Ειδικό πρόγραμμα Ιδέες

Ο στόχος του ειδικού αυτού προγράμματος το οποίο εμπίπτει στο έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για τις δραστηριότητες έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης (2007-2013) -7ο πρόγραμμα-πλαίσιο - είναι η ανάπτυξη αναγνωριστικής έρευνας που έχει προταθεί από τους ίδιους τους ερευνητές ώστε να αναβαθμιστεί το επίπεδο αριστείας της έρευνας στην Ευρώπη. Η συγκρότηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ΕΣΕ), βασικό καθήκον του οποίου είναι η εφαρμογή του προγράμματος Ιδέες, αποτελεί μία από τις βασικές συνιστώσες του ίδιου του προγράμματος.

ΠΡΑΞΗ

Απόφαση 2006/972/ΕΚ του Συμβουλίου, της 19ης Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με το ειδικό πρόγραμμα Ιδέες, με το οποίο τίθεται σε εφαρμογή το έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο δραστηριοτήτων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (2007-2013) [Επίσημη Εφημερίδα L 54 της 22.2.2007].

ΣΥΝΟΨΗ

Ο βασικός στόχος του ειδικού προγράμματοςΙδέες είναι να αναβαθμίσει το επίπεδο της ευρωπαϊκής έρευνας στους τομείς που αναπτύσσονται γρήγορα, αποβλέποντας σε μεγαλύτερη οικονομική ανταγωνιστικότητα και ευημερία. Με άλλα λόγια, ο στόχος συνίσταται στην προώθηση αναγνωριστικής έρευνας, η οποία αποβλέπει στην επίτευξη αποφασιστικής προόδου στο πεδίο της επιστήμης, της μηχανικής και της ακαδημαϊκής γνώσης, ανεξαρτήτως των διαχωριστικών ορίων μεταξύ των επιστημονικών κλάδων ή των γεωγραφικών συνόρων. Το πρόγραμμα υιοθετεί μία προσέγγιση που βασίζεται στην πρωτοβουλία των ερευνητών: με άλλα λόγια, μελετήθηκε για να στηρίξει προγράμματα έρευνας αιχμής που πραγματοποιούνται επί ερευνητικών αντικειμένων της επιλογής των ίδιων των ερευνητών.

Το πρόγραμμα εφαρμόζεται σύμφωνα με τις αρχές της επιστημονικής αριστείας, της αυτονομίας, της αποτελεσματικότητας, της διαφάνειας και της ευθύνης με τη βοήθεια ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ΕΣΕ).

Ο προϋπολογισμός που διατίθεται για το ειδικό πρόγραμμα για την περίοδο 2007-2013 είναι 7,51 δισεκατομμύρια ευρώ.

Χαρακτηριστικά και γενικοί στόχοι

Το ειδικό πρόγραμμα Ιδέες περιλαμβάνει πολλούς στόχους οι οποίοι αποσκοπούν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την ευημερίας στην Ευρώπη:

• ενίσχυση της αριστείας, του δυναμισμού και της δημιουργικότητα της ευρωπαϊκής έρευνας,
• να καταστεί η Ευρώπη πόλος έλξης των καλύτερων ερευνητών από την Ευρώπη και από τρίτες χώρες, καθώς και για επενδύσεις από επιχειρήσεις έρευνας,
• να καταστεί η ευρωπαϊκή έρευνα πρωτοπόρος στην επιστημονική πρόοδο,
• να ανοίξει ο δρόμος για νέα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα,
• να τονωθεί η κυκλοφορία ιδεών,
• να καταστεί δυνατή η καλύτερη αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της κοινωνίας της ευρωπαϊκής γνώσης.

Προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η παρακολούθηση της υλοποίησης του προγράμματος, έχουν οριστεί δείκτες επιδόσεων σε τρία επίπεδα:

• ποσοτικοί δείκτες, οι οποίοι δείχνουν την επιστημονική και τεχνική πρόοδο (δημοσιεύσεις, ευρετήριο παραπομπών, διπλώματα ευρεσιτεχνίας κ.τ.λ.),
• δείκτες διαχείρισης, οι οποίοι χρησιμεύουν στην παρακολούθηση των εσωτερικών επιδόσεων και υποστηρίζουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων από ανώτατα διοικητικά στελέχη (εκτέλεση του προϋπολογισμού, χρονική διάρκεια σύναψης συμβάσεων, χρονική διάρκεια μέχρι την πληρωμή κ.τ.λ.),
• ποιοτικοί δείκτες που χρησιμεύουν στην εκτίμηση της συνολικής αποτελεσματικότητας της έρευνας σε σχέση με τους συνολικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

Η εφαρμογή του 7ου προγράμματος-πλαισίου (όπου συμπεριλαμβάνονται τα διαφορετικά ειδικά προγράμματα και όλες οι δραστηριότητες που απορρέουν από αυτά) διέπεται από την τήρηση των θεμελιωδών αρχών δεοντολογίας, αλλά και από κοινωνικές, νομικές, κοινωνικοοικονομικές, πολιτιστικές πτυχές και τις αρχές της ισότητας των φύλων.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ΕΣΕ)

Βασικό καθήκον του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ΕΣΕ), το οποίο συστάθηκε με την απόφαση της Επιτροπής 2007/134/ΕΚ είναι η εφαρμογή του ειδικού προγράμματος Ιδέες.

