Η αποκτηθείσα εμπειρία στα διάφορα μέρη της Ευρώπης όσον αφορά τη συνεργασία παραμεθόριων περιοχών δείχνει ότι γόνιμη συνεργασία δεν αναπτύσσεται στο επίπεδο της κεντρικής διοίκησης, αλλά επί τόπου στις παραμεθόριες περιοχές. Η συνεργασία των παραμεθόριων περιοχών πρέπει να είναι όσο το δυνατό περισσότερο ανεξάρτητη, αποδεκτή όμως από την κεντρική διοίκηση.

3.24. Η αποτελεσματική περιφερειακή διασυνοριακή συνεργασία, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας της ΕΕ με τη Ρωσία, προϋποθέτει ότι η ευθύνη της συνεργασίας στην πράξη, ιδιαίτερα όσον αφορά τη λήψη μέτρων και την ανάληψη δράσεων, εμπίπτει στην αρμοδιότητα των τοπικών και περιφερειακών αρχών.

Διασυνοριακό μέσο

3.25. Από τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, τα ρωσοφινλανδικά σύνορα υπήρξαν, κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της ένταξης της Φινλανδίας στην Ένωση, η μόνη παραμεθόριος ζώνη για την οποία δεν προβλεπόταν χρηματοδοτικό κοινοτικό μέσο. Η Επιτροπή των Περιφερειών θεωρεί σημαντική την τροποποίηση που έγινε ως προς αυτό το σημείο στο πρόγραμμα Tacis.

3.26. Από πρακτική άποψη, είναι σημαντικό να προωθηθεί, με βάση το νέο μέσο Tacis Interreg, ένα ευέλικτο και αποτελεσματικό διασυνοριακό σύστημα συνεργασίας ΕΕ και Ρωσίας. Είναι σημαντικό να δοθούν, στους φορείς των διαφόρων κρατών μελών της Ένωσης, δυνατότητες εκμετάλλευσης των κοινών παραμεθόριων περιοχών.

Καθοριστικός παράγοντας η ανάπτυξη των τοπικών αρχών

3.27. Με τη μετάβαση της Ρωσίας στη δημοκρατία και την ελεύθερη οικονομία, τίθεται το σημαντικό ερώτημα πώς, δηλαδή, η χώρα αυτή θα καταφέρει να δημιουργήσει ένα αποτελεσματικό σύστημα τοπικής αυτοδιοίκησης. Για το λόγο αυτό τα κράτη μέλη ξεχωριστά αλλά και η ΕΕ στο σύνολό της θα πρέπει να επικεντρώσουν το ενδιαφέρον τους στη βοήθεια που μπορούν να παράσχουν για την ανάπτυξη ενός τοπικού και περιφερειακού συστήματος διοίκησης στη Ρωσία. Για την υλοποίηση της ανάπτυξης, υπό δύσκολες συνθήκες, είναι θεμελιώδης η σημασία μιας αποτελεσματικής τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής διοίκησης.

Η ανάπτυξη του προγράμματος Tacis

3.28. Η δρομολόγηση της κοινωνικής σταθερότητας και της οικονομικής ανάπτυξης στη Ρωσία είναι σημαντική για ολόκληρη την ήπειρό μας. Για το λόγο αυτό, η ΕΕ κατέβαλε προσπάθεια, ιδιαίτερα μέσω του προγράμματος Tacis, να ενισχύσει την ανάπτυξη αυτή.

3.29. Το πρόγραμμα Tacis το οποίο άρχισε το 1991, είναι πρόγραμμα τεχνικής βοήθειας στους τομείς της κατάρτισης, της παροχής συμβουλών, της εκπόνησης εκθέσεων αποδόσεως, της ενημέρωσης. Με το πρόγραμμα αυτό καταβάλλεται προσπάθεια για τη δημιουργία των πλαισίων και των δομών που απαιτούνται για μια λειτουργική ελεύθερη οικονομία, καθώς και για τη βελτίωση των συνθηκών για επενδύσεις.

3.30. Το πρόγραμμα Tacis έχει επιτύχει τους προαναφερθέντες στόχους. Η κατάρτιση έχει πραγματοποιηθεί, έχουν εκπονηθεί εκτενείς εκθέσεις και σχέδια και έχουν επισημανθεί τα μελλοντικά σημεία ανάπτυξης. Η Επιτροπή των Περιφερειών διαπιστώνει ότι το μέλλον του προγράμματος Tacis συνδέεται άμεσα με την πορεία του εκδημοκρατισμού στη Ρωσία.

