61985J0067

++++

1 . Προσφυγή ακυρώσεως - Φυσικά ή νομικά πρόσωπα - Πράξεις που τα αφορούν άμεσα και ατομικά - Απόφαση που απευθύνεται σε κράτος μέλος και με την οποία απαγορεύεται η ενίσχυση προς τους καλλιεργητές δενδροκηπευτικών υπό τη μορφή προτιμησιακής τιμής του αερίου - Προσφυγή καλλιεργητή δενδροκηπευτικών που δικαιούται της τιμής αυτής - Απαράδεκτο - Προσφυγή οργανισμού εκπροσωπούντος τους καλλιεργητές δενδροκηπευτικών - Συμμετοχή στη συμφωνία για τον καθορισμό της τιμής και στη διαδικασία ενώπιον της Επιτροπής - Παραδεκτό

( Συνθήκη ΕΟΚ, άρθρα 93, παράγραφος 2, και 173, δεύτερη παράγραφος )

2 . Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη - 'Εννοια - Ενίσχυση χορηγούμενη από οργανισμό ελεγχόμενο από το δημόσιο - Προτιμησιακή τιμή μιας πηγής ενεργείας υπέρ μιας κατηγορίας επιχειρήσεων, η οποία δεν δικαιολογείται από οικονομική άποψη

( Συνθήκη ΕΟΚ, άρθρο 92, παράγραφος 1 )

3 . Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη - Προσβολή του ανταγωνισμού - Επιρροή του εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών

( Συνθήκη ΕΟΚ, άρθρο 92, παράγραφος 1 )

4 . Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη - Απόφαση της Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται το ασυμβίβαστο μιας ενισχύσεως με την κοινή αγορά - Παράλειψη προσδιορισμού του επιπέδου στο οποίο θα έπρεπε να αυξηθεί η τιμή μιας πηγής ενεργείας που συνιστά απαγορευόμενη ενίσχυση - Παράβαση ουσιώδους τύπου - Δεν υφίσταται

( Συνθήκη ΕΟΚ, άρθρο 93, παράγραφος 2 )

1 . 'Οσοι δεν είναι αποδέκτες της αποφάσεως δεν μπορούν να ισχυριστούν ότι η απόφαση τους αφορά ατομικά, κατά την έννοια του άρθρου 173, δεύτερη παράγραφος, της Συνθήκης, παρά μόνο αν η απόφαση αυτή τους βλάπτει λόγω ορισμένων ιδιοτήτων που προσιδιάζουν σ' αυτούς ή λόγω μιας πραγματικής καταστάσεως που τους χαρακτηρίζει σε σχέση με κάθε άλλο πρόσωπο και για το λόγο αυτό τους εξατομικεύει κατά τρόπο ανάλογο με τον αποδέκτη .

Η απόφαση της Επιτροπής που απευθύνεται σε κράτος μέλος και απαγορεύει μια κρατική ενίσχυση υπό τη μορφή προτιμησιακής τιμής για την παροχή αερίου στους καλλιεργητές δενδροκηπευτικών δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αφορά ατομικά τους καλλιεργητές αυτούς . Πράγματι η απόφαση αυτή τους αφορά μόνο λόγω της αντικειμενικής τους ιδιότητας ως καλλιεργητών δενδροκηπευτικών εγκατεστημένων στο εν λόγω κράτος μέλος και δικαιουμένων της προτιμησιακής τιμής, όπως ακριβώς συμβαίνει και με οποιονδήποτε άλλο επαγγελματία που βρίσκεται στην ίδια κατάσταση .

Αντιθέτως, δικαιούται να ασκήσει προσφυγή ακυρώσεως κατά της αποφάσεως αυτής ο οργανισμός δημοσίου δικαίου που ιδρύθηκε με σκοπό την προάσπιση των κοινών συμφερόντων των επιχειρηματιών, στον τομέα της γεωργίας, στο πλαίσιο της εξυπηρετήσεως του γενικού συμφέροντος, εφόσον ο οργανισμός αυτός συμμετέσχε, ως εκπρόσωπος των οργανώσεων των καλλιεργητών δενδροκηπευτικών, στις διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό της τιμής παροχής του αερίου, περιλαμβάνεται μεταξύ αυτών που υπέγραψαν τη συμφωνία με την οποία καθορίστηκε η επίμαχη τιμή, συμμετέσχε ενεργά στη διαδικασία του άρθρου 93, παράγραφος 2, της Συνθήκης και υποχρεώθηκε, κατόπιν της αποφάσεως, να συνάψει νέα συμφωνία .

2 . Μπορεί να χαρακτηριστεί ως κρατική ενίσχυση ο καθορισμός, υπέρ μιας κατηγορίας επιχειρήσεων, της τιμής μιας πηγής ενεργείας σε επίπεδο κατώτερο αυτού που θα επιλεγόταν κανονικά, εφόσον η τιμή αυτή, η οποία καθορίζεται από οργανισμό ενεργούντα υπό τον έλεγχο και τις οδηγίες των δημοσίων αρχών, μπορεί να καταλογιστεί στο οικείο κράτος μέλος, το οποίο, αντίθετα από ό,τι οι συνήθεις επιχειρηματίες, χρησιμοποιεί την εξουσία του προκειμένου να παρέχει στους καταναλωτές ενεργείας ένα χρηματικό όφελος, παραιτούμενο από το κέρδος που θα μπορούσε κανονικά να πραγματοποιήσει .

Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει στην περίπτωση κατά την οποία η τιμή είναι, στο πλαίσιο της οικείας αγοράς, αντικειμενικά δικαιολογημένη από οικονομικούς λόγους, όπως η ανάγκη αντιμετωπίσεως του ανταγωνισμού άλλων πηγών ενεργείας στην αγορά αυτή, των οποίων η τιμή είναι ενδεχομένως ανταγωνιστική σε σχέση με την τιμή της εξεταζομένης πηγής ενεργείας . Για την εκτίμηση του κατά πόσον πράγματι υφίσταται ο ανταγωνισμός αυτός, επιβάλλεται να ληφθούν υπόψη όχι μόνο οι αντίστοιχες τιμές, αλλά και οι αναγκαίες δαπάνες για τη στροφή προς άλλη πηγή ενεργείας, όπως το κόστος αντικαταστάσεως και αποσβέσεως των εγκαταστάσεων θερμάνσεως .

3 . Συνιστά ενίσχυση ικανή να νοθεύσει τον ανταγωνισμό, κατά την έννοια του άρθρου 92 της Συνθήκης, η μείωση από τις δημόσιες αρχές κατά 5,5 % περίπου της τιμής της ενέργειας για έναν τομέα της οικονομίας, εφόσον στον τομέα αυτό το κόστος της ενέργειας αντιπροσωπεύει το 25 έως 30 % του συνολικού κόστους εκμεταλλεύσεως .

Υφίσταται επηρεασμός του εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών όταν η κατ' αυτόν τον τρόπο ενισχυόμενη παραγωγή αντιπροσωπεύει σε ορισμένα προϊόντα το 65 % της κοινοτικής παραγωγής, το 91 % δε της παραγωγής αυτής εξάγεται, ενώ σε άλλα προϊόντα αντιπροσωπεύει το 75 % της κοινοτικής παραγωγής, εξάγεται δε το 68 %.

4 . Δεν συνιστά παράβαση ουσιώδους τύπου το γεγονός ότι η απόφαση της Επιτροπής που απαγορεύει την κρατική ενίσχυση που εμφανίζεται υπό τη μορφή προτιμησιακής τιμής μιας πηγής ενεργείας υπέρ μιας κατηγορίας επιχειρήσεων δεν προσδιορίζει, μολονότι βάλλει σαφώς κατά της υπάρξεως υπερβολικά χαμηλής τιμής, το επίπεδο στο οποίο πρέπει να αυξηθεί η τιμή προκειμένου να εξαλειφθεί κάθε στοιχείο ενισχύσεως .

