61981J0261

1 . Ελευθέρα κυκλοφορία τών εμπορευμάτων — Ποσοτικοί περιορισμοί — Μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος — Διάθεση στό εμπόριο τών προϊόντων — Διαφορές στίς εθνικές ρυθμίσεις — Εμπόδια στίς ενδοκοινοτικές ανταλλαγές — Προϋποθέσεις επιτρεπτού

( Συνθήκη ΕΟΚ , άρθρο 30 )

2.Ελευθέρα κυκλοφορία τών εμπορευμάτων — Ποσοτικοί περιορισμοί — Μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος — Διάθεση στό εμπόριο εντός κράτους μέλους εμπορευμάτων πού έχουν νομίμως παραχθεί καί διατίθενται στό εμπόριο εντός άλλου κράτους μέλους — Απαίτηση περί ορισμένου σχήματος τής συσκευασίας τής μαργαρίνης καί τών βρωσίμων λιπών — Προϋπόθεση πού δέν ειναι απαραίτητη γιά τήν προστασία καί τήν πληροφόρηση τών καταναλωτών — Προϋπόθεση ανεπίτρεπτη

( Συνθήκη ΕΟΚ , άρθρο 30 )

1 . Άν , ελλείψει κοινής ρυθμίσεως τής εμπορίας τών εν λόγω προϊόντων , τά προκύπτοντα από τίς διαφορές τών εθνικών ρυθμίσεων εμπόδια στήν ελεύθερη κυκλοφορία εντός τής Κοινότητος πρέπει νά γίνονται δεκτά εφ’ οσον η εθνική ρύθμιση , εφαρμοζομένη αδιακρίτως στά εθνικά καί στά εισαγόμενα προϊόντα , δύναται νά δικαιολογείται ως αναγκαία γιά τήν ικανοποίηση επιτακτικών απαιτήσεων πού συντείνουν , μεταξύ άλλων , στήν προστασία τών καταναλωτών . Επί πλέον , μιά τέτοια ρύθμιση πρέπει νά ειναι ανάλογη πρός τόν επιδιωκόμενο σκοπό . Άν ενα κράτος μέλος δύναται νά επιλέξει μεταξύ διαφόρων μέτρων , μέ τά οποία ειναι δυνατόν νά επιτευχθεί ο ίδιος σκοπός , οφείλει νά επιλέξει τό μέτρο πού δημιουργεί τά λιγότερα εμπόδια στήν ελευθερία τών συναλλαγών .

2.Άν η προστασία καί η πληροφόρηση τού καταναλωτού ειναι δυνατόν νά εξασφαλισθούν μέ μέσα πού παρεμβάλλουν λιγότερα εμπόδια στήν ελευθερία τών συναλλαγών , η εφαρμογή , εκ μέρους ενός κράτους μέλους , στή μαργαρίνη πού εισάγεται από ενα άλλο κράτος μέλος , καί η οποία νομίμως παράγεται καί διατίθεται στό εμπόριο εντός τού εν λόγω κράτους , νομοθεσίας , η οποία απαγορεύει νά διατεθεί στό εμπόριο η μαργαρίνη ή βρώσιμα λίπη , οταν η μάζα ή η εξωτερική συσκευασία τών μεμονωμένων τεμαχίων δέν έχουν ορισμένο σχήμα , οπως , τό σχήμα κύβου , αποτελεί μέτρο αποτελέσματος ισοδυνάμου μέ ποσοτικό περιορισμό κατά τήν έννοια τού άρθρου 30 τής συνθήκης .

