Το έγγραφο αυτό έχει ληφθεί από τον ιστότοπο EUR-Lex
Έγγραφο 62022CJ0294
Judgment of the Court (Fourth Chamber) of 5 October 2023.#Office français de protection des réfugiés et apatrides, OFPRA v SW.#Request for a preliminary ruling from the Conseil d'État.#Reference for a preliminary ruling – Common policy on asylum and subsidiary protection – Directive 2011/95/EU – Article 12 – Exclusion from being a refugee – Person registered with the United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNRWA) – Conditions for that person to be entitled ipso facto to the benefits of Directive 2011/95 – Cessation of UNRWA protection or assistance – Failure to provide medical care – Conditions.#Case C-294/22.
Απόφαση του Δικαστηρίου (τέταρτο τμήμα) της 5ης Οκτωβρίου 2023.
Office français de protection des réfugiés et apatrides κατά SW.
Αίτηση του Conseil d'État για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως.
Προδικαστική παραπομπή – Κοινή πολιτική στον τομέα του ασύλου και της επικουρικής προστασίας – Οδηγία 2011/95/ΕΕ – Άρθρο 12 – Αποκλεισμός από το καθεστώς του πρόσφυγα – Πρόσωπο εγγεγραμμένο στην Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA) – Προϋποθέσεις ώστε να δικαιούται το πρόσωπο αυτό αυτοδικαίως τα ευεργετήματα της οδηγίας 2011/95 – Παύση της προστασίας ή συνδρομής της UNRWA – Μη ανάληψη των εξόδων ιατρικής περίθαλψης – Προϋποθέσεις.
Υπόθεση C-294/22.
Απόφαση του Δικαστηρίου (τέταρτο τμήμα) της 5ης Οκτωβρίου 2023.
Office français de protection des réfugiés et apatrides κατά SW.
Αίτηση του Conseil d'État για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως.
Προδικαστική παραπομπή – Κοινή πολιτική στον τομέα του ασύλου και της επικουρικής προστασίας – Οδηγία 2011/95/ΕΕ – Άρθρο 12 – Αποκλεισμός από το καθεστώς του πρόσφυγα – Πρόσωπο εγγεγραμμένο στην Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA) – Προϋποθέσεις ώστε να δικαιούται το πρόσωπο αυτό αυτοδικαίως τα ευεργετήματα της οδηγίας 2011/95 – Παύση της προστασίας ή συνδρομής της UNRWA – Μη ανάληψη των εξόδων ιατρικής περίθαλψης – Προϋποθέσεις.
Υπόθεση C-294/22.
Συλλογή της Νομολογίας — Γενική Συλλογή
Αναγνωριστικό ECLI: ECLI:EU:C:2023:733
ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (τέταρτο τμήμα)
της 5ης Οκτωβρίου 2023 ( *1 )
«Προδικαστική παραπομπή – Κοινή πολιτική στον τομέα του ασύλου και της επικουρικής προστασίας – Οδηγία 2011/95/ΕΕ – Άρθρο 12 – Αποκλεισμός από το καθεστώς του πρόσφυγα – Πρόσωπο εγγεγραμμένο στην Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA) – Προϋποθέσεις ώστε να δικαιούται το πρόσωπο αυτό αυτοδικαίως τα ευεργετήματα της οδηγίας 2011/95 – Παύση της προστασίας ή συνδρομής της UNRWA – Μη ανάληψη των εξόδων ιατρικής περίθαλψης – Προϋποθέσεις»
Στην υπόθεση C‑294/22,
με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε το Conseil d’État (Συμβούλιο της Επικρατείας, Γαλλία) με απόφαση της 22ας Μαρτίου 2022, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 3 Μαΐου 2022, στο πλαίσιο της δίκης
Office français de protection des réfugiés et apatrides,
κατά
SW,
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (τέταρτο τμήμα),
συγκείμενο από τους Κ. Λυκούργο, πρόεδρο τμήματος, L. S. Rossi (εισηγήτρια), J.‑C. Bonichot, S. Rodin και O. Spineanu-Matei, δικαστές,
γενικός εισαγγελέας: N. Αιμιλίου
γραμματέας: M. Siekierzyńska, διοικητική υπάλληλος,
έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία και κατόπιν της επ’ ακροατηρίου συζητήσεως της 26ης Ιανουαρίου 2023,
λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν:
– |
ο SW, εκπροσωπούμενος από τον P. Spinosi, avocat, |
– |
η Γαλλική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τους J. L. Carré και J. Illouz, |
– |
η Βελγική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τις M. Jacobs και M. Van Regemorter, |
– |
η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τις A. Azéma και J. Hottiaux, |
αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα, που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 4ης Μαΐου 2023,
εκδίδει την ακόλουθη
Απόφαση
1 |
Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως έχει ως αντικείμενο την ερμηνεία του άρθρου 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2011/95/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2011, σχετικά με τις απαιτήσεις για την αναγνώριση των υπηκόων τρίτων χωρών ή των απάτριδων ως δικαιούχων διεθνούς προστασίας, για ένα ενιαίο καθεστώς για τους πρόσφυγες ή για τα άτομα που δικαιούνται επικουρική προστασία και για το περιεχόμενο της παρεχόμενης προστασίας (ΕΕ 2011, L 337, σ. 9). |
2 |
Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ του SW και του Office français de protection des réfugiés et apatrides (γαλλικού φορέα προστασίας προσφύγων και απάτριδων, στο εξής: OFPRA) σχετικά με την απόρριψη από τον τελευταίο της αίτησης του SW να του αναγνωριστεί το καθεστώς του πρόσφυγα ή, άλλως, να υπαχθεί στο καθεστώς επικουρικής προστασίας. |
Το νομικό πλαίσιο
Το διεθνές δίκαιο
Η Σύμβαση της Γενεύης
3 |
Η Σύμβαση περί του καθεστώτος των προσφύγων, η οποία υπεγράφη στη Γενεύη στις 28 Ιουλίου 1951 [Recueil des traités des Nations unies, τόμος 189, σ. 150, αριθ. 2545 (1954)], τέθηκε σε ισχύ στις 22 Απριλίου 1954. Συμπληρώθηκε δε και τροποποιήθηκε με το Πρωτόκολλο περί του καθεστώτος των προσφύγων, το οποίο συνήφθη στη Νέα Υόρκη στις 31 Ιανουαρίου 1967 και τέθηκε σε ισχύ στις 4 Οκτωβρίου 1967 (στο εξής: Σύμβαση της Γενεύης). |
4 |
Το άρθρο 1, σημείο Δ, της Σύμβασης της Γενεύης ορίζει τα εξής: «Η Σύμβασις αύτη δεν εφαρμόζεται επί προσώπων άτινα απολαύουν σήμερον προστασίας ή συνδρομής παρεχομένης ουχί υπό του Υπάτου Αρμοστού των Ηνωμένων Εθνών διά τους πρόσφυγας [UNHCR] αλλά εκ μέρους ετέρου οργάνου ή Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών. Όταν η ως άνω προστασία ή συνδρομή παύση παρεχομένη δι’ οιανδήποτε αιτίαν χωρίς συγχρόνως να έχη οριστικώς ρυθμισθή η τύχη των προσώπων τούτων, συμφώνως προς τας υπό της Γενικής Συνελεύσεως των Ηνωμένων Εθνών ληφθείσας σχετικάς αποφάσεις, τα πρόσωπα ταύτα θα απολαύουν αυτομάτως των εκ της Συμβάσεως ταύτης απορρεόντων ευεργετημάτων.» |
Η Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA)
5 |
Η Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή [United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNRWA)] συστάθηκε με το ψήφισμα 302 (IV) της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, της 8ης Δεκεμβρίου 1949, σχετικά με την αρωγή προς τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες. |
6 |
Η ζώνη επιχειρήσεων της UNRWA περιλαμβάνει πέντε τομείς, τη Λωρίδα της Γάζας, τη Δυτική Όχθη, την Ιορδανία, τον Λίβανο και τη Συρία. |
7 |
Κατά το ψήφισμα 74/83 της Γενικής Συνελεύσεως των Ηνωμένων Εθνών, της 13ης Δεκεμβρίου 2019, περί ενισχύσεως των Παλαιστινίων προσφύγων (στο εξής: ψήφισμα 74/83), το οποίο είχε εφαρμογή κατά την έκδοση της επίμαχης στην κύρια δίκη απόφασης του γενικού διευθυντή του OFPRA: «Η Γενική Συνέλευση, […] Αναγνωρίζοντας τον απαραίτητο ρόλο της [UNRWA], η οποία, από της ιδρύσεώς της πριν από περισσότερα από 65 έτη, βελτιώνει τη ζωή των Παλαιστινίων προσφύγων, παρέχοντας προς τούτο εκπαιδευτική, υγειονομική και κοινωνική αρωγή, καθώς και υπηρεσίες διάσωσης, και συνεχίζοντας τη δράση της όσον αφορά την οργάνωση των καταυλισμών, τη μικροχρηματοδότηση, την προστασία και την επείγουσα βοήθεια, […] Λαμβάνοντας επίσης υπόψη την έκθεση του Γενικού Επιτρόπου της 31ης Μαΐου 2019, που υποβλήθηκε σύμφωνα με την παράγραφο 57 της έκθεσης του Γενικού Γραμματέα, και εκφράζοντας την ανησυχία της για τη σοβαρή χρηματοοικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η Υπηρεσία, η οποία θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την ικανότητά της να συνεχίσει να παρέχει βασικά προγράμματα στους Παλαιστίνιους