Στις συνεκδικαζόμενες υποθέσεις 67, 68 και 70/85,

Kwekerij Gebroeders van der Kooy BV, εταιρία περιορισμένης ευθύνης, με έδρα το Zevenhuizen,

και

Johannes Wilhelmus van Vliet, δενδροκαλλιεργητής, κάτοικος Uithoorn, Vuurlijn 27,

εκπροσωπούμενοι και οι δύο από τον A . J . Braakman, δικηγόρο Ρόττερνταμ, με αντίκλητο στο Λουξεμβούργο το δικηγόρο Lambert H . Dupong, 14 A, rue des Bains ( υπόθεση 67/85 ),

Landbouwschap, με έδρα τη Χάγη, εκπροσωπούμενος από τον A . J . Braakman, δικηγόρο Ρόττερνταμ, με αντίκλητο στο Λουξεμβούργο το δικηγόρο Lambert H . Dupong, 14 A, rue des Bains ( υπόθεση 68/85 ),

και

Βασίλειο των Κάτω Χωρών, εκπροσωπούμενο από τον D . J . Keur, βοηθό νομικό σύμβουλο στο Υπουργείο Εξωτερικών, με τόπο επιδόσεων στο Λουξεμβούργο την πρεσβεία των Κάτω Χωρών, 5, rue C . M . Spoo ( υπόθεση 70/85 ),

προσφεύγοντες,

κατά

Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενης από τον R . C . Fischer, νομικό σύμβουλο, με αντίκλητο στο Λουξεμβούργο τον Γεώργιο Κρεμλή, κτίριο Jean Monnet, Kirchberg,

καθής,

υποστηριζόμενης από

Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, εκπροσωπούμενη από τους Seidel και Loschelder, με τόπο επιδόσεων στο Λουξεμβούργο την πρεσβεία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, 20-22, avenue Emile Reuter,

Βασίλειο της Δανίας, εκπροσωπούμενο από τον L . Mikaelsen, νομικό σύμβουλο στο Υπουργείο Εξωτερικών, με αντίκλητο στο Λουξεμβούργο τον Ib Bodenhagen, επιτετραμμένο στην πρεσβεία της Δανίας, 11 Β, boulevard Joseph-II,

και

Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, εκπροσωπούμενο από τον R . N . Ricks, του Treasury Solicitor' s Department, με τόπο επιδόσεων στο Λουξεμβούργο την πρεσβεία του Ηνωμένου Βασιλείου, 28, boulevard Royal,

παρεμβαίνοντες,

που έχουν ως αντικείμενο την ακύρωση της αποφάσεως 85/215 της Επιτροπής, της 13ης Φεβρουαρίου 1985, σχετικά με την προτιμησιακή τιμή του φυσικού αερίου για τους Ολλανδούς που καλλιεργούν δενδροκηπευτικά ( ΕΕ L 97, σ . 49 ),

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

συγκείμενο από τους Mackenzie Stuart, πρόεδρο, G . Bosco, O . Due και J . C . Moitinho de Almeida, προέδρους τμήματος, T . Koopmans, U . Everling, K . Bahlmann, Y . Galmot, Κ . Κακούρη, R . Joliet και F . Schockweiler, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας : Sir Gordon Slynn

γραμματέας : P . Heim

έχοντας υπόψη την έκθεση για την επ' ακροατηρίου συζήτηση και κατόπιν της προφορικής διαδικασίας της 18ης Δεκεμβρίου 1986,

αφού άκουσε το γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 2ας Απριλίου 1987,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1 Με τρία δικόγραφα που κατέθεσαν στη γραμματεία του Δικαστηρίου στις 15 και 16 Μαρτίου 1985, η Kwekerij Gebroeders van der Kooy BV, εταιρία περιορισμένης ευθύνης με έδρα το Zevenhuizen, και ο J . W . van Vliet, καλλιεργητής δενδροκηπευτικών και κάτοικος Uithoorn, o Landbouwschap, οργανισμός δημοσίου δικαίου με έδρα τη Χάγη, και το Βασίλειο των Κάτω Χωρών άσκησαν, δυνάμει του άρθρου 173, πρώτη και δεύτερη παράγραφος, της Συνθήκης ΕΟΚ, προσφυγή με την οποία ζητούν την ακύρωση της αποφάσεως 85/215 της Επιτροπής, της 13ης Φεβρουαρίου 1985, σχετικά με την προτιμησιακή τιμή του φυσικού αερίου για τους Ολλανδούς που καλλιεργούν δενδροκηπευτικά ( ΕΕ L 97, σ . 49 ).

2 Με το άρθρο 1 της αποφάσεως αυτής η Επιτροπή διαπίστωσε ότι "η ενίσχυση την οποία αποτελεί η προτιμησιακή τιμή του φυσικού αερίου που εφαρμόζεται στις Κάτω Χώρες για την καλλιέργεια δενδροκηπευτικών σε θερμοκήπια από την 1η Οκτωβρίου 1984 είναι ασυμβίβαστη με την κοινή αγορά κατά την έννοια του άρθρου 92 της Συνθήκης και, επομένως, πρέπει να καταργηθεί ". Με το άρθρο 2 της ίδιας αποφάσεως προβλέπεται ότι "οι Κάτω Χώρες ανακοινώνουν στην Επιτροπή πριν από τις 15 Μαρτίου 1985 τα μέτρα που έλαβαν για να συμμορφωθούν προς τις διατάξεις του άρθρου 1 ".

3 Στις αιτιολογικές σκέψεις της απόφασης αυτής, η Επιτροπή αναφέρει ότι στις Κάτω Χώρες οι τιμές του φυσικού αερίου για τους καλλιεργητές δενδροκηπευτικών σε θερμοκήπια αποτελούν το αντικείμενο συμφωνιών μεταξύ, αφενός, της NV Nederlandse Gasunie de Groningen, επιχειρήσεως ιδιωτικού δικαίου, το 50 % των κεφαλαίων της οποίας ανήκει αμέσως ή εμμέσως στο ολλανδικό δημόσιο, ενώ το υπόλοιπο σε δυο ιδιωτικές εταιρίες πετρελαίου, και, αφετέρου, του Landbouwschap, οργανισμού δημοσίου δικαίου, συσταθέντος για την προστασία των κοινών συμφερόντων των επιχειρηματιών του τομέα της γεωργίας στο πλαίσιο του σεβασμού του γενικού συμφέροντος . Στις συμφωνίες αυτές συμμετέχει επίσης η Vereniging van Exploitanten van Gasbedrijven in Nederland ( Vegin ), ένωση των τοπικών εταιριών διανομής αερίου .

4 Οι κατ' αυτόν τον τρόπο συμφωνούμενες τιμές, όπως όλες οι τιμές που ορίζει η Gasunie, υπόκεινται από το 1963, σύμφωνα με σχετική σύμβαση, στην έγκριση του Υπουργού Οικονομίας .

5 'Ηδη από το 1981 η Επιτροπή είχε θεωρήσει ότι η ισχύουσα κατά την εποχή εκείνη τιμή για τα δενδροκηπευτικά αποτελούσε προτιμησιακή τιμή, επειδή προβλέπονταν ιδιαίτερα πλεονεκτικοί όροι για τους εγκατεστημένους στις Κάτω Χώρες καλλιεργητές δενδροκηπευτικών . Κατά συνέπεια, η Επιτροπή είχε κρίνει, με την απόφαση 82/73 της 15ης Δεκεμβρίου 1981 ( ΕΕ L 37, σ . 29 ), ότι επρόκειτο περί ενισχύσεως ασυμβίβαστης με το άρθρο 92 της Συνθήκης ΕΟΚ και είχε επιβάλει στις Κάτω Χώρες την κατάργησή της .

