Προσωρινό κείμενο

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (έκτο τμήμα)

της 20ής Μαρτίου 2025 (*)

« Προδικαστική παραπομπή – Κοινή γεωργική πολιτική – Χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) – Εθνικό πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης για την περίοδο 2007‑2013 – Μέτρο αγροτικής ανάπτυξης – Ενισχύσεις για την καλή διαβίωση των ζώων – Σφάλματα υπολογισμού – Μείωση των ενισχύσεων αυτών από τις εθνικές αρχές χωρίς αυτές να αναμείνουν την έκδοση οριστικής απόφασης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή – Συνέπειες της λήξης της προθεσμίας που έχει ταχθεί για την τροποποίηση του προγράμματος αυτού και των αποφάσεων της Επιτροπής περί έγκρισης ή τροποποίησης του εν λόγω προγράμματος – Μη ύπαρξη αντίφασης μεταξύ απόφασης του Δικαστηρίου και απόφασης του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Ευθύνη του οικείου κράτους μέλους λόγω παραβίασης του δικαίου της Ένωσης »

Στην υπόθεση C‑116/24,

με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε το Curtea de Apel Piteşti (εφετείο Piteşti, Ρουμανία) με απόφαση της 28ης Νοεμβρίου 2023, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 12 Φεβρουαρίου 2024, στο πλαίσιο της δίκης

Porcellino Grasso SRL

κατά

Ministerul Agriculturii şi Dezvoltării Rurale,

Agenţia pentru Finanţarea Investiţiilor Rurale,

Agenţia de Plăţi şi Intervenţie pentru Agricultură,

Agenţia de Plăţi şi Intervenţie pentru Agricultură – Centrul Judeţean Vâlcea,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (έκτο τμήμα),

συγκείμενο από τους A. Kumin (εισηγητή), πρόεδρο τμήματος, F. Biltgen, πρόεδρο του πρώτου τμήματος, και I. Ziemele, δικαστή,

γενικός εισαγγελέας: D. Spielmann

γραμματέας: A. Calot Escobar

έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία,

λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν:

–        η Porcellino Grasso SRL, εκπροσωπούμενη από τον C. S. Strătulă και την O. Strătulă, avocaţi,

–        το Ministerul Agriculturii şi Dezvoltării Rurale, εκπροσωπούμενο από τον F. I. Barbu και την A. Popescu,

–        η Ρουμανική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τις R. Antonie, E. Gane και A. Rotăreanu,

–        η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τις L. Radu Bouyon και M. Salyková,

κατόπιν της αποφάσεως που έλαβε, αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα, να εκδικάσει την υπόθεση χωρίς ανάπτυξη προτάσεων,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1        Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία των άρθρων 288, 291 και 297 ΣΛΕΕ, της αρχής του δικαίου της Ένωσης κατά την οποία μια απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παράγει έννομα αποτελέσματα μέχρι την ακύρωσή της, των άρθρων 18 και 19 του κανονισμού (ΕΚ) 1698/2005 του Συμβουλίου, της 20ής Σεπτεμβρίου 2005, για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) (ΕΕ 2005, L 277, σ. 1), όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) 74/2009 του Συμβουλίου, της 19ης Ιανουαρίου 2009 (ΕΕ 2009, L 30, σ. 100) (στο εξής: κανονισμός 1698/2005), καθώς και του άρθρου 9, παράγραφος 3, του κανονισμού (ΕΚ) 1974/2006 της Επιτροπής, της 15ης Δεκεμβρίου 2006, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1698/2005 του Συμβουλίου για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) (ΕΕ 2006, L 368, σ. 15), όπως τροποποιήθηκε με τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 335/2013 της Επιτροπής, της 12ης Απριλίου 2013 (ΕΕ 2013, L 105, σ. 1) (στο εξής: κανονισμός 1974/2006).

2        Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ, αφενός, της Porcellino Grasso SRL και, αφετέρου, του Ministerul Agriculturii şi Dezvoltării Rurale (Υπουργείου Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης, Ρουμανία), του Agenția pentru Finanțarea Investițiilor Rurale (Οργανισμού για τη Χρηματοδότηση των Αγροτικών Επενδύσεων, Ρουμανία), του Agenția de Plăți și Intervenție pentru Agricultură (Οργανισμού Πληρωμών και Παρέμβασης για τη Γεωργία, Ρουμανία) και του Agenția de Plăți și Intervenție pentru Agricultură – Centrul Județean Vâlcea (Οργανισμού Πληρωμών και Παρέμβασης για τη Γεωργία – Νομαρχιακό Κέντρο Vâlcea, Ρουμανία, στο εξής: APIA Vâlcea) σχετικά με μείωση των ενισχύσεων για την καλή διαβίωση των ζώων.

 Το νομικό πλαίσιο

 Ο κανονισμός 1698/2005

3        Το άρθρο 18 του κανονισμού 1698/2005, το οποίο επιγραφόταν «Κατάρτιση και έγκριση», όριζε τα εξής:

«1.      Τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης καταρτίζονται από κράτος μέλος μετά από στενή συνεργασία με τους εταίρους που αναφέρονται στο άρθρο 6.

2.      Τα κράτη μέλη υποβάλλουν στην Επιτροπή πρόταση για κάθε πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης, η οποία περιέχει τις πληροφορίες που αναφέρονται στο άρθρο 16.

3.      Η Επιτροπή αξιολογεί τα προτεινόμενα προγράμματα με βάση τη συνέπειά τους προς τις κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές, το εθνικό σχέδιο στρατηγικής και τον παρόντα κανονισμό.

Εάν η Επιτροπή θεωρεί ότι ένα πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης δεν είναι συνεπές προς τις κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές, το εθνικό σχέδιο στρατηγικής ή τον παρόντα κανονισμό, ζητά από το κράτος μέλος να αναθεωρήσει ανάλογα το προτεινόμενο πρόγραμμα.

4.      Κάθε πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης εγκρίνεται σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 90 παράγραφος 2.»

4        Το άρθρο 19 του κανονισμού αυτού, το οποίο έφερε τον τίτλο «Αναθεώρηση», προέβλεπε τα εξής:

«1.      Τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης επανεξετάζονται και, εάν χρειάζεται, αναπροσαρμόζονται για το υπόλοιπο της περιόδου από το κράτος μέλος μετά από έγκριση της επιτροπής παρακολούθησης. Οι αναθεωρήσεις λαμβάνουν υπόψη το πόρισμα των αξιολογήσεων και των εκθέσεων της Επιτροπής, ιδίως με στόχο την ενίσχυση ή την προσαρμογή του τρόπου με τον οποίο λαμβάνονται υπόψη οι κοινοτικές προτεραιότητες.

2.      Η Επιτροπή εκδίδει απόφαση επί των αιτημάτων αναθεώρησης των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης μετά την υποβολή αιτήματος από ένα κράτος μέλος σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 90 παράγραφος 2. Οι μεταβολές που απαιτούν έγκριση με απόφαση της Επιτροπής, καθορίζονται σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 90 παράγραφος 2.»

5        Το άρθρο 40 του εν λόγω κανονισμού, το οποίο επιγραφόταν «Ενισχύσεις για την καλή διαβίωση των ζώων», όριζε τα εξής:

«1.      Η στήριξη για την καλή διαβίωση των ζώων που προβλέπεται στο άρθρο 36 στοιχείο α) σημείο v) χορηγείται σε γεωργούς οι οποίοι αναλαμβάνουν εθελοντικά δεσμεύσεις για την καλή διαβίωση των ζώων.

2.      Οι ενισχύσεις για την καλή διαβίωση των ζώων καλύπτουν μόνο δεσμεύσεις που υπερβαίνουν τόσο τα σχετικά υποχρεωτικά πρότυπα, τα οποία θεσπίζονται σύμφωνα με το άρθρο 4 και το παράρτημα III του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1782/2003 [του Συμβουλίου, της 29ης Σεπτεμβρίου 2003, για τη θέσπιση κοινών κανόνων για τα καθεστώτα άμεσης στήριξης στα πλαίσια της κοινής γεωργικής πολιτικής και για τη θέσπιση ορισμένων καθεστώτων στήριξης για τους γεωργούς και για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΟΚ) αριθ. 2019/93, (ΕΚ) αριθ. 1452/2001, (ΕΚ) αριθ. 1453/2001, (ΕΚ) αριθ. 1454/2001, (ΕΚ) αριθ. 1868/94, (ΕΚ) αριθ. 1251/1999, (ΕΚ) αριθ. 1254/1999, (ΕΚ) αριθ. 1673/2000, (ΕΟΚ) αριθ. 2358/71 και (ΕΚ) αριθ. 2529/2001 (ΕΕ 2003, L 270, σ. 1)], όσο και άλλες σχετικές υποχρεωτικές απαιτήσεις που θεσπίζονται από την εθνική νομοθεσία και προσδιορίζονται στο πρόγραμμα.