πρόσφυγες σε όλες τις ζώνες επιχειρήσεων, […] Εκφράζοντας την έντονη ανησυχία της για την ιδιαιτέρως δύσκολη κατάσταση των Παλαιστινίων προσφύγων που ζουν υπό κατοχή, ιδίως όσον αφορά την ασφάλεια, την ευημερία και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες διαβίωσής τους, […] 1. Σημειώνει μετά λύπης της ότι οι πρόσφυγες δεν έχουν ακόμη επαναπατρισθεί ούτε αποζημιωθεί, όπως προβλέπει η παράγραφος 11 του ψηφίσματός της 194 (III), και ότι, εκ του λόγου τούτου, η κατάσταση των Παλαιστινίων προσφύγων παραμένει ένα άκρως ανησυχητικό ζήτημα και οι εν λόγω πρόσφυγες εξακολουθούν να χρήζουν συνδρομής για την αντιμετώπιση των ουσιωδών αναγκών τους σε θέματα υγείας, εκπαίδευσης και διαβίωσης· […] 3. Υπογραμμίζει την ανάγκη να συνεχιστεί το έργο της [UNRWA], καθώς και τη σημασία της απρόσκοπτης ασκήσεως των δραστηριοτήτων της και της παροχής των υπηρεσιών της, συμπεριλαμβανομένης της επείγουσας βοήθειας, με στόχο την καλή διαβίωση, την προστασία και την ανθρώπινη ανάπτυξη των Παλαιστινίων προσφύγων, καθώς και τη σταθερότητα της περιοχής, εν αναμονή της δίκαιης διευθετήσεως του ζητήματος των Παλαιστινίων προσφύγων. […] 7. Αποφασίζει να παρατείνει την εντολή της Υπηρεσίας έως τις 30 Ιουνίου 2023, με την επιφύλαξη των διατάξεων της παραγράφου 11 του ψηφίσματός της 194 (III).» |
8 |
Με το ψήφισμα αριθ. 77/123 της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, της 12ης Δεκεμβρίου 2022, η εντολή της UNRWA παρατάθηκε έως τις 30 Ιουνίου 2026. |
Το δίκαιο της Ένωσης
9 |
Οι αιτιολογικές σκέψεις 15 και 35 της οδηγίας 2011/95 έχουν ως εξής:
[…]
|
10 |
Το άρθρο 2 της οδηγίας, το οποίο φέρει τον τίτλο «Ορισμοί», προβλέπει τα εξής: «Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, νοούνται ως: […]
[…]». |
11 |
Κατά το άρθρο 3 της εν λόγω οδηγίας, το οποίο επιγράφεται «Ευνοϊκότερες διατάξεις»: «Τα κράτη μέλη δύνανται να θεσπίζουν ή να διατηρούν σε ισχύ ευνοϊκότερες διατάξεις για να καθορίζουν το ποιος δικαιούται να θεωρηθεί πρόσφυγας ή πρόσωπο που δικαιούται επικουρική προστασία και το περιεχόμενο της διεθνούς προστασίας, υπό την προϋπόθεση ότι οι διατάξεις αυτές συνάδουν με την παρούσα οδηγία.» |
12 |
Το άρθρο 4 της ίδιας οδηγίας, τιτλοφορούμενο «Αξιολόγηση των γεγονότων και περιστάσεων», ορίζει στην παράγραφο 3 τα εξής: «Η αξιολόγηση της αίτησης διεθνούς προστασίας θα πρέπει να γίνεται σε εξατομικευμένη βάση και να περιλαμβάνει τη συνεκτίμηση:
|
13 |
Το άρθρο 6 της οδηγίας 2011/95, το οποίο φέρει τον τίτλο «Υπεύθυνοι δίωξης ή σοβαρής βλάβης», προβλέπει τα εξής: «Στους υπεύθυνους δίωξης ή σοβαρής βλάβης συμπεριλαμβάνονται:
|
14 |
Το άρθρο 12 της εν λόγω οδηγίας, το οποίο επιγράφεται «Αποκλεισμός από το καθεστώς πρόσφυγα», προβλέπει στην παράγραφο 1 τα εξής: «Υπήκοος τρίτης χώρας ή ανιθαγενής αποκλείεται από το καθεστώς πρόσφυγα εφόσον:
|
Η διαφορά της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα
15 |
Ο SW, ανιθαγενής παλαιστινιακής καταγωγής, γεννήθηκε το 1976 στον Λίβανο, όπου έζησε έως ότου εγκατέλειψε τη χώρα αυτή τον Φεβρουάριο του 2019 και έφθασε στη Γαλλία στις 11 Αυγούστου 2019. Από τη δικογραφία που έχει στη διάθεσή του το Δικαστήριο προκύπτει ότι ο SW πάσχει εκ γενετής από σοβαρή γενετική διαταραχή που απαιτεί περίθαλψη την οποία η UNRWA, ελλείψει οικονομικών μέσων, δεν ήταν σε θέση να του παράσχει. |
16 |
Με απόφαση της 11ης Οκτωβρίου 2019, ο γενικός διευθυντής του OFPRA απέρριψε την αίτηση του SW να υπαχθεί στο καθεστώς του πρόσφυγα ή, άλλως, στο καθεστώς επικουρικής προστασίας. |
17 |
Με απόφαση της 9ης Δεκεμβρίου 2020, το Cour nationale du droit d’asile (εθνικό δικαστήριο αρμόδιο για θέματα ασύλου, Γαλλία) ακύρωσε την απόφαση αυτή και αναγνώρισε στον SW την ιδιότητα του πρόσφυγα. |
18 |
Ο OFPRA άσκησε αναίρεση κατά της απόφασης αυτής ενώπιον του Conseil d’État (Συμβουλίου της Επικρατείας, Γαλλία). |
19 |