6 'Υστερα από την απόφαση αυτή, κατά της οποίας είχαν εν τω μεταξύ ασκηθεί τρεις προσφυγές ακυρώσεως σύμφωνα με το άρθρο 173 της Συνθήκης ΕΟΚ, ορίστηκε, κατόπιν διαπραγματεύσεων, νέα τιμή . Η τιμή αυτή, η οποία έλαβε την έγκριση της Επιτροπής, είχε ως αποτέλεσμα την ευθυγράμμιση της τιμής για την καλλιέργεια δενδροκηπευτικών προς την τιμή που ίσχυε για τη βιομηχανία ( και συγκεκριμένα προς τη βιομηχανική τιμή την καλούμενη "D ") με μία προσαύξηση κατά 0,5 εκατοστά ( cents ) του φιορινιού ανά κυβικό μέτρο . Εξάλλου, η τιμή αυτή συνοδευόταν από ρήτρα τρίμηνης αναθεωρήσεως, ανάλογη προς αυτή που ίσχυε για τη βιομηχανία, και επρόκειτο να εφαρμοστεί από την 1η Απριλίου 1983 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 1984 .

7 Η θέσπιση αυτής της νέας τιμής συνεπαγόταν την κατάργηση της αποφάσεως 82/73 και την παραίτηση των προσφευγόντων από τις ασκηθείσες κατά της αποφάσεως αυτής προσφυγές .

8 Στις 28 Σεπτεμβρίου 1984 συνήφθη μεταξύ των Gasunie, Vegin και Landbouwschap νέα σύμβαση περί καθορισμού των σχετικών τιμών για την περίοδο από 1η Οκτωβρίου 1984 μέχρι 1η Οκτωβρίου 1985 . Με τη νέα διατίμηση προβλέπεται κατ' ουσία ότι για το αέριο που χρησιμοποιείται στην καλλιέργεια δενδροκηπευτικών θα ισχύει η μέση τιμή του 1983, προσαυξημένη κατά ένα σταθερό ποσοστό 10 %. Ως εκ τούτου, η ανώτατη τιμή του αερίου ορίστηκε σε 42,5 cents/m3 .

9 Κατά της νέας αυτής τιμής, την οποία η ολλανδική κυβέρνηση της γνωστοποίησε με έγγραφο της 4ης Οκτωβρίου 1984, η Επιτροπή κίνησε τη διαδικασία που προβλέπει το άρθρο 93, παράγραφος 2, της Συνθήκης και τελικώς εξέδωσε την προσβαλλόμενη στην υπό κρίση υπόθεση απόφαση 85/215 .

10 Με δικόγραφα που περιήλθαν στη γραμματεία του Δικαστηρίου στις 24 Απριλίου, 25 Απριλίου και 21 Ιουνίου 1985, οι κυβερνήσεις του Βασιλείου της Δανίας, της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας ζήτησαν αντίστοιχα να παρέμβουν στις υπό κρίση υποθέσεις υπέρ της Επιτροπής . Με Διατάξεις της 8ης Μαΐου, 26ης Ιουνίου και 18ης Σεπτεμβρίου 1985, το Δικαστήριο επέτρεψε στις εν λόγω κυβερνήσεις να παρέμβουν .

11 Στην έκθεση για την επ' ακροατηρίου συζήτηση αναπτύσσονται διεξοδικώς η εξέλιξη της διαδικασίας καθώς και οι ισχυρισμοί και τα επιχειρήματα των διαδίκων . Τα στοιχεία αυτά της δικογραφίας δεν επαναλαμβάνονται πιο κάτω παρά μόνο καθόσον απαιτείται για να σχηματίσει κρίση το Δικαστήριο .

Επί του παραδεκτού

Ι - Υπόθεση 67/85

12 Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι η προσφυγή της εταιρίας Van der Kooy και του Van Vliet δεν είναι παραδεκτή κατά το άρθρο 173, δεύτερη παράγραφος . Σχετικά υπογραμμίζει ότι από την ενίσχυση, της οποίας το σύννομο αμφισβητείται με την απόφαση 85/215, ωφελούνται όλοι οι ολλανδοί καλλιεργητές δενδροκηπευτικών που χρησιμοποιούν φυσικό αέριο για τη θέρμανση των θερμοκηπίων τους . Δεδομένου ότι πρόκειται περί ενισχύσεως από την οποία ωφελείται μια ευρύτατη κατηγορία επιχειρηματιών, η απόφαση της Επιτροπής περί καταργήσεως της ενισχύσεως αυτής δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αφορά ατομικώς τους προσφεύγοντες καλλιεργητές δενδροκηπευτικών .

13 Δυνάμει του άρθρου 173, δεύτερη παράγραφος, της Συνθήκης, προϋπόθεση του παραδεκτού της προσφυγής ακυρώσεως που ασκείται από ιδιώτη κατά αποφάσεως που δεν απευθύνεται σ' αυτόν είναι η εν λόγω απόφαση να τον αφορά άμεσα και ατομικά . Εν προκειμένω, δεδομένου ότι η εταιρία Van der Kooy και ο Van Vliet δεν περιλαμβάνονται μεταξύ των αποδεκτών της επίδικης αποφάσεως, πρέπει να εξεταστεί αν, παρ' όλα αυτά, η απόφαση αυτή τους αφορά άμεσα και ατομικά .

14 Σχετικά πρέπει να υπομνηστεί ότι, όπως έχει ήδη δεχτεί το Δικαστήριο ( βλέπε ιδίως αποφάσεις της 15ης Ιουλίου 1963, Plaumann, 25/62, Rec . 1963, σ . 205, και της 14ης Ιουλίου 1983, Spijker, 213/82, Συλλογή 1983, σ . 2559 ), μια απόφαση που απευθύνεται σε άλλο πρόσωπο δεν είναι δυνατό να αφορά ατομικά τρίτους παρά μόνο αν η απόφαση αυτή τους βλάπτει λόγω ορισμένων ιδιοτήτων που προσιδιάζουν σ' αυτούς ή λόγω μιας πραγματικής καταστάσεως που τους χαρακτηρίζει σε σχέση με κάθε άλλο πρόσωπο και για το λόγο αυτό τους εξατομικεύει κατά τρόπο ανάλογο με τον αποδέκτη .

15 Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει εν προκειμένω . Η επίδικη απόφαση αφορά τους προσφεύγοντες αποκλειστικά λόγω της αντικειμενικής τους ιδιότητας ως καλλιεργητών δενδροκηπευτικών εγκατεστημένων στις Κάτω Χώρες και δικαιουμένων της προτιμησιακής τιμής του αερίου, όπως ακριβώς συμβαίνει και με οποιονδήποτε άλλο καλλιεργητή δενδροκηπευτικών που βρίσκεται στην ίδια κατάσταση . Επομένως, η απόφαση αποτελεί ως προς αυτούς ένα μέτρο γενικού περιεχομένου το οποίο εφαρμόζεται σε αντικειμενικά προσδιοριζόμενες καταστάσεις και παράγει έννομα αποτελέσματα έναντι μιας κατηγορίας προσώπων που ορίζεται κατά τρόπο γενικό και αφηρημένο . Κατά συνέπεια, η επίδικη απόφαση δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αφορά ατομικά τους προσφεύγοντες .

16 Για τους λόγους αυτούς, η προσφυγή στην υπόθεση 67/85 πρέπει να κηρυχθεί απαράδεκτη .

ΙΙ - Υπόθεση 68/85

17 Η Επιτροπή προτείνει επίσης ένσταση απαραδέκτου κατά της προσφυγής του Landbouwschap .