Στήν υπόθεση 261/81 ,

πού έχει ως αντικείμενο αίτηση τού Landgericht τού Αμβούργου πρός τό Δικαστήριο , κατ’ εφαρμογή τού άρθρου 177 τής συνθήκης ΕΟΚ , μέ τήν οποία ζητείται , στό πλαίσιο τής διαφοράς πού εκκρεμεί ενώπιον τού αιτούντος δικαστηρίου μεταξύ

WALTER RAU LEBENSMITTELWERKE , Hilter ( Ομοσπονδιακή Δημοκρατία τής Γερμανίας )

καί

DE SMEDT PVBA , Zemst ( Βέλγιο ),

η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως πρός τήν ερμηνεία τού άρθρου 30 τής συνθήκης ΕΟΚ ,

1 Μέ διάταξη τής 16ης Σεπτεμβρίου 1981 , πού περιήλθε στό Δικαστήριο στίς 25 Σεπτεμβρίου 1981 , τό Landgericht τού Αμβούργου υπέβαλε , δυνάμει τού άρθρου 177 τής συνθήκης , προδικαστικό ερώτημα ως πρός τήν ερμηνεία τού άρθρου 30 τής συνθήκης , ωστε νά δυνηθεί νά κρίνει άν ειναι σύμφωνη μέ τό κοινοτικό δίκαιο μιά διάταξη τής βελγικής νομοθεσίας περί τού σχήματος τής συσκευασίας τής μαργαρίνης πού διατίθεται στό λιανικό εμπόριο ( βασιλικό διάταγμα τής 2ας Οκτωβρίου 1980 , Moniteur Belge τής 14ης Οκτωβρίου 1980 , σ . 11845 )

2 Τό ερώτημα αυτό ανέκυψε στό πλαίσιο μιάς διαφοράς μεταξύ ενός γερμανού πωλητού καί ενός βέλγου αγοραστού , η οποία αφορά μία σύμβαση προμηθείας μαργαρίνης . Βάσει αυτής τής συμβάσεως , πού συνήφθη στις 23 Ιουλίου 1980 , ο πωλητής εγγυήθη οτι η μαργαρίνη πού θά παρέδιδε καί η οποία ηταν συσκευασμένη σέ πλαστικά δοχεία κωνικού σχήματος , επετρέπετο , δυνάμει τών κοινοτικών διατάξεων , νά διατεθεί στό εμπόριο στό Βέλγιο . Κατά τό χρονικό σημείο τής συνάψεως τής συμβάσεως , η εφαρμοστέα στό Βέλγιο νομοθεσία προέβλεπε οτι η μαργαρίνη ηδύνατο νά εισάγεται ή νά φυλάσσεται πρός πώληση , μόνο σέ σχήμα κύβου , προϋπόθεση πού δέν επληρούσε η επίδοξη μαργαρίνη .

3 Η νομοθεσία αυτή ετροποποιήθη μέ τό βασιλικό διάταγμα τής 2ας Οκτωβρίου 1980 , τό οποίο απαγορεύει τήν διάθεση στό λιανικό εμπόριο τής μαργαρίνης οταν η μάζα ή η εξωτερική συσκευασία τών μεμονωμένων τεμαχίων δέν έχει σχήμα κύβου .

4 Αφού επληροφορήθη από τίς αρμόδιες αρχές οτι η διάθεση στό εμπόριο μαργαρίνης , συσκευασμένης σέ δοχεία κωνικού σχήματος εξακολουθούσε νά απαγορεύεται , η εναγομένη στήν κυρία δίκη εταιρία ηρνήθη νά παραλάβει τά εμπορεύματα , πού αναφέρονται στή σύμβαση . Η ενάγουσα αντετάχθη τήν άρνηση αυτή καί ήσκησε αγωγή ενώπιον τού Landgericht τού Αμβούργου .

5Η εναγομένη ισχυρίσθη ενώπιον τού ανωτέρω δικαστηρίου οτι τό βελγικό βασιλικό διάταγμα , βάσει τού οποίου η μαργαρίνη δέν δύναται νά διατεθεί στό εμπόριο , παρά μόνον σέ συσκευασία σχήματος κύβου , δέν αντιβαίνει πρός τό άρθρο 30 τής συνθήκης ΕΟΚ , γιά τό λόγο οτι τό Βέλγιο ηδύνατο νά εκδώσει τό διάταγμα αυτό , προκειμένου νά γίνεται ευχερώς η διάκριση μεταξύ τού βουτύρου καί τής μαργαρίνης πού πωλούνται στό λιανικό εμπόριο . Θεωρεί επομένως οτι δέν οφείλει νά εκπληρώσει τίς υποχρεώσεις της , πού απορρέουν από τήν μεταξύ αυτής καί τής εναγούσης σύμβαση ως πρός τήν παραλαβή καί πληρωμή τής παραγγελθείσης μαργαρίνης .