Ο OFPRA υποστηρίζει ότι το Cour nationale du droit d’asile (εθνικό δικαστήριο αρμόδιο για θέματα ασύλου) υπέπεσε σε πολλαπλή πλάνη περί το δίκαιο. Κατ’ αρχάς, δεν ερεύνησε αν ο SW είχε αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη ζώνη επιχειρήσεων της UNRWA λόγω απειλών για την ασφάλειά του. Εν συνεχεία, ισχυρίζεται ότι το ως άνω δικαστήριο έκρινε εσφαλμένως ότι η αδυναμία της UNRWA να χρηματοδοτήσει την κατάλληλη για την κατάσταση της υγείας ανιθαγενούς παλαιστινιακής καταγωγής τριτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη συνιστά λόγο παύσης της αποτελεσματικής προστασίας εκ μέρους του οργανισμού αυτού, ο οποίος λόγος παρέχει στον εν λόγω ανιθαγενή τη δυνατότητα να διεκδικήσει τα ευεργετήματα της Σύμβασης της Γενεύης. Τέλος, κατά τον OFPRA, το ως άνω δικαστήριο κακώς έκρινε ότι η UNRWA έπρεπε να θεωρηθεί ότι δεν μπορούσε να εκπληρώσει την αποστολή συνδρομής που της έχει ανατεθεί, παρά το γεγονός ότι η ανάληψη των εξόδων για την τριτοβάθμια περίθαλψη δεν αποτελούσε μέρος της αποστολής αυτής και ότι δεν αποδείχθηκε ότι ο SW δεν μπορούσε να λάβει κατάλληλη θεραπεία στον Λίβανο. |
20 |
Το αιτούν δικαστήριο υπενθυμίζει ότι, κατά το ψήφισμα 74/83, οι επιχειρήσεις της UNRWA πραγματοποιούνται με στόχο «την καλή διαβίωση, την προστασία και την ανθρώπινη ανάπτυξη των Παλαιστινίων προσφύγων» και αποσκοπούν στη «συνδρομή για την αντιμετώπιση των ουσιωδών αναγκών τους σε θέματα υγείας, εκπαίδευσης και διαβίωσης». Επομένως, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 1, σημείο Δ, της Σύμβασης της Γενεύης, η τελευταία δεν εφαρμόζεται στην περίπτωση ανιθαγενούς παλαιστινιακής καταγωγής εφόσον αυτός απολαύει πράγματι της συνδρομής ή της προστασίας της UNRWA, όπως αυτή ορίζεται ανωτέρω. |
21 |
Με την απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2012, Abed El Karem El Kott κ.λπ. (C‑364/11, EU:C:2012:826), το Δικαστήριο έκρινε ότι το άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη περίοδος, της οδηγίας 2004/83/ΕΚ του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για θέσπιση ελάχιστων απαιτήσεων για την αναγνώριση και το καθεστώς των υπηκόων τρίτων χωρών ή των απάτριδων ως προσφύγων ή ως προσώπων που χρήζουν διεθνούς προστασίας για άλλους λόγους (ΕΕ 2004, L 304, σ. 12), του οποίου το περιεχόμενο επαναλαμβάνεται αυτολεξεί στο άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη περίοδος, της οδηγίας 2011/95, έχει την έννοια ότι στην παύση της προστασίας ή συνδρομής εκ μέρους άλλου, πλην της UNHCR, οργάνου ή οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών «για οποιοδήποτε λόγο» περιλαμβάνεται επίσης η περίπτωση προσώπου ως προς το οποίο η ως άνω προστασία ή συνδρομή, της οποίας αυτό έχει όντως κάνει χρήση, παύει για λόγο που εκφεύγει του ελέγχου του και είναι ανεξάρτητος της βουλήσεώς του. Εναπόκειται στις αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση της υποβληθείσας από το πρόσωπο αυτό αιτήσεως παροχής ασύλου να εξακριβώσουν, βάσει εξατομικευμένης αξιολογήσεως της αιτήσεως, αν το πρόσωπο αυτό εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη ζώνη επιχειρήσεων του ως άνω οργάνου ή οργανισμού, πράγμα το οποίο συμβαίνει στην περίπτωση που το ως άνω πρόσωπο βρισκόταν σε προσωπική κατάσταση σοβαρής ανασφάλειας και το οικείο όργανο ή οργανισμός αδυνατούσε να του διασφαλίσει, εντός της ζώνης αυτής, συνθήκες διαβιώσεως οι οποίες συνάδουν προς την αποστολή του εν λόγω οργάνου ή οργανισμού. |
22 |
Εν προκειμένω, από την απόφαση της 9ης Δεκεμβρίου 2020 του Cour nationale du droit d’asile (εθνικού δικαστηρίου αρμόδιου για θέματα ασύλου) προκύπτει ότι, προκειμένου να αποφανθεί ότι η προστασία ή η συνδρομή της UNRWA έναντι του SW είχε παύσει και ότι, ως εκ τούτου, ο SW δικαιούτο αυτοδικαίως να του αναγνωριστεί η ιδιότητα του πρόσφυγα, σύμφωνα με το άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη περίοδος, της οδηγίας 2011/95, το δικαστήριο αυτό έκρινε ότι είχε αποδειχθεί ότι η UNRWA δεν ήταν σε θέση να παράσχει στον SW επαρκή πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη από την οποία εξαρτάται η επιβίωσή του και, επομένως, να του διασφαλίσει συνθήκες διαβίωσης σύμφωνες προς την αποστολή συνδρομής που της έχει ανατεθεί, μέχρι του σημείου να τον περιαγάγει σε προσωπική κατάσταση σοβαρής ανασφάλειας ικανής να τον αναγκάσει να εγκαταλείψει τον Λίβανο. |