18 Κατά τη γνώμη της, έστω και αν υποτεθεί ότι ο

Landbouwschap ενήργησε ως εκπρόσωπος των καλλιεργητών δενδροκηπευτικών στις διαπραγματεύσεις με την Gasunie για τον καθορισμό της τιμής του αερίου, η πράξη που θίγει τα γενικά συμφέροντα μιας κατηγορίας πολιτών δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αφορά άμεσα και ατομικά, κατά την έννοια του άρθρου 173, δεύτερη παράγραφος, έναν οργανισμό συσταθέντα για την προώθηση των συλλογικών συμφερόντων της εν λόγω κατηγορίας ( βλέπε αποφάσεις του Δικαστηρίου της 18ης Μαρτίου 1975, Union syndicale, 72/74, Rec . 1975, σ . 401, και της 28ης Μαρτίου 1982, Groupement des Agences de voyages, 135/81, Συλλογή 1982, σ . 3799 ).

19 Η ένσταση αυτή δεν μπορεί να γίνει δεκτή .

20 Πρέπει, καταρχάς, να αναγνωριστεί ότι, αντίθετα προς ό,τι υποστήριξε η Επιτροπή, ο Landbouwschap ενεργεί, όσον αφορά τις τιμές του αερίου, ως εκπρόσωπος των οργανώσεων των καλλιεργητών δενδροκηπευτικών .

21 Μολονότι η απόφαση 85/215 δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αφορά άμεσα και ατομικά τον Landbouwschap ως δικαιούχο της επίμαχης ενισχύσεως, εντούτοις, όπως ορθώς υποστήριξε ο οργανισμός αυτός, η απόφαση 85/215 τον θίγει ως διαπραγματευτή των τιμών του αερίου προς το συμφέρον των καλλιεργητών δενδροκηπευτικών .

22 Εξάλλου, πρέπει να παρατηρηθεί ότι ο Landbouwschap συμμετέσχε ενεργώς υπό την ιδιότητά του αυτή στη διαδικασία του άρθρου 93, παράγραφος 2, υποβάλλοντας γραπτές παρατηρήσεις στην Επιτροπή και διατηρώντας στενή επαφή με τις αρμόδιες υπηρεσίες καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας .

23 Τέλος, ο Landbouwschap περιλαμβάνεται μεταξύ αυτών που υπέγραψαν τη συμφωνία με την οποία καθορίστηκε η τιμή κατά της οποίας βάλλει η Επιτροπή και για το λόγο αυτό αναφέρεται επανειλημμένα στην απόφαση 85/215 . Πάντοτε για τον ίδιο λόγο, ο οργανισμός αυτός υποχρεώθηκε, προκειμένου να εκτελεστεί η απόφαση αυτή, να αρχίσει νέες διαπραγματεύσεις με την Gasunie για τον καθορισμό της τιμής του αερίου και να συνάψει νέα συμφωνία .

24 Επομένως, πρέπει να συναχθεί το συμπέρασμα ότι, ενόψει των συγκεκριμένων περιστάσεων, ο Landbouwschap είχε δικαίωμα να ασκήσει προσφυγή ακυρώσεως, βάσει του άρθρου 173, δεύτερη παράγραφος, κατά της αποφάσεως 85/215 της Επιτροπής .

25 Από τις προηγούμενες σκέψεις συνάγεται ότι η ένσταση απαραδέκτου που πρότεινε η Επιτροπή στην υπόθεση 68/85 πρέπει να απορριφθεί .

Επί της ουσίας

26 Κατά της αποφάσεως 85/215 ο Landbouwschap και το Βασίλειο των Κάτω Χωρών αναπτύσσουν με τις προσφυγές τους διάφορους λόγους ακυρώσεως, οι οποίοι μπορούν να συνοψιστούν ως εξής :

- παράβαση του άρθρου 92 της Συνθήκης

- παράβαση ουσιώδους τύπου

- ανεπαρκής αιτιολογία .

Ι - Επί του λόγου ακυρώσεως που αντλείται από την παράβαση του άρθρου 92

27 Πρέπει να τονιστεί ότι, κατά το άρθρο 92, παράγραφος 1, "ενισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή ή από τα κράτη ή με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό διά της ευνοϊκής μεταχειρίσεως ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής είναι ασυμβίβαστες με την κοινή αγορά, κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ κρατών μελών συναλλαγές, εκτός αν η παρούσα Συνθήκη ορίζει άλλως ".

28 Καταρχάς, επιβάλλεται η παρατήρηση ότι στην υπό κρίση υπόθεση τίθεται το πρόβλημα αν η τιμή μιας πηγής ενεργείας, που έχει καθοριστεί σε επίπεδο κατώτερο αυτού που θα επιλεγόταν κανονικώς, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ενίσχυση, όταν υπεύθυνο για τον καθορισμό είναι το οικείο κράτος μέλος και συντρέχουν οι λοιπές προϋποθέσεις του άρθρου 92 . Υπό τις συνθήκες αυτές, το κράτος ή η μονάδα την οποία επηρεάζει δεν ορίζει την τιμή όπως ένας συνήθης επιχειρηματίας, αλλά τη χρησιμοποιεί, όπως ακριβώς συμβαίνει και με ορισμένες επιχειρήσεις στις οποίες χορηγεί ενίσχυση, προκειμένου να παρέχει στους καταναλωτές ενεργείας χρηματικό όφελος, παραιτούμενο από το κέρδος που θα μπορούσε κανονικά να πραγματοποιήσει . Εν προκειμένω, οι προσφεύγοντες, καίτοι αναγνωρίζουν ότι η συμφερότερη τιμή που ισχύει για ορισμένη κατηγορία επιχειρήσεων μπορεί να αποτελεί μέτρο ενισχύσεως, αρνούνται ότι αυτό συμβαίνει και με την επίδικη τιμή .

29 Σχετικά πρέπει να υπομνησθεί ότι η τιμή αυτή ίσχυε αποκλειστικά για τις επιχειρήσεις που ασχολούνταν με την καλλιέργεια δενδροκηπευτικών σε τεχνητώς θερμαινόμενα θερμοκήπια . Στον κλάδο αυτό τα έξοδα θερμάνσεως αποτελούν σημαντικό στοιχείο του κόστους παραγωγής . Αν, υπό τις περιστάσεις αυτές, η ισχύουσα γι' αυτές τις επιχειρήσεις τιμή παρουσιάζει πτωτική εξέλιξη, πράγμα που δεν συμβαίνει παράλληλα και με την εξέλιξη των τιμών που ισχύουν για τις επιχειρήσεις που δεν ανήκουν στον ίδιο κλάδο, το στοιχείο αυτό αποτελεί ένδειξη ικανή καταρχήν να δημιουργήσει την πεποίθηση ότι η προτιμησιακή τιμή αποτελεί μέτρο ενισχύσεως .

30 Εντούτοις, κάτι τέτοιο δεν θα συνέβαινε, αν αποδεικνυόταν ότι η εν λόγω προτιμησιακή τιμή είναι, στο πλαίσιο της οικείας αγοράς, αντικειμενικά δικαιολογημένη από οικονομικούς λόγους, όπως η ανάγκη αντιμετωπίσεως του ανταγωνισμού των άλλων πηγών ενεργείας στην αγορά αυτή, των οποίων η τιμή θα ήταν ανταγωνιστική σε σχέση με την τιμή της εξεταζόμενης πηγής ενεργείας . Για την εκτίμηση του κατά πόσον πράγματι υφίσταται ο ανταγωνισμός αυτός, επιβάλλεται να ληφθούν υπόψη όχι μόνο οι αντίστοιχες τιμές, αλλά και οι αναγκαίες δαπάνες για τη στροφή προς άλλη πηγή ενεργείας, όπως το κόστος αντικαταστάσεως και αποσβέσεως των εγκαταστάσεων θερμάνσεως .