3.31. Στα προγράμματά της που αφορούν τη Ρωσία, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει στο εξής να προωθήσει την εφαρμογή των σχεδίων της. Η συνεχής εκπόνηση νέων σχεδίων δεν θα συμβάλει στην επίτευξη σημαντικής προστιθέμενης αξίας, δεν θα προωθήσει την υλοποίηση της ελεύθερης οικονομίας και του εκδημοκρατισμού ούτε θα αναζωογονήσει την οικονομική δραστηριότητα αν δεν καταστεί δυνατή η εφαρμογή των σχεδίων.

3.32. Πρέπει να διευκρινιστεί πλήρως η ανάπτυξη, μεσοπρόθεσμα, του προγράμματος Tacis ώστε να περιλαμβάνει πολλούς τομείς όπως το πρόγραμμα MEDA το οποίο θα πραγματοποιηθεί στην περιοχή της Μεσογείου.

3.33. Προς το παρόν, θα πρέπει να εξεταστεί εκ νέου το πρόγραμμα Tacis ούτως ώστε να δοθεί μεγαλύτερη σημασία στην εφαρμογή των σχεδίων από ό,τι στην εκπόνηση εκθέσεων στην, κάθε άλλο παρά ασήμαντη, βοήθεια τεχνικού χαρακτήρα. Με το αναθεωρημένο πρόγραμμα Tacis θα καταστεί δυνατή η χρησιμοποίηση του 10 % του ποσού της βοήθειας για την εκτέλεση των σχεδίων. Η ΕΤΠ κρίνει απόλυτα αιτιολογημένη την σταδιακή αύξηση του ποσού αυτού τουλάχιστον έως τα δύο τρίτα της συνολικής χρηματοδότησης.

3.34. Το πρόγραμμα Tacis για τα έτη 1991-1995 περιελάμβανε κονδύλιο ύψους δύο δισεκατομμυρίων Ecu. Το ένα τρίτο περίπου του ποσού αυτού διατέθηκε στη Ρωσία, αλλά μόνο μικρά ποσά διατέθηκαν στις βορειοδυτικές περιοχές της Ρωσίας.

3.35. Το βορειοδυτικό τμήμα της Ρωσίας που συνορεύει με την Ένωση θεωρήθηκε το Σεπτέμβριο του 1995 νέα περιοχή προτεραιότητας. Το ύψος του ποσού που διατέθηκε στο πλαίσιο του τριετούς προγράμματος είναι 28 εκατομμύρια Ecu, δηλαδή μόνο το 1,5 % της συνολικής χρηματοδότησης του Tacis.

3.36. Δεδομένων των αναγκών ανάπτυξης, λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζει το βορειοδυτικό τμήμα της Ρωσίας, και λόγω των απαιτήσεων της κοινής μεθορίου, η Ένωση θα πρέπει να χορηγήσει σε αυτές τις βορειοδυτικές περιοχές μεγαλύτερη χρηματοδότηση στο πλαίσιο του προγράμματος Tacis.

3.37. Πρόσφατα τέθηκε σε ισχύ μια νέα ρύθμιση του προγράμματος Tacis όπως προανέφερε η επιτροπή 1. Με τη ρύθμιση αυτή συμπεριελήφθησαν τρεις νέες θεματικές ενότητες: 1) περιβάλλον 7 2) διασυνοριακή συνεργασία 7 3) κοινή εφαρμογή των προγραμμάτων Tacis και Interreg ως διασυνοριακού μέσου συνεργασίας.

Δημιουργία ζώνης ελεύθερων συναλλαγών

3.38. Η νότια Καρελία και η διώρυγα του Saimaa λόγω της γεωγραφικής τους θέσης πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής κατά την ανάπτυξη της οικονομικής και εμπορικής διασυνοριακής συνεργασίας με τη Ρωσία.

3.39. Διάφορα στοιχεία προκαλούν έντονο ενδιαφέρον για την πόλη Lappeenranta και την περιοχή της διώρυγας Saimaa ως στρατηγικών σημείων διέλευσης των συνόρων Φινλανδίας και Ρωσίας, και ως ζώνης εμπορικών δραστηριοτήτων και βιομηχανικής παραγωγής:

- η πιθανή αγορά της πόλης της Αγίας Πετρούπολης και της ευρύτερης περιφέρειας (περίπου 7 εκατομ. κάτοικοι) στα σύνορα με τη Φινλανδία 7

- η ύπαρξη δύο σημείων διέλευσης των συνόρων με τη Ρωσία 7

- η διώρυγα Saimaa που συνδέει την περιοχή αυτή με τη Βαλτική Θάλασσα 7

- η σιδηροδρομική σύνδεση των δύο χωρών 7

- το γεγονός ότι τίθεται θέμα δημιουργίας ξεχωριστής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών εκατέρωθεν των συνόρων, δηλαδή στην περιοχή του Vyborg στη Ρωσία, και στο ισθμό της Καρελίας στη Φινλανδία.

