Επενδύοντας στην έρευνα: το σχέδιο δράσης για την Ευρώπη

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αναμένεται ότι θα εξασφαλίσει σταθερότερη και ελκυστικότερη δημόσια βάση έρευνας για τις ιδιωτικές επενδύσεις ώστε να επιτευχθεί ο στόχος να διατίθεται για την έρευνα το 3% του ΑΕγχΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) από τώρα έως το έτος 2010.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής: «Επένδυση στην έρευνα: σχέδιο δράσης για την Ευρώπη» [COM(2003) 226 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Τον Μάρτιο του 2002 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης είχε θέσει ως στόχο την αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα και στην τεχνολογική ανάπτυξη και την κάλυψη της καθυστέρησης της Ευρώπης έναντι των κύριων ανταγωνιστών της. Οι εν λόγω επενδύσεις πρέπει να ανέλθουν από 1,9% σε 3% του ΑΕγχΠ της ΕΕ από τώρα έως το έτος 2010 και το μέρος που χρηματοδοτείται από τις επιχειρήσεις πρέπει να αντιπροσωπεύει τα δύο τρίτα του συνόλου.

Η σημερινή κατάσταση καταδεικνύει ότι η απόκλιση μεταξύ ΕΕ και Ηνωμένων Πολιτειών όσον αφορά τις επενδύσεις στην έρευνα υπερβαίνει ήδη τα 130 δισ. ευρώ κατ' έτος, και εξακολουθεί να διευρύνεται.

Για να επιτευχθεί το έτος 2010 ο στόχος 3% του ΑΕγχΠ, εκ των οποίων τα δύο τρίτα θα προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα, ο δημόσιος τομέας και οι επιχειρήσεις πρέπει να αυξήσουν τις δαπάνες τους στην έρευνα κατά 6,5% και κατά 9,5% αντιστοίχως κατά μέσο όρο ετησίως στην Ευρώπη.

Η εν λόγω πρωτοβουλία αποτελεί την πολιτική απάντηση της Επιτροπής στο στόχο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισσαβόνας, τον Μάρτιο έτους 2000, να καταστεί η Ευρώπη η πλέον ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης από τώρα έως το 2010. Η πρωτοβουλία αυτή συμπληρώνει μια σειρά ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών στον τομέα της πολιτικής για την καινοτομία των επιχειρήσεων, καθώς και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις των χρηματοοικονομικών αγορών, της απασχόλησης, των προϊόντων και των υπηρεσιών.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΗΣ Το πρόγραμμα δράσης περιλαμβάνει τέσσερις μεγάλους άξονες δράσεων:

ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ

Η εν λόγω διαδικασία συντονισμού είναι σημαντική ούτως ώστε να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη αφομοιώνουν το καθένα την πείρα των άλλων και ενεργούν με αμοιβαία συνοχή.

• Ενθάρρυνση της συνεκτικής ανάπτυξης εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών Στόχος: διευκόλυνση της αμοιβαίας μάθησης των κρατών μελών στο πλαίσιο των προσπαθειών τους για αύξηση και βελτίωση των επενδύσεων στην έρευνα.Δράσεις: καθιέρωση μιας διαδικασίας ανοικτού συντονισμού των μέτρων που αποσκοπούν στην αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα και μιας άλλης διαδικασίας συντονισμού που αποσκοπεί στην ανάπτυξη των ανθρωπίνων πόρων στην επιστήμη και την τεχνολογία.
• Δημιουργία κοινού οράματος για την ανάπτυξη και εξάπλωση των τεχνολογιών αιχμής Στόχος: ενθάρρυνση των αποτελεσματικών εταιρικών συνεργασιών μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, με συμμετοχή δημόσιων ερευνητικών οργανισμών, επιχειρήσεων, χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, χρηστών και πολιτικών υπευθύνων.Δράσεις: δημιουργία ευρωπαϊκών τεχνολογικών πλατφόρμων που αποσκοπούν στη συνένωση όλων των ενδιαφερόμενων μερών για την ανάπτυξη ενός μακροπρόθεσμου οράματος όσον αφορά τις τεχνολογίες αιχμής.
• Δυνατότητα όλων των περιφερειών να επωφεληθούν από την αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα Στόχος: ενθάρρυνση των περιφερειών να αναπτύξουν τις δικές τους στρατηγικές καινοτομίας ώστε να ευαισθητοποιηθούν στη σημασία της έρευνας και της καινοτομίας.Δράσεις: συγκρότηση μιας πλατφόρμας αμοιβαίας μάθησης με κινητοποίηση όλων των ενδιαφερόμενων μερών (επιστημονική κοινότητα, επιχειρήσεις, δημόσιες αρχές, χρηματοοικονομικοί κύκλοι, χρήστες και καταναλωτές).
• Επινόηση ενός συνεκτικού συνδυασμού των μέσων δημόσιας πολιτικής Στόχος: διευκόλυνση της πρόσβασης των επιχειρήσεων σε μια επαρκή προσφορά ποιοτικών ανθρωπίνων πόρων και σε μια ενισχυμένη δημόσια βάση έρευνας με στενότερη αλληλεπίδραση με τον ιδιωτικό τομέα.Δράσεις: χρήση των διαφόρων μέσων δημόσιας ενίσχυσης με συνεκτικό τρόπο, αναπτύσσοντας κυρίως τη διάδραση μεταξύ των σχετικών εθνικών πολιτικών (για την έρευνα, την καινοτομία, την οικονομία και τα δημόσια οικονομικά, τη μετανάστευση, τον ανταγωνισμό κ.λπ.).

ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

Το σχέδιο δράσης επικεντρώνεται στην ανάγκη αύξησης και βελτίωσης των ανθρωπίνων πόρων, ενίσχυσης της δημόσιας βάσης της έρευνας και βελτίωσης της αποτελεσματικότητας των διαφόρων δημόσιων μέσων χρηματοδότησης.

• Οι ανθρώπινοι πόροι Στόχος: προσέλκυση περισσότερων φοιτητών στην έρευνα, ιδίως γυναικών, προσέλκυση ερευνητών διεθνούς βεληνεκούς στην Ευρώπη, τόνωση της κινητικότητας μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων και συγκράτηση των ερευνητών στο επάγγελμα, καθώς και στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, παρέχοντάς τους ευνοϊκές προοπτικές εξέλιξης της σταδιοδρομίας.Δράσεις: εκπόνηση προτάσεων που αφορούν τη σταδιοδρομία του ερευνητή με σκοπό τη διευκόλυνση του ανοίγματος των εθνικών συστημάτων στις προσλήψεις, προώθηση συμπληρωματικών μέτρων με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών που παρέχονται στους ερευνητές στην ΕΕ και θέσπιση μέτρων σχετικά με τους όρους εισόδου και διαμονής των υπηκόων τρίτων χωρών.
• Η δημόσια βάση της έρευνας και οι δεσμοί της με τον βιομηχανικό τομέα Στόχος: ενθάρρυνση της εταιρικής συνεργασίας των δημόσιων ερευνητικών ινστιτούτων που μπορούν να παράσχουν εμπειρογνωσία, γνώσεις και συμπληρωματικούς πόρους που συχνά λείπουν από τις επιχειρήσεις.Δράσεις: πραγματοποίηση κανονιστικών και διοικητικών μεταρρυθμίσεων που θα επιτρέψουν στα δημόσια ερευνητικά ινστιτούτα να αναπτύξουν αποτελεσματικότερους δεσμούς με τις επιχειρήσεις, κυρίως με τις ΜΜΕ, αύξηση της συμμετοχής των επιχειρήσεων στη δημόσια έρευνα, καθώς και ανάπτυξη και αναθεώρηση των εθνικών συστημάτων που ισχύουν για την κατοχή, την εκχώρηση και την εκμετάλλευση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας (ΔΠΙ).
• Βελτίωση του συνδυασμού των δημόσιων μέσων χρηματοδότησης και της αποτελεσματικότητάς τους Στόχος: αύξηση της δημόσιας ενίσχυσης στην έρευνα και στην καινοτομία χρησιμοποιώντας αποτελεσματικότερα τα διάφορα δημόσια μέσα χρηματοδότησης: άμεσα μέτρα, φορολογικά κίνητρα, μηχανισμοί εγγύησης και στήριξης του κεφαλαίου υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου.Τα άμεσα μέτρα και τα φορολογικά κίνητρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για τις μεγάλες επιχειρήσεις όσο και για τις ΜΜΕ, ενώ οι μηχανισμοί εγγύησης και στήριξης του κεφαλαίου υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου αφορούν κυρίως τις ΜΜΕ.Δράσεις: ανάπτυξη του τομέα προτεραιότητας «έρευνα και καινοτομία» σε έναν βασικό άξονα, εξορθολογισμός της χρηματοδότησης των έργων συνεργατικής έρευνας στο πλαίσιο του Eureka, βελτιστοποίηση του συνδυασμού των δημοσιονομικών μέσων και ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ του 6ου προγράμματος πλαισίου και της ΕΤΑΑ (Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη) (DE) (EN) (FR).

ΑΝΑΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

Δεδομένης της σημερινής ύφεσης στην οικονομία, είναι σημαντικό οι δημοσιονομικές πολιτικές να ευνοήσουν τις επενδύσεις που παράγουν ισχυρότερη μελλοντική ανάπτυξη.

• Το σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης και οι μεγάλοι προσανατολισμοί της οικονομικής πολιτικής Στόχος: προσανατολισμός των δημοσίων δαπανών σε παραγωγικότερες επενδύσεις, κυρίως στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας στο πλαίσιο του συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης.Δράσεις: ενθάρρυνση και παρακολούθηση της επικέντρωσης των δημοσίων δαπανών στη γνώση και κυρίως στην έρευνα και την καινοτομία.
• Εξισορρόπηση μεταξύ της χρηματοδότησης των κρατών μελών και της χρηματοδότησης της ΕΕ από τώρα έως το 2010 Στόχος: επανεξέταση των διαθέσιμων δημοσιονομικών μέσων του προϋπολογισμού της ΕΕ που προορίζονται για τη στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας, λαμβάνοντας υπόψη τον συλλογικό μακροπρόθεσμο στόχο της διάθεσης 3% του ΑΕΓΧΠ στις δαπάνες για την έρευνα.Δράσεις: ανάλυση και διαβουλεύσεις με τα κράτη μέλη και τις υπό ένταξη χώρες σχετικά με τις ανάγκες τους σε θέματα δημόσιου προϋπολογισμού.
• Οι κανόνες που ισχύουν για τις κρατικές ενισχύσεις Στόχος: ενθάρρυνση των δημόσιων ενισχύσεων στην έρευνα, εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ της ανάγκης να διασφαλιστεί αφενός η μείωση των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού και αφετέρου η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.Δράσεις: διασαφήνιση και ενίσχυση της ευαισθητοποίησης στους τρόπους δημόσιας ενίσχυσης στην έρευνα οι οποίοι δεν στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό, προετοιμασία της αναθεώρησης του κοινοτικού πλαισίου που αφορά τις κρατικές ενισχύσεις στην έρευνα και αναπροσανατολισμός των κρατικών ενισχύσεων στην έρευνα.
• Οι δημόσιες συμβάσεις Στόχος: διασφάλιση για τους δημόσιους αγοραστές της καλύτερης σχέσης μεταξύ ποιότητας και τιμής, ώστε να αποκτήσουν προϊόντα και υπηρεσίες των οποίων η τεχνολογία προσαρμόζεται κατά τον καλύτερο τρόπο στις ανάγκες τους και ευαισθητοποίηση των δημόσιων αγοραστών στις δυνατότητες που τους προσφέρει το νομοθετικό πλαίσιο.Δράσεις: ενίσχυση της ανάπτυξης και της διάδοσης πληροφοριών για τις καλύτερες διαθέσιμες τεχνολογίες για ορισμένες κατηγορίες βασικών προϊόντων, ώστε να προσαρμόσουν τις τεχνολογίες στις ανάγκες τους.

ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΟΡΩΝ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ

Το σχέδιο δράσης αποσκοπεί να βελτιώσει το περιβάλλον έρευνας και τεχνολογικής καινοτομίας στην Ευρώπη: προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, ρύθμιση των αγορών προϊόντων, κανόνες ανταγωνισμού, χρηματοοικονομικές αγορές, φορολογικό περιβάλλον και συνυπολογισμός της έρευνας στη διαχείριση και στη λογιστική των επιχειρήσεων.

• Η πνευματική ιδιοκτησία Στόχος: θέσπιση μέτρων για την προώθηση της βέλτιστης χρήσης των καθεστώτων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας (ΠΙ) στην Ευρώπη, δίνοντας κυρίως έμφαση στα πανεπιστημιακά ιδρύματα και στις ΜΜΕ.Δράσεις: στήριξη των δραστηριοτήτων ευαισθητοποίησης και κατάρτισης σε θέματα ΠΙ, οι οποίες θα συντονίζονται σε επίπεδο ΕΕ, αξιολόγηση των πτυχών που συνδέονται ειδικά με την έρευνα των δικαιωμάτων ΠΙ και διασφάλιση στις σχολές επιστημών, μηχανικών και εμπορίου βασικής εκπαίδευσης σε θέματα ΠΙ και μεταφοράς τεχνολογίας.
• Η κανονιστική ρύθμιση προϊόντων και η τυποποίηση Στόχος: να διασφαλιστεί ότι η ρύθμιση θεσπίζει τις βασικές απαιτήσεις για την προστασία του γενικού συμφέροντος και αφήνει στους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης (CEN, CENELEC και ETSI) τη μέριμνα της τεχνικής διατύπωσης των εν λόγω απαιτήσεων, εκπονώντας πρότυπα στο πλαίσιο συναίνεσης. Πρέπει να δοθεί προσοχή σε μια προγραμματισμένη, αποτελεσματική, ανοικτή και διαφανή διαδικασία τυποποίησης, η οποία πρέπει να παραμείνει τεχνολογικά ουδέτερη.Δράσεις: προσδιορισμός των τομέων όπου η ισχύουσα νομοθεσία ή η απουσία νομοθεσίας παρακωλύει την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και ενίσχυση των δεσμών μεταξύ του 6ου προγράμματος πλαισίου και των ευρωπαϊκών οργανισμών τυποποίησης.
• Οι κανόνες ανταγωνισμού Στόχος: επανεξέταση των ευρωπαϊκών κανόνων ανταγωνισμού που αποσκοπούν στον καλύτερο συνυπολογισμό του παράγοντα της έρευνας και της καινοτομίας στην αξιολόγηση της δυναμικής της αγοράς και των όρων ανταγωνισμού.Δράσεις: εκπόνηση κατευθυντήριων γραμμών για ενδεχόμενες αποδόσεις που συνδέονται με την τεχνολογική πρόοδο στο πλαίσιο αποφάσεων σε θέματα συγκεντρώσεων.
• Οι χρηματοοικονομικές αγορές Στόχος: διευκόλυνση της εφαρμογής ενός σχεδίου δράσης σχετικά με τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, κυρίως τις πτυχές όπως η ολοκλήρωση της αγοράς κεφαλαίου στην Ευρώπη, και της εμφάνισης κατάλληλων μηχανισμών ταξινόμησης εταιρειών με μεγάλη ερευνητική δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ. Πρέπει επίσης να εξεταστεί το φορολογικό και το ρυθμιστικό περιβάλλον για το κεφάλαιο υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου, διότι οι επενδυτές, ιδίως οι θεσμικοί επενδυτές, οι οποίοι επηρεάζονται πολύ από τις δαπάνες και την πολυπλοκότητα, μπορούν να διοχετεύουν τα κεφάλαιά τους σε άλλες κατηγορίες ενεργητικού.Δράσεις: προσαρμογή της φορολογικής αντιμετώπισης του κεφαλαίου υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου, ώστε να αποφευχθεί η διπλή φορολόγηση επενδυτών και κεφαλαίων, και επαγρύπνηση ώστε η κοινοτική νομοθεσία να λάβει υπόψη τις ανάγκες των παρόχων κεφαλαίου υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου.
• Το φορολογικό περιβάλλον Στόχος: εξάλειψη των φορολογικών φραγμών στις διασυνοριακές δραστηριότητες στην εσωτερική αγορά με τη θέσπιση ειδικής νομοθεσίας που έχει στόχο κάθε επιμέρους εμπόδιο, και με την εφαρμογή μιας ενοποιημένης φορολογικής βάσης για τις εταιρείες σε σχέση με τις οικονομικές τους δραστηριότητες.
• Στρατηγική, διαχείριση και λογαριασμοί όσον αφορά την έρευνα στις επιχειρήσεις Στόχος: ενίσχυση της ευαισθητοποίησης των εταιρειών και ιδίως των ΜΜΕ στα πλεονεκτήματα και στα μέσα ενσωμάτωσης της έρευνας και της καινοτομίας στην εμπορική τους στρατηγική και διαχείριση. Επί παραδείγματι, οι εμπορικές σχολές θα πρέπει να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στην ολοκληρωμένη προσέγγιση της διαχείρισης της έρευνας στην εμπορική στρατηγική.Δράσεις: καθιέρωση δραστηριότητας για την παρακολούθηση της βιομηχανικής έρευνας, συμπεριλαμβανομένου ενός πίνακα για την ανάλυση της εξέλιξης των επενδύσεων και ενθάρρυνση της μέτρησης και της λογιστικής της έρευνας και άλλων μορφών πνευματικού κεφαλαίου.

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Με βάση τα δεδομένα για το μήνα Μάρτιο 2005 της Eurostat, το έτος 2002 η ένταση της έρευνας και ανάπτυξης (με μέτρο το μέρος δαπανών έρευνας σε σχέση με το ΑΕγχΠ) στην ΕΕ των 25 ανερχόταν σε 1,93% έναντι 1,82% το έτος 1998. Μεταξύ 1999 και 2002 ο μέσος όρος των δαπανών έρευνας αυξήθηκε κατά 4% ετησίως. Αντίθετα, το 2003 στις Ηνωμένες Πολιτείες οι δαπάνες έρευνας αντιπροσώπευαν το 2,76% του ΑΕγχΠ και στην Ιαπωνία το 3,12% το έτος 2002.

Σύμφωνα με την Eurostat, στην ΕΕ ο τομέας των επιχειρήσεων χρηματοδότησε το 2001 το 55% των συνολικών δαπανών έρευνας της ΕΕ των 25 ενώ το μέρος του τομέα αυτού στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ιαπωνία ανερχόταν σε 74% το έτος 2002. Το 2003 η υψηλότερη ένταση έρευνας σημειώθηκε στη Σουηδία (4,27% του ΑΕγχΠ το έτος 2001) και στη Φινλανδία (3,51%), με επόμενους τη Δανία (2,60%), τη Γερμανία (2,50%), το Βέλγιο (2,33%), τη Γαλλία και την Αυστρία (2,19% η καθεμία).

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την υποβολή πρότασης οδηγίας και δύο προτάσεων συστάσεων με σκοπό τη διευκόλυνση της αποδοχής υπηκόων τρίτων χωρών ώστε να διεξαγάγουν επιστημονική έρευνα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα [COM(2004) 178 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «Προώθηση της στρατηγικής της Λισσαβόνας - Μεταρρυθμίσεις για τη διευρυμένη Ένωση» [COM(2004) 29 τελικό/2 - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]

Ανακοίνωση της Επιτροπής - Η επιστήμη και η τεχνολογία, κλειδιά του μέλλοντος της Ευρώπης - Κατευθυντήριες γραμμές της πολιτικής της Ένωσης υπέρ της έρευνας [COM(2004) 353 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 30.07.2007