23 |
Υπό τις συνθήκες αυτές, το Conseil d’État (Συμβούλιο της Επικρατείας) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:
|
Επί των προδικαστικών ερωτημάτων
24 |
Με τα προδικαστικά ερωτήματα, τα οποία πρέπει να εξεταστούν από κοινού, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν και, ενδεχομένως, υπό ποιες προϋποθέσεις το άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη περίοδος, της οδηγίας 2011/95 έχει την έννοια ότι η προστασία ή η συνδρομή της UNRWA παύει όταν ο οργανισμός αυτός δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσει σε ανιθαγενή παλαιστινιακής καταγωγής υπαγόμενο στην εν λόγω προστασία ή συνδρομή την πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη και θεραπευτική αγωγή που απαιτεί η κατάσταση της υγείας του. |
25 |
Προκειμένου να δοθεί απάντηση στα ερωτήματα αυτά, υπενθυμίζεται ότι, κατά το άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, πρώτη περίοδος, της οδηγίας 2011/95, υπήκοος τρίτης χώρας ή ανιθαγενής αποκλείεται από το καθεστώς πρόσφυγα εφόσον «εμπίπτει στο πεδίο του άρθρου 1 σημείο Δ της σύμβασης της Γενεύης, το οποίο αφορά την παροχή προστασίας ή συνδρομής από όργανα ή οργανισμούς των Ηνωμένων Εθνών, εκτός της UNHCR». |
26 |
Το άρθρο 1, σημείο Δ, πρώτο εδάφιο, της Σύμβασης της Γενεύης ορίζει ότι η Σύμβαση αυτή δεν εφαρμόζεται επί προσώπων τα οποία «απολαύουν σήμερον» προστασίας ή συνδρομής παρεχομένης «ουχί υπό του Υπάτου Αρμοστού των Ηνωμένων Εθνών διά τους πρόσφυγας, αλλά εκ μέρους ετέρου οργάνου ή Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών». |
27 |
Η UNRWA είναι οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών που συστάθηκε για την προστασία και παροχή συνδρομής στους Παλαιστινίους υπό την ιδιότητά τους ως «Παλαιστινίων προσφύγων». Η εντολή της εκτείνεται σε ζώνη επιχειρήσεων η οποία περιλαμβάνει πέντε τομείς, τη Λωρίδα της Γάζας, τη Δυτική Όχθη (συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ), την Ιορδανία, τον Λίβανο και τη Συρία. |
28 |
Λαμβανομένης υπόψη της αποστολής που της έχει ανατεθεί, η UNRWA πρέπει να θεωρηθεί ως διακριτός από την UNHCR οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος παρέχει προστασία ή συνδρομή, κατά την έννοια του άρθρου 1, στοιχείο Δ, της Συμβάσεως της Γενεύης. |
29 |
Συγκεκριμένα, κάθε πρόσωπο, όπως ο SW, το οποίο είναι εγγεγραμμένο στην UNRWA, δικαιούται προστασίας και συνδρομής από τον οργανισμό αυτόν προκειμένου να διατηρεί ως πρόσφυγας ένα επίπεδο καλής διαβίωσης [απόφαση της 3ης Μαρτίου 2022, Secretary of State for the Home Department (Καθεστώς πρόσφυγα ανιθαγενούς παλαιστινιακής καταγωγής), C‑349/20, EU:C:2022:151, σκέψη 47 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία]. |
30 |
Λόγω του ειδικού αυτού προσφυγικού καθεστώτος που ισχύει στις ως άνω περιοχές της Εγγύς Ανατολής για τους Παλαιστινίους, τα πρόσωπα που έχουν εγγραφεί στην UNRWA αποκλείονται κατ’ αρχήν από το καθεστώς του πρόσφυγα στην Ένωση, βάσει του άρθρου 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, πρώτη περίοδος, της οδηγίας 2011/95, που αντιστοιχεί στο άρθρο 1, σημείο Δ, πρώτο εδάφιο, της Σύμβασης της Γενεύης [απόφαση της 13ης Ιανουαρίου 2021, Bundesrepublik Deutschland (Καθεστώς πρόσφυγα ενός ανιθαγενούς παλαιστινιακής καταγωγής), C‑507/19, EU:C:2021:3, σκέψη 49 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία]. |
31 |