Οι δεσμεύσεις αυτές αναλαμβάνονται κατά γενικό κανόνα για περίοδο μεταξύ πέντε και επτά ετών. Όταν είναι αναγκαίο και δικαιολογημένο, καθορίζεται μεγαλύτερο διάστημα σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 90 παράγραφος 2 για ιδιαίτερους τύπους δεσμεύσεων.

3.      Οι ενισχύσεις χορηγούνται ετησίως και καλύπτουν το πρόσθετο κόστος και το διαφυγόν εισόδημα που απορρέουν από την αναληφθείσα δέσμευση. Εάν χρειάζεται, μπορούν να καλύπτουν επίσης το κόστος της συναλλαγής.

Η στήριξη περιορίζεται στο μέγιστο ποσό που καθορίζεται στο Παράρτημα Ι.»

 Ο κανονισμός 1974/2006

6        Το άρθρο 6, παράγραφος 1, του κανονισμού 1974/2006 όριζε τα εξής:

«Οι τροποποιήσεις στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης εμπίπτουν στις ακόλουθες κατηγορίες:

α)      αναθεωρήσεις όπως αυτές αναφέρονται στο άρθρο 19 παράγραφος 1 του κανονισμού [1698/2005]·

β)      αναθεωρήσεις που προκύπτουν από διαδικασίες συντονισμού για την αξιοποίηση των δημοσιονομικών πόρων, όπως αναφέρεται στο άρθρο 77 παράγραφος 3 του κανονισμού [1698/2005]·

βα)      τροποποιήσεις του σχεδίου χρηματοδότησης που αφορούν την εφαρμογή του άρθρου 70 παράγραφος 4β του κανονισμού [1698/2005]·

γ)      λοιπές τροποποιήσεις που δεν καλύπτονται από τα στοιχεία α), β) και βα) της παρούσας παραγράφου.»

7        Κατά το άρθρο 9, παράγραφοι 1 έως 3, του κανονισμού αυτού:

«1.      Οι τροποποιήσεις των προγραμμάτων από τα κράτη μέλη, οι οποίες αναφέρονται στο άρθρο 6 παράγραφος 1 στοιχείο γ) είναι δυνατόν να εμπεριέχουν μεταβολές της κατανομής χρηματοδότησης ανά μέτρο στο πλαίσιο ενός άξονα καθώς και μεταβολές μη χρηματοδοτικού χαρακτήρα όσον αφορά την εισαγωγή νέων μέτρων και τύπων ενεργειών, την κατάργηση υφιστάμενων μέτρων και τύπων ενεργειών, τις μεταβολές σχετικά με την εξαίρεση του άρθρου 5 παράγραφος 6 του κανονισμού [1698/2005], ή την ενημέρωση σχετικά με υφιστάμενα μέτρα του προγράμματος και την περιγραφή τους.

2.      Τα κράτη μέλη δύνανται επίσης να πραγματοποιούν τροποποιήσεις που αναφέρονται στο άρθρο 6 παράγραφος 1 στοιχείο γ), μεταφέροντας εντός ενός ημερολογιακού έτους από και προς οποιονδήποτε άξονα έως και 3 % του συνολικού ποσού της συνεισφοράς του ΕΤΓΑΑ στο πρόγραμμα για ολόκληρη την περίοδο προγραμματισμού.

3.      Οι τροποποιήσεις στα προγράμματα, όπως αυτές αναφέρονται στις παραγράφους 1 και 2, μπορούν να πραγματοποιούνται έως και την 31η Δεκεμβρίου 2015, υπό την προϋπόθεση ότι τα κράτη μέλη κοινοποιούν τις εν λόγω τροποποιήσεις έως και την 31η Αυγούστου 2015.»

 Ο κανονισμός (ΕΕ) 1306/2013

8        Το άρθρο 5 του κανονισμού (ΕΕ) 1306/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, σχετικά με τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής και την κατάργηση των κανονισμών (ΕΟΚ) αριθ. 352/78, (ΕΚ) αριθ. 165/94, (ΕΚ) αριθ. 2799/98, (ΕΚ) αριθ. 814/2000, (ΕΚ) αριθ. 1290/2005 και (ΕΚ) αριθ. 485/2008 του Συμβουλίου (ΕΕ 2013, L 347, σ. 549), το οποίο φέρει τον τίτλο «Δαπάνες του ΕΓΤΑΑ», ορίζει τα εξής:

«Το ΕΓΤΑΑ αποτελεί αντικείμενο επιμερισμένης διαχείρισης μεταξύ των κρατών μελών και της [Ευρωπαϊκής] Ένωσης. Χρηματοδοτεί τη χρηματοδοτική συνεισφορά της Ένωσης στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης που εφαρμόζονται σύμφωνα με την ενωσιακή νομοθεσία για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης.»

9        Το άρθρο 52 του κανονισμού αυτού, το οποίο επιγράφεται «Εκκαθάριση ως προς τη συμμόρφωση», ορίζει στην παράγραφο 1 τα εξής:

«Όταν διαπιστώσει ότι οι δαπάνες που αναφέρονται στο άρθρο 4 παράγραφος 1 και στο άρθρο 5 δεν πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με την ενωσιακή νομοθεσία και, όσον αφορά το ΕΓΤΑΑ, με την εφαρμοστέα ενωσιακή και εθνική νομοθεσία που αναφέρεται στο άρθρο 85 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 [του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, περί καθορισμού κοινών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας και περί καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1083/2006 (ΕΕ 2013, L 347, σ. 320),] η Επιτροπή εκδίδει εκτελεστικές πράξεις για τον καθορισμό των ποσών που πρέπει να αποκλειστούν από την ενωσιακή χρηματοδότηση. […]»

10      Το άρθρο 58 του κανονισμού 1306/2013, το οποίο φέρει τον τίτλο «Προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης», διευκρινίζει στην παράγραφο 1 τα εξής:

«Τα κράτη μέλη θεσπίζουν, στο πλαίσιο της [κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ)], όλες τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις και λαμβάνουν όλα τα άλλα μέτρα που είναι αναγκαία για την αποτελεσματική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, και ιδίως για τα εξής:

α)      την εξακρίβωση της νομιμότητας και της κανονικότητας των πράξεων που χρηματοδοτούνται από [το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και το ΕΓΤΑΑ]·

β)      την εξασφάλιση αποτελεσματικής πρόληψης της απάτης ιδίως όσον αφορά τους τομείς υψηλής επικινδυνότητας, που θα ενεργούν αποτρεπτικά, λαμβανομένου υπόψη του κόστους και των οφελών καθώς και της αναλογικότητας των μέτρων·

γ)      την πρόληψη, τον εντοπισμό και τη διόρθωση παρατυπιών και περιπτώσεων απάτης·

δ)      την επιβολή αποτελεσματικών, αποτρεπτικών και αναλογικών κυρώσεων σύμφωνα με την ενωσιακή νομοθεσία, ή ελλείψει αυτής, με την εθνική νομοθεσία και, εφόσον κρίνεται αναγκαίο, την κίνηση νομικών διαδικασιών προς τον σκοπό αυτό·

ε)      την ανάκτηση αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών με τους τόκους και, εφόσον κρίνεται αναγκαίο, την κίνηση νομικών διαδικασιών προς τον σκοπό αυτό.»