6Τό Landgericht τού Αμβούργου δέν αποκλείει τό νά υποκρύπτει η βελγική ρύθμιση , πού εφαρμόζεται μόνον στό λιανικό εμπόριο , μέτρο αποτελέσματος ισοδυνάμου μέ ποσοτικό περιορισμό επί τών εισαγωγών . Θεωρεί οτι μιά τέτοια ρύθμιση δύναται νά δυσχεραίνει τήν διάθεση στό εμπόριο τής μαργαρίνης πού έχει νομίμως συσκευασθεί σέ ενα άλλο κράτος μέλος σέ δοχεία κωνικού σχήματος .

7Γιά τό λόγο αυτό , μέ τήν διάταξή του τής 16ης Σεπτεμβρίου 1981 , τό Landgericht τού Αμβούργου ανέβαλε τή δίκη καί υπέβαλε στό Δικαστήριο τό ακόλουθο ερώτημα :

«Πρόκειται γιά ενα απαγορευμένο μέτρο αποτελέσματος ισοδυνάμου μέ ποσοτικό περιορισμό επί τών εισαγωγών , κατά τήν έννοια τού άρθρου 30 τής συνθήκης περί ιδρύσεως τών Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων , οταν , οπως ορίζεται στό άρθρο 8 τού βελγικού βασιλικού διατάγματος , τής 2ας Οκτωβρίου 1980 , περί παραγωγής καί θέσεως σέ κυκλοφορία μαργαρίνης καί βρωσίμων λιπών , απαγορεύεται νά τεθούν σέ κυκλοφορία μαργαρίνη ή βρώσιμα λίπη , εφ’ οσον η μάζα ή η εξωτερική συσκευασία τών μεμονωμένων τεμαχίων δέν παρουσιάζεται σέ σχήμα κύβου , αυτό δέ έχει ως συνέπεια οτι η μαργαρίνη πού συσκευάζεται σέ ενα άλλο κράτος μέλος , σύμφωνα μέ τίς εκεί εθνικές διατάξεις , σέ διαφορετικό σχήμα από τό περιγραφόμενο ανωτέρω , πρέπει νά συσκευασθεί σέ σχήμα κύβου ειδικά γιά τήν εισαγωγή στό Βασίλειο τού Βελγίου;»

Επί τής αρμοδιότητος τού Δικαστηρίου

8Η βελγική κυβέρνηση αναφέρει οτι γιά τήν εισαγωγή τής μαργαρίνης στό Βέλγιο η εναγομένη στήν κυρία δίκη έχει ήδη διωχθεί ποινικώς στό Βέλγιο καί οτι , επομένως , τό Δικαστήριο οφείλει νά διερωτηθεί άν η διαφορά , πού αποτελεί τή βάση τού προδικαστικού ερωτήματος , υφίσταται πράγματι . Επ’ αυτού τού σημείου , η βελγική κυβέρνηση παραπέμπει στήν απόφαση τού Δικαστηρίου τής 16ης Δεκεμβρίου 1981 ( Foglia , υπόθ . 244/80 , Συλλογή 1981 , σ . 3045 ).

9Στήν προκειμένη περίπτωση , τά στοιχεία τής δικογραφίας δέν επιτρέπουν νά αμφισβητηθεί οτι υπάρχει διαφορά . Δέν πρέπει επομένως νά γίνει δεκτός ο ισχυρισμός περί αναρμοδιότητος τού Δικαστηρίου .

Επί τής ουσίας

10 Μέ τό προδικαστικό ερώτημα πού υπέβαλε , τό Landgericht ερωτά άν η εφαρμογή , εκ μέρους ενός κράτους μέλους , στή μαργαρίνη πού εισάγεται από άλλο κράτος μέλος , νομοθεσίας πού δέν επιτρέπει τή διάθεση στό λιανικό εμπόριο τού εν λόγω προϊόντος , παρά μόνον άν η συσκευασία του έχει ορισμένο σχήμα — στήν προκειμένη περίπτωση , μάζα ή συσκευασία σχήματος κύβου — συνιστά μέτρο αποτελέσματος ισοδυνάμου μέ ποσοτικό περιορισμό κατά τήν έννοια τού άρθρου 30 .