3.40. Η δημιουργία ζώνης ελεύθερων συναλλαγών τόσο από την πλεύρα των φινλανδικών συνόρων όσο και εκατέρωθεν της μεθορίου θα αποτελούσε σημαντικό βήμα για την περαιτέρω ανάπτυξη εμπορικών οικονομικών και πολιτιστικών σχέσεων. Τούτο θα δημιουργούσε επίσης νέες συνθήκες για την ανάπτυξη δικτύου συνεργασίας ιδαίτερα στη ζώνη της Βαλτικής Θάλασσας και για την επίλυση των δύσκολων περιβαλλοντικών προβλημάτων της περιοχής αυτής.

3.41. Η δημιουργία ζώνης ελεύθερων συναλλαγών στη μεθόριο Φινλανδίας και Ρωσίας προϋποθέτει ούτως ή άλλως ευρύτερη εξέταση των νομοθετικών και φορολογικών ρυθμίσεων που απαιτούνται για τις ανάγκες της αλλαγής.

4. Συστάσεις της Επιτροπής των Περιφερειών

4.1. Η ΕΤΠ προτείνει να προβεί άμεσα η Επιτροπή στην κατάρτιση προγράμματος αρχής και δράσης όσον αφορά τη βόρεια διάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

4.2. Η ΕΤΠ είναι της γνώμης ότι το πρόγραμμα αυτό θα πρέπει:

α) να εξετάσει τους προς υλοποίηση στόχους της περιφερειακής και διαρθρωτικής πολιτικής της ΕΕ στα βόρεια τμήματά της, στη Φινλανδία και στη Σουηδία 7

β) να καθορίσει τους στόχους της πολιτικής περιβάλλοντος που συνεπάγονται οι συνθήκες που χαρακτηρίζουν τις βόρειες περιοχές καθώς και τα μέσα που απαιτούνται για την υλοποίησή τους 7

γ) να καθορίσει τις γενικές αρχές, την εκτίμηση, δηλαδή, στη δράση της Ένωσης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της βόρειας διάστασης - περιφερειακός χαρακτήρας, αχανείς εκτάσεις και αραιοκατοίκηση, ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες - προκειμένου να εξασφαλιστούν ισότιμες συνθήκες δράσης στις περιφέρειες και στους δήμους 7

δ) να υποβάλει προτάσεις για την προώθηση των σχέσεων των περιφερειών με τις άλλες περιοχές της Ένωσης 7

ε) να αναπτύξει πρόγραμμα με το οποίο να καταστεί δυνατή η καλύτερη εκμετάλλευση των τεχνικών και των προτύπων δράσης κατάλληλων για τις δύσκολες κλιματολογικές και άλλες συνθήκες που επικρατούν στα αραιοκατοικημένα βόρεια τμήματα 7

στ) να καθορίσει τα μέτρα που θα καταστήσουν δυνατή την προώθηση και την υλοποίηση της οικονομικής, εμπορικής, πολιτικής και πολιτιστικής συνεργασίας των κρατών μελών της ΕΕ με τη Ρωσική Ομοσπονδία, με την εκμετάλλευση της κοινής μεθορίου της Ένωσης και της Ρωσίας 7

ζ) να εξετάσει τους άξονες δράσης όσον αφορά την ανάπτυξη της συνεργασίας που άρχισε στη ζώνη της θάλασσας των Μπάρεντς και την υλοποίηση των σχετικών προγραμμάτων.

4.3. Η Επιτροπή των Περιφερειών προτείνει επίσης ότι για την υλοποίηση της περιφερειακής διασυνοριακής συνεργασίας με τη Ρωσία, η Επιτροπή θα πρέπει να λάβει υπόψη της, το συντομότερο δυνατό, τις ακόλουθες συστάσεις:

α) Η τροποποίηση του προγράμματος Tacis, με την οποία συμπεριελήφθησαν στο πρόγραμμα νέες θεματικές ενότητες όπως το περιβάλλον και η διασυνοριακή συνεργασία, και με την οποία κατέστη δυνατός ο συντονισμός των προγραμμάτων Tacis και Interreg ώστε να χρησιμεύσουν ως διασυνοριακά μέσα για τις βόρειες παραμεθόριες περιοχές, τέθηκε πρόσφατα σε ισχύ. Για να λειτουργήσει το Tacis-Interreg το ίδιο αποτελεσματικά με το Phare-Interreg που αφορά τις ΧΚΑΕ, πρέπει να διασφαλιστεί η συμμετοχή των παραμεθόριων περιοχών στη λήψη και υλοποίηση των μέτρων που αφορούν τη διασυνοριακή συνεργασία.