31 Υπό το φως αυτών ακριβώς των σκέψεων πρέπει να εξεταστούν τα επιχειρήματα των προσφευγόντων . Ειδικότερα, οι τελευταίοι αμφισβητούν τα συμπεράσματα της Επιτροπής όσον αφορά τα εξής ζητήματα :

- αν ο καθορισμός της επίδικης τιμής είναι το αποτέλεσμα ενεργειών του ολλανδικού κράτους

- αν η τιμή αυτή είναι κατώτερη της τιμής που θα ήταν αναγκαία για να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος στροφής προς τη χρησιμοποίηση του άνθρακα

- αν ο καθορισμός της τιμής αυτής πλήττει το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών και νοθεύει τον ανταγωνισμό .

1 . Επί του ζητήματος αν η επίδικη τιμή είναι το αποτέλεσμα ενεργειών του ολλανδικού κράτους

32 Οι προσφεύγοντες υποστηρίζουν, πρώτον, ότι, αντίθετα από ό,τι αναφέρει η Επιτροπή στην απόφασή της, η επίδικη τιμή δεν επιβλήθηκε από το ολλανδικό κράτος και, επομένως, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως "ενίσχυση που χορηγείται από τα κράτη ή με κρατικούς πόρους ".

33 Σχετικά οι προσφεύγοντες διατείνονται αφενός ότι η Gasunie είναι εταιρία ιδιωτικού δικαίου, της οποίας το ολλανδικό δημόσιο δεν κατέχει παρά το 50 % των κεφαλαίων, και αφετέρου ότι η τιμή είναι το αποτέλεσμα συμφωνίας ιδιωτικού δικαίου που συνήφθη μεταξύ των Gasunie, Vegin και Landbouwschap και με την οποία δεν έχει καμία σχέση το ολλανδικό κράτος .

34 Ως προς το επισημανθέν από την Επιτροπή γεγονός ότι ο Υπουργός Οικονομίας διαθέτει δικαίωμα εγκρίσεως των τιμών που ορίζει η Gasunie, δεν πρόκειται, κατά τη γνώμη της ολλανδικής κυβερνήσεως, παρά για απλή εξουσία ελέγχου εκ των υστέρων, ο οποίος αφορά αποκλειστικά και μόνο τη συμφωνία των τιμών αυτών προς τους στόχους της ενεργειακής πολιτικής των Κάτω Χωρών .

35 Πρέπει να τονιστεί ότι, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου ( βλέπε ιδίως τις αποφάσεις της 22ας Μαρτίου 1977, Steinike, 78/76, Rec . 1977, σ . 595, και της 30ής Ιανουαρίου 1985, Επιτροπή κατά Γαλλίας, 290/83, Συλλογή 1985, σ . 439 ), δεν συντρέχει λόγος να γίνεται διάκριση μεταξύ της περιπτώσεως κατά την οποία η ενίσχυση χορηγείται απευθείας από το κράτος και της περιπτώσεως κατά την οποία η ενίσχυση χορηγείται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς που το κράτος ιδρύει ή ορίζει ως υπεύθυνους για τη διαχείριση της ενισχύσεως . Εν προκειμένω, από αρκετά στοιχεία της δικογραφίας προκύπτει ότι ο καθορισμός της επίδικης τιμής υπήρξε το αποτέλεσμα ενεργειών του ολλανδικού κράτους .

36 Πρώτον, οι μετοχές της Gasunie έχουν κατανεμηθεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε το ολλανδικό δημόσιο να κατέχει άμεσα ή έμμεσα το 50 % των μετοχών και να διορίζει το ήμισυ των μελών του διοικητικού συμβουλίου, του οργάνου του αρμόδιου, μεταξύ άλλων, για τον καθορισμό των τιμών . Δεύτερον, ο Υπουργός Οικονομίας έχει εξουσία εγκρίσεως των τιμών που καθορίζει η Gasunie, πράγμα που σημαίνει, ασχέτως του τρόπου κατά τον οποίο ασκείται αυτή η εξουσία, ότι η ολλανδική κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να εμποδίζει την εφαρμογή των τιμών που δεν της είναι αρεστές . Τέλος, σε δύο περιπτώσεις οι παρεμβάσεις της Επιτροπής προς την ολλανδική κυβέρνηση για την τροποποίηση της τιμής που ίσχυε για τους καλλιεργητές δενδροκηπευτικών είχαν ως αποτέλεσμα τη συμμόρφωση της Gasunie και του Landbouwschap . Αυτό συνέβη, για πρώτη φορά, ύστερα από την απόφαση 82/73 της Επιτροπής, που καταργήθηκε μεταγενέστερα, και, για δεύτερη φορά, ύστερα από την απόφαση 85/215, της οποίας το σύννομο αμφισβητείται στην υπό κρίση υπόθεση .

37 Από τα στοιχεία αυτά, θεωρούμενα στο σύνολό τους, καταδεικνύεται ότι, όσον αφορά τον καθορισμό των τιμών του αερίου, η Gasunie ουδόλως διαθέτει πλήρη αυτονομία, αλλά ενεργεί υπό τον έλεγχο και τις οδηγίες των δημοσίων αρχών . Κατά συνέπεια, αποδεικνύεται ότι η Gasunie δεν μπορούσε να ορίσει την τιμή αυτή χωρίς να λάβει υπόψη τις απαιτήσεις των δημοσίων αρχών .

38 Η διαπίστωση αυτή αρκεί για να συναχθεί το συμπέρασμα ότι ο καθορισμός της επίδικης τιμής είναι αποτέλεσμα ενεργειών του ολλανδικού κράτους και, επομένως, είναι ενδεχόμενο να εμπίπτει στην έννοια της ενισχύσεως που χορηγείται από κράτος μέλος, έννοια που αναφέρεται στο άρθρο 92 της Συνθήκης .

2 . Επί του ζητήματος αν η επίδικη τιμή είναι κατώτερη της τιμής που θα ήταν αναγκαία για να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος στροφής προς τη χρησιμοποίηση του άνθρακα

39 Οι προσφεύγοντες υποστηρίζουν ότι η τιμή που προέκυψε από τη συμφωνία μεταξύ των Landbouwschap, Gasunie και Vegin είναι απολύτως δικαιολογημένη από εμπορική άποψη και ότι, κατά συνέπεια, δεν περιέχει κανένα στοιχείο ενισχύσεως κατά την έννοια του άρθρου 92 .

40 Για να καταστεί δυνατή η εκτίμηση του βασίμου αυτής της αιτιάσεως πρέπει να επισημανθεί ότι ο καθορισμός σε 42,5 cents/m3 της ανώτατης τιμής του αερίου για τους καλλιεργητές δενδροκηπευτικών είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της τιμής του αερίου κατά αρκετά εκατοστά του φιορινιού σε σχέση με την τιμή που θα προέκυπτε από την εφαρμογή της ισχύουσας πριν από την 1η Οκτωβρίου 1984 διατιμήσεως . Πράγματι, όπως εξήγησε ο εκπρόσωπος της Επιτροπής κατά την επ' ακροατηρίου συζήτηση, η μέση τιμή του αερίου θα είχε φθάσει, σύμφωνα με την παλιά διατίμηση, τα 48,5 cents/m3 κατά τα τρία πρώτα τρίμηνα του 1985 .

41 Κατά τους προσφεύγοντες, η επιλογή του περιορισμού της αυξήσεως της τιμής του αερίου, αυξήσεως η οποία είχε προκληθεί από την αύξηση της τιμής των πετρελαϊκών προϊόντων, δικαιολογούνταν κατ' ουσία από την ανάγκη αντιμετωπίσεως του κινδύνου να μετατρέψουν οι καλλιεργητές δενδροκηπευτικών τις εγκαταστάσεις τους θερμάνσεως σε εγκαταστάσεις που να λειτουργούν με άνθρακα, προϊόν του οποίου η τιμή είχε μειωθεί τελευταία αισθητά . Ο κίνδυνος αυτός ανάγκασε την Gasunie να ορίσει ανώτατη τιμή αερίου ικανή να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό του άνθρακα .

