Στόχος 1

Η περιφερειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ως βασικό στόχο την οικονομική και κοινωνική συνοχή. Η δράση της βασίζεται στη χρηματοδοτική αλληλεγγύη η οποία επιτρέπει τη μεταφορά άνω του 35 % του προϋπολογισμού της Ένωσης (213 δις ευρώ για την περίοδο 2000-2006) προς τις μειονεκτικές περιφέρειες. Έτσι, οι περιφέρειες της Ένωσης που παρουσιάζουν αναπτυξιακή καθυστέρηση, βρίσκονται στο στάδιο της μεταλλαγής ή χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερες γεωγραφικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες είναι καλύτερα εξοπλισμένες για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους και να επωφεληθούν πλήρως από τις ευκαιρίες που παρέχει η ενιαία αγορά.

Η στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της περιφερειακής πολιτικής είναι συνάρτηση του επιπέδου ανάπτυξης των περιφερειών και του τύπου των δυσχερειών που αντιμετωπίζουν. Η κανονιστική ρύθμιση των Διαρθρωτικών Ταμείων για την περίοδο 2000-2006 προβλέπει ιδίως την εφαρμογή των τριών κατά προτεραιότητα στόχων:

• Στόχος 1: προώθηση της ανάπτυξης και της διαρθρωτικής προσαρμογής των περιφερειών που παρουσιάζουν αναπτυξιακή καθυστέρηση·
• Στόχος 2: στήριξη της οικονομικής και κοινωνικής μεταλλαγής στις περιοχές που αντιμετωπίζουν διαρθρωτικά προβλήματα·
• Στόχος 3: στήριξη της προσαρμογής και του εκσυγχρονισμού των πολιτικών και των συστημάτων εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης για τις περιφέρειες εκτός του στόχου 1.

Στη συνέχεια το παρόν δελτίο αφιερώνεται αποκλειστικά στο στόχο 1, ενώ οι άλλοι στόχοι αποτελούν αντικείμενο ειδικών δελτίων.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΛΕΞΙΜΟΤΗΤΑ

Ο στόχος 1 είναι διαιρεμένος σε περιφέρειες στο μέτρο που εφαρμόζεται σε οροθετημένα εδάφη που αντιστοιχούν στο επίπεδο NUTS ΙΙ της στατιστικής ονοματολογίας των εδαφικών ενοτήτων (esdeenfr) που κατάρτισε η Eurostat. Μεταξύ αυτών των γεωγραφικών περιοχών, είναι επιλέξιμες για το στόχο 1 μόνον αυτές των οποίων το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) είναι χαμηλότερο από το 75 % του κοινοτικού μέσου όρου.

Ο στόχος 1 αφορά και ιδιαίτερες κατηγορίες περιφερειών:

• τις 7 λεγόμενες "εξόχως απόκεντρες περιφέρειες", των οποίων η κατάσταση είναι μοναδική στο πλαίσιο της Ένωσης, λόγω της γεωγραφικής τους απομάκρυνσης από την Ευρωπαϊκή ήπειρο καθώς και της μικρής δημογραφικής και οικονομικής σημασίας τους. Οι περιφέρειες αυτές είναι τα Κανάρια Νησιά, η Γουαδελούπη, η Μαρτινίκα, η Ρεϋνιόν, η Γουιάνα, οι Αζόρες και η Μαδέρα.
• οι σουηδικές και φινλανδικές περιοχές που ήταν επιλέξιμες στο πλαίσιο του πρώην στόχου 6 μεταξύ 1994 και 1999, ο οποίος αφορούσε ειδικά τις περιοχές με πολύ χαμηλή πυκνότητα πληθυσμού. Πρόκειται για ένα μέρος των περιφερειών Norra Mellansverige, Mellersta Norrland, Φvre Norrland?ια τη Σουηδία και Pohjois-Suomi, Vδli-Suomi καθώς και το σύνολο της περιφέρειας Itδ-Suomi για τη Φινλανδία.
• η Βόρειος Ιρλανδία επωφελείται από ιδιαίτερη κοινοτική στήριξη με σκοπό την προώθηση της συμφιλίωσης των κοινοτήτων και την εγκαθίδρυση μιας σταθερής και ειρηνικής κοινωνίας. Το επιχειρησιακό πρόγραμμα PEACE II (2000-2004), το οποίο δημιουργήθηκε χάρη σε μια κοινοτική πρωτοβουλία κατά τη διάρκεια της περιόδου 1994-1999, αποτελεί εφεξής αναπόσπαστο μέρος του στόχου 1 και λαμβάνει χρηματοδοτική συνδρομή ύψους 500 εκατ. ευρώ.