 Η διαφορά της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα

11      Μετά την έκδοση της απόφασης C(2008) 3831 της Επιτροπής, της 16ης Ιουλίου 2008, περί έγκρισης του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης του ΕΓΤΑΑ για τη Ρουμανία για την περίοδο προγραμματισμού 2007‑2013, το κράτος μέλος αυτό θέσπισε διατάξεις για τη βελτίωση της καλής διαβίωσης των ζώων. Κατόπιν αιτήματος του εν λόγω κράτους μέλους, η Επιτροπή, με την εκτελεστική απόφαση C(2012) 3529, της 25ης Μαΐου 2012, συμπεριέλαβε στο εθνικό πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης 2007‑2013 (στο εξής: ΕΠΑΑ 2007‑2013) μέτρο στήριξης με τη μορφή αντισταθμιστικών πληρωμών για διαφυγόντα εισοδήματα καθώς και για το πρόσθετο κόστος που επιβάρυνε τους γεωργούς οι οποίοι είχαν οικειοθελώς εφαρμόσει πρότυπα με σκοπό τη βελτίωση της καλής διαβίωσης των ζώων (στο εξής: μέτρο 215). Κατ’ εφαρμογήν του μέτρου αυτού προβλέπεται ιδίως, όσον αφορά τους χοίρους πάχυνσης, ετήσια πληρωμή ανερχόμενη σε 4,90 ευρώ ανά «μονάδα ζωικού κεφαλαίου» (ΜΖΚ) ως ενίσχυση για τη βελτίωση της καλής διαβίωσης των ζώων κατά τη μεταφορά (στο εξής: ενίσχυση για τη βελτίωση της μεταφοράς) και ετήσια πληρωμή ανερχόμενη σε 16,80 ευρώ ανά ΜΖΚ ως ενίσχυση για τη μείωση των οχλήσεων κατά 30 % σε σχέση με το υποχρεωτικό ελάχιστο επίπεδο (στο εξής: ενίσχυση για τη μείωση των οχλήσεων).

12      Στις 13 Αυγούστου 2012 η Porcellino Grasso ζήτησε από τον APIA Vâlcea να της χορηγηθούν πλείονες μη επιστρεπτέες ενισχύσεις, μεταξύ δε άλλων οι ενισχύσεις για τη βελτίωση της μεταφοράς και για τη μείωση των οχλήσεων, σε αντάλλαγμα της δέσμευσής της να τηρεί στις εγκαταστάσεις της ορισμένα μέτρα για την καλή διαβίωση των χοίρων πάχυνσης για περίοδο πέντε τουλάχιστον ετών.

13      Στις 14 Αυγούστου 2015 υπέβαλε στον APIA Vâlcea αίτηση πληρωμής των εν λόγω ενισχύσεων για την περίοδο μεταξύ της 16ης Ιουλίου 2015 και της 15ης Ιουλίου 2016, που αντιστοιχούσε στο τέταρτο έτος της δέσμευσής της.

14      Στις 8 Μαρτίου 2016 ο APIA Vâlcea ενημέρωσε την Porcellino Grasso ότι, κατόπιν αποστολής ελέγχου που πραγματοποίησαν οι εκπρόσωποι του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου για το οικονομικό έτος 2015, εντοπίστηκαν σφάλματα τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα υπερβολικά υψηλά επίπεδα πληρωμών όσον αφορά τις ενισχύσεις για τη βελτίωση της μεταφοράς και για τη μείωση των οχλήσεων οι οποίες είχαν καταβληθεί κατ’ εφαρμογήν του μέτρου 215.

15      Λόγω των ανωτέρω σφαλμάτων, ο APIA Vâlcea διευκρίνισε ότι θα μείωνε το ποσό των οφειλόμενων στην Porcellino Grasso ενισχύσεων, το οποίο και μειώθηκε σε 1,43 ευρώ ανά ΜΖΚ όσον αφορά την ενίσχυση για τη βελτίωση της μεταφοράς και σε 14,18 ευρώ ανά ΜΖΚ όσον αφορά την ενίσχυση για τη μείωση των οχλήσεων. Η μείωση αυτή οριστικοποιήθηκε, στη συνέχεια, με την έκδοση απόφασης του Υπουργείου Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης.

16      Η Porcellino Grasso άσκησε προσφυγές ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων προσβάλλοντας τις κατά τα ανωτέρω ληφθείσες αποφάσεις πληρωμών, προσφυγές οι οποίες εξακολουθούσαν να εκκρεμούν κατά την ημερομηνία υποβολής της υπό κρίση αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως.

17      Στις 31 Ιανουαρίου 2017 η Porcellino Grasso υπέβαλε, μεταξύ άλλων, στον APIA Vâlcea αίτηση πληρωμής των ενισχύσεων για τη βελτίωση της μεταφοράς και για τη μείωση των οχλήσεων για την περίοδο μεταξύ της 1ης Ιανουαρίου 2017 και της 31ης Δεκεμβρίου 2017, που αντιστοιχούσε στο έκτο έτος της δέσμευσής της.

18      Με απόφαση της 6ης Φεβρουαρίου 2018, ο APIA Vâlcea ενέκρινε την αίτηση αυτή, υπολογίζοντας ωστόσο τις καταβλητέες ενισχύσεις βάσει των μειωμένων ποσών που μνημονεύονται στη σκέψη 15 της παρούσας απόφασης.

19      Η Porcellino Grasso άσκησε διοικητική ένσταση κατά της ανωτέρω απόφασης του APIA Vâlcea, η οποία απορρίφθηκε στις 8 Μαρτίου 2018.

20      Κατόπιν τούτου, προσέφυγε ενώπιον του Curtea de Apel Piteşti (εφετείου Piteşti, Ρουμανία), ήτοι του αιτούντος δικαστηρίου, ζητώντας, μεταξύ άλλων, την ακύρωση της εν λόγω απόφασης και της πράξης με την οποία απορρίφθηκε η διοικητική ένστασή της καθώς και την αποκατάσταση ζημίας ανερχόμενης σε ποσό ίσο με τη διαφορά μεταξύ του ποσού το οποίο εκτιμούσε ότι της οφειλόταν και του ποσού που πράγματι της καταβλήθηκε.

21      Το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει κατ’ αρχάς ότι, με την απόφαση της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899), το Δικαστήριο έκρινε, κατ’ ουσίαν, ότι το δίκαιο της Ένωσης δεν αντιτίθεται στο να εκδίδουν οι εμπλεκόμενες στην εφαρμογή μέτρου μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης εθνικές αρχές, λόγω σφάλματος υπολογισμού που διαπίστωσε το Ελεγκτικό Συνέδριο, πράξεις οι οποίες επιβάλλουν μείωση του ποσού της χρηματοδοτικής συνδρομής που χορηγήθηκε στο πλαίσιο του ΕΠΑΑ 2007-2013, όπως αυτό εγκρίθηκε από την Επιτροπή, χωρίς να αναμένουν την έκδοση από την Επιτροπή απόφασης για τον αποκλεισμό από τη χρηματοδότηση της Ένωσης των ποσών που προέκυψαν από το εν λόγω σφάλμα υπολογισμού.

22      Εντούτοις, το αιτούν δικαστήριο δεν αποκλείει το ενδεχόμενο οι κανόνες και οι αρχές της Ένωσης που επικαλείται η Porcellino Grasso, πέραν εκείνων που ελήφθησαν υπόψη στην ανωτέρω απόφαση του Δικαστηρίου, να μην επιτρέπουν στις ρουμανικές αρχές να μειώσουν το ποσό των επίμαχων στην υπόθεση της κύριας δίκης χρηματοδοτικών ενισχύσεων. Συγκεκριμένα, επισημαίνει ότι το εν λόγω ποσό καθορίστηκε με την εκτελεστική απόφαση C(2012) 3529 περί τροποποίησης του ΕΠΑΑ 2007‑2013 και ότι η απόφαση αυτή ούτε ανακλήθηκε, ούτε ακυρώθηκε, ούτε μπορούσε πλέον να τροποποιηθεί κατά την ημερομηνία κατά την οποία εντοπίστηκαν τα σφάλματα υπολογισμού που μνημονεύονται στη σκέψη 14 της παρούσας απόφασης.

23      Το αιτούν δικαστήριο αναφέρει, εν συνεχεία, ότι, κατά τους ισχυρισμούς της Porcellino Grasso, η απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), αφορά, κατ’ ουσίαν, πραγματικά και νομικά ζητήματα πανομοιότυπα με τα επίμαχα στην υπόθεση επί της οποίας εκδόθηκε η απόφαση της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899). Πλην όμως, η προαναφερθείσα απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου έρχεται σε αντίθεση με την εν λόγω απόφαση του Δικαστηρίου, καθώς το Γενικό Δικαστήριο και το Δικαστήριο κατέληξαν σε διαφορετικά συμπεράσματα όσον αφορά ιδίως την αρχή της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης. Επομένως, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται αν μπορεί να λάβει υπόψη την ανωτέρω απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου για την επίλυση της διαφοράς της οποίας έχει επιληφθεί.