42 Η Επιτροπή, χωρίς να αμφισβητεί αυτό καθευατό το επιχείρημα σχετικά με τον κίνδυνο στροφής προς τη χρησιμοποίηση του άνθρακα, επισημαίνει στην απόφασή της ότι ο κίνδυνος αυτός υφίσταται και για άλλους τομείς που εξαρτώνται σε σημαντικό βαθμό από το αέριο, όπως η βιομηχανία . Εντούτοις, στον τομέα αυτό δεν θεσπίστηκε κανένα μέτρο για τη μείωση της τιμής του αερίου, ανάλογο προς τον καθορισμό ανωτάτης τιμής για τους καλλιεργητές δενδροκηπευτικών . Από αυτή τη διαφορά μεταχειρίσεως μεταξύ της βιομηχανίας και της καλλιέργειας δενδροκηπευτικών καταδεικνύεται ότι η επίδικη τιμή δεν δικαιολογείται από την πρόθεση αντιμετωπίσεως του ανταγωνισμού του άνθρακα .

43 Το επιχείρημα αυτό δεν ευσταθεί .

44 Πράγματι, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, σύμφωνα με τα ίδια τα λεγόμενα της Επιτροπής ( σημείο ΙΙΙ.6 της απόφασης 85/215 ), σε περίπτωση που η τιμή του αερίου κυμαινόταν μεταξύ 46,5 και 47,5 cents/m3, "προβλέπεται ότι το 30 % του φυσικού αερίου που καταναλώνεται από τον τομέα καλλιέργειας δενδροκηπευτικών θα αντικατασταθεί από άνθρακα σε λιγότερο από τρία χρόνια ". Από αυτή τη διαπίστωση της Επιτροπής συνάγεται ότι, χωρίς να παρίσταται ανάγκη να εξεταστεί αν και σε ποιο βαθμό υφίστατο παρόμοιος κίνδυνος στροφής προς τη χρησιμοποίηση του άνθρακα και στον τομέα της βιομηχανίας, η Gasunie, λαμβάνοντας υπόψη τον κίνδυνο αυτό, δεν θα μπορούσε να καθορίσει γενικά τιμή αερίου για τους καλλιεργητές δενδροκηπευτικών μεγαλύτερη από την τιμή των 46,5 έως 47,5 cents/m3, την οποία αναφέρει η Επιτροπή .

45 Με την απόφασή της, η Επιτροπή υποστηρίζει επιπλέον ότι η ανώτατη τιμή που καθορίσθηκε για το αέριο με την επίδικη διατίμηση, δηλαδή 42,5 cents/m3, είναι χαμηλότερη αυτής που θα ήταν αναγκαία για την αντιμετώπιση του κινδύνου της στροφής των καλλιεργητών δενδροκηπευτικών προς τη χρησιμοποίηση του άνθρακα .

46 Εν προκειμένω, πρέπει να σημειωθεί ότι από τα αριθμητικά στοιχεία που παρατίθενται τόσο στην έκθεση του LΕΙ ( Ινστιτούτου Γεωργικής Οικονομίας ) που καταρτίστηκε τον Ιανουάριο 1985 και έχει επισυναφθεί στις προσφυγές, όσο και στην έκθεση της GFΕ ( Βελγικής Εταιρίας για τη Διαχείριση της Ενέργειας ) που έχει επισυναφθεί στο υπόμνημα αντικρούσεως της Επιτροπής προκύπτει ότι η τιμή των 42,5 cents, που με την επίδικη διατίμηση επελέγη ως ανώτατο όριο, δεν δικαιολογούνταν από τον κίνδυνο στροφής προς τη χρησιμοποίηση του άνθρακα .

47 'Οντως, από τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει η έκθεση του LΕΙ προκύπτει σαφώς ότι η στροφή προς τη χρησιμοποίηση του άνθρακα δεν θα αποτελούσε πιθανή και συμφέρουσα επιλογή παρά μόνο σε περίπτωση που η τιμή του αερίου υπερέβαινε τα 45 cents/m3 . Για ορισμένες κατηγορίες επιχειρήσεων, η τιμή αυτή φθάνει τα 50 cents/m3, ενώ κυμαίνεται κατά μέσο όρο στα 46 έως 47 cents/m3 . Μόνο για τις επιχειρήσεις που δεν διαθέτουν συμπυκνωτή ή και για τις επιχειρήσεις που δεν διαθέτουν ούτε συμπυκνωτή ούτε συσκευή μετρήσεως της αναλογίας του διοξειδίου του άνθρακα η τιμή εξισορροπήσεως, δηλαδή η τιμή κατά την οποία οι καλλιεργητές δενδροκηπευτικών θα αποφάσιζαν να μη στραφούν προς τον άνθρακα, εκτιμάται μεταξύ 40,4 και 41,2 cents/m3 .

48 Από τους υπολογισμούς επί των οποίων βασίζεται η έκθεση της GFΕ που υποβλήθηκε από την Επιτροπή και επαναλαμβάνεται κατά μέγα μέρος στην προσβαλλόμενη απόφαση προκύπτει ότι με την τρέχουσα τιμή των 42,5 cents/m3 η στροφή προς τη χρησιμοποίηση του άνθρακα είναι αμελητέα, ενώ με τιμή 45 cents/m3 η εν λόγω στροφή θα έφθανε το 1,5 % της συνολικής καταναλώσεως αερίου από τους καλλιεργητές δενδροκηπευτικών . Μόνο αν η τιμή έφθανε τα 46,4 έως 47,4 cents/m3, η στροφή προς τον άνθρακα θα ελάμβανε σημαντικές διαστάσεις, αφού θα επηρέαζε το 27 % της συνολικής καταναλώσεως αερίου στον τομέα της καλλιέργειας δενδροκηπευτικών . Πρέπει να σημειωθεί ότι για τον υπολογισμό των τιμών αυτών η GFΕ εξετάζει την περίπτωση εκμεταλλεύσεως που διαθέτει καυστήρα αερίου με συμπυκνωτή .

49 Από τους υπολογισμούς αυτούς προκύπτει ότι, όσον αφορά τουλάχιστον τις εκμεταλλεύσεις που διαθέτουν συμπυκνωτή, θα σημειωνόταν σημαντικό κύμα στροφής προς τη χρησιμοποίηση του άνθρακα μόνο σε περίπτωση που η τιμή του αερίου κυμαινόταν γύρω στα 46 έως 47 cents/m3 ή εν πάση περιπτώσει ήταν ανώτερη των 45 cents/m3 .

50 Απομένει να εξεταστεί η περίπτωση των εκμεταλλεύσεων δενδροκηπευτικών που δεν διαθέτουν συμπυκνωτή και ως προς τις οποίες το LΕΙ αναφέρει ότι οι τιμές εξισορροπήσεως κυμαίνονται μεταξύ 40,4 και 41,2 cents/m3 . Πράγματι, αν οι εκμεταλλεύσεις αυτού του τύπου πρέπει να θεωρηθούν ως σημαντικές και αντιπροσωπευτικές, η απόφαση της Gasunie να προσαρμόσει την τιμή της ανάλογα με τις τιμές που θα οδηγούσαν τις εκμεταλλεύσεις αυτές να στραφούν προς τη χρησιμοποίηση του άνθρακα και να καθορίσει ως ανώτατο όριο τα 42,5 cents/m3 θα μπορούσε να θεωρηθεί ως δικαιολογημένη από εμπορική άποψη .

51 Σχετικά οι προσφεύγοντες υπέβαλαν στοιχεία προκειμένου να καταδείξουν ότι οι εκμεταλλεύσεις που δεν διαθέτουν συμπυκνωτή αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη κατηγορία στις Κάτω Χώρες . Καίτοι από τα στοιχεία που παρέσχε ο Landbouwschap προκύπτει ότι από τις 8 174 εκμεταλλεύσεις που λειτουργούν στο κράτος αυτό οι 4 502 δεν διαθέτουν κανένα συμπυκνωτή, η ολλανδική κυβέρνηση διευκρίνισε ότι αυτό ισχύει για το 39 % μόνο των εκμεταλλεύσεων .