Συνολικά, εξήντα περιφέρειες που ευρίσκονται σε 13 κράτη μέλη είναι επιλέξιμες στο πλαίσιο του στόχου 1 για την περίοδο 2000-2006. Εφαρμόζεται επίσης μεταβατική στήριξη για τις περιφέρειες που ήταν επιλέξιμες στο πλαίσιο του στόχου 1 μεταξύ 1994 και 1999 αλλά που δεν είναι πλέον επιλέξιμες κατά την περίοδο 2000-2006. Στην απόφαση 1999/502/ΕΚ της 1ης Ιουλίου 1999 [ΕΕ L194, 27.07.1999] της Επιτροπής καταρτίζεται ο κατάλογος αυτός των περιφερειών ο οποίος ισχύει για 7 έτη που υπολογίζονται από την 1η Ιανουαρίου 2000.

ΕΓΓΡΑΦΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ

Ο προγραμματισμός αποτελεί ένα βασικό στοιχείο της εφαρμογής της περιφερειακής πολιτικής της Ένωσης. Σε ένα πρώτο στάδιο, τα κράτη μέλη υποβάλλουν σχέδια ανάπτυξης. Αυτά περιλαμβάνουν ακριβή περιγραφή της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης της χώρας ανά περιφέρεια, περιγραφή της καταλληλότερης στρατηγικής για την επίτευξη των καθορισθέντων στόχων ανάπτυξης, ενδείξεις για τη χρησιμοποίηση και τη μορφή της χρηματοδοτικής συμμετοχής των Διαρθρωτικών Ταμείων.

Τα κράτη μέλη υποβάλλουν στο ευρωπαϊκό εκτελεστικό όργανο έγγραφα προγραμματισμού τα οποία περιλαμβάνουν τους γενικούς προσανατολισμούς της Επιτροπής. Όσον αφορά το στόχο 1, τα έγγραφα προγραμματισμού έχουν τη μορφή:

• Των κοινοτικών πλαισίων στήριξης (ΚΠΣ) τα οποία, τις περισσότερες φορές, παρουσιάζονται με τη μορφή Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (ΕΠ). Τα ΚΠΣ και τα ΕΠ είναι τα συνιστώμενα έγγραφα στον προγραμματισμό του στόχου 1. Περιγράφουν το κοινωνικό-οικονομικό πλαίσιο της χώρας ή των περιφερειών, παρουσιάζουν τις προτεραιότητες, όσον αφορά την ανάπτυξη, και τους προς επίτευξη στόχους. Επίσης, προβλέπουν συστήματα χρηματοδοτικής διαχείρισης, παρακολούθησης, αξιολόγησης και ελέγχου. Τα ΕΠ παρουσιάζουν λεπτομερώς τις διάφορες προτεραιότητες του ΚΠΣ σε επίπεδο περιφέρειας ή ενός ιδιαίτερου άξονα ανάπτυξης, όπως, οι μεταφορές, η κατάρτιση, η στήριξη των επιχειρήσεων.Για το στόχο 1, η Γερμανία, η Ισπανία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο (Βόρειος Ιρλανδία) επέλεξαν την εκπόνηση ΚΠΣ και ΕΠ.Για πληροφορίες σχετικά με τα ΚΠΣ καθώς και τα ΕΠ των περιφερειών που είναι επιλέξιμες για το στόχο 1 ή που επωφελούνται από τη μεταβατική στήριξη, μπορείτε να ανατρέξετε στην ιστοσελίδα του Internet INFOREGIO (DE) (EN) (FR) της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής.
• Ενιαία έγγραφα προγραμματισμού (ΕΕΠ). Τα ΕΕΠ χρησιμοποιούνται για το στόχο 1 σε περίπτωση προγραμματισμού ενός ποσού μικρότερου από 1 δις ευρώ. Τα ΕΕΠ αποτελούνται από ένα ενιαίο έγγραφο το οποίο συγκεντρώνει τα στοιχεία που περιλαμβάνονται σε ένα ΚΠΣ ή σε ένα ΕΠ: τους άξονες προτεραιότητας του προγράμματος, συνοπτική περιγραφή των προβλεπόμενων μέτρων, ενδεικτικό σχέδιο χρηματοδότησης.Για το στόχο 1, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Γαλλία, οι Κάτω Χώρες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σουηδία επέλεξαν αυτόν τον τύπο.Για πληροφορίες σχετικά με τα ΕΕΠ των περιφερειών που είναι επιλέξιμες για το στόχο 1 και των περιφερειών που επωφελούνται από τη μεταβατική στήριξη, μπορείτε να ανατρέξετε στην ιστοσελίδα του Internet INFOREGIO (DE)(EN)(FR) της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής.