Εντούτοις, από το άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη περίοδος, της οδηγίας 2011/95, το οποίο αντιστοιχεί στο άρθρο 1, σημείο Δ, δεύτερο εδάφιο, της Σύμβασης της Γενεύης, προκύπτει ότι, αν η προστασία ή η συνδρομή της UNRWA παύσει για οποιονδήποτε λόγο, χωρίς να έχει διευθετηθεί οριστικά η κατάσταση των εν λόγω προσώπων σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, τα πρόσωπα αυτά θα δικαιούνται αυτοδικαίως τα ευεργετήματα της οδηγίας 2011/95 [πρβλ. απόφαση της 3ης Μαρτίου 2022, Secretary of State for the Home Department (Καθεστώς πρόσφυγα ανιθαγενούς παλαιστινιακής καταγωγής), C‑349/20, EU:C:2022:151, σκέψη 49 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία]. |
32 |
Δεν αμφισβητείται ότι η κατάσταση των δικαιούχων της παρεχόμενης από την UNRWA συνδρομής δεν έχει διευθετηθεί οριστικά μέχρι σήμερα, όπως προκύπτει από τα διαδοχικά ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. |
33 |
Όσον αφορά την έννοια της παύσης της προστασίας ή συνδρομής της UNRWA, κατά το άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη περίοδος, της οδηγίας 2011/95, διευκρινίζεται ότι η τελευταία αυτή διάταξη αντιστοιχεί κατ’ ουσίαν στο άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2004/83 και, ως εκ τούτου, η νομολογία σχετικά με τη δεύτερη αυτή διάταξη είναι κρίσιμη για την ερμηνεία της πρώτης [απόφαση της 13ης Ιανουαρίου 2021, Bundesrepublik Deutschland (Καθεστώς πρόσφυγα ενός ανιθαγενούς παλαιστινιακής καταγωγής), C‑507/19, EU:C:2021:3, σκέψη 37]. |
34 |
Συναφώς, υπό το κράτος της οδηγίας 2004/83, το Δικαστήριο έχει, βεβαίως, διευκρινίσει ότι απλώς και μόνον η αναχώρηση του ενδιαφερομένου από τη ζώνη επιχειρήσεων της UNRWA, ανεξαρτήτως του λόγου της αναχώρησης αυτής, δεν μπορεί να άρει τον αποκλεισμό από το καθεστώς του πρόσφυγα τον οποίο προβλέπει το άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, πρώτη περίοδος, της οδηγίας αυτής και ότι, ως εκ τούτου, η απλή απουσία από τη ζώνη αυτή ή η εκούσια απόφαση εγκατάλειψής της δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως παύση της συνδρομής της UNRWA (πρβλ. απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2012, Abed El Karem El Kott κ.λπ. (C‑364/11, EU:C:2012:826, σκέψεις 55 και 59). |
35 |
Εντούτοις, το Δικαστήριο έχει διευκρινίσει ότι, αντιθέτως προς τη θέση που προέβαλε η Βελγική Κυβέρνηση στο πλαίσιο της υπό κρίση προδικαστικής παραπομπής, η παύση της προστασίας ή συνδρομής που παρέχει οργανισμός ή όργανο, όπως η UNRWA, μπορεί να οφείλεται όχι μόνο στην κατάργηση του οργανισμού ή του οργάνου, αλλά και στην αδυναμία του να εκπληρώσει την αποστολή του (πρβλ. απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2012, Abed El Karem El Kott κ.λπ. (C‑364/11, EU:C:2012:826, σκέψη 56). |
36 |
Επομένως, όταν η απόφαση του ενδιαφερόμενου προσώπου να εγκαταλείψει τη ζώνη επιχειρήσεων της UNRWA οφείλεται σε λόγους ανεξάρτητους της βουλήσεώς του, η κατάσταση αυτή μπορεί να οδηγήσει στη διαπίστωση ότι η συνδρομή της οποίας τύγχανε το πρόσωπο αυτό έχει παύσει κατά την έννοια του άρθρου 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη περίοδος, της οδηγίας 2011/95 (βλ., κατ’ αναλογίαν, απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2012, Abed El Karem El Kott κ.λπ. (C‑364/11, EU:C:2012:826, σκέψη 59). |
37 |
Η ερμηνεία αυτή συνάδει προς τον σκοπό του εν λόγω άρθρου 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη περίοδος, ο οποίος είναι, ιδίως, η διασφάλιση της συνέχειας της προστασίας των Παλαιστινίων προσφύγων, υπό την ιδιότητά τους αυτή, με αποτελεσματικά μέσα προστασίας ή συνδρομής και όχι μόνο με την εξασφάλιση της υπάρξεως οργάνου ή οργανισμού επιφορτισμένου με την παροχή της ως άνω συνδρομής ή προστασίας, μέχρις ότου η κατάστασή τους διευθετηθεί οριστικά σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών (πρβλ. απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2012, Abed El Karem El Kott κ.λπ., C‑364/11, EU:C:2012:826, σκέψεις 60 και 62). |
38 |
