Διακυβέρνηση και ανάπτυξη

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προτείνει μια περισσότερο ρεαλιστική προσέγγιση όσον αφορά τη στήριξη της διακυβέρνησης στις αναπτυσσόμενες χώρες, η οποία θα στηρίζεται στο διάλογο και στην ενίσχυση των ικανοτήτων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση τονίζει την απουσία ενιαίας λύσης και συνιστά μια κατά περίπτωση προσέγγιση, βάσει των ιδιομορφιών κάθε χώρας.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της 20ής Οκτωβρίου 2003: Διακυβέρνηση και ανάπτυξη [COM(2003) 615 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Στόχος της ανακοίνωσης αυτής είναι η εξεύρεση λύσεων κατάλληλα προσαρμοσμένων στα διάφορα πλαίσια για:

• την ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας και την αύξηση της συμμετοχής των χωρών εταίρων στην εκπόνηση και εφαρμογή των κατάλληλων προγραμμάτων και μεταρρυθμίσεων·
• την προώθηση της συνέργιας και της συνεκτικότητας μεταξύ των διαφόρων μέσων και πολιτικών της ΕΕ στον τομέα αυτό·
• τη διασφάλιση της συμπληρωματικότητας και του συντονισμού των διαφόρων χορηγών βοήθειας·
• την προώθηση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας, της χρηστής διακυβέρνησης και του κράτους δικαίου.

Η ανακοίνωση τονίζει το γεγονός ότι δεν υπάρχει ενιαία λύση και συνιστά μια προσέγγιση κατά περίπτωση, βάσει των ιδιομορφιών κάθε αναπτυσσόμενης χώρας. Διακρίνονται λοιπόν τρεις περιπτώσεις: οι αποτελεσματικές εταιρικές σχέσεις, οι δύσκολες εταιρικές σχέσεις και οι μεταπολεμικές καταστάσεις. Οι πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές πρέπει λοιπόν να εξεταστούν από διαφορετικές προοπτικές, βάσει των τριών αυτών σεναρίων.

Οι αποτελεσματικές εταιρικές σχέσεις

Όπως και οι περισσότεροι χορηγοί βοήθειας, η Επιτροπή παρέχει τη στήριξή της, κατά προτεραιότητα, στις χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις για να είναι η ενίσχυση όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη. Στις αποτελεσματικές εταιρικές σχέσεις, οι κυβερνήσεις δεσμεύονται όσον αφορά την επίτευξη αναπτυξιακών στόχων και στόχων που αφορούν την ορθή διακυβέρνηση, στο πλαίσιο που έχει καθοριστεί σε διεθνές επίπεδο. Ακόμη και αν οι θεσμικές ικανότητες είναι πολύ περιορισμένες, αυτό που λαμβάνεται υπόψη είναι η ύπαρξη πολιτικής δέσμευσης στο πλαίσιο μιας μεταρρυθμιστικής διαδικασίας.

Οι προτεραιότητες δράσης αφορούν κυρίως:

• τον συνεχή και αποτελεσματικό διάλογο με τις χώρες αυτές,
• την ενίσχυση της δημοκρατικής διακυβέρνησης, τη συμμετοχή των πολιτών και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη,
• την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων,
• την ενίσχυση της διαφάνειας, της υπευθυνότητας και της αποτελεσματικότητας των κρατικών οργάνων,
• τη βελτίωση της ικανότητας της κοινωνίας των πολιτών να συμμετέχει στις διαδικασίες και στις συζητήσεις που οδηγούν στη χάραξη των πολιτικών.

Η ανακοίνωση αναφέρει ως παράδειγμα τις χώρες της περιοχής της Μεσογείου, ορισμένες αφρικανικές χώρες καθώς και τις χώρες της Ανατολικής και της Κεντρικής Ευρώπης.

Οι δύσκολες εταιρικές σχέσεις

H Επιτροπή επισημαίνει ότι οι χορηγοί δεν θα πρέπει να εγκαταλείψουν τις δυσκολότερες εταιρικές σχέσεις που χαρακτηρίζονται από κυβέρνηση που δεν αναλαμβάνει δέσμευση για τη μείωση της φτώχειας, την αειφόρο ανάπτυξη και τη χρηστή διακυβέρνηση. Στις περιπτώσεις αυτές, η συνεργασία για την ανάπτυξη μερικές φορές αναστέλλεται εν όλω ή εν μέρει. Οι πληθυσμοί των ιδιαίτερα ευάλωτων αυτών χωρών δεν πρέπει να πληρώνουν το τίμημα της έλλειψης δέσμευσης εκ μέρους των κυβερνήσεων τους. Η απομόνωση των χωρών αυτών ενδέχεται να ευνοήσει τον εξτρεμισμό και την τρομοκρατία, χωρίς να αναφερθούν οι ενδεχόμενες επιπτώσεις σε περιφερειακό επίπεδο. Η κατάρρευση μιας χώρας θα καταστήσει δυσκολότερη και δαπανηρότερη την αναθέρμανση της διαδικασίας μακροπρόθεσμα. Όλα αυτά τα στοιχεία συνηγορούν κατά της πλήρους απόσυρσης των χορηγών από τις χώρες αυτές. Οι χορηγοί βοήθειας θα πρέπει λοιπόν να αναζητήσουν σημεία επαφής και προσεγγίσεις για τη συνεργασία με τις χώρες αυτές, έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν ριζικά τα προβλήματα αυτά, τα οποία συχνά οφείλονται σε κακή διακυβέρνηση λόγω της φτώχειας.

Οι προτεραιότητες δράσης πρέπει να αφορούν:

• την παροχή ανθρωπιστικής και επισιτιστικής βοήθειας·
• τη στήριξη των δραστηριοτήτων της κοινωνίας των πολιτών·
• τη διεξαγωγή διαλόγου με τις αρχές προκειμένου να εξεταστούν τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν για την εξέλιξη της κατάστασης προς μια αποτελεσματικότερη εταιρική σχέση·
• την ανάληψη πολιτικών πρωτοβουλιών σε διεθνές ή περιφερειακό επίπεδο με σκοπό την εξεύρεση βιώσιμης λύσης για τις δυσκολίες ή την κρίση.

Στην ανακοίνωση αναφέρεται ως παράδειγμα η Βόρειος Κορέα, η Αγκόλα και το Μπαγκλαντές.

Μεταπολεμικές καταστάσεις

Σε πολλές περιπτώσεις, τα κρατικά θεσμικά όργανα σε μια μεταπολεμική κατάσταση είτε δεν λειτουργούν είτε δεν υφίστανται καν. Οι χώρες που εξέρχονται από μια σύγκρουση έχουν συχνά την τάση να ξαναρχίσουν τις εχθροπραξίες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, 50% των χωρών που εξέρχονται από μια σύγκρουση είναι δυνάμει εμπόλεμες χώρες. Στην περίπτωση αυτή, είναι απαραίτητη η ταχεία δέσμευση των χορηγών βοήθειας.

Οι προτεραιότητες δράσης πρέπει να αφορούν:

• τον εντοπισμό των βαθύτερων αιτίων της σύγκρουσης και τη βούληση για την εξεύρεση λύσης·
• τη λήψη μέτρων για τη συμφιλίωση·
• τη σύνδεση της επείγουσας βοήθειας, της ανασυγκρότησης και της ανάπτυξης σε μακροπρόθεσμη βάση·
• την παροχή ουδέτερης ανθρωπιστικής βοήθειας.

Στην ανακοίνωση αναφέρονται ως παράδειγμα η Γουατεμάλα και η Ρουάντα.

Διάλογος για τη διακυβέρνηση: βασικά στοιχεία

Μεγάλος αριθμός μέσων διατίθεται για την προώθηση της διακυβέρνησης, στο πλαίσιο της καταπολέμησης της φτώχειας και της προώθησης της αειφόρου ανάπτυξης: η ανθρωπιστική βοήθεια, η στήριξη της θεσμικής ανάπτυξης σε τομείς όπως οι μεταφορές, η υγεία ή η εκπαίδευση, οι διοικητικές μεταρρυθμίσεις και η καταπολέμηση της διαφθοράς, η ανάληψη της ευθύνης των προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων από τις ίδιες τις χώρες, η διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας, η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η προώθηση της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών, η προώθηση του εμπορίου και η στήριξη του προϋπολογισμού.

Λαμβανομένων υπόψη των θετικών αποτελεσμάτων της συζήτησης με το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή θα συντάξει, βάσει των πολιτικών αυτών αρχών, κατευθυντήριες γραμμές και ένα εγχειρίδιο το οποίο θα βοηθήσει τις αντιπροσωπείες να διαχειρίζονται με συνεκτικότερο τρόπο τα προγράμματα συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της διακυβέρνησης.

Γενικό πλαίσιο

Η στήριξη της διακυβέρνησης αποτελεί πλέον βασικό εργαλείο των αναπτυξιακών ενισχύσεων κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Το στοιχείο αυτό έχει ενσωματωθεί στα προγράμματα συνεργασίας της Επιτροπής.

Πρόκειται για μια έννοια με πολλές πτυχές. Παρόλο που δεν υπάρχει κανένας σαφής ορισμός της διακυβέρνησης, ο όρος αυτός χρησιμοποιείται κατά κανόνα για να προσδιορίσει τα στοιχεία που συγκροτούν τον κοινωνικό ιστό: τους κανόνες, τις διαδικασίες και τη συμπεριφορά, μέσω των οποίων εκφράζονται τα συμφέροντα, γίνεται η διαχείριση των πόρων και ασκείται η εξουσία στην κοινωνία. Συνεπώς, η ποιότητα της διακυβέρνησης αποτελεί συχνά συνάρτηση της ικανότητας ενός κράτους να παρέχει στους πολίτες του τις βασικές υπηρεσίες που επιτρέπουν να μειωθεί η φτώχεια και να προωθηθεί η ανάπτυξη.

Η συμφωνία του Κοτονού περιλαμβάνει δέσμευση όσον αφορά τη χρηστή διακυβέρνηση και αποτελεί, για το λόγο αυτό, εργαλείο αναφοράς για τις υπόλοιπες συμφωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις τρίτες χώρες. Ο τακτικός διάλογος και η συμμετοχή των μη κρατικών φορέων αποτελούν μέρος της διαδικασίας αυτής.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών - Η διακυβέρνηση στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής συναίνεσης για την αναπτυξιακή πολιτική: Προς μια εναρμονισμένη προσέγγιση στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης [COM(2006) 421 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 14.12.2007