Το ΕΣΕ, ως πραγματικά πανευρωπαϊκός μηχανισμός, θα αποτελείται από δύο βασικά συστατικά όργανα: Επιστημονικό Συμβούλιο και ειδική εκτελεστική δομή.

Τα καθήκοντα του Επιστημονικού Συμβουλίου είναι τα ακόλουθα:

• κατάστρωση της συνολικής επιστημονικής στρατηγικής του ειδικού προγράμματος,
• τακτική εκπόνηση του προγράμματος εργασίας και ενδεχομένως τροποποίησή του,
• εξασφάλιση της επιστημονικής διαχείρισης, της παρακολούθησης και του ποιοτικού ελέγχου της εκτέλεσης του προγράμματος,
• εξασφάλιση της επικοινωνίας με την επιστημονική κοινότητα και τα κυριότερα ενδιαφερόμενα μέρη.

Το Επιστημονικό Συμβούλιο απαρτίζεται από υψίστου κύρους εκπροσώπους της ευρωπαϊκής επιστημονικής κοινότητας. Αποτελείται από 22 ερευνητές, μηχανικούς και ακαδημαϊκούς υψίστου κύρους. Αυτοί διορίζονται από την Επιτροπή. Καθήκον του είναι η κατάστρωση της επιστημονικής στρατηγικής του ΕΣΕ και η εκπόνηση του ετήσιου προγράμματος εργασίας του ειδικού προγράμματος Ιδέες.

Η ειδική εκτελεστική δομή (ΕΕΔ ΕΣΕ) είναι εκτελεστικός οργανισμός της Επιτροπής ο οποίος θα είναι επιφορτισμένος με τη διοικητική διαχείριση και την εκτέλεση του προγράμματος. Ο εκτελεστικός οργανισμός του ΕΣΕ (ΕΟΕΣΕ), μέσω πράξης μεταβίβασης αρμοδιοτήτων που ενέκρινε η Επιτροπή το 2008. απέκτησε την αρμοδιότητα εφαρμογής του ειδικού προγράμματος Ιδέες και συνδρομής του Επιστημονικού Συμβουλίου· είναι ανεξάρτητος από τον Ιούλιο 2009. Είναι υπεύθυνος για τις διαδικασίες αξιολόγησης, εξέτασης από ομότιμους κριτές και επιλογής έργων με βάση τις αρχές που έχουν οριστεί από το Επιστημονικό Συμβούλιο. Αναλαμβάνει επίσης την οικονομική και επιστημονική διαχείριση των επιχορηγήσεων. Ο ρόλος της Επιτροπής στην εφαρμογή του προγράμματος θα συνίσταται στο:

• να εγγυάται την αυτονομία και την ακεραιότητα του ΕΣΕ,
• να επιβλέπει την τήρηση των αρχών και των στόχων που έχει καθορίσει το Επιστημονικό Συμβούλιο,
• να εξασφαλίσει την εφαρμογή και την κατανομή των εργασιών και των ευθυνών της ειδικής εκτελεστικής δομής,
• να εγκρίνει το πρόγραμμα εργασίας και τις μεθόδους εφαρμογής που έχει καθορίσει το Επιστημονικό Συμβούλιο,
• να εξασφαλίζει ότι οι προτάσεις επιλέγονται και τα προγράμματα χρηματοδοτούνται αποκλειστικά βάσει της ταξινόμησής τους μετά το πέρας της εξέτασης από ομότιμους κριτές,
• να ενημερώνει τακτικά την επιτροπή του προγράμματος για κάθε εξέλιξη στην εφαρμογή του ειδικού προγράμματος,
• να υποβάλλει ετήσια έκθεση στο Συμβούλιο της ΕΕ και το Κοινοβούλιο σχετικά με τη λειτουργία και τις δραστηριότητες του ΕΣΕ και με την επίτευξη των στόχων που διατυπώνονται στο ειδικό πρόγραμμα.

Το ΕΣΕ, ως ακρογωνιαίος λίθος του εν λόγω προγράμματος, αποδεικνύει την προστιθέμενη αξία της κοινοτικής παρέμβασης σε σύγκριση προς τα αποτελέσματα που μπορούν να επιτευχθούν με δράσεις αποκλειστικά σε εθνική κλίμακα. Το ΕΣΕ συμβάλλει αδιαμφισβήτητα:

• στην ενθάρρυνση και υποστήριξη της αριστείας σε πανευρωπαϊκή κλίμακα,
• στη βελτίωση της αξιοποίησης των πόρων,
• στην αναβάθμιση και την ελκυστικότερη προβολή της ευρωπαϊκής αναγνωριστικής έρευνας,
• στη διευκόλυνση της προσαρμογής των εθνικών δομών έρευνας στον υπό πλήρη ανάπτυξη ευρωπαϊκό χώρο έρευνας,
• στη δημιουργία ευρωπαϊκού συστήματος έρευνας, που να είναι ανταγωνιστικό σε παγκόσμια κλίμακα,
• στο να καταστήσει την Ευρώπη πόλο έλξης για τις βιομηχανίες και τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης,
• στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η κοινωνία στην Ευρώπη.