24      Τέλος, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται αν η αρχή της ευθύνης των κρατών μελών σε περίπτωση παραβίασης του δικαίου της Ένωσης επιβάλλει στο ρουμανικό Δημόσιο να καταβάλλει σε δικαιούχο όπως η Porcellino Grasso τις οφειλόμενες ενισχύσεις για τη βελτίωση της μεταφοράς και για τη μείωση των οχλήσεων μέχρι του αρχικώς προβλεφθέντος με την εκτελεστική απόφαση C(2012) 3529 ποσού καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει ο εν λόγω δικαιούχος.

25      Υπό τις συνθήκες αυτές, το Curtea de Apel Piteşti (εφετείο Piteşti) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

«1)      Πρέπει να γίνει δεκτό ότι τα άρθρα 288, 291 και 297 ΣΛΕΕ, η αρχή του δικαίου της Ένωσης κατά την οποία μια απόφαση της […] Επιτροπής παράγει έννομα αποτελέσματα μέχρι την ακύρωσή της –όπως η αρχή αυτή έχει κατοχυρωθεί με τις αποφάσεις της 8ης Ιουλίου 1999, Chemie Linz κατά Επιτροπής (C‑245/92 P, EU:C:1999:363), της 5ης Οκτωβρίου 2004, Επιτροπή κατά Ελλάδας (C‑475/01, EU:C:2004:585), της 6ης Οκτωβρίου 2015, Schrems (C‑362/14, EU:C:2015:650), της 14ης Ιουνίου 2012, CIVAD (C‑533/10, EU:C:2012:347), της 22ας Οκτωβρίου 1987, Foto-Frost (314/85, EU:C:1987:452), της 3ης Ιουλίου 2019, Eurobolt (C‑644/17, EU:C:2019:555), και της 12ης Φεβρουαρίου 2008, CELF και Ministre de la Culture et de la Communication (C‑199/06, EU:C:2008:79)–, το άρθρο 9, παράγραφος 3, του κανονισμού [1974/2006] και τα άρθρα 18 και 19 του κανονισμού 1698/2005 αντιτίθενται στην πρακτική των ρουμανικών εθνικών αρχών να εκδίδουν εσωτερικές πράξεις αντίθετες προς την εκτελεστική απόφαση [C(2012) 3529], περί τροποποίησης του [ΕΠΑΑ 2007‑2013], ή να μην εφαρμόζουν την εν λόγω εκτελεστική απόφαση, ενόσω αυτή δεν έχει τροποποιηθεί ή ακυρωθεί;

2)      Λαμβανομένης υπόψη της γενικής υποχρέωσης των κρατών μελών να τηρούν το δίκαιο της Ένωσης, σε περίπτωση που εθνικό δικαστήριο καλείται να συμμορφωθεί με ερμηνευτική απόφαση εκδοθείσα από το Δικαστήριο δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ[, ήτοι την απόφαση της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899)], η οποία δεν περιέχει κρίση ως προς το κύρος και τα αποτελέσματα των εκτελεστικών αποφάσεων της Επιτροπής [της εκτελεστικής απόφασης C(2012) 3529 και της εκτελεστικής απόφασης (ΕΕ) 2018/873 της Επιτροπής, της 13ης Ιουνίου 2018, για τον αποκλεισμό από τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορισμένων δαπανών που πραγματοποιήθηκαν από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) (ΕΕ 2018, L 152, σ. 29)], αλλά μόνον κρίση ως προς την ανάκτηση χρηματοδότησης ελλείψει σχετικής απόφασης της Επιτροπής, δύναται το εν λόγω εθνικό δικαστήριο να λάβει υπόψη, κατά την εκδίκαση της διαφοράς της οποίας έχει επιληφθεί, τα αποτελέσματα και την αιτιολογία (τις εκτεθείσες σκέψεις) απόφασης του Γενικού Δικαστηρίου η οποία εκδόθηκε επί προσφυγής ακυρώσεως δυνάμει του άρθρου 263 ΣΛΕΕ και με την οποία ακυρώθηκε εκτελεστική απόφαση της Επιτροπής σε παρόμοια υπόθεση[, ήτοι της απόφασης της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5)];

3)      Επιτάσσει η αρχή της ευθύνης του κράτους, σε περίπτωση όπως αυτή της υπό κρίση υπόθεσης, να καταβάλλει το ρουμανικό Δημόσιο στους δικαιούχους του μέτρου 215 τα ποσοστά στήριξης έως το ύψος του ποσού που προβλέπεται στην εκτελεστική απόφαση [C(2012) 3529] καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος των δεσμεύσεων τις οποίες έχουν αναλάβει;»

 Επί των προδικαστικών ερωτημάτων

 Επί του πρώτου και του δεύτερου προδικαστικού ερωτήματος

26      Με το πρώτο και το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα, τα οποία πρέπει να εξεταστούν από κοινού, το αιτούν δικαστήριο ζητεί κατ’ ουσίαν να διευκρινιστεί αν, λαμβανομένων υπόψη των εκτιμήσεων του Γενικού Δικαστηρίου στην απόφαση της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), πλείονες κανόνες και αρχές του δικαίου της Ένωσης, που δεν ελήφθησαν υπόψη από το Δικαστήριο στην απόφαση της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899), έχουν ως αποτέλεσμα να τίθεται υπό αμφισβήτηση το διατακτικό της τελευταίας αυτής απόφασης καθόσον οι εν λόγω κανόνες και αρχές πρέπει να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι αντιτίθενται στο να εκδίδουν οι εμπλεκόμενες στην εφαρμογή μέτρου μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης εθνικές αρχές, λόγω σφαλμάτων υπολογισμού που διαπίστωσε το Ελεγκτικό Συνέδριο, πράξεις οι οποίες επιβάλλουν μείωση του ποσού της χρηματοδοτικής συνδρομής που χορηγήθηκε στο πλαίσιο του ΕΠΑΑ 2007‑2013, όπως αυτό εγκρίθηκε και τροποποιήθηκε με αποφάσεις της Επιτροπής, ενώ το πρόγραμμα αυτό δεν μπορούσε πλέον να αναθεωρηθεί ή να τροποποιηθεί κατά τον χρόνο διαπίστωσης των ανωτέρω σφαλμάτων.

 Επί του παραδεκτού

27      Πρώτον, το Υπουργείο Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης υποστηρίζει ότι το πρώτο και το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα είναι απαράδεκτα, διότι το μεν πρώτο αφορά ζήτημα που έχει ήδη αποσαφηνιστεί με την απόφαση της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899), το δε δεύτερο αφορά ζήτημα το οποίο δεν εμπίπτει στο αντικείμενο της προδικαστικής παραπομπής που προβλέπεται στο άρθρο 267 ΣΛΕΕ.

28      Συναφώς, υπενθυμίζεται ότι το Δικαστήριο είναι αρμόδιο να διευκρινίσει το περιεχόμενο απόφασης περί ερμηνείας την οποία εξέδωσε το ίδιο στο πλαίσιο προδικαστικής παραπομπής όσον αφορά διατάξεις του δικαίου της Ένωσης ή νομολογία που δεν είχαν εξεταστεί στην απόφαση αυτή (πρβλ. απόφαση της 5ης Δεκεμβρίου 2017, M.A.S. και M.B., C‑42/17, EU:C:2017:936, σκέψη 28).

29      Με το πρώτο και το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί να ερμηνευθεί η απόφαση της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899), όσον αφορά διατάξεις του δικαίου της Ένωσης και απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου οι οποίες δεν εξετάστηκαν στην πρώτη αυτή απόφαση. Υπό τις συνθήκες αυτές, τα εν λόγω ερωτήματα είναι παραδεκτά.

30      Τούτου λεχθέντος, υπενθυμίζεται, δεύτερον, ότι είναι απαραίτητο, όπως ορίζει το άρθρο 94, στοιχείο γʹ, του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου, να εκτίθενται στην αίτηση προδικαστικής αποφάσεως οι λόγοι που οδήγησαν το αιτούν δικαστήριο να υποβάλει ερωτήματα ως προς την ερμηνεία ή το κύρος ορισμένων διατάξεων του δικαίου της Ένωσης, καθώς και η κατά τη γνώμη του σχέση μεταξύ των διατάξεων αυτών και της εφαρμοστέας στη διαφορά της κύριας δίκης εθνικής νομοθεσίας.

