Έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας (Μάρτιος 2000): προς την Ευρώπη της καινοτομίας και της γνώσης

Στις 23 και 24 Μαρτίου του 2000 το έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας προέκυψε από τη βούληση να δοθεί μια νέα ώθηση στις κοινοτικές πολιτικές, σε μια περίοδο κατά την οποία η οικονομική συγκυρία ήταν η πλέον ευοίωνη εδώ και μία γενεά στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με βάση αυτές τις προβλέψεις, ήταν σκόπιμο να ληφθούν μακροπρόθεσμα μέτρα.

Δύο πρόσφατες εξελίξεις μεταβάλλουν ριζικά τη σύγχρονη οικονομία και κοινωνία. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας σημαίνει ότι η Ευρώπη πρέπει να είναι πρωτοπόρα σε όλους τους τομείς στους οποίους εντείνεται σε μεγάλο βαθμό ο ανταγωνισμός. Η απότομη εμφάνιση και η αυξανόμενη σημασία, στη συνέχεια, των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) στον επαγγελματικό και στον ιδιωτικό χώρο απαιτεί, αφενός, να προταθεί μια πλήρης αναθεώρηση του ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού συστήματος και, αφετέρου, να εξασφαλιστεί διά βίου η πρόσβαση στην επαγγελματική κατάρτιση.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας προσπάθησε συνεπώς να δώσει κατευθυντήριες γραμμές για την αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει η νέα οικονομία, με σκοπό, μεταξύ άλλων, να εξαλειφθεί η κοινωνική μάστιγα της ανεργίας. Επειδή οι διαδικασίες του Κάρντιφ, της Κολωνίας και του Λουξεμβούργου συγκροτούν ένα επαρκές οπλοστάσιο νομικών μέσων, δεν κρίθηκε απαραίτητο να δρομολογηθούν νέες διαδικασίες στη Λισσαβόνα. Απεναντίας, η στρατηγική προέβλεπε την προσαρμογή και την ενίσχυση των υφιστάμενων διαδικασιών για να δοθεί η δυνατότητα πλήρους ανάδειξης του οικονομικού αναπτυξιακού δυναμικού - για παράδειγμα εφοδιάζοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση με αξιόπιστους και συγκρίσιμους μεταξύ των κρατών μελών δείκτες, ώστε να είναι σε θέση να λαμβάνει τα ενδεδειγμένα μέτρα.

Λόγω της ευνοϊκής οικονομικής κατάστασης, η πλήρης απασχόληση φαινόταν στόχος εφικτός το 2000. Ωστόσο, εξαιτίας της επιβράδυνσης της οικονομίας και των διαρθρωτικών δυσκολιών που αντιμετώπισαν τα κράτη μέλη, η Ευρωπαϊκή Ένωση καθυστερεί να επιτύχει αυτόν το στόχο.

Οι αδυναμίες της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας εξακολουθούν να δημιουργούν προβλήματα:

• η ανεπαρκής δημιουργία θέσεων εργασίας στον τομέα των υπηρεσιών, ενώ αυτός ο τομέας είναι, με μεγάλη διαφορά από τους άλλους, ο σημαντικότερος σε ό,τι αφορά την απασχόληση·
• σημαντικές περιφερειακές ανισορροπίες, ιδίως μετά τη διεύρυνση του 2004·
• υψηλό ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας·
• αναντιστοιχία μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης εργατικού δυναμικού, γεγονός που συμβαίνει συχνά σε περιόδους οικονομικής ανάκαμψης·
• ανεπαρκής συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας·
• η ευρωπαϊκή δημογραφική εξέλιξη, κυρίως η γήρανση του πληθυσμού.