52 Εντούτοις, τα στοιχεία αυτά δεν εξηγούν για ποιο λόγο η Gasunie θα έπρεπε να αποφασίσει να προσαρμόσει τη γενική της τιμή για τον τομέα της καλλιέργειας δενδροκηπευτικών προς τις τιμές που θα οδηγούσαν σε στροφή προς τη χρησιμοποίηση του άνθρακα στη λιγότερο ανταγωνιστική κατηγορία εκμεταλλεύσεων, εφόσον το 61 % των εκμεταλλεύσεων θα εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούν αέριο έστω και με υψηλότερη τιμή .

53 Εξάλλου, αν, όπως προκύπτει από τη δικογραφία, το 60 % των εκμεταλλεύσεων πρέπει να αντικαταστήσουν τις εγκαταστάσεις τους θερμάνσεως στο άμεσο μέλλον, μπορεί να προβλεφθεί ότι το ποσοστό των εκμεταλλεύσεων που δεν θα διαθέτουν συμπυκνωτή θα μειωθεί, δεδομένου ότι ορισμένοι από τους καλλιεργητές δενδροκηπευτικών θα στραφούν προς ένα πιο σύγχρονο και σχετικά δαπανηρότερο απ' ό,τι το σημερινό σύστημα θερμάνσεως .

54 Από τις προηγούμενες σκέψεις έπεται ότι, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, η κατηγορία των εκμεταλλεύσεων χωρίς συμπυκνωτή πρόκειται να καταστεί αμελητέα και επομένως δεν δικαιολογούνταν από εμπορική άποψη ο εκ μέρους της Gasunie καθορισμός της τιμής του αερίου για την καλλιέργεια δενδροκηπευτικών με βάση την κατηγορία των επιχειρήσεων αυτών .

55 Υπό τις συνθήκες αυτές, πρέπει να συναχθεί το συμπέρασμα ότι ορθώς θεωρήθηκε με την απόφαση 85/215 ότι η επίδικη τιμή ήταν χαμηλότερη της τιμής που θα ήταν αναγκαία προκειμένου να ληφθεί υπόψη ο κίνδυνος της στροφής προς τη χρησιμοποίηση του άνθρακα .

3 . Επί του ζητήματος αν η επίδικη τιμή επηρεάζει το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών και νοθεύει τον ανταγωνισμό

56 Οι προσφεύγοντες τέλος αρνούνται ότι η περιεχόμενη στην επίδικη τιμή ενίσχυση επηρεάζει το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών και νοθεύει ή απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό ευνοώντας ορισμένες επιχειρήσεις ή ορισμένες παραγωγές . Εν προκειμένω, ισχυρίζονται ότι η αύξηση του μεριδίου της κοινοτικής αγοράς οπωρολαχανικών που κατέχουν οι ολλανδοί καλλιεργητές δενδροκηπευτικών οφείλεται σε άλλους παράγοντες, όπως η εξειδίκευση στην παραγωγή, η τήρηση αυστηρότατων κανόνων ως προς την ποιότητα, το ομοιόμορφο της συσκευασίας, το εξαιρετικά υψηλό επίπεδο γνώσεων, ο υψηλός βαθμός συνεργασίας και ο εφοδιασμός της αγοράς καθ' όλη τη διάρκεια του έτους .

57 Χωρίς να αμφισβητείται ότι οι προαναφερθέντες παράγοντες μπορεί να έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πρόοδο που σημείωσαν κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών οι ολλανδικές εξαγωγές προς τα άλλα κράτη μέλη της Κοινότητας, αρκεί η διαπίστωση ότι, χάρη στην περιεχόμενη στην επίδικη τιμή ενίσχυση, ένα σημαντικό μέρος των ολλανδών καλλιεργητών δενδροκηπευτικών επωφελήθηκε από μια μείωση της τάξεως των 2,5 τουλάχιστον cents/m3 καταναλισκόμενου αερίου, πράγμα που ισοδυναμεί με μείωση της τιμής του αερίου κατά 5,5 % περίπου .

58 'Ενα τόσο σημαντικό πλεονέκτημα είναι ικανό να νοθεύσει τον ανταγωνισμό εντός της κοινής αγοράς, τόσο λόγω του συνολικού όγκου του αερίου που χρησιμοποιείται από τους ολλανδούς καλλιεργητές δενδροκηπευτικών ( 2,5 % δισεκατ . m3 ετησίως ) όσο και λόγω του γεγονότος ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από τη δικογραφία, το κόστος της ενέργειας αντιπροσωπεύει το 25 έως 30 % του συνολικού κόστους της καλλιέργειας δενδροκηπευτικών σε θερμοκήπια . Κατά συνέπεια, η μείωση από τις δημόσιες αρχές κατά 5,5 % περίπου της τιμής του αερίου έχει αισθητή επίπτωση επί του συνολικού κόστους εκμεταλλεύσεως και συνεπάγεται την τεχνητή μείωση των τιμών των οικείων προϊόντων .

59 'Οσον αφορά το ζήτημα αν, όπως υποστήριξαν τόσο η Επιτροπή όσο και οι παρεμβαίνοντες, η επίδικη ενίσχυση επηρεάζει το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών, πρέπει να σημειωθεί ότι από τα αριθμητικά στοιχεία που ανέφερε η Επιτροπή με την απόφαση 85/215 και δεν αμφισβήτησαν οι προσφεύγοντες καταδεικνύεται ότι εν προκειμένω πληρούται η προϋπόθεση αυτή . 'Οντως, από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι οι Κάτω Χώρες καλύπτουν σήμερα το 65 % της κοινοτικής παραγωγής τοματών σε θερμαινόμενα θερμοκήπια και εξάγουν το 91 % της παραγωγής αυτής ( το 55 % δε προς την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας ). Ομοίως, από τις Κάτω Χώρες προέρχεται το 75 % της κοινοτικής παραγωγής αγγουρακιών και αγγουριών σε θερμαινόμενα θερμοκήπια, ενώ το 68 % της παραγωγής εξάγεται ( το 73 % δε των εξαγωγών αυτών κατευθύνεται προς την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας ).

60 Υπό τις συνθήκες αυτές, ορθώς η Επιτροπή κατέληξε στην απόφαση 85/215 στο συμπέρασμα ότι η επίδικη ενίσχυση επηρεάζει το ενδοκοινοτικό εμπόριο και νοθεύει τον ανταγωνισμό προς όφελος των ολλανδών καλλιεργητών δενδροκηπευτικών .

61 Από τις προηγούμενες σκέψεις προκύπτει ότι ο λόγος ακυρώσεως που αντλείται από την παράβαση του άρθρου 92 της Συνθήκης δεν είναι βάσιμος .

ΙΙ - Επί του λόγου ακυρώσεως που αντλείται από την παράβαση ουσιώδους τύπου

62 Η ολλανδική κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι στην απόφαση 85/215 δεν διευκρινίζεται ποιο μέρος της επίδικης τιμής αποτελεί ενίσχυση και, πιο συγκεκριμένα, δεν αναφέρεται ποια τιμή αερίου θα ήταν κατά τη γνώμη της Επιτροπής δικαιολογημένη από εμπορική άποψη και κατά συνέπεια απαλλαγμένη οποιουδήποτε στοιχείου ενισχύσεως . Σύμφωνα με την εν λόγω κυβέρνηση, η Επιτροπή, παραλείποντας να κάνει τις διευκρινίσεις αυτές, παρέβη ουσιώδη τύπο .

63 Ο λόγος αυτός δεν μπορεί να γίνει δεκτός .