31      Μολονότι όμως, στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο αναφέρεται στα άρθρα 288, 291 και 297 ΣΛΕΕ καθώς και στην αρχή του δικαίου της Ένωσης κατά την οποία μια απόφαση της Επιτροπής παράγει έννομα αποτελέσματα μέχρι την ακύρωσή της, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι το δικαστήριο αυτό ουδόλως διευκρινίζει, στην αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, τους λόγους για τους οποίους τρέφει αμφιβολίες σχετικές με τα ως άνω άρθρα και την ως άνω αρχή. Ειδικότερα, δεν εξηγεί γιατί, κατά τη γνώμη του, τα εν λόγω άρθρα και η εν λόγω αρχή είναι ικανά, λαμβανομένου ιδίως υπόψη του περιεχομένου τους, του πλαισίου στο οποίο εντάσσονται ή του σκοπού τους, να ανατρέψουν την ερμηνεία που εκτίθεται στο διατακτικό της απόφασης της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899). Υπό τις συνθήκες αυτές, το πρώτο προδικαστικό ερώτημα είναι απαράδεκτο κατά το μέρος που αφορά τα ως άνω άρθρα και την ως άνω αρχή.

32      Αντιθέτως, το πρώτο προδικαστικό ερώτημα είναι παραδεκτό κατά το μέρος που αφορά το άρθρο 9, παράγραφος 3, του κανονισμού 1974/2006 και τα άρθρα 18 και 19 του κανονισμού 1698/2005. Πράγματι, το αιτούν δικαστήριο εκθέτει κατ’ ουσίαν, παραπέμποντας στις εκτιμήσεις που διατύπωσε το Γενικό Δικαστήριο στην απόφασή του της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), ότι, βάσει των ανωτέρω διατάξεων, το ΕΠΑΑ 2007‑2013, όπως εγκρίθηκε με την απόφαση C(2008) 3831 και τροποποιήθηκε με την εκτελεστική απόφαση C(2012) 3529, δεν μπορούσε πλέον να αναθεωρηθεί ούτε να τροποποιηθεί κατά την ημερομηνία κατά την οποία το Ελεγκτικό Συνέδριο διαπίστωσε τα επίμαχα στην υπόθεση της κύριας δίκης σφάλματα υπολογισμού. Επομένως, το εν λόγω δικαστήριο διερωτάται, εν ολίγοις, αν, υπό τις περιστάσεις αυτές, οι ρουμανικές αρχές είχαν το δικαίωμα να προβούν στη μείωση που μνημονεύεται στη σκέψη 15 της παρούσας απόφασης. Ως εκ τούτου, το αιτούν δικαστήριο εκθέτει επαρκώς τους λόγους για τους οποίους τρέφει αμφιβολίες ως προς την ερμηνεία των ανωτέρω διατάξεων.

33      Από τα προεκτεθέντα προκύπτει ότι το πρώτο προδικαστικό ερώτημα είναι παραδεκτό κατά το μέρος που αφορά το άρθρο 9, παράγραφος 3, του κανονισμού 1974/2006 καθώς και τα άρθρα 18 και 19 του κανονισμού 1698/2005, και ότι το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα είναι παραδεκτό στο σύνολό του.

 Επί της ουσίας

34      Προκαταρκτικώς, υπενθυμίζεται ότι, στο πλαίσιο της προβλεπόμενης από το άρθρο 267 ΣΛΕΕ διαδικασίας συνεργασίας μεταξύ των εθνικών δικαστηρίων και του Δικαστηρίου, στο τελευταίο εναπόκειται να δώσει στο εθνικό δικαστήριο χρήσιμη απάντηση η οποία θα του παρέχει τη δυνατότητα να επιλύσει τη διαφορά της οποίας έχει επιληφθεί. Υπό το πρίσμα αυτό, το Δικαστήριο μπορεί να αναδιατυπώσει, εφόσον είναι αναγκαίο, το ερώτημα που του έχει υποβληθεί. Προς τούτο, το Δικαστήριο μπορεί, λαμβάνοντας υπόψη το αντικείμενο της διαφοράς της κύριας δίκης, να συναγάγει από το σύνολο των στοιχείων που του παρέχει το εθνικό δικαστήριο, και ιδίως από το σκεπτικό της απόφασης περί παραπομπής, τις διατάξεις και τις αρχές του δικαίου της Ένωσης που χρήζουν ερμηνείας [απόφαση της 21ης Μαρτίου 2024, Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Bydgoszczy (Δυνατότητα διόρθωσης σε περίπτωση εσφαλμένου συντελεστή), C‑606/22, EU:C:2024:255, σκέψεις 19 και 20 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία].

35      Εν προκειμένω, το πρώτο προδικαστικό ερώτημα στηρίζεται, κατ’ ουσίαν, στην παραδοχή ότι το ΕΠΑΑ 2007‑2013, όπως εγκρίθηκε με την απόφαση C(2008) 3831 και τροποποιήθηκε με την εκτελεστική απόφαση C(2012) 3529, δεν μπορούσε πλέον να αναθεωρηθεί ούτε να τροποποιηθεί κατά την ημερομηνία κατά την οποία το Ελεγκτικό Συνέδριο διαπίστωσε τα επίμαχα στην υπόθεση της κύριας δίκης σφάλματα υπολογισμού. Στο πλαίσιο αυτό, το άρθρο 18 του κανονισμού 1698/2005 δεν έχει σημασία για την απάντηση στο εν λόγω ερώτημα, καθόσον, σε αντίθεση με το άρθρο 19 του κανονισμού αυτού και με το άρθρο 9 του κανονισμού 1974/2006, αφορά, όπως προκύπτει από τον τίτλο του, όχι την αναθεώρηση ή την τροποποίηση των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης του ΕΓΤΑΑ, αλλά την «[κ]ατάρτιση και έγκρισ[ή]» τους.

36      Επομένως, πρέπει να γίνει δεκτό ότι, με το πρώτο και το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν, λαμβανομένων υπόψη των εκτιμήσεων που διατύπωσε το Γενικό Δικαστήριο στην απόφαση της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), το άρθρο 19 του κανονισμού 1698/2005 και το άρθρο 9, παράγραφος 3, του κανονισμού 1974/2006 έχουν ως αποτέλεσμα να τίθεται υπό αμφισβήτηση το διατακτικό της απόφασης της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899), καθόσον τα άρθρα αυτά πρέπει να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι δεν επιτρέπουν στις εθνικές αρχές που μετέχουν στην εφαρμογή μέτρου μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης να εκδίδουν, λόγω σφαλμάτων υπολογισμού που διαπίστωσε το Ελεγκτικό Συνέδριο, πράξεις οι οποίες επιβάλλουν μείωση του ποσού της χρηματοδοτικής συνδρομής που χορηγήθηκε στο πλαίσιο του ΕΠΑΑ 2007‑2013, όπως αυτό εγκρίθηκε και τροποποιήθηκε με αποφάσεις της Επιτροπής, ενώ το πρόγραμμα αυτό δεν μπορούσε πλέον να αναθεωρηθεί ή να τροποποιηθεί κατά τον χρόνο διαπίστωσης των ανωτέρω σφαλμάτων.

37      Όπως διαπίστωσε το αιτούν δικαστήριο, το Γενικό Δικαστήριο επισήμανε, στις σκέψεις 91 έως 95 και στη σκέψη 100 της απόφασης της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), ότι, κατά την ημερομηνία κατά την οποία διαπιστώθηκαν σφάλματα υπολογισμού που αφορούσαν ενίσχυση σχετική με το μέτρο 215, πλην των επίμαχων στην υπόθεση της κύριας δίκης ενισχύσεων, το ΕΠΑΑ 2007‑2013, όπως εγκρίθηκε με την απόφαση C(2008) 3831 και τροποποιήθηκε με την εκτελεστική απόφαση C(2012) 3529, δεν μπορούσε πλέον να αναθεωρηθεί ούτε να τροποποιηθεί δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού 1698/2005 και του άρθρου 9, παράγραφος 3, του κανονισμού 1974/2006. Οι διαπιστώσεις αυτές μπορούν, ratione temporis, να εφαρμοστούν τηρουμένων των αναλογιών στην υπόθεση της κύριας δίκης.

38      Ωστόσο, το γεγονός ότι, βάσει των ανωτέρω διατάξεων, δεν ήταν πλέον δυνατή η αναθεώρηση ή η τροποποίηση του προγράμματος αυτού κατά την ημερομηνία κατά την οποία διαπιστώθηκαν τα εν λόγω σφάλματα υπολογισμού δεν μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να τεθεί υπό αμφισβήτηση το διατακτικό της απόφασης της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899), η οποία εκδόθηκε σε πλαίσιο διαφορετικό από εκείνο της υπόθεσης επί της οποίας εκδόθηκε η απόφαση της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5).