Πλαίσιο

Από το 1984, η ΕΕ ακολουθεί πολιτική έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης που βασίζεται σε πολυετή προγράμματα-πλαίσια. Το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο (2007-2013), βασική συνιστώσα της στρατηγικής της ΕΕ για την ανάπτυξη και την απασχόληση στην Ευρώπη, εστιάζει σε τέσσερεις τύπους δραστηριοτήτων: διακρατική συνεργασία επί θεματικών τομέων που έχουν καθορισθεί με γνώμονα τις πολιτικές ανάγκες (Συνεργασία), έρευνα που αναπτύσσεται κατ'έμπνευση των ίδιων των ερευνητών και με πρωτοβουλία της επιστημονικής κοινότητας (Ιδέες), υποστήριξη της κατάρτισης και της επαγγελματικής εξέλιξης των ερευνητών (Άνθρωποι), και υποστήριξη των ικανοτήτων έρευνας (Ικανότητες).Συνεισφέρει στην ανάπτυξη του τρίγωνου της γνώσης, αποτελούμενο από τις πολιτικές στους τομείς της έρευνας, της εκπαίδευσης και της καινοτομίας, ώστε η γνώση να τεθεί στην υπηρεσία του οικονομικού δυναμισμού και της κοινωνικής και περιβαλλοντικής προόδου.

Πρέπει να σημειωθεί ότι τον Δεκέμβριο 2013, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο υιοθέτησαν τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 για τη θέσπιση του προγράμματος-πλαισίου Ορίζων 2020 για την έρευνα και την καινοτομία (2014-2020), το οποίο αντικαθιστά, ως εκ τούτου, το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Απόφαση 2007/134/ΕΚ της Επιτροπής, της 2ας Φεβρουαρίου 2007, για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας [Επίσημη Εφημερίδα L 57/14 της 24.2.2007], όπως τροποποιήθηκε από την απόφαση 2011/12/ΕΕ της Επιτροπής της 12ης Ιανουαρίου 2011 [Επίσημη Εφημερίδα L 9/5 της 13.1.2011].

Με την απόφαση αυτή της Επιτροπής, ιδρύεται το Επιστημονικό Συμβούλιο του ΕΣΕ και προβλέπεται η ίδρυση της ειδικής εκτελεστικής δομής καθώς και ο ορισμός της θέσης του γενικού γραμματέα του ΕΣΕ, καθήκον του οποίου είναι να υποβοηθεί το Επιστημονικό Συμβούλιο εξασφαλίζοντας αποτελεσματική σύνδεση και επικοινωνία με την Επιτροπή και με την ειδική εκτελεστική δομή.

Απόφαση 2008/37/ΕΚ της Επιτροπής, της 14ης Δεκεμβρίου 2007, σχετικά με την ίδρυση του Εκτελεστικού Οργανισμού του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας για τη διαχείριση του ειδικού κοινοτικού προγράμματος Ιδέες στον τομέα της έρευνας αιχμής κατ’ εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 58/2003 του Συμβουλίου [Επίσημη Εφημερίδα L 9 της 12.1.2008].

Η πρόοδος συνεχίστηκε όσον αφορά την ίδρυση του ΕΟΕΣΕ, του οποίου οι δραστηριότητες ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια του 2008.

Έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με την οποία επεξηγούνται οι δραστηριότητες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας και η υλοποίηση των στόχων που καθορίζονται στο ειδικό πρόγραμμα Ιδέες το 2007 [ COM(2008) 473 τελικό – Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με τις δραστηριότητες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας και την υλοποίηση των στόχων που καθορίζονται στο ειδικό πρόγραμμα Ιδέες του 2012 [ COM(2013) 318 final - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση των κυριότερων αποτελεσμάτων του ΕΣΕ σε συνδυασμό με την εκ των προτέρων εκτίμηση επιπτώσεων της πρότασης της Επιτροπής σχετικά με το νέο πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία Ορίζοντας 2020. Από τη συνεχή παρακολούθηση του προγράμματος προέκυψαν τα ακόλουθα:

• στους δικαιούχους επιχορήγησης του ΕΣΕ συγκαταλέγονται πέντε νομπελίστες και τρεις κάτοχοι του βραβείου Fields·
• μεταξύ 2008 και 2013, πάνω από 20000 άρθρα στα οποία αναγνωρίζεται η χρηματοδότηση του ΕΣΕ, δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά μεγάλης κυκλοφορίας·
• κάθε δικαιούχος επιχορήγησης του ΕΣΕ απασχολεί κατά μέσο όρο έξι άλλους ερευνητές·
• τα μέλη των ομάδων του ΕΣΕ προέρχονται από 38 χώρες σε σύνολο 41 του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ)·
• το 37 % περίπου των μελών των ομάδων που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΕ είναι γυναίκες (το 20 % κατέχει θέση κύριας ερευνήτριας).

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 07.04.2014