64 Πράγματι, η Επιτροπή ανέφερε σαφώς στην απόφασή της ότι η εν λόγω ενίσχυση οφειλόταν στην εξαιρετικά χαμηλή τιμή του αερίου που ίσχυσε από την 1η Οκτωβρίου 1984 για τους καλλιεργητές δενδροκηπευτικών .

65 Υπό τις συνθήκες αυτές, δεν ήταν καθόλου δύσκολο για την ολλανδική κυβέρνηση να αντιληφθεί ότι, για την εκτέλεση της απόφασης αυτής, έπρεπε να αυξήσει την εν λόγω τιμή .

66 'Οσον αφορά το γεγονός ότι η Επιτροπή δεν προσδιόρισε ακριβώς το επίπεδο στο οποίο έπρεπε να αυξηθεί η τιμή προκειμένου να εξαλειφθεί κάθε στοιχείο ενισχύσεως, αρκεί η διαπίστωση ότι, αντίθετα από ό,τι υποστηρίζει η ολλανδική κυβέρνηση, η έλλειψη ενός τέτοιου επαρκούς προσδιορισμού δεν συνεπάγεται αδυναμία εκτελέσεως της αποφάσεως 85/215, αλλά αφήνει απλώς ανοικτό το ζήτημα αν τα συγκεκριμένα μέτρα που έλαβε εν προκειμένω η ολλανδική κυβέρνηση αποτελούν ικανοποιητική εκτέλεση της εν λόγω αποφάσεως .

67 Το ζήτημα όμως αυτό είναι άσχετο προς το αντικείμενο της υπό κρίση διαφοράς, η οποία αφορά απλώς το ζήτημα αν η απόφαση 85/215 είναι σύμφωνη προς τη Συνθήκη και όχι τα μέτρα που ελήφθησαν για την εκτέλεση της αποφάσεως αυτής .

68 Κατά συνέπεια, ο λόγος ακυρώσεως που αντλείται από την παράβαση ουσιώδους τύπου πρέπει να απορριφθεί .

ΙΙΙ - Επί του λόγου ακυρώσεως που αντλείται από το ανεπαρκές της αιτιολογίας

69 Με το λόγο αυτό, η ολλανδική κυβέρνηση προσάπτει στην Επιτροπή ότι δεν ανέφερε τους λόγους για τους οποίους δεν βασίστηκε στην απόφασή της στα αριθμητικά στοιχεία και στους μαθηματικούς υπολογισμούς που της είχε παράσχει για να δικαιολογήσει την επίδικη τιμή .

70 Επιπλέον η ολλανδική κυβέρνηση, υποστηριζόμενη από τον Landbouwschap, ισχυρίζεται ότι η απόφαση 85/215 είναι ανεπαρκώς αιτιολογημένη όσον αφορά τον επηρεασμό του ενδοκοινοτικού εμπορίου και τη νόθευση του ανταγωνισμού .

71 Πρέπει ευθύς εξαρχής να τονιστεί ότι, σύμφωνα με πάγια νομολογία του Δικαστηρίου ( βλέπε τελευταία την απόφαση της 22ας Ιανουαρίου 1986, Eridania, 250/84, Συλλογή 1986, σ . 134 ), η αιτιολογία που απαιτεί το άρθρο 190 της Συνθήκης πρέπει να είναι προσαρμοσμένη προς τη φύση της οικείας πράξεως και πρέπει να αφήνει να διαφαίνεται κατά τρόπο σαφή και μη διφορούμενο η συλλογιστική της κοινοτικής αρχής, εκδότη της αμφισβητουμένης πράξεως, ώστε να επιτρέπει στους ενδιαφερομένους να γνωρίζουν τους λόγους που δικαιολογούν τη λήψη του μέτρου και στο Δικαστήριο να ασκεί τον έλεγχό του .

72 'Οσον αφορά την πρώτη αιτίαση της ολλανδικής κυβερνήσεως, πρέπει να αναγνωριστεί ότι η Επιτροπή όντως δεν αναφέρει τους λόγους που την ώθησαν να μη λάβει υπόψη τα αριθμητικά στοιχεία και τους μαθηματικούς υπολογισμούς που παρέσχε η ολλανδική κυβέρνηση κατά τη διάρκεια της διαδικασίας του άρθρου 93, παράγραφος 2 . Εντούτοις, η παράλειψη αυτή δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως έλλειψη αιτιολογίας, δεδομένου ότι η Επιτροπή φρόντισε στην απόφασή της να εξηγήσει, με αρκετές λεπτομέρειες και παραθέτοντας τα αριθμητικά στοιχεία που είχε λάβει υπόψη, το λόγο για τον οποίο θεώρησε ότι η επίδικη τιμή ενείχε στοιχείο ενισχύσεως . Υπό τις συνθήκες αυτές, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η Επιτροπή παρέσχε στους ενδιαφερομένους τη δυνατότητα να λάβουν γνώση της αιτιολογίας της αποφάσεώς της και να προβάλουν ενώπιον του Δικαστηρίου τις απόψεις τους .

73 Ούτε η δεύτερη αιτίαση της ολλανδικής κυβερνήσεως και του Landbouwschap είναι βάσιμη .

74 Πράγματι, όπως διαπιστώθηκε πιο πάνω, η Επιτροπή με την απόφασή της υπογράμμισε, αναφέροντας τα κατάλληλα παραδείγματα, τη σημασία τόσο της παραγωγής δενδροκηπευτικών σε θερμαινόμενα θερμοκήπια στις Κάτω Χώρες όσο και των ολλανδικών εξαγωγών των προϊόντων αυτών προς τα άλλα κράτη μέλη της Κοινότητας . 'Οσον αφορά τις αρνητικές επιπτώσεις επί του ανταγωνισμού, από την απόφαση προκύπτει σαφώς το μέγεθος του κόστους της ενέργειας σε σχέση με το συνολικό κόστος της εκμεταλλεύσεως δενδροκηπευτικών, πράγμα που συνεπάγεται ότι η μείωση του κόστους αυτού μπορεί να επηρεάσει την τιμή πωλήσεως των εν λόγω προϊόντων .

75 Οι εξηγήσεις αυτές είναι ικανές να διαφωτίσουν τους ενδιαφερομένους σχετικά με τους λόγους που ώθησαν την Επιτροπή να λάβει την απόφασή της .

76 Υπό τις συνθήκες αυτές, πρέπει να απορριφθεί ο λόγος ακυρώσεως ο αντλούμενος από το ανεπαρκές της αιτιολογίας .

77 Δεδομένου ότι κανένας από τους λόγους που προέβαλαν οι προσφεύγοντες δεν έγινε δεκτός, πρέπει να απορριφθούν οι προσφυγές στις υποθέσεις 68 και 70/85 .

Επί των δικαστικών εξόδων

78 Κατά το άρθρο 69, παράγραφος 2, του κανονισμού διαδικασίας, ο ηττηθείς διάδικος καταδικάζεται στα δικαστικά έξοδα, εφόσον υπάρχει σχετικό αίτημα . Δεδομένου ότι οι προσφεύγοντες ηττήθηκαν, πρέπει να καταδικαστούν στα δικαστικά έξοδα εις ολόκληρον, περιλαμβανομένων και των εξόδων της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, της μόνης από τους παρεμβάντες υπέρ της Επιτροπής που είχε υποβάλει σχετικό αίτημα .

Για τους λόγους αυτούς

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

αποφασίζει :

1 ) Απορρίπτει την προσφυγή στην υπόθεση 67/85 ως απαράδεκτη .

2 ) Απορρίπτει τις προσφυγές στις υποθέσεις 68 και 70/85 ως αβάσιμες .

3 ) Καταδικάζει τους προσφεύγοντες στα δικαστικά έξοδα εις ολόκληρον, περιλαμβανομένων και των εξόδων της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, η οποία άσκησε παρέμβαση .