39      Στις σκέψεις 74, 86, 91, 92, 100, 102 και 113 της τελευταίας αυτής απόφασης, το Γενικό Δικαστήριο έκρινε κατ’ ουσίαν ότι, μολονότι, λόγω σφάλματος υπολογισμού, το ποσό ενίσχυσης εμπίπτουσας στο μέτρο 215 ήταν ασύμβατο προς το άρθρο 40, παράγραφος 3, του κανονισμού 1698/2005, η Επιτροπή είχε δημιουργήσει στις ρουμανικές αρχές δικαιολογημένη εμπιστοσύνη ως προς το ότι το ποσό της ενίσχυσης αυτής καλυπτόταν από τη χρηματοδότηση της Ένωσης. Πράγματι, το Γενικό Δικαστήριο διαπίστωσε ότι κατά την έγκριση της ενίσχυσης αυτής και της σχετικής μεθόδου υπολογισμού η Επιτροπή είχε στη διάθεσή της, κατόπιν ειδικής διαπραγμάτευσης με τις ρουμανικές αρχές, όλες τις πληροφορίες που της επέτρεπαν να εντοπίσει το εν λόγω σφάλμα και να εκτιμήσει τη συμβατότητα της ενίσχυσης με την ανωτέρω διάταξη. Το Γενικό Δικαστήριο συνήγαγε εξ αυτού ότι το εν λόγω ποσό μπορούσε να διορθωθεί μόνον με τροποποίηση του ΕΠΑΑ 2007‑2013 και με απόφαση περί έγκρισης της τροποποίησης αυτής, και όχι, όπως έπραξε η Επιτροπή, με εκτελεστική απόφαση που απέκλειε από τη χρηματοδότηση το μέρος της σχετικής ενίσχυσης το οποίο ενείχε σφάλμα. Ως εκ τούτου, για τους ανωτέρω λόγους, το Γενικό Δικαστήριο ακύρωσε εν μέρει την εκτελεστική αυτή απόφαση.

40      Βεβαίως, η υπόθεση επί της οποίας εκδόθηκε η απόφαση της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899), αφορούσε επίσης, αναφορικά με άλλες ενισχύσεις εμπίπτουσες στο μέτρο 215, ποσά τα οποία, λόγω σφαλμάτων υπολογισμού, δεν ήταν σύμφωνα με το άρθρο 40, παράγραφος 3, του κανονισμού 1698/2005 και τα οποία είχαν διορθωθεί με εκτελεστική απόφαση της Επιτροπής, συγκεκριμένα δε με την εκτελεστική απόφαση 2018/873.

41      Ωστόσο, από τη δικογραφία της υπόθεσης εκείνης προκύπτει ότι, όσον αφορά τον υπολογισμό των εν λόγω ποσών, δεν είχε αναγνωριστεί η ύπαρξη δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, ως προς τα ποσά αυτά, στις σχέσεις μεταξύ Ρουμανίας και Επιτροπής. Πράγματι, μολονότι είναι αληθές ότι η Ρουμανία, με την προσφυγή της στην υπόθεση επί της οποίας εκδόθηκε η διάταξη της 30ής Απριλίου 2019, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑530/18, EU:T:2019:269), είχε ζητήσει την ακύρωση της εν λόγω εκτελεστικής απόφασης και είχε υποστηρίξει ότι οι εγκριθείσες από την Επιτροπή μέθοδοι υπολογισμού σχετικά με τα ανωτέρω ποσά έπρεπε να προστατευθούν δυνάμει της αρχής της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, το Γενικό Δικαστήριο, με τη διάταξη αυτή, η οποία επικυρώθηκε κατ’ αναίρεση με την απόφαση της 10ης Σεπτεμβρίου 2020, Ρουμανία κατά Επιτροπής (C‑498/19 P, EU:C:2020:686), απέρριψε την προσφυγή ως απαράδεκτη, για τον λόγο ότι είχε ασκηθεί εκπρόθεσμα.

42      Ως εκ τούτου, στις σκέψεις 33 έως 36 της απόφασης της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899), το Δικαστήριο έκρινε ότι τα επίμαχα ποσά, τα οποία δεν ήταν σύμφωνα με το άρθρο 40, παράγραφος 3, του κανονισμού 1698/2005 και δεν αναγνωρίζονταν ως ποσά που προστατεύονταν δυνάμει δικαιολογημένης εμπιστοσύνης στις σχέσεις μεταξύ Ρουμανίας και Επιτροπής, έπρεπε να διορθωθούν τόσο από την Επιτροπή, βάσει του άρθρου 52, παράγραφος 1, του κανονισμού 1306/2013, με την έκδοση εκτελεστικής απόφασης αποκλείουσας από τη χρηματοδότηση της Ένωσης το μέρος των επίμαχων ενισχύσεων το οποίο ενείχε σφάλμα, όσο και από τις εθνικές αρχές, βάσει του άρθρου 58, παράγραφος 1, του κανονισμού 1306/2013, δεδομένου εξάλλου ότι οι αρχές αυτές δεν ήταν υποχρεωμένες να αναμένουν την έκδοση τέτοιας εκτελεστικής απόφασης από την Επιτροπή.

43      Στη σκέψη 44 της ανωτέρω απόφασης, το Δικαστήριο διευκρίνισε ότι, στις σχέσεις μεταξύ των ρουμανικών αρχών και των γεωργών που δικαιούνταν τις επίμαχες ενισχύσεις, η αρχή της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης δεν ασκούσε επιρροή ως προς την εκτίμηση αυτή. Πράγματι, έκρινε ότι, δεδομένου ότι τα εν λόγω ποσά καθορίστηκαν κατά τρόπο μη σύμφωνο προς το άρθρο 40, παράγραφος 3, του κανονισμού 1698/2005, οι ρουμανικές αρχές δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν υπέρ των γεωργών αυτών δικαιολογημένη εμπιστοσύνη ότι θα ετύγχαναν μεταχείρισης αντίθετης προς το δίκαιο της Ένωσης.

44      Στην υπόθεση της κύριας δίκης, από τις διευκρινίσεις που παρέσχε το αιτούν δικαστήριο προκύπτει ότι τα επίμαχα σφάλματα υπολογισμού οδήγησαν, αναφορικά με ενισχύσεις που επίσης εμπίπτουν στο μέτρο 215, μολονότι είναι διαφορετικές από εκείνες τις οποίες εξέτασαν το Δικαστήριο και το Γενικό Δικαστήριο στις αντίστοιχες αποφάσεις τους της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899), και της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), στο να καθοριστούν ποσά μη σύμφωνα προς το άρθρο 40, παράγραφος 3, του κανονισμού 1698/2005. Επιπλέον, το αιτούν δικαστήριο δεν αναφέρει ότι η Επιτροπή ή άλλα όργανα ή οργανισμοί της Ένωσης αναγνώρισαν ότι τα ποσά αυτά προστατεύονταν δυνάμει δικαιολογημένης εμπιστοσύνης στις σχέσεις μεταξύ της Ρουμανίας και της Επιτροπής. Επομένως, η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης κατάσταση αντιστοιχεί, κατ’ ουσίαν, στην κατάσταση την οποία αφορούσε η υπόθεση επί της οποίας εκδόθηκε η απόφαση της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899).

45      Εντούτοις, πρώτον, το αιτούν δικαστήριο εκθέτει, αναφερόμενο στους ισχυρισμούς της Porcellino Grasso, ότι η συλλογιστική που ακολούθησε το Γενικό Δικαστήριο στην απόφαση της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), μπορεί να υιοθετηθεί και στην υπόθεση της κύριας δίκης, καθόσον η αρχή της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης πρέπει να εφαρμοστεί, στο πλαίσιο των σχέσεων μεταξύ Ρουμανίας και Επιτροπής, στα ανωτέρω ποσά λόγω του ότι, όταν η τελευταία ενέκρινε την τροποποίηση του ΕΠΑΑ 2007‑2013, διέθετε τις πληροφορίες που της επέτρεπαν να εκτιμήσει αν οι επίμαχες στην υπόθεση της κύριας δίκης ενισχύσεις και οι σχετικές μέθοδοι υπολογισμού ήταν σύμφωνες με το άρθρο 40, παράγραφος 3, του κανονισμού 1698/2005. Κατά το αιτούν δικαστήριο, τα ποσά αυτά, δεδομένου ότι τυγχάνουν προστασίας δυνάμει της εν λόγω αρχής, μπορούν να διορθωθούν, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Γενικού Δικαστηρίου που παρατίθενται στη σκέψη 39 της παρούσας απόφασης, μόνον με τροποποίηση του ΕΠΑΑ 2007‑2013 και με απόφαση περί έγκρισης της τροποποίησης αυτής.

46      Συναφώς, επισημαίνεται ότι, μολονότι η απόφαση της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), αφορούσε βεβαίως, όπως συμβαίνει και εν προκειμένω, ενίσχυση εμπίπτουσα στο μέτρο 215, επρόκειτο για ενίσχυση διαφορετική από τις επίμαχες στην υπόθεση της κύριας δίκης ενισχύσεις. Υπό τις συνθήκες αυτές, το Γενικό Δικαστήριο δεν μπόρεσε να εξετάσει στην απόφαση εκείνη το ζήτημα αν η Επιτροπή διέθετε, κατά την έγκριση της τροποποίησης του ΕΠΑΑ 2007‑2013, τις πληροφορίες που θα της επέτρεπαν να εκτιμήσει τη συμβατότητα των τελευταίων αυτών ενισχύσεων και των σχετικών μεθόδων υπολογισμού με το άρθρο 40, παράγραφος 3, του κανονισμού 1698/2005, με αποτέλεσμα η συλλογιστική του να μην μπορεί να εφαρμοστεί, τηρουμένων των αναλογιών, στην υπόθεση της κύριας δίκης. Εξάλλου, επισημαίνεται ότι στις γραπτές παρατηρήσεις της η Ρουμανική Κυβέρνηση δεν προβάλλει ότι στις σχέσεις της με την Επιτροπή βασίζεται στην αρχή της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης όσον αφορά τις επίμαχες στην υπόθεση της κύριας δίκης ενισχύσεις.

47      Δεύτερον, το αιτούν δικαστήριο αναφέρει ότι, κατά τους ισχυρισμούς της Porcellino Grasso, οι εκτιμήσεις που διατύπωσε το Γενικό Δικαστήριο στη σκέψη 113 της απόφασης της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), έρχονται σε αντίθεση με τις σκέψεις 42 και 44 της απόφασης της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899). Διερωτάται επομένως αν θα πρέπει να λάβει υπόψη τις εκτιμήσεις αυτές.

48      Όπως προκύπτει σαφώς από την εν λόγω σκέψη 113, η συλλογιστική του Γενικού Δικαστηρίου αποτελεί συνέχεια της συλλογιστικής η οποία εκτέθηκε στις σκέψεις 75 έως 86 της απόφασης της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), κατά την οποία οι σχετικές μέθοδοι υπολογισμού και τα καθορισθέντα βάσει αυτών ποσά προστατεύονταν, στις σχέσεις μεταξύ της Ρουμανίας και της Επιτροπής, δυνάμει της αρχής της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, διότι οι μέθοδοι και τα ποσά αυτά είχαν αποτελέσει αντικείμενο «ειδικής διαπραγμάτευσης με τις ρουμανικές αρχές» και η Επιτροπή είχε στη διάθεσή της, στο πλαίσιο της εν λόγω διαπραγμάτευσης, όλα τα στοιχεία που της επέτρεπαν να εκτιμήσει τη συμβατότητά τους με το άρθρο 40, παράγραφος 3, του κανονισμού 1698/2005.

49      Από τη σκέψη 42 της παρούσας απόφασης, όμως, προκύπτει ότι η υπόθεση επί της οποίας εκδόθηκε η απόφαση της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899), αφορούσε ποσά ενισχύσεων τα οποία δεν προστατεύονταν δυνάμει δικαιολογημένης εμπιστοσύνης στις σχέσεις μεταξύ της Ρουμανίας και της Επιτροπής. Δεδομένου ότι η προαναφερθείσα απόφαση εκδόθηκε εντός πλαισίου εντελώς διαφορετικού από εκείνο της υπόθεσης επί της οποίας εκδόθηκε η απόφαση της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), οι εκτιμήσεις που διατυπώθηκαν στη σκέψη 113 της τελευταίας αυτής απόφασης δεν είναι κρίσιμες για την ερμηνεία της απόφασης της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899).

50      Επομένως, τα ποσά των επίμαχων στην υπόθεση της κύριας δίκης ενισχύσεων, τα οποία καθορίστηκαν κατόπιν σφαλμάτων υπολογισμού, δεν μπορούν να θεωρηθούν, βάσει της απόφασης της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), και ελλείψει οποιασδήποτε ένδειξης περί του αντιθέτου στη δικογραφία που έχει στη διάθεσή του το Δικαστήριο, ως ποσά προστατευόμενα δυνάμει δικαιολογημένης εμπιστοσύνης στις σχέσεις μεταξύ της Ρουμανίας και της Επιτροπής, όπερ συνεπάγεται ότι, λαμβανομένων υπόψη των όσων εκτέθηκαν στη σκέψη 44 της παρούσας απόφασης, η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης κατάσταση είναι, κατ’ ουσίαν, ίδια με την επίμαχη στην υπόθεση επί της οποίας εκδόθηκε η απόφαση της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899).

51      Συνεπώς, σε περίπτωση κατά την οποία ορισμένα ποσά καθορίστηκαν, κατόπιν σφάλματος υπολογισμού, κατά τρόπο μη σύμφωνο προς το δίκαιο της Ένωσης και χωρίς να προστατεύονται από δικαιολογημένη εμπιστοσύνη στις σχέσεις μεταξύ της Επιτροπής και του οικείου κράτους μέλους, τόσο το εν λόγω θεσμικό όργανο όσο και το κράτος μέλος, όπως προκύπτει από τις σκέψεις 33 και 34 της απόφασης της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms (C‑443/21, EU:C:2022:899), οφείλουν, βάσει του άρθρου 310, παράγραφος 5, ΣΛΕΕ καθώς και του άρθρου 52, παράγραφος 1, και του άρθρου 58, παράγραφος 1, του κανονισμού 1306/2013, να αποκλείσουν από τη χρηματοδότηση της Ένωσης τα ποσά που επηρεάζονται από το εν λόγω σφάλμα υπολογισμού.

52      Ο αποκλεισμός αυτός ουδόλως συνεπάγεται την ανάγκη αναθεώρησης ή τροποποίησης του οικείου προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης.

53      Πράγματι, η διόρθωση σφάλματος υπολογισμού μη σύμφωνου προς το δίκαιο της Ένωσης καθώς και των ποσοστών και των ενισχύσεων που απορρέουν από αυτό δεν συνεπάγεται την αναθεώρηση ή την τροποποίηση του οικείου προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης, αλλά συνιστά, όπως συνάγεται από τις διατάξεις που μνημονεύονται στη σκέψη 51 της παρούσας απόφασης, απλή επαναφορά στην κατάσταση που θα έπρεπε εξαρχής να έχει προκύψει από το εν λόγω πρόγραμμα, εάν δεν είχε εμφιλοχωρήσει το σφάλμα αυτό, ούτως ώστε να μην προκληθεί ζημία στον προϋπολογισμό της Ένωσης.

54      Συνεπώς, το γεγονός ότι, βάσει του άρθρου 19 του κανονισμού 1698/2005 και του άρθρου 9, παράγραφος 3, του κανονισμού 1974/2006, το ΕΠΑΑ 2007‑2013 δεν μπορούσε πλέον να αναθεωρηθεί ούτε να τροποποιηθεί κατά την ημερομηνία κατά την οποία το Ελεγκτικό Συνέδριο διαπίστωσε τα επίμαχα στην υπόθεση της κύριας δίκης σφάλματα υπολογισμού δεν αποτελεί εμπόδιο προκειμένου τόσο η Επιτροπή όσο και οι εθνικές αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για να διορθώσουν, στο πλαίσιο εκκαθάρισης ως προς τη συμμόρφωση, τα ποσά και τις ενισχύσεις που επηρεάστηκαν από τα σφάλματα αυτά.

55      Κατόπιν των προεκτεθέντων, στο πρώτο και στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 19 του κανονισμού 1698/2005 και το άρθρο 9, παράγραφος 3, του κανονισμού 1974/2006 έχουν την έννοια ότι δεν απαγορεύουν στις εθνικές αρχές που μετέχουν στην εφαρμογή μέτρου μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης να εκδίδουν, λόγω σφαλμάτων υπολογισμού που διαπίστωσε το Ελεγκτικό Συνέδριο, πράξεις οι οποίες επιβάλλουν μείωση του ποσού της χρηματοδοτικής συνδρομής που χορηγήθηκε στο πλαίσιο του ΕΠΑΑ 2007‑2013, όπως αυτό εγκρίθηκε και τροποποιήθηκε με αποφάσεις της Επιτροπής, ενώ το πρόγραμμα αυτό δεν μπορούσε πλέον να αναθεωρηθεί ή να τροποποιηθεί κατά τον χρόνο διαπίστωσης των ανωτέρω σφαλμάτων. Οι εκτιμήσεις που διατύπωσε το Γενικό Δικαστήριο στην απόφαση της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), δεν είναι κρίσιμες για το εν λόγω ζήτημα.

 Επί του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος

56      Με το τρίτο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν η αρχή της ευθύνης των κρατών μελών λόγω παραβίασης του δικαίου της Ένωσης επιβάλλει στο ρουμανικό Δημόσιο να καταβάλλει στους δικαιούχους της ενίσχυσης για τη βελτίωση της μεταφοράς και της ενίσχυσης για τη μείωση των οχλήσεων τα οφειλόμενα ποσά των εν λόγω ενισχύσεων έως το ύψος των προβλεπόμενων από την εκτελεστική απόφαση C(2012) 3529 ποσών καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει οι δικαιούχοι αυτοί.

57      Υπενθυμίζεται ότι το δίκαιο της Ένωσης επιβάλλει την αρχή ότι τα κράτη μέλη υποχρεούνται να αποκαθιστούν τις ζημίες που προκαλούνται στους ιδιώτες από τις παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης που τους καταλογίζονται (απόφαση της 5ης Μαρτίου 1996, Brasserie du pêcheur και Factortame, C‑46/93 και C‑48/93, EU:C:1996:79, σκέψη 17 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

58      Εν προκειμένω, από τις διαπιστώσεις του αιτούντος δικαστηρίου προκύπτει ότι, λόγω των επίμαχων στην υπόθεση της κύριας δίκης σφαλμάτων υπολογισμού, τα ποσοστά στήριξης που προέβλεπε η εκτελεστική απόφαση C(2012) 3529 ως προς την ενίσχυση για τη βελτίωση της μεταφοράς και την ενίσχυση για τη μείωση των οχλήσεων δεν ήταν σύμφωνα με το άρθρο 40, παράγραφος 3, του κανονισμού 1698/2005. Από τις διαπιστώσεις αυτές προκύπτει επίσης ότι οι ρουμανικές αρχές έλαβαν τα αναγκαία μέτρα για να διορθώσουν τα εν λόγω ποσοστά ώστε να τα καταστήσουν σύμφωνα με την ανωτέρω διάταξη και ότι, κατ’ αυτόν τον τρόπο, έθεσαν τέρμα στην παραβίαση του δικαίου της Ένωσης που τους καταλογιζόταν.

59      Υπό τις συνθήκες αυτές, ένας δικαιούχος ενίσχυσης όπως η Porcellino Grasso δεν μπορεί να επικαλεστεί την αρχή της ευθύνης των κρατών μελών λόγω παραβίασης του δικαίου της Ένωσης, προκειμένου να αξιώσει τη διαφορά μεταξύ του ποσού των ενισχύσεων που θα έπρεπε να έχει λάβει αρχικά και του διορθωμένου ποσού των εν λόγω ενισχύσεων, ενώ το τελευταίο αυτό ποσό είναι σύμφωνο με το δίκαιο της Ένωσης και ο ως άνω δικαιούχος δεν έχει δικαίωμα να του καταβληθεί η διαφορά αυτή.

60      Πράγματι, αφενός, η καταβολή, σε δικαιούχο ενίσχυσης, όπως η Porcellino Grasso, του μέρους των ποσών που επηρεάστηκαν από σφάλματα υπολογισμού θα ισοδυναμούσε με αδικαιολόγητο πλουτισμό του εν λόγω δικαιούχου, απαγορευόμενο από το δίκαιο της Ένωσης, καθόσον η καταβολή αυτή θα συνεπαγόταν τον άνευ νόμιμης αιτίας πλουτισμό του δικαιούχου και την ελάττωση της περιουσίας της Ένωσης, συνδεόμενη με τον εν λόγω πλουτισμό (πρβλ. αποφάσεις της 10ης Απριλίου 2008, Marks & Spencer, C‑309/06, EU:C:2008:211, σκέψη 41 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία, και της 28ης Ιουλίου 2011, Agrana Zucker, C‑309/10, EU:C:2011:531, σκέψη 53 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

61      Αφετέρου, ακόμη και αν υποτεθεί ότι η Porcellino Grasso, στο πλαίσιο της αγωγής αποζημιώσεως που άσκησε, προτίθεται να επικαλεστεί, ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, την αρχή της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης στις σχέσεις της με τις ρουμανικές αρχές, υπενθυμίζεται ότι, όπως επισημάνθηκε στη σκέψη 43 της παρούσας απόφασης, η εν λόγω αρχή δεν μπορεί να θεμελιώσει την ύπαρξη δικαιολογημένης εμπιστοσύνης εκ μέρους του διοικουμένου ότι θα τύχει μεταχείρισης αντίθετης προς το δίκαιο της Ένωσης (απόφαση της 17ης Νοεμβρίου 2022, Avicarvil Farms, C‑443/21, EU:C:2022:899, σκέψη 41).

62      Κατόπιν των ανωτέρω σκέψεων, στο τρίτο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι η αρχή της ευθύνης των κρατών μελών λόγω παραβίασης του δικαίου της Ένωσης δεν έχει εφαρμογή όταν τα ποσοστά στήριξης που αφορούν χρηματοδοτικές ενισχύσεις οι οποίες χορηγήθηκαν στο πλαίσιο προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης του ΕΓΤΑΑ καθορίστηκαν κατά τρόπο μη σύμφωνο προς το δίκαιο της Ένωσης και οι δικαιούχοι των εν λόγω ενισχύσεων έλαβαν ποσά των ενισχύσεων αυτών τα οποία υπολογίστηκαν βάσει διορθωμένων ποσοστών, σύμφωνων με το δίκαιο της Ένωσης.

 Επί των δικαστικών εξόδων

63      Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (έκτο τμήμα) αποφαίνεται:

1)      Το άρθρο 19 του κανονισμού (ΕΚ) 1698/2005 του Συμβουλίου, της 20ής Σεπτεμβρίου 2005, για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) 74/2009 του Συμβουλίου, της 19ης Ιανουαρίου 2009, και το άρθρο 9, παράγραφος 3, του κανονισμού (ΕΚ) 1974/2006 της Επιτροπής, της 15ης Δεκεμβρίου 2006, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1698/2005 του Συμβουλίου για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), όπως τροποποιήθηκε με τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 335/2013 της Επιτροπής, της 12ης Απριλίου 2013,

έχουν την έννοια ότι:

δεν απαγορεύουν στις εθνικές αρχές που μετέχουν στην εφαρμογή μέτρου μη επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης να εκδίδουν, λόγω σφαλμάτων υπολογισμού που διαπίστωσε το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, πράξεις οι οποίες επιβάλλουν μείωση του ποσού της χρηματοδοτικής συνδρομής που χορηγήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) για τη Ρουμανία για την περίοδο προγραμματισμού 2007‑2013, όπως αυτό εγκρίθηκε και τροποποιήθηκε με αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ το πρόγραμμα αυτό δεν μπορούσε πλέον να αναθεωρηθεί ή να τροποποιηθεί κατά τον χρόνο διαπίστωσης των ανωτέρω σφαλμάτων. Οι εκτιμήσεις που διατύπωσε το Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην απόφαση της 18ης Ιανουαρίου 2023, Ρουμανία κατά Επιτροπής (T‑33/21, EU:T:2023:5), δεν είναι κρίσιμες για το εν λόγω ζήτημα.

2)      Η αρχή της ευθύνης των κρατών μελών λόγω παραβίασης του δικαίου της Ένωσης δεν έχει εφαρμογή όταν τα ποσοστά στήριξης που αφορούν χρηματοδοτικές ενισχύσεις οι οποίες χορηγήθηκαν στο πλαίσιο προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) καθορίστηκαν κατά τρόπο μη σύμφωνο προς το δίκαιο της Ένωσης και οι δικαιούχοι των εν λόγω ενισχύσεων έλαβαν ποσά των ενισχύσεων αυτών τα οποία υπολογίστηκαν βάσει διορθωμένων ποσοστών, σύμφωνων με το δίκαιο της Ένωσης.

(υπογραφές)

*      Γλώσσα διαδικασίας: η ρουμανική.