11 Η εναγομένη στήν κυρία δίκη καί η βελγική κυβέρνηση υποστηρίζουν οτι τό βελγικό βασιλικό διάταγμα δέν ειναι δυνατόν νά χαρακτηρισθεί ως μέτρο αποτελέσματος ισοδυνάμου μέ ποσοτικό περιορισμό . Οι προηγούμενες αποφάσεις τού Δικαστηρίου αναφέρονται μόνον σέ απαγορεύσεις εισαγωγής καί διαθέσεως στό εμπόριο , πού απορρέουν από τήν εθνική νομοθεσία περί τής ποιότητος τών προϊόντων , πράγμα πού δέν συμβαίνει στήν προκειμένη περίπτωση , διότι αρκούσε η προσαρμογή τής παρουσιάσεως τού προϊόντος γιά νά διατεθεί στό εμπόριο . Επί πλέον , τό σχήμα τής συσκευασίας δέν αποτελεί πραγματικό εμπόδιο στό εμπόριο . Εν πάση περιπτώσει , ακόμη καί άν ηταν απαγορευμένη η διάθεση στό λιανικό εμπόριο , υπήρχαν άλλες δυνατότητες , οπως τό χονδρικό εμπόριο .

12 Εδώ πρέπει νά αναφερθεί οτι , οπως επανειλημμένως εδέχθη τό Δικαστήριο μετά από τήν απόφαση τής 20ής Φεβρουαρίου 1979 ( Rewe , υπόθ . 120/78 , Slg . σ . 649 ), ελλείψει κοινής ρυθμίσεως τής εμπορίας τών εν λόγω προϊόντων , τά προκύπτοντα από τίς διαφορές τών εθνικών ρυθμίσεων εμπόδια στήν ελεύθερη κυκλοφορία εντός τής Κοινότητος πρέπει νά γίνονται δεκτά εφ’ οσον η εθνική ρύθμιση , εφαρμοζομένη αδιακρίτως στά εθνικά καί στά εισαγόμενα προϊόντα , δύναται νά δικαιολογείται , ως αναγκαία γιά τήν ικανοποίηση επιτακτικών απαιτήσεων πού συντείνουν , μεταξύ άλλων , στήν προστασία τών καταναλωτών . Επί πλέον , μιά τέτοια ρύθμιση πρέπει νά ειναι ανάλογη πρός τόν επιδιωκόμενο σκοπό . Άν ενα κράτος μέλος δύναται νά επιλέξει μεταξύ διαφόρων μέτρων , μέ τά οποία ειναι δυνατόν νά επιτευχθεί ο ίδιος σκοπός , οφείλει νά επιλέξει τό μέτρο πού δημιουργεί τά λιγότερα εμπόδια στήν ελευθερία τών συναλλαγών .

13 Ειναι μέν αληθές οτι η επέκταση , στά εισαγόμενα προϊόντα , τής υποχρεώσεως νά έχουν ορισμένο σχήμα συσκευασίας , δέν αποκλείει πλήρως τήν εισαγωγή στό ενδιαφερόμενο κράτος μέλος προϊόντων άλλων κρατών μελών , η υποχρέωση ομως αυτή δύναται νά καταστήσει περισσότερο δύσκολη ή περισσότερο δαπανηρή τή διάθεσή τους στό εμπόριο , είτε αποκλείοντας τά προϊόντα αυτά από ορισμένα κυκλώματα διανομής είτε ακόμη , λόγω τών συμπληρωματικών εξόδων πού προκαλούνται από τήν ανάγκη ειδικής συσκευασίας τών εν λόγω προϊόντων , σύμφωνης μέ τίς απαιτήσεις πού ισχύουν στήν αγορά , γιά τήν οποία προορίζονται .

