Το Eυρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, 21 και 22 Ιουνίου 2007

Τα χαράματα της 23ης Ιουνίου το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έθεσε τέλος στην περίοδο προβληματισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την απόφασή του να συγκληθεί διακυβερνητική διάσκεψη για την έγκριση νέας Συνθήκης.

Ύστερα από δύο χρόνια προβληματισμού για τη μεταρρύθμιση των Συνθηκών της Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 21ης και 22ας Ιουνίου 2007 αποφάσισε τη σύγκληση διακυβερνητικής διάσκεψης (ΔΚΔ), η οποία θα έχει την ευθύνη της οριστικοποίησης και της έγκρισης μιας νέας Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Με αυτή την «τροποποιητική συνθήκη» θα ενσωματωθούν στις συνθήκες ΕΕ και ΕΚ, οι οποίες παραμένουν σε ισχύ, οι καινοτομίες που ήταν καρπός της Συνέλευσης και της ΔΚΔ που συγκλήθηκε τον Ιούνιο του 2004.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έδωσε σαφή και λεπτομερή εντολή στη ΔΚΔ. Η εντολή αυτή εμπεριέχει όλα τα ουσιώδη στοιχεία των θεσμικών μεταρρυθμίσεων που συμφωνήθηκαν το 2004, αλλά και λαμβάνει υπόψη τα συμπεράσματα από την περίοδο προβληματισμού. Ορισμένα σημεία αποτέλεσαν αντικείμενο μακρών διαπραγματεύσεων μεταξύ των κρατών μελών.

Η εντολή, η οποία παρουσιάζεται στη συνέχεια συνοπτικά, αποτελεί την αποκλειστική βάση και το αποκλειστικό πλαίσιο των εργασιών της ΔΚΔ. Δεν πρόκειται για την ίδια την «τροποποιητική συνθήκη». Μόνον η ΔΚΔ, η οποία άρχισε τις εργασίες της στις 23 Ιουλίου 2007, μπορεί να λάβει οριστικές αποφάσεις ως προς το περιεχόμενο της «τροποποιητικής συνθήκης».

Για λόγους σαφήνειας οι κυριότερες καινοτομίες της εντολής παρουσιάζονται στη συνέχεια με βάση τέσσερις θεματικούς άξονες.

ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Σύμφωνα με την εντολή που δόθηκε στη ΔΚΔ, η «τροποποιητική συνθήκη» δεν θα έχει συνταγματικό χαρακτήρα και αυτό θα αντικατοπτρίζεται στην ορολογία που θα χρησιμοποιηθεί (για παράδειγμα ο όρος «Σύνταγμα» καταργείται, οι όροι «νόμος» και «νόμος-πλαίσιο» εγκαταλείπονται και διατηρούνται οι όροι που χρησιμοποιούνται σήμερα, δηλαδή «κανονισμός» και «οδηγία»). Επιπλέον, η Συνθήκη δεν θα περιέχει άρθρο για τα σύμβολα της ΕΕ. Σύμφωνα με τη συνήθη διαδικασία για την αναθεώρηση των Συνθηκών, η «τροποποιητική συνθήκη» θα τροποποιήσει τις ισχύουσες Συνθήκες.

Η εντολή που δόθηκε στη ΔΚΔ περιέχει ορισμένες θεμελιώδεις αρχές, όπως:

• την κατάργηση των πυλώνων και την απόδοση νομικής προσωπικότητας στην ΕΕ. Η συνθήκη ΕΚ θα μετονομαστεί σε συνθήκη για τη λειτουργία της Ένωσης. Ο όρος «Κοινότητα» θα αντικατασταθεί παντού από τον όρο «Ένωση»·
• τον ορισμό των δημοκρατικών θεμελίων της ΕΕ, τα οποία είναι η δημοκρατική ισότητα, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία, η συμμετοχική δημοκρατία και η πρωτοβουλία πολιτών·
• την αναγνώριση των δικαιωμάτων των Ευρωπαίων πολιτών με την παραπομπή στο Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, του οποίου το κείμενο δεν θα ενσωματωθεί στη μελλοντική Συνθήκη, αλλά θα είναι νομικά δεσμευτικό σε όλα τα κράτη μέλη (εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο)·
• την εισαγωγή μιας ρήτρας για την εθελούσια αποχώρηση, η οποία δίνει τη δυνατότητα σε ένα κράτος μέλος να αποχωρήσει από την Ένωση·
• την ενίσχυση της αρχής της επικουρικότητας, ιδίως με τον αυξημένο έλεγχο που θα ασκούν τα εθνικά κοινοβούλια·
• τη σαφέστερη κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών.

Η ειρήνη, η πλήρης απασχόληση, η βιώσιμη ανάπτυξη, η πολιτιστική πολυμορφία, η αλληλεγγύη, η συνοχή και η προστασία των πολιτών είναι μερικοί από τους τριάντα περίπου στόχους που θέτει η Ένωση και απαριθμούνται στη νέα Συνθήκη. Η αρχή του «ελεύθερου και ανόθευτου ανταγωνισμού» δεν θα συμπεριληφθεί στους στόχους της Ένωσης, αφού δεν είναι από μόνη της σκοπός. Θα αποτελέσει όμως το αντικείμενο πρωτοκόλλου που θα προσαρτηθεί στη Συνθήκη και θα είναι νομικά δεσμευτικό.

ΤΑ ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

Η εντολή που δόθηκε στη ΔΚΔ προβλέπει πολλές θεσμικές καινοτομίες. Οι κυριότερες αλλαγές αφορούν:

• τη σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του οποίου ο αριθμός των εδρών θα περιοριστεί σε 750·
• το μέγεθος της Επιτροπής, αφού ο αριθμός των Επιτρόπων θα είναι ίσος με τα δύο τρίτα του αριθμού των κρατών μελών από το 2014·
• το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, του οποίου θα προεδρεύει μια προσωπικότητα που θα ορίζεται για δυόμισι έτη (με δυνατότητα ανανέωσης μία φορά). Το σύστημα της εξαμηνιαίας προεδρίας συνεπώς, καταργείται·
• τη θεσμοθέτηση του «Ύπατου Εκπροσώπου της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας», εντολοδόχου του Συμβουλίου και αντιπροέδρου της Επιτροπής, ο οποίος και θα μεταφέρει τη φωνή της Ευρώπης στον κόσμο.

ΟΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

Στην εντολή της ΔΚΔ επιβεβαιώνεται η διαδικασία της συναπόφασης ως η συνήθης νομοθετική διαδικασία. Η διαδικασία της συναπόφασης επεκτείνεται, συνεπώς, σε πολλούς τομείς όπως σε αυτόν της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις ή στον τομέα της νόμιμης μετανάστευσης.

Η ψηφοφορία με το σύστημα της ειδικής πλειοψηφίας επεκτείνεται σε σαράντα και πλέον τομείς (για το Ηνωμένο Βασίλειο ισχύει παρέκκλιση στον τομέα της δικαστικής και αστυνομικής συνεργασίας).

Το σύστημα ψηφοφορίας με διττή πλειοψηφία αποτέλεσε το κύριο σημείο διαφωνίας μεταξύ των μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ύστερα από μακρές διαπραγματεύσεις, οι Ευρωπαίοι ηγέτες κατέληξαν σε συμβιβασμό σύμφωνα με τον οποίο, από την 1η Νοεμβρίου 2014, η ειδική πλειοψηφία θα βασίζεται στην αρχή της διττής πλειοψηφίας (το 55% των κρατών μελών που αντιπροσωπεύουν το 65% του πληθυσμού της Ένωσης). Οι κανόνες της συνθήκης της Νίκαιας εφαρμόζονται μέχρι το 2014. Επιπλέον, για μια μεταβατική περίοδο έως και την 31η Μαρτίου 2017, ένα μέλος του Συμβουλίου θα έχει πάντα το δικαίωμα να ζητήσει να ληφθεί απόφαση σύμφωνα με τους κανόνες της συνθήκης της Νίκαιας. Τέλος, ένας μηχανισμός παρόμοιος με εκείνον που είναι γνωστός ως συμβιβασμός των Ιωαννίνων θα δίνει τη δυνατότητα σε μια ομάδα κρατών μελών να εκδηλώσουν την αντίθεσή τους σε μια απόφαση, αν ο αριθμός τους προσεγγίζει τον αριθμό που απαιτείται για τη μειοψηφία αρνησικυρίας.

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Η εντολή της ΔΚΔ προβλέπει ορισμένες ουσιαστικές αλλαγές, ιδίως στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων, για τον οποίο θα γενικευθεί η κοινοτική μέθοδος (με ειδικές ρυθμίσεις για τη Δανία, την Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο). Επιπλέον, για πρώτη φορά, η καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών και η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα της ενέργειας θα αναφέρονται ρητώς στη Συνθήκη. Θα υπογραμμιστεί επίσης ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας, ο οποίος θα παραμείνει σε μεγάλο βαθμό διακυβερνητικός.

ΠΛΑΙΣΙΟ

Στις 29 Οκτωβρίου 2004 οι 25 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων υπέγραψαν στη Ρώμη τη συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης. Για να τεθεί σε ισχύ η εν λόγω Συνθήκη έπρεπε να επικυρωθεί από όλα τα κράτη μέλη, με βάση τους ισχύοντες συνταγματικούς κανόνες τους, δηλαδή μέσω επικύρωσης από το κοινοβούλιο ή μέσω δημοψηφίσματος. Λόγω των δυσκολιών που συνάντησε η επικύρωση της Συνθήκης για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης σε ορισμένα κράτη μέλη, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων αποφάσισαν, στο πλαίσιο των εργασιών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 16ης και 17ης Ιουνίου 2005, να δρομολογήσουν μια «περίοδο προβληματισμού» με αντικείμενο το μέλλον της Ευρώπης, έτσι ώστε να πραγματοποιηθεί ευρύτατος διάλογος με τους Ευρωπαίους πολίτες.

See also

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 14.12.2007