Στο πλαίσιο αυτό, επισημαίνεται ότι, σε αντίθεση με τις παρατηρήσεις της Βελγικής και της Γαλλικής Κυβέρνησης, προκειμένου να κριθεί αν έχει παύσει η προστασία ή η συνδρομή της UNRWA, κατά την έννοια του άρθρου 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη περίοδος, της οδηγίας 2011/95, λόγω του ότι ο αιτών διεθνή προστασία υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη ζώνη επιχειρήσεων του οργανισμού αυτού, δεν είναι αναγκαίο να αποδειχθεί ότι η UNRWA ή το κράτος στο έδαφος του οποίου αυτή δραστηριοποιείται είχε την πρόθεση πρόκλησης βλάβης ή αποστέρησης της συνδρομής από τον αιτούντα, διά πράξεων ή παραλείψεων. Αρκεί να αποδειχθεί ότι η συνδρομή ή προστασία της UNRWA είχε πράγματι παύσει για οποιονδήποτε λόγο, με συνέπεια ο οργανισμός αυτός να μην είναι πλέον σε θέση, για λόγους αντικειμενικούς ή συνδεόμενους με την ατομική κατάσταση του αιτούντος διεθνή προστασία, να του εξασφαλίσει τις συνθήκες διαβίωσης που συνάδουν προς την αποστολή με την οποία είναι επιφορτισμένος [πρβλ. απόφαση της 3ης Μαρτίου 2022, Secretary of State for the Home Department (Καθεστώς πρόσφυγα ανιθαγενούς παλαιστινιακής καταγωγής), C‑349/20, EU:C:2022:151, σκέψη 72]. |
39 |
Συναφώς, από το ψήφισμα 74/83 προκύπτει, μεταξύ άλλων, ότι η UNRWA παρέχει υγειονομική αρωγή στους Παλαιστίνιους πρόσφυγες, καθόσον εξακολουθούν να χρειάζονται βοήθεια για την κάλυψη των βασικών αναγκών τους στον τομέα της υγείας, δεδομένου ότι η κατάστασή τους δεν έχει ακόμη διευθετηθεί οριστικά, όπως επισημάνθηκε στη σκέψη 32 της παρούσας απόφασης. |
40 |
Επομένως, η υγειονομική αρωγή προς τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες όσον αφορά τις βασικές ανάγκες τους αποτελεί μέρος της αποστολής της UNRWA και, ως εκ τούτου, η για οποιονδήποτε λόγο αδυναμία της UNRWA να παράσχει την εν λόγω υγειονομική αρωγή συνεπάγεται την παύση της συνδρομής της κατά την έννοια του άρθρου 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη περίοδος, της οδηγίας 2011/95. |
41 |
Συναφώς, όπως επισήμανε κατ’ ουσίαν ο γενικός εισαγγελέας στα σημεία 50, 61 και 62 των προτάσεών του, η αποστολή της UNRWA στον υγειονομικό τομέα συνίσταται στην παροχή υγειονομικής και φαρμακευτικής περίθαλψης που ανταποκρίνεται στις βασικές ανάγκες των προσώπων που ζητούν τη συνδρομή της, ανεξαρτήτως της ποιότητας της περίθαλψης ή των φαρμάκων που είναι αναγκαία προς τον σκοπό αυτόν. Επομένως, η αποστολή αυτή δεν μπορεί να εξαρτάται από την επιχειρησιακή της ικανότητα να παρέχει την εν λόγω υγειονομική και φαρμακευτική περίθαλψη. |
42 |
Πράγματι, όπως παρατήρησε η Επιτροπή, η ερμηνεία την οποία υποστηρίζουν η Βελγική και η Γαλλική Κυβέρνηση και κατά την οποία, όταν η UNRWA δεν παρέχει συγκεκριμένο είδος συνδρομής, πρέπει να θεωρείται ότι το συγκεκριμένο είδος δεν εμπίπτει στην αποστολή της, με αποτέλεσμα η μη παροχή να μη συνεπάγεται τη διαπίστωση της παύσης της συνδρομής εκ μέρους του οργανισμού αυτού, θα ισοδυναμούσε με περιορισμό της έννοιας της «αποστολής» της UNRWA μόνο στις παροχές στις οποίες πράγματι προβαίνει, αποκλειομένων εκείνων στις οποίες, καίτοι εμπίπτουν στην εντολή της, δεν προβαίνει, λόγω, μεταξύ άλλων, δημοσιονομικών περιορισμών. Η ερμηνεία αυτή εκθέτει τους ενδιαφερομένους στον κίνδυνο να μην μπορούν στην πράξη να τύχουν αποτελεσματικής διεθνούς προστασίας, λαμβανομένων υπόψη, αφενός, της αδυναμίας της UNRWA και, αφετέρου, του κατ’ αρχήν αποκλεισμού τους από το καθεστώς του πρόσφυγα. |
43 |
Τούτου λεχθέντος, η αδυναμία παροχής συγκεκριμένης περίθαλψης ή θεραπείας δεν μπορεί αφ’ εαυτής να δικαιολογήσει το συμπέρασμα ότι η προστασία ή η συνδρομή της UNRWA έχει παύσει, κατά την έννοια του άρθρου 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη περίοδος, της οδηγίας 2011/95. |
44 |
Πράγματι, κατά τη νομολογία, προκειμένου να διαπιστωθεί ότι η προστασία ή η συνδρομή της UNRWA έχει παύσει και, ως εκ τούτου, ότι ο ενδιαφερόμενος εξαναγκάζεται να εγκαταλείψει τη ζώνη επιχειρήσεων του οργανισμού αυτού, είναι αναγκαίο το πρόσωπο αυτό να ευρίσκεται σε προσωπική κατάσταση σοβαρής ανασφάλειας και ο εν λόγω οργανισμός να αδυνατεί να του εξασφαλίσει, εντός της ως άνω ζώνης, συνθήκες διαβιώσεως οι οποίες συνάδουν προς την αποστολή με την οποία αυτός είναι επιφορτισμένος (απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2012, Abed El Karem El Kott κ.λπ., C‑364/11, EU:C:2012:826, σκέψη 63). |
45 |
Από τα προεκτεθέντα προκύπτει ότι, αφενός, το γεγονός ότι οι παροχές υγείας που παρέχονται από την UNRWA είναι κατώτερες εκείνων που θα μπορούσε να λάβει ο ενδιαφερόμενος αν του αναγνωριζόταν το καθεστώς του πρόσφυγα σε ένα κράτος μέλος δεν αρκεί προκειμένου να γίνει δεκτό ότι εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη ζώνη επιχειρήσεων της UNRWA. |
46 |
Αφετέρου, όπως επισήμανε κατ’ ουσίαν ο γενικός εισαγγελέας στα σημεία 80 και 81 των προτάσεών του, ένας ανιθαγενής παλαιστινιακής καταγωγής πρέπει να θεωρείται ότι εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη ζώνη αυτή στην περίπτωση που η αδυναμία λήψης της αναγκαίας για την κατάσταση της υγείας του περίθαλψης εκ μέρους της UNRWA συνεπάγεται γι’ αυτόν πραγματικό κίνδυνο επικείμενου θανάτου ή έκθεσης σε σοβαρή, ραγδαία και μη αναστρέψιμη επιδείνωση της κατάστασης της υγείας του ή σε σημαντική μείωση του προσδόκιμου ζωής του. |
47 |
Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να εξακριβώσει την ύπαρξη τέτοιου κινδύνου βάσει εξατομικευμένης αξιολόγησης όλων των κρίσιμων στοιχείων [πρβλ. απόφαση της 3ης Μαρτίου 2022, Secretary of State for the Home Department (Καθεστώς πρόσφυγα ανιθαγενούς παλαιστινιακής καταγωγής), C‑349/20, EU:C:2022:151, σκέψη 50 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία]. |
48 |
Κατόπιν των ανωτέρω σκέψεων, στα προδικαστικά ερωτήματα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη περίοδος, της οδηγίας 2011/95 έχει την έννοια ότι η προστασία ή η συνδρομή της UNRWA πρέπει να θεωρείται ότι έχει παύσει όταν ο οργανισμός αυτός δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσει σε ανιθαγενή παλαιστινιακής καταγωγής υπαγόμενο στην εν λόγω προστασία ή συνδρομή την πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη και θεραπευτική αγωγή χωρίς τις οποίες αυτός διατρέχει πραγματικό κίνδυνο επικείμενου θανάτου ή έκθεσης σε σοβαρή, ραγδαία και μη αναστρέψιμη επιδείνωση της κατάστασης της υγείας του ή σε σημαντική μείωση του προσδόκιμου ζωής του. Στο εθνικό δικαστήριο απόκειται να διακριβώσει την ύπαρξη τέτοιου κινδύνου. |
Επί των δικαστικών εξόδων
49 |
Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται. |
Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (τέταρτο τμήμα) αποφαίνεται: |
Το άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη περίοδος, της οδηγίας 2011/95/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2011, σχετικά με τις απαιτήσεις για την αναγνώριση των υπηκόων τρίτων χωρών ή των απάτριδων ως δικαιούχων διεθνούς προστασίας, για ένα ενιαίο καθεστώς για τους πρόσφυγες ή για τα άτομα που δικαιούνται επικουρική προστασία και για το περιεχόμενο της παρεχόμενης προστασίας, |
έχει την έννοια ότι: |
η προστασία ή η συνδρομή της Υπηρεσίας Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA) πρέπει να θεωρείται ότι έχει παύσει όταν ο οργανισμός αυτός δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσει σε ανιθαγενή παλαιστινιακής καταγωγής υπαγόμενο στην εν λόγω προστασία ή συνδρομή την πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη και θεραπευτική αγωγή χωρίς τις οποίες αυτός διατρέχει πραγματικό κίνδυνο επικείμενου θανάτου ή έκθεσης σε σοβαρή, ραγδαία και μη αναστρέψιμη επιδείνωση της κατάστασης της υγείας του ή σε σημαντική μείωση του προσδόκιμου ζωής του. Στο εθνικό δικαστήριο απόκειται να διακριβώσει την ύπαρξη τέτοιου κινδύνου. |
(υπογραφές) |
( *1 ) Γλώσσα διαδικασίας: η γαλλική.