14 Στήν προκειμένη περίπτωση η προστατευτική ενέργεια τής βελγικής ρυθμίσεως αποδεικνύεται από τό γεγονός , πού εβεβαίωσε η Επιτροπή καί δέν αμφισβήτησε η βελγική κυβέρνηση , οτι παρά τίς τιμές πού ειναι αισθητά υψηλότερες από ο,τι σέ ορισμένα κράτη μέλη , στή βελγική αγορά δέν υπάρχει σχεδόν καθόλου μαργαρίνη προερχομένη από τό εξωτερικό .

15 Δέν ειναι , επομένως , δυνατόν νά υποστηριχθεί οτι η απαίτηση ειδικής συσκευασίας τού προϊόντος δέν αποτελεί εμπόδιο γιά τή διάθεση στό εμπόριο .

16 Εξ άλλου , η βελγική κυβέρνηση ισχυρίζεται οτι η απαίτηση περί σχήματος κύβου ειναι αναγκαία γιά τήν προστασία τού καταναλωτού , προκειμένου νά αποφευχθεί η σύγχυση μεταξύ βουτύρου καί μαργαρίνης . Εκθέτει δέ οτι τό σχήμα κύβου , πού χρησιμοποιείται γιά τήν πώληση τής μαργαρίνης ειναι «ριζωμένο» στίς συνήθειες τών βέλγων καταναλωτών καί αποτελεί , επομένως , αποτελεσματική προστασία εν προκειμένω .

17 Δέν ειναι δυνατόν νά αμφισβητηθεί κατ’ αρχήν οτι δικαιολογούνται νομοθετικά μέτρα πού αποσκοπούν στό νά αποφεύγεται νά συγχέει ο καταναλωτής τό βούτυρο μέ τή μαργαρίνη . Εν τούτοις , η εφαρμογή εκ μέρους ενός κράτους μέλους στή μαργαρίνη , η οποία νομίμως παράγεται καί διατίθεται στό εμπόριο σέ ενα άλλο κράτος μέλος , νομοθετικών διατάξεων πού προβλέπουν επιτακτικώς ορισμένο σχήμα συσκευασίας γιά τό προϊόν αυτό , οπως τό σχήμα κύβου , αποκλείοντας κάθε άλλο τύπο συσκευασίας , υπερβαίνει αισθητώς ο,τι ειναι αναγκαίο γιά τήν επίτευξη τού επιδιωκομένου σκοπού . Πράγματι , η προστασία τών καταναλωτών ειναι δυνατόν νά εξασφαλισθεί τό ίδιο αποτελεσματικά μέ άλλα μέτρα πού δημιουργούν λιγότερα εμπόδια στήν ελευθερία τών συναλλαγών , οπως οι διατάξεις πού αφορούν τήν επισήμανση .

18 Κατά τήν προφορική διαδικασία , ο εκπρόσωπος τής βελγικής κυβερνήσεως προέβαλε επίσης τό επιχείρημα οτι τό Βέλγιο εδεσμεύετο από τό άρθρο 11 , παρά γραφος 2 , τής οδηγίας 79/112 τού τού Συμβουλίου , τής 17ης Δεκεμβρίου 1978 , περί προσεγγίσεως τών νομοθεσιών τών κρατών μελών σχετικά μέ τήν επισήμανση καί τήν παρουσίαση τών τροφίμων πού προορίζονται γιά τόν τελικό καταναλωτή , καθώς επίσης καί τή διαφήμισή τους ( ΕΕ ειδ . έκδ ., 03/024 , σ . 33 ). Η εν λόγω διάταξη τού κοινοτικού δικαίου ρυθμίζει τόν τρόπο επισημάνσεως τού κυτίου μαργαρίνης καί βουτύρου καί εμποδίζει τή βελγική κυβέρηση νά καθορίζει μιά αρκετά μεγάλη επιγραφή πού νά πληροφορεί τό κοινό γιά μιά τροποποίηση θίγουσα τίς συνήθειές του .