β) Κατά την εφαρμογή του προγράμματος Tacis, πρέπει να δοθεί η δυνατότητα χρησιμοποίησης κεφαλαίων για επενδύσεις, ιδιαίτερα δε στη μεθόριο ζώνη. Άμεσης προτεραιότητας για επενδύσεις είναι τα σημεία διέλευσης των συνόρων καθώς και οι σχετικές υποδομές και υπηρεσίες.

γ) Μεγαλύτερο ποσοστό κεφαλαίων του προγράμματος Tacis πρέπει να διοχετευθεί για τη χρηματοδότηση και την υλοποίηση των υφιστάμενων σχεδίων. Η ΕΤΠ κρίνει απόλυτα θεμιτό τα του συνολικού ποσού της βοήθειας να χορηγούνται σταδιακά για την υλοποίηση των σχεδίων.

δ) Η υποστήριξη της ανάπτυξης δημοκρατικής τοπικής αυτοδιοίκησης και η ενίσχυση της συνεργασίας των τοπικών αρχών πρέπει να αποτελέσουν έναν από τους καίριους τομείς των ευρωπαϊκών προγραμμάτων για τη Ρωσία.

ε) Οι διατάξεις που αφορούν την εκτέλεση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων για τη Ρωσία καθώς και οι διατάξεις που αφορούν συμβάσεις και αγορές πρέπει να εξεταστούν εις τρόπον ώστε να καθίσταται δυνατή η υλοποίηση μικρών μάλλον σχεδίων συνεργασίας της τοπικής αυτοδιοίκησης χωρίς δημόσιους μειοδοτικούς διαγωνισμούς.

στ) Το βορειοδυτικό τμήμα της Ρωσίας καθώς και η περιφέρεια της Αγίας Πετρούπολης πρέπει να περιλαμβάνονται για μεγάλο χρονικό διάστημα στις προτεραιότητες του προγράμματος Tacis. Πρέπει επίσης να διασφαλιστεί η εκπροσώπηση των τοπικών αρχών κατά την προετοιμασία, την εποπτεία και την υλοποίηση των προγραμμάτων συνεργασίας.

ζ) Εφόσον η δημιουργία λειτουργικού δικτύου επιχειρήσεων στις βορειοδυτικές περιφέρειες της Ρωσίας είναι καθοριστικής σημασίας για την οικονομική και γενική ανάπτυξη της περιοχής, και εφόσον, λόγω των μεγάλων κινδύνων που υπάρχουν στη Ρωσία, δεν χορηγούνται κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου για την ανάπτυξη των ΜΜΕ, πρέπει μέσω της BIRD (Διεθνής Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης) ή του προγράμματος Tacis να χορηγείται ετησίως ποσό ύψους 50 εκατομμυρίων Ecu υπό μορφήν δανείου στη βορειοδυτική Ρωσία για επενδύσεις ανάπτυξης των ΜΜΕ στην περιοχή αυτή.

η) Σύμφωνα με την ΕΤΠ η δημιουργία ζώνης ελεύθερων συναλλαγών στα συνόρα Φινλανδίας και Ρωσίας στην περιοχή της διώρυγας του Saimaa και της πόλης Lappeenranta, θα συμβάλει σημαντικά στην προώθηση της συνεργασίας στον πολιτιστικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό τομέα στην μεθόριο Ρωσίας και ΕΕ. Η ΕΕ θα πρέπει με τη συνδρομή της ΕΤΠ να προώθησει την εξέταση δημιουργίας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών και τη συμμετοχή σε αυτήν.

4.4. Με την υιοθέτηση της γνωμοδότησης αυτής η Επιτροπή των Περιφερειών προτρέπει τον Πρόεδρο της ΕΤΠ και τις Κυβερνήσεις να αρχίσουν συνομιλίες με τους αρμόδιους φορείς της Επιτροπής για την περιφερειακή πολιτική και τη διασυνοριακή περιφερειακή συνεργασία της ΕΕ όσον αφορά το περιεχόμενο της γνωμοδότησης και τη θέση σε ισχύ μέτρων παρακολούθησης.

Βρυξέλλες, 12 Ιουνίου 1996.

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής των Περιφερειών

Pasqual MARAGALL i MIRA