Όλες αυτές οι αδυναμίες είναι δυνατόν να εξαλειφθούν, εφόσον διατεθούν πόροι. Τα περιθώρια ευελιξίας διευρύνονται χάρη στην οικονομική ανάκαμψη και πρέπει να προβλεφθούν οι τεχνολογικές και κοινωνικές προκλήσεις που θα εμφανιστούν. Αυτές οι τελευταίες πρέπει όχι μόνο να αντιμετωπιστούν αλλά, κυρίως, να χρησιμοποιηθούν ως στήριγμα για την επίτευξη το στόχου της πλήρους απασχόλησης.

Η τεχνολογική πρόκληση

Οι τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) αποτελούν ταυτόχρονα σημαντική πρόκληση και μεγάλη ευκαιρία για τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η Επιτροπή προβλέπει τη βελτίωση της ποιότητας και της ποσότητας της προσφερόμενης απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα χάρη στον αντίκτυπο των ΤΠΕ. Η ανακοίνωση του Ιουνίου του 2005 με τίτλο « Η στρατηγική i2010 - Ευρωπαϊκή κοινωνία της πληροφορίας για την ανάπτυξη και την απασχόληση » καθορίζει τις βασικές πολιτικές κατευθύνσεις. Σε γενικότερο πλαίσιο, πρέπει να εξασφαλιστεί ότι αυτή η κοινωνία των πληροφοριών είναι προσιτή σε όλους, χωρίς διάκριση κοινωνικής κατηγορίας, φυλής, θρησκείας ή φύλου. Αυτή η ψηφιακή οικονομία, που επιτρέπει να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής, είναι ένας παράγοντας βελτιωμένης ανταγωνιστικότητας και δημιουργίας θέσεων εργασίας.

Πρέπει ωστόσο να εξασφαλιστεί ότι αυτός ο οικονομικός και κοινωνικός μετασχηματισμός - όσο ταχύς και αν είναι - δεν θα αφήσει στο περιθώριο καμία κατηγορία πολιτών και ότι τα οφέλη που θα προκύψουν από την ανάπτυξη θα κατανεμηθούν δίκαια. Αυτός είναι ακριβώς ο στόχος πρωτοβουλιών όπως η « eΕυρώπη », η οποία είναι έργο της Επιτροπής. Η πρωτοβουλία αυτή, εξάλλου, δίνει έμφαση στην παραγωγικότητα της οικονομίας και στη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών και της δυνατότητας πρόσβασης σε αυτές προς όφελος όλων των Ευρωπαίων πολιτών, στηριζόμενη σε μια υποδομή ταχύτητας (ευρυζωνική) και ασφαλούς πρόσβασης στο Διαδίκτυο και διαθέσιμης στον πιο πολύ κόσμο.

Μια κοινωνία βασισμένη στη γνώση

Για να δοθεί στα πρόσωπα που εισέρχονται στην αγορά εργασίας δυνατότητα να συμμετάσχουν ενεργά στην οικονομία της γνώσης, πρέπει το επίπεδο της κατάρτισής τους να είναι υψηλό. Επειδή τείνει να οξυνθεί η αντίστροφη σχέση επιπέδου σπουδών /ποσοστού ανεργίας, η Ευρώπη πρέπει να εξασφαλίσει την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου των αποφοίτων.

Η εκπαίδευση και η έρευνα πρέπει να συντονιστούν καλύτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω της δικτύωσης των εθνικών και κοινών προγραμμάτων έρευνας.

Εφοδιασμένη με αυτά ακριβώς τα μέσα θα μπορέσει η Ευρώπη να αξιοποιήσει το δυναμικό των ΤΠΕ για τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Έχει εκτιμηθεί ότι από το 2000 ως το 2010 το ήμισυ των θέσεων εργασίας που θα δημιουργηθούν στην Ευρώπη θα προέρχεται άμεσα ή έμμεσα από τις τεχνολογίες των πληροφοριών, όπως οι θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν από το συγκριτικό πλεονέκτημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην κινητή τηλεφωνία.