19 Σύμφωνα μέ τό εν λόγω άρθρο οι ενδείξεις στή συσκευασία πρέπει «νά ειναι εύκολα κατανοητές καί νά αναγράφονται σέ εμφανή θέση καί μέ τέτοιο τρόπο ωστε νά ειναι ευδιάκριτες , ευανάγνωστες καί ανεξίτηλες» . Η διάταξη αυτή εξουσιοδοτεί καί υποχρεώνει τά κράτη μέλη νά λάβουν τά μέτρα πού ειναι αναγκαία γιά τήν πληροφόρηση τού καταναλωτού , αφήνοντάς τους συγχρόνως σημαντικό περιθώριο διακριτικής ευχέρειας . Η διάταξη δέν έχει κατά κανένα τρόπο ως αποτέλεσμα νά εμποδίσει τή βελγική κυβέρνηση νά εκδώσει τούς αναγκαίους κανόνες περί επισημάνσεως , οι οποίοι θά εφαρμόζονται ομοιομόρφως στίς μαργαρίνες πού παράγονται στό Βέλγιο καί στίς μαργαρίνες πού παράγονται στά άλλα κράτη μέλη .

20 Στό υποβληθέν ερώτημα , επομένως , προσήκει η απάντηση οτι , άν η προστασία καί η πληροφόρηση τού καταναλωτού ειναι δυνατόν νά εξασφαλισθούν μέ μέσα πού παρεμβάλλουν λιγότερα εμπόδια στήν ελευθερία τών συναλλαγών , η εφαρμογή , εκ μέρους ενός κράτους μέλους στή μαργαρίνη πού εισάγεται από ενα άλλο κράτος μέλος καί η οποία νομίμως παράγεται καί διατίθεται στό εμπόριο εντός τού εν λόγω κράτους , νομοθεσίας , η οποία απαγορεύει τή διάθεση στό εμπόριο μαργαρίνης ή βρωσίμων λιπών , οταν η μάζα ή η εξωτερική συσκευασία τών μεμονωμένων τεμαχίων δέν έχουν ορισμένο σχήμα , οπως τό σχήμα κύβου , αποτελεί μέτρο αποτελέσματος ισοδυνάμου μέ ποσοτικό περιορισμό κατά τήν έννοια τού άρθρου 30 τής συνθήκης .

Επί τών δικαστικών εξόδων

21 Τά έξοδα στά οποία υπεβλήθησαν η βελγική κυβέρνηση καί η Επιτροπή τών Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων , οι οποίες κατέθεσαν παρατηρήσεις στό Δικαστήριο , δέν αποδίδονται . Δεδομένου οτι η παρούσα διαδικασία έχει ως πρός τούς διαδίκους τής κυρίας δίκης τό χαρακτήρα παρεμπίπτοντος , πού ανέκυψε ενώπιον τού εθνικού δικαστηρίου , σ’ αυτό εναπόκειται νά αποφανθεί επί τών δικαστικών εξόδων .

Διά ταύτα

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ,

κρίνοντας επί τού ερωτήματος πού τού υπέβαλε τό Landgericht τού Αμβούργου μέ διάταξη τής 16ης Σεπτεμβρίου 1981 , αποφαίνεται :

Άν η προστασία καί η πληροφόρηση τού καταναλωτού ειναι δυνατόν νά εξασφαλισθούν μέ μέσα πού παρεμβάλλουν λιγότερα εμπόδια στήν ελευθερία τών συναλλαγών , η εφαρμογή , εκ μέρους ενός κράτους μέλους , στή μαργαρίνη πού εισάγεται από ενα άλλο κράτος μέλος καί η οποία νομίμως παράγεται καί διατίθεται στό εμπόριο εντός τού εν λόγω κράτους , νομοθεσίας , η οποία απαγορεύει νά διατεθεί στό εμπόριο η μαργαρίνη ή βρώσιμα λίπη , οταν η μάζα ή η εξωτερική συσκευασία τών μεμονωμένων τεμαχίων δέν έχουν ορισμένο σχήμα , οπως τό σχήμα κύβου , αποτελεί μέτρο αποτελέσματος ισοδυνάμου μέ ποσοτικό περιορισμό κατά τήν έννοια τού άρθρου 30 τής συνθήκης .