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Χρηματοδοτικά μέσα

Για την περίοδο 2000-2006, θα διατεθούν για τη χρηματοδότηση των διαρθρωτικών παρεμβάσεων της Ένωσης 213 δις ευρώ. Από το ποσό αυτό, τα κονδύλια που προορίζονται για τα Διαρθρωτικά Ταμεία ανέρχονται σε 195 δις ευρώ. Λόγω της ανάγκης να συγκεντρωθούν οι παρεμβάσεις στις περιφέρειες με τα περισσότερα προβλήματα, ο στόχος 1 λαμβάνει τα περισσότερα κονδύλια και συγκεντρώνει το 70 % των κονδυλίων των Διαρθρωτικών Ταμείων, ήτοι 137 δις ευρώ επί 7 έτη.

Όλα τα Διαρθρωτικά Ταμεία (ΕΤΠΑ, ΕΚΤ, ΕΓΤΠΕ τμήμα "προσανατολισμού" και ΧΜΠΑ) συμμετέχουν στη χρηματοδότηση του στόχου 1.

Η χρηματοδοτική κατανομή ανά κράτος μέλος των πιστώσεων αναλήψεως υποχρεώσεων στο πλαίσιο του στόχου 1 και της μεταβατικής στήριξης των Διαρθρωτικών Ταμείων αποτελεί αντικείμενο της απόφασης 1999/501/ΕΚ [Επίσημη Εφημερίδα L194, 27.07.1999] της Επιτροπής. Η κατανομή αυτή έχει ως εξής:

Συμμετοχή των Ταμείων

Η συμμετοχή των Διαρθρωτικών Ταμείων στο πλαίσιο του στόχου 1 υπόκειται κατά κανόνα στο ακόλουθο ανώτατο όριο: 75 % κατ΄ανώτατο όριο του συνολικού επιλέξιμου κόστους και, κατά γενικό κανόνα, 50 % τουλάχιστον των επιλέξιμων δημοσίων δαπανών. Το ποσοστό αυτό μπορεί να φθάσει μέχρι 80 % για τις περιφέρειες που ευρίσκονται σε ένα κράτος μέλος το οποίο καλύπτεται από το Ταμείο Συνοχής (Ελλάδα, Ισπανία, Ιρλανδία και Πορτογαλία). Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1447/2001 [ΕΕ L198, 21.07.2001] του Συμβουλίου αυξάνει αυτό το ανώτατο όριο σε 85 % για όλες τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες καθώς και για τα μικρά νησιά του Αιγαίου Πελάγους στην Ελλάδα.

Σε περίπτωση επενδύσεων στις επιχειρήσεις, η συμμετοχή των Ταμείων τηρεί τα ανώτατα όρια έντασης της ενίσχυσης και τα σωρευτικά ανώτατα όρια που καθορίζονται σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις.

Όταν η σχετική παρέμβαση συνεπάγεται χρηματοδότηση επενδύσεων που αποφέρουν έσοδα (π.χ.: γέφυρες, αυτοκινητόδρομοι με διόδια), η συμμετοχή των Ταμείων σε αυτές τις επενδύσεις καθορίζεται λαμβανομένου υπόψη του ύψους των εσόδων που αναμένονται υπό κανονικές συνθήκες. Για το στόχο 1, η συμμετοχή των Ταμείων υπόκειται στα ακόλουθα ανώτατα όρια.

• Σε περίπτωση επενδύσεων σε έργα υποδομής που αποφέρουν σημαντικά έσοδα, η παρέμβαση δεν δύναται να υπερβεί το 40 % του συνολικού επιλέξιμου κόστους, στο οποίο μπορεί να προστεθεί προσαύξηση κατά 10 % στα κράτη μέλη που καλύπτονται από το Ταμείο Συνοχής. Εκτός των άμεσων ενισχύσεων, άλλες μορφές χρηματοδότησης μπορούν να συμπληρώσουν αυτά τα ποσοστά μέσα στο όριο του 10 % του συνολικού επιλέξιμου κόστους.
• Σε περίπτωση επενδύσεων στις επιχειρήσεις, η παρέμβαση δεν δύναται να υπερβαίνει το 35 % του συνολικού επιλέξιμου κόστους και το 50 % για τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες και τα μικρά νησιά του Αιγαίου Πελάγους. Σε περίπτωση επενδύσεων στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), τα ποσοστά αυτά μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο προσαύξησης που προορίζεται για έμμεσες μορφές χρηματοδότησης, εντός του ορίου του 10 % του συνολικού επιλέξιμου κόστους.

Αποτελέσματα του προγραμματισμού στο πλαίσιο του στόχου 1 για την περίοδο 2000-2006

Τα αποτελέσματα του προγραμματισμού για το στόχο 1 των Διαρθρωτικών Ταμείων για την περίοδο 2000-2006 αποτελούν αντικείμενο της ανακοίνωσης COM(2001)378 τελικό [δεν έχει δημοσιευθεί στην ΕΕ]. Από τα αποτελέσματα αυτά προκύπτουν τα ακόλουθα:

• Η απόκλιση, όσον αφορά την ανάπτυξη, σε σχέση με την υπόλοιπη Ένωση παραμένει σημαντική παρά την πρόοδο που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της προηγούμενης περιόδου, όπως υπογραμμίζει και η δεύτερη έκθεση για την οικονομική και κοινωνική συνοχή. Οι παρεμβάσεις θα επιτρέψουν να συνεχιστεί η δράση για την κάλυψη της καθυστέρησης στον οικονομικό τομέα.
• Ο ενδεικτικός στρατηγικός προσανατολισμός που ενέκρινε η Επιτροπή τον Ιούλιο του 1999 αποτέλεσε χρήσιμη βάση για τη διαπραγμάτευση των σχεδίων και των προγραμμάτων με τα κράτη μέλη. Είναι εμφανής η αυξανόμενη προσπάθεια συγκέντρωσης των παρεμβάσεων που αφορά τέσσερις κατά προτεραιότητα τομείς: τα έργα υποδομής, την έρευνα και την καινοτομία, την κοινωνία της πληροφόρησης και την αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων.
• Η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων συνδέεται στενά με την τήρηση των όρων εφαρμογής και διαχείρισης των προγραμμάτων. Τα κράτη μέλη, σε εταιρική σχέση με την Επιτροπή, πραγματοποίησαν σημαντική πρόοδο στην εφαρμογή αυστηρότερων συστημάτων παρακολούθησης, ελέγχου και αξιολόγησης.
• Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζονται αφορούν: 1) την περίοδο των πέντε μηνών διαπραγμάτευσης των εγγράφων προγραμματισμού που κρίνεται υπερβολικά σύντομη (η μέση προθεσμία έγκρισης εκτιμάται σε οκτώ μήνες) και 2) το συμπλήρωμα προγραμματισμού θεωρείται συχνά αυτοτελής φάση του προγραμματισμού, ενώ ο ρόλος του περιορίζεται στην επεξήγηση του περιεχομένου των αξόνων με προτεραιότητα των προγραμμάτων.