Η αύξηση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης

Εάν επιθυμεί η Ευρώπη να καταστεί η πιο ανταγωνιστική οικονομική περιοχή στον κόσμο, είναι αναγκαίο, εκτός της βελτίωσης των συνθηκών έρευνας, να δημιουργηθεί ευνοϊκότερο κλίμα για την επιχειρηματικότητα κυρίως με τη μείωση των δαπανών που συνδέονται με τη γραφειοκρατία.

Εκτός αυτής της μείωσης της γραφειοκρατίας, η Επιτροπή έκρινε ότι πρέπει να αναπτυχθεί ένα πραγματικό επιχειρηματικό πνεύμα στην Ευρώπη.

Η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς είναι επίσης μια από τις προτεραιότητες που προέκυψαν από τη σύνοδο κορυφής της Λισσαβόνας το 2000 και παραμένει προτεραιότητα το 2005. Στα συμπεράσματά του το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί, μεταξύ άλλων, από τα κράτη μέλη, το Συμβούλιο και την Επιτροπή να εφαρμόσουν όλα τα μέτρα για να ολοκληρωθεί η απελευθέρωση σε πολύ ειδικούς τομείς (φυσικό αέριο, ηλεκτρική ενέργεια, ταχυδρομικές υπηρεσίες, μεταφορές κ.τ.λ.). Η Επιτροπή χάραξε, εξάλλου, μια στρατηγική για την εσωτερική αγορά 2003-2006 που επιδιώκει συγκεκριμένους στόχους. Η στρατηγική αυτή αποτελεί μέρος των ολοκληρωμένων κατευθυντήριων γραμμών 2005-2008.

Ολοκλήρωση των χρηματοοικονομικών αγορών και συντονισμός των μακροοικονομικών πολιτικών

Το δυναμικό του ευρώ πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία για την ολοκλήρωση των ευρωπαϊκών χρηματοοικονομικών αγορών. Πράγματι, όπως τονίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής « Επιχειρηματικό κεφάλαιο: κλειδί για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση », οι αγορές επιχειρηματικού κεφαλαίου αποτελούν πρωταρχικό παράγοντα για την ανάπτυξη των ΜΜΕ. Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τονίζουν την ανάγκη να οριστεί αυστηρό χρονοδιάγραμμα για να εφαρμοστεί έως το 2005 σχέδιο δράσης σχετικά με τις χρηματοοικονομικές αγορές.

Σε ό,τι αφορά τις οικονομικές πολιτικές, η προτεραιότητα εξακολουθεί να είναι η μακροοικονομική σταθερότητα, όπως ορίστηκε στο σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης, αλλά ενσωματώνοντας ταυτόχρονα τους στόχους της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Η μετάβαση σε μια οικονομία της γνώσης συνεπάγεται ότι οι διαρθρωτικές πολιτικές διαδραματίζουν σημαντικότερο ρόλο απ' ό,τι στο παρελθόν.

Εκσυγχρονισμός και ενίσχυση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου

Στο κείμενό της για την προετοιμασία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη Λισσαβόνα η Επιτροπή τονίζει ότι το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο έχει τους πόρους για να υποστηρίξει τη μετάβαση στην κοινωνία της γνώσης. Προωθώντας την εργασία, εξασφαλίζοντας βιώσιμα συνταξιοδοτικά συστήματα - ενώ ο ευρωπαϊκός πληθυσμός χαρακτηρίζεται ως «γηράσκων» - και εξασφαλίζοντας κοινωνική σταθερότητα θα προωθηθεί η κοινωνική ολοκλήρωση.

Με την προώθηση της κοινωνικής ένταξης, η Επιτροπή έθεσε τα ανωτέρω ως πρωταρχικούς στόχους, ενώ ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα, τόσο για την καταπολέμηση της ξενοφοβίας και του ρατσισμού όσο και για την προώθηση των ίσων ευκαιριών για τις γυναίκες και τους άνδρες ή ακόