Το έγγραφο αυτό έχει ληφθεί από τον ιστότοπο EUR-Lex
Έγγραφο 61991CJ0060
Judgment of the Court (Second Chamber) of 19 March 1992. # Criminal proceedings against José António Batista Morais. # Reference for a preliminary ruling: Tribunal de Relação de Lisboa - Portugal. # Free movement of persons and services - Purely internal situation - Community driving licence - Harmonization. # Case C-60/91.
Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 19ης Μαρτίου 1992.
Ποινική δίκη κατά José António Batista Morais.
Αίτηση για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως: Tribunal de Relação de Lisboa - Πορτογαλία.
Ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων και υπηρεσιών - Καθαρώς εσωτερική κατάσταση - Κοινοτική άδεια οδηγήσεως - Εναρμόνιση.
Υπόθεση C-60/91.
Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 19ης Μαρτίου 1992.
Ποινική δίκη κατά José António Batista Morais.
Αίτηση για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως: Tribunal de Relação de Lisboa - Πορτογαλία.
Ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων και υπηρεσιών - Καθαρώς εσωτερική κατάσταση - Κοινοτική άδεια οδηγήσεως - Εναρμόνιση.
Υπόθεση C-60/91.
Συλλογή της Νομολογίας 1992 I-02085
Αναγνωριστικό ECLI: ECLI:EU:C:1992:140
ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΜΗΜΑ) ΤΗΣ 19ΗΣ ΜΑΡΤΙΟΥ 1992. - ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ ΚΑΤΑ JOSE ANTONIO BATISTA MORAIS. - ΑΙΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΠΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΣ: TRIBUNAL DA RELACAO DE LISBOA - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ. - ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ - ΑΜΙΓΩΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΑΔΕΙΑ ΟΔΗΓΗΣΕΩΣ - ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ. - ΥΠΟΘΕΣΗ C-60/91.
Συλλογή της Νομολογίας του Δικαστηρίου 1992 σελίδα I-02085
Περίληψη
Διάδικοι
Σκεπτικό της απόφασης
Απόφαση για τα δικαστικά έξοδα
Διατακτικό
++++
1. Ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων - Ελευθερία εγκαταστάσεως - Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών - Διατάξεις της Συνθήκης - Μη εφαρμογή σε κατάσταση καθαρώς εσωτερική κράτους μέλους
(Συνθήκη ΕΟΚ, άρθρα 52 και 59)
2. Ανταγωνισμός - Κοινοτικοί κανόνες - Υποχρεώσεις των κρατών μελών - Απαγόρευση διευκολύνσεως αντίθετων προς τον ανταγωνισμό πρακτικών οι οποίες επηρεάζουν το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών - Νομοθεσία περιορίζουσα τις δραστηριότητες των σχολών οδηγήσεως εντός των ορίων του δήμου ή της κοινότητας όπου είναι εγκατεστημένες - Συμβατό
(Συνθήκη ΕΟΚ, άρθρα 5, εδ. 2, και 85 PAR 1)
3. Μεταφορές - Κοινοτική άδεια οδηγήσεως - Εξετάσεις - Προσδιορισμός του τόπου διεξαγωγής της εξετάσεως των υποψηφίων οδηγών αυτοκινήτου - Διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών - Υποχρέωση εξασφαλίσεως της εκπαιδεύσεως στην οδήγηση αυτοκινήτου σε αυτοκινητοδρόμους - 'Ελλειψη
(Οδηγία 80/1263 του Συμβουλίου)
1. Oι κανόνες της Συνθήκης περί της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων και υπηρεσιών δεν αφορούν τα εμπόδια τα οποία πλήττουν τους πολίτες κράτους μέλους στο έδαφός του, οσάκις η κατάσταση στην οποία βρίσκονται δεν υπάγεται σε καμία από τις καταστάσεις τις οποίες ρυθμίζει το κοινοτικό δίκαιο.
2. Τα κράτη μέλη έχουν την υποχρέωση, δυνάμει του άρθρου 5, δεύτερο εδάφιο, της Συνθήκης, να μη θεσπίζουν ή διατηρούν σε ισχύ νομοθετικά μέτρα ικανά να εξαφανίσουν την πρακτική αποτελεσματικότητα των περί ανταγωνισμού κανόνων που εφαρμόζονται στις επιχειρήσεις. 'Ενα εθνικό νομοθετικό μέτρο είναι πάντως ικανό να εμποδίσει την εφαρμογή του άρθρου 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης, μόνο εάν οι αντίθετες προς τον ανταγωνισμό πρακτικές τις οποίες ευνοεί μπορούν να επηρεάσουν το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών, πράγμα το οποίο προϋποθέτει ότι το εν λόγω μέτρο έχει ως αποτέλεσμα να εμποδίσει τη διείσδυση στην αγορά νέων εγχωρίων και αλλοδαπών ανταγωνιστών. Τούτο δεν ισχύει προκειμένου περί νομοθεσίας η οποία περιορίζει τις δραστηριότητες σχολής οδηγήσεως εντός των ορίων του δήμου ή της κοινότητας όπου είναι εγκατεστημένη η σχολή αυτή.
3. Η οδηγία 80/1263, περί καθιερώσεως κοινοτικής αδείας οδηγήσεως, απονέμει στα κράτη μέλη, όσον αφορά τον προσδιορισμό του τόπου διεξαγωγής της εξετάσεως των υποψηφίων οδηγών αυτοκινήτου, διακριτική ευχέρεια η οποία τους επιτρέπει να λαμβάνουν υπόψη, εκτός της δυνατότητας προσβάσεως σε ορισμένο είδος δρόμων, λόγους αναγόμενους στην ανάγκη εξασφαλίσεως ομοιόμορφης εξετάσεως σε όλο το έδαφος του κράτους ή στην προστασία της
οδικής ασφάλειας. Δεν επιβάλλει, κατά συνέπεια, στα κράτη μέλη να οργανώνουν την εξέταση των υποψηφίων οδηγών αυτοκινήτου στους αυτοκινητοδρόμους, οσάκις οι αυτοκινητόδρομοι βρίσκονται σε προσιτή απόσταση από το εξεταστικό κέντρο, ούτε τα υποχρεώνει, επομένως, να μεριμνούν ώστε οι υποψήφιοι οδηγοί να εκπαιδεύονται στην οδήγηση αυτοκινήτου σε τέτοιες οδούς.
Στην υπόθεση C-60/91,
που έχει ως αντικείμενο αίτηση του Tribunal de Relacao de Lisboa προς το Δικαστήριο, κατ' εφαρμογή του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΟΚ, με την οποία ζητείται, στο πλαίσιο της ποινικής δίκης που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου κατά του
Jose Antonio Batista Morais,
η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία των κανόνων της Συνθήκης περί της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων και υπηρεσιών και περί του ανταγωνισμού, καθώς και της οδηγίας 80/1263/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 4ης Δεκεμβρίου 1980, περί καθιερώσεως κοινοτικής άδειας οδηγήσεως (ΕΕ ειδ. έκδ. 13/010, σ. 89),
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (δεύτερο τμήμα),
συγκείμενο από τους F. A. Schockweiler, πρόεδρο τμήματος, G. F. Mancini και J. L. Murray, δικαστές,
γενικός εισαγγελέας: F. G. Jacobs
γραμματέας: H. A. Ruehl, κύριος υπάλληλος διοικήσεως,
έχοντας υπόψη τις γραπτές παρατηρήσεις που κατέθεσαν:
- ο Jose Antonio Batista Morais, εκπροσωπούμενος από τον Joao Casinha, δικηγόρο Λισσαβώνας,
- η εισαγγελική αρχή του Tribunal de Relacao de Lisboa, εκπροσωπουμένη από την Maria Helena Delgado Antonio, εισαγγελέα,
- η Πορτογαλική Κυβέρνηση, εκπροσωπουμένη από τον Luis Inez Fernandes, διευθυντή της Νομικής Υπηρεσίας της Γενικής Διευθύνσεως Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων του Υπουργείου Εξωτερικών, και τον Pedro Coelho, μέλος της Νομικής Υπηρεσίας της Γενικής Διευθύνσεως Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων του ιδίου Yπουργείου,