Οικονομικός αντίκτυπος των παρεμβάσεων στο πλαίσιο του στόχου 1 για την περίοδο 2000-2006

Μία νέα μελέτη [pdf για EN] Γενικής Διεύθυνσης "Περιφερειακή πολιτική" αφορά τον οικονομικό αντίκτυπο των Διαρθρωτικών Ταμείων στις κύριες περιοχές που είναι επιλέξιμες στο πλαίσιο του στόχου 1 (την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιρλανδία, την Ελλάδα, το Mezzogiorno στην Ιταλία και τα γερμανικά κράτη) για την περίοδο 2000-2006. Τα βασικά αποτελέσματα αυτής της ανάλυσης είναι τα ακόλουθα:

• τα προγράμματα του στόχου 1 έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο επίπεδο του ΑΕΠ και την κατάρτιση του σταθερού κεφαλαίου.Το συνολικό επίπεδο του ΑΕΠ για την Πορτογαλία και την Ελλάδα αυξάνεται αντίστοιχα κατά 3,5 % και 2,4 % σε σχέση με αυτό που θα ήταν χωρίς την ευρωπαϊκή βοήθεια. Στο Mezzogiorno, η αύξηση αυτή είναι της τάξης του 1,7 % και στα κράτη της Ανατολικής Γερμανίας της τάξης του 1,6 %.
• Στο σύνολο της περιόδου και για τις υπό εξέταση περιφέρειες, περίπου 700.000 θέσεις απασχόλησης επωφελήθηκαν από την κοινοτική στήριξη.
• Η κοινοτική συνδρομή συνεπάγεται άνοδο του ετήσιου ποσοστού αύξησης του ΑΕΠ ελαφρώς μεγαλύτερη από 0,4 % στην Πορτογαλία και ελαφρώς μικρότερη από 0,4 % στην Ελλάδα.
• Ένα σημαντικό μέρος της μεταφοράς διασκορπίζεται εκτός των δικαιούχων περιφερειών (αποτέλεσμα διαρροής) με τη μορφή εισαγωγών εξοπλισμού, αγαθών και υπηρεσιών.Κατά μέσο όρο, για 4 ευρώ που δαπανώνται στο πλαίσιο του στόχου 1, άνω του 1 ευρώ αφιερώνεται σε εισαγωγές προέλευσης άλλων κρατών μελών και το 9 % σε εισαγωγές προέλευσης τρίτων χωρών.
• Τα προγράμματα του στόχου 1 συμβάλλουν στην αναδιάρθρωση και στην κάλυψη της οικονομικής καθυστέρησης των έξι αναπτυξιακά καθυστερημένων περιοχών που αποτελούν αντικείμενο της μελέτης.Η βιομηχανική παραγωγή αυξάνεται σε απόλυτη αξία, το μερίδιο της γεωργίας και της μεταποίησης των γεωργικών προϊόντων στο ΑΕΠ μειώνεται, ενώ αυτό των υπηρεσιών αυξάνεται.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου της 14ης Ιουλίου 2004 για την ίδρυση Ταμείου Συνοχής [COM(2004) 494 τελικό - Δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα]

Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της περιφερειακής πολιτικής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε, τον Ιούλιο του 2004, μία δέσμη προτάσεων για τα διαρθρωτικά ταμεία (ΕΤΠΑ, ΕΚΤ) και το Ταμείο Συνοχής. Το βασικό έγγραφο για τις γενικές διατάξεις χορηγεί στο Ταμείο Συνοχής 62,99 δις ευρώ, δηλ. 23,86 % από τα 264 δις ευρώ που προορίζονται για το στόχο « Σύγκλιση» ο οποίος αντικαθιστά τον πρώην στόχο 1. Το ανώτατο όριο της συμμετοχής του Ταμείου Συνοχής καθορίζεται σε 85 % των δημοσίων δαπανών.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 14.07.2005