- η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπροσωπούμενη από τον John E. Collins, του Treasury Solicitor' s Department,
- η Eπιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπουμένη από τους Antonio Caeiro, νομικό σύμβουλο, και Xavier Lewis, μέλος της Νομικής Υπηρεσίας,
έχοντας υπόψη την έκθεση ακροατηρίου,
αφού άκουσε τις προφορικές παρατηρήσεις της Πορτογαλικής Κυβερνήσεως, της Κυβερνήσεως του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπροσωπουμένης από τους John E. Collins και Andrew Macnab, barrister, και της Επιτροπής, κατά την επ' ακροατηρίου συζήτηση της 14ης Ιανουαρίου 1992,
αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα, που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 13ης Φεβρουαρίου 1992,
εκδίδει την ακόλουθη
Απόφαση
1 Με Διάταξη της 10ης Δεκεμβρίου 1990, που περιήλθε στο Δικαστήριο στις 13 Φεβρουαρίου 1991, το Tribunal de Relacao de Lisboa υπέβαλε, δυνάμει του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΟΚ, τέσσερα προδικαστικά ερωτήματα ως προς την ερμηνεία των κανόνων της Συνθήκης περί της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων και υπηρεσιών και περί του ανταγωνισμού, καθώς και της οδηγίας 80/1263/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 4ης Δεκεμβρίου 1980, περί καθιερώσεως κοινοτικής αδείας οδηγήσεως (ΕΕ ειδ. έκδ. 13/010, σ. 89).
2 Τα ερωτήματα αυτά ανέκυψαν στο πλαίσιο ποινικής διώξεως που άσκησε η εισαγγελική αρχή κατά του Jose Antonio Batista Morais, εκπαιδευτή σχολής οδηγήσεως αυτοκινήτων που εδρεύει στη Λισσαβώνα, ο οποίος κατηγορείται ότι παρέδιδε μαθήματα οδηγήσεως αυτοκινήτου σε αυτοκινητόδρομο ευρισκόμενο εντός δήμου όμορου προς τον δήμο Λισσαβώνας. Συγκεκριμένα, η πορτογαλική νομοθεσία ανάγει σε πταίσμα την παράδοση μαθημάτων οδηγήσεως στο έδαφος δήμου ή κοινότητας άλλων από εκείνους όπου εδρεύει η σχολή οδηγήσεως.
3 Ο Batista Morais άσκησε έφεση κατά της αποφάσεως του πρωτοβαθμίου δικαστηρίου με την οποία καταδικάστηκε σε πρόστιμο, ισχυριζόμενος ότι η εθνική νομοθεσία είναι αντίθετη προς την οδηγία 80/1263, κατά το μέτρο που δεν καθιστά δυνατή την εκπαίδευση στους αυτοκινητοδρόμους.
4 Στο πλαίσιο της κατ' έφεση δίκης το Tribunal de Relacao de Lisboa αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία μέχρις ότου το Δικαστήριο αποφανθεί επί των ακολούθων προδικαστικών ερωτημάτων:
"1) Μπορεί ή πρέπει η διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 7 του πορτογαλικού νομοθετικού διατάγματος 6/82 να θεωρηθεί ότι συνιστά παράβαση των κανόνων περί της ελεύθερης κυκλοφορίας
των προσώπων και των υπηρεσιών, και συγκεκριμένα των διατάξεων των άρθρων 52, 53, 54, παράγραφοι 2 και 3, στοιχείο γ, 56 και 57 της Συνθήκης (περί του δικαιώματος εγκαταστάσεως), 60, στοιχείο α, 63, παράγραφος 2, και 65 της ίδιας Συνθήκης (περί της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών), 85, παράγραφος 1, στοιχείο γ (περί των κανόνων ανταγωνισμού), και ότι, ως εκ τούτου, δεν έχει εφαρμογή στο εσωτερικό δίκαιο;
2) Πρέπει ή δεν πρέπει οι κανόνες της Συνθήκης περί της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων, υπηρεσιών και εμπορευμάτων, που αφορούν τους πολίτες ή τα εμπορεύματα ενός κράτους σε σχέση προς καταστάσεις που ανακύπτουν σε άλλο κράτος μέλος της Κοινότητας, να εφαρμόζονται και στις περιπτώσεις στις οποίες τα πιθανά εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία πλήττουν τους πολίτες μιας και της αυτής χώρας και εντός του εδάφους της;
3) Μπορεί ή πρέπει η οδηγία 80/1263/ΕΟΚ, ακόμη και όταν αφορά τις εξετάσεις για την απόκτηση αδείας οδηγήσεως, να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι η εκπαίδευση στην οδήγηση πρέπει να γίνεται υπό προϋποθέσεις παρεμφερείς με εκείνες της εξετάσεως, ιδίως δε να διεξάγεται, κατά το μέτρο του δυνατού, σε αυτοκινητοδρόμους και υπό τις διάφορες συνθήκες κυκλοφορίας οι οποίες συνιστώνται για την εξέταση;
4) Τέλος, έχει η εν λόγω οδηγία τον χαρακτήρα απλής οδηγίας, σύμφωνα με το άρθρο 189 της Συνθήκης, κατά το οποίο αφήνεται στην αρμοδιότητα των εθνικών αρχών η επιλογή του τύπου και των μέσων με τα οποία θα τη θέσουν σε εφαρμογή (είναι δηλαδή απλώς πράξη προς μεταφορά), ή, αντιθέτως, παρά το ότι ονομάζεται οδηγία, πρέπει να θεωρείται ως οδηγία γενικής ή υποχρεωτικής ισχύος, όπως είναι οι εκδιδόμενες σύμφωνα με τα άρθρα 56, 63 και 87 της Συνθήκης;"
5 Στην έκθεση ακροατηρίου αναπτύσσονται διεξοδικώς τα πραγματικά περιστατικά της υποθέσεως της κύριας δίκης, η εξέλιξη της διαδικασίας και οι γραπτές παρατηρήσεις που κατατέθηκαν στο Δικαστήριο. Τα στοιχεία αυτά της δικογραφίας δεν επαναλαμβάνονται κατωτέρω, παρά μόνο καθόσον απαιτείται για τη συλλογιστική του Δικαστηρίου.
6 Χάριν διευκολύνσεως της συλλογιστικής ενδείκνυται να εξεταστεί πρώτα το δεύτερο ερώτημα, με το οποίο ερωτάται, κατ' ουσίαν, αν οι κανόνες της Συνθήκης περί της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων και
υπηρεσιών αφορούν τα εμπόδια που πλήττουν τους πολίτες κράτους μέλους στο έδαφός του.
7 Για να δοθεί απάντηση στο ερώτημα αυτό, πρέπει να υπομνηστεί ότι, κατά πάγια νομολογία, οι διατάξεις της Συνθήκης περί της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων και υπηρεσιών δεν εφαρμόζονται στις δραστηριότητες των οποίων όλα τα στοιχεία αφορούν ένα και μόνο κράτος μέλος (βλ., τελευταίως, την απόφαση της 28ης Ιανουαρίου 1992, C-330/90 και C-331/90, Lopez Brea, Συλλογή 1992, σ. Ι-323).
8 Από τα πραγματικά περιστατικά, όπως εκτέθηκαν από το εθνικό δικαστήριο στη Διάταξη περί παραπομπής, συνάγεται ότι η διαφορά της κύριας δίκης αφορά Πορτογάλο υπήκοο ο οποίος ασκεί στην Πορτογαλία δραστηριότητα εκπαιδευτή σε σχολή οδηγήσεως αυτοκινήτων και ότι η κατάσταση στην οποία βρίσκεται δεν υπάγεται σε καμία από τις καταστάσεις τις οποίες ρυθμίζει το κοινοτικό δίκαιο.
9 Επομένως, στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι οι κανόνες της Συνθήκης περί της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων και υπηρεσιών δεν αφορούν τα εμπόδια τα οποία πλήττουν τους πολίτες κράτους μέλους στο έδαφός του, οσάκις η κατάσταση στην οποία βρίσκονται δεν υπάγεται σε καμία από τις καταστάσεις τις οποίες ρυθμίζει το κοινοτικό δίκαιο.
10 Λαμβανομένης υπόψη της απαντήσεως στο δεύτερο ερώτημα, το πρώτο ερώτημα πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι το αιτούν δικαστήριο διερωτάται αν η εθνική ρύθμιση η οποία περιορίζει τις δραστηριότητες των σχολών οδηγήσεως αυτοκινήτων εντός των ορίων του δήμου ή της
κοινότητας όπου είναι εγκατεστημένες αντιβαίνει προς το άρθρο 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης.
11 Συναφώς, πρέπει να υπομνησθεί ότι, κατά πάγια νομολογία, τα κράτη έχουν την υποχρέωση, δυνάμει του άρθρου 5, δεύτερο εδάφιο, της Συνθήκης, να μη θίγουν με την εθνική νομοθεσία τους την πλήρη και ομοιόμορφη εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου και να μη θεσπίζουν ή διατηρούν σε ισχύ μέτρα ικανά να εξαφανίσουν την πρακτική αποτελεσματικότητα των περί ανταγωνισμού κανόνων που εφαρμόζονται στις επιχειρήσεις (βλ. κυρίως, την απόφαση της 29ης Ιανουρίου 1985, 231/83, Cullet, Συλλογή 1985, σ. 305, σκέψη 16).
12 Χωρίς να χρειάζεται να εξεταστεί αν και σε ποιο βαθμό μια ρύθμιση όπως η βαλλομένη στην υπόθεση της κύριας δίκης ευνοεί, καθιστά υποχρεωτική ή αναπόφευκτη οποιαδήποτε από τις πρακτικές επιχειρήσεως τις οποίες αφορά το άρθρο 85 της Συνθήκης, αρκεί να επισημανθεί ότι η διάταξη αυτή μπορεί να τύχει εφαρμογής μόνο κατά το μέτρο που οι υποτιθέμενες αντίθετες προς τον ανταγωνισμό πρακτικές είναι ικανές να επηρεάσουν το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών.
13 'Ομως, η προϋπόθεση αυτή πληρούται μόνο αν έχει αποδειχθεί ότι η εθνική νομοθεσία, όπως η δέσμη παρεμφερών συμβάσεων που συνάπτονται στη σχετική αγορά, θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα να εμποδίσει τη διείσδυση στην αγορά νέων εγχωρίων και αλλοδαπών ανταγωνιστών (βλ. την απόφαση της 28ης Φεβρουαρίου 1991, C-234/89, Δηλιμίτηs, Συλλογή 1991, σ. Ι-935). Διαπιστώνεται ωστόσο ότι εθνική νομοθεσία όπως η βαλλομένη στην υπόθεση της κυρίας δίκης δεν μπορεί να έχει τέτοιο αποτέλεσμα.
14 Υπό τις συνθήκες αυτές, στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι εθνική ρύθμιση περιορίζουσα τις δραστηριότητες σχολής οδηγήσεως εντός των ορίων του δήμου ή της κοινότητας όπου είναι εγκατεστημένη η σχολή αυτή δεν αντιβαίνει προς το άρθρο 85 της Συνθήκης.
15 Με το τρίτο προδικαστικό ερώτημα, το εθνικό δικαστήριο ερωτά, κατ' ουσίαν, αν η οδηγία 80/1263 επιβάλλει στα κράτη μέλη να οργανώνουν την εξέταση των υποψηφίων οδηγών στους αυτοκινητοδρόμους, οσάκις οι αυτοκινητόδρομοι βρίσκονται σε προσιτή απόσταση από το εξεταστικό κέντρο, και, ως εκ τούτου, να μεριμνούν επίσης ώστε οι υποψήφιοι οδηγοί να εκπαιδεύονται στην οδήγηση αυτοκινήτων σε τέτοιες οδούς.
16 Για να δοθεί απάντηση στο ερώτημα αυτό, πρέπει να επισημανθεί κατ' αρχάς ότι η οδηγία 80/1263 εντάσσεται στο πλαίσιο διαδικασίας προοδευτικής εναρμονίσεως των εθνικών συστημάτων εξετάσεων των υποψηφίων οδηγών αυτοκινήτων και περιορίζεται να επιβάλει, με το παράρτημα ΙΙ, ορισμένο αριθμό ελαχίστων προϋποθέσεων, χωρίς να αποσκοπεί στην ολική εναρμόνιση των ρυθμίσεων που αφορούν τις εξετάσεις των υποψηφίων οδηγών.
17 Πρέπει να υπομνησθεί στη συνέχεια ότι το παράρτημα ΙΙ, που φέρει τον τίτλο "Ελάχιστες προϋποθέσεις για την εξέταση των υποψηφίων οδηγών", προβλέπει στην παράγραφο 9, όσον αφορά τον τόπο διεξαγωγής της πρακτικής εξετάσεως, ότι το σχετικό με τη συμπεριφορά του υποψηφίου στην κυκλοφορία τμήμα της εξετάσεως θα διεξάγεται, εφόσον αυτό είναι δυνατόν, σε δρόμους που βρίσκονται έξω από τις κατοικημένες περιοχές και σε αυτοκινητοδρόμους καθώς και μέσα στην αστική κυκλοφορία.
18 Τόσο από τον σκοπό της οδηγίας όσο και από τη διατύπωση της παραγράφου 9 του παραρτήματος ΙΙ συνάγεται ότι τα κράτη μέλη διαθέτουν, όσον αφορά τον προσδιορισμό του τόπου διεξαγωγής της
εξετάσεως των υποψηφίων οδηγών αυτοκινήτου, διακριτική ευχέρεια η οποία τους επιτρέπει να λαμβάνουν υπόψη, εκτός της δυνατότητας προσβάσεως σε ορισμένο είδος δρόμων, λόγους αναγόμενους στην ανάγκη εξασφαλίσεως ομοιόμορφης εξετάσεως σε όλο το έδαφος του κράτους ή στην προστασία της οδικής ασφάλειας.
19 Υπό τις συνθήκες αυτές, στο τρίτο ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι η οδηγία 80/1263 δεν επιβάλλει στα κράτη μέλη να οργανώνουν την εξέταση των υποψηφίων οδηγών αυτοκινήτου στους αυτοκινητοδρόμους, οσάκις οι αυτοκινητόδρομοι βρίσκονται σε προσιτή απόσταση από το εξεταστικό κέντρο, ούτε τα υποχρεώνει, επομένως, να μεριμνούν ώστε οι υποψήφιοι οδηγοί να εκπαιδεύονται στην οδήγηση αυτοκινήτου σε τέτοιες οδούς.
20 Λαμβανομένης υπόψη της απαντήσεως που δόθηκε στο τρίτο ερώτημα, παρέλκει η απάντηση στο τέταρτο ερώτημα.
Επί των δικαστικών εξόδων
21 Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν η Πορτογαλική Κυβέρνηση, η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, που κατέθεσαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο δεν αποδίδονται. Δεδομένου ότι η διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κυρίας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ' αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων.
Για τους λόγους αυτούς,
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (δεύτερο τμήμα),
κρίνοντας επί των ερωτημάτων που του υπέβαλε με Διάταξη της 10ης Δεκεμβρίου 1990 το Tribunal de Relacao de Lisboa, αποφαίνεται:
1) Oι κανόνες της Συνθήκης ΕΟΚ περί της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων και υπηρεσιών δεν αφορούν τα εμπόδια τα οποία πλήττουν τους πολίτες κράτους μέλους στο έδαφός του, οσάκις η κατάσταση στην οποία βρίσκονται δεν υπάγεται σε καμία από τις καταστάσεις τις οποίες ρυθμίζει το κοινοτικό δίκαιο.
2) Eθνική ρύθμιση περιορίζουσα τις δραστηριότητες σχολής οδηγήσεως εντός των ορίων του δήμου ή της κοινότητας όπου είναι εγκατεστημένη η σχολή αυτή δεν αντιβαίνει προς το άρθρο 85 της Συνθήκης.
3) Η οδηγία 80/1263/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 4ης Δεκεμβρίου 1980, περί καθιερώσεως κοινοτικής άδειας οδηγήσεως, δεν επιβάλλει στα κράτη μέλη να οργανώνουν την εξέταση των υποψηφίων οδηγών αυτοκινήτου στους αυτοκινητοδρόμους, οσάκις οι αυτοκινητόδρομοι βρίσκονται σε προσιτή απόσταση από το εξεταστικό κέντρο, ούτε τα υποχρεώνει, επομένως, να μεριμνούν ώστε οι υποψήφιοι οδηγοί να εκπαιδεύονται στην οδήγηση αυτοκινήτου σε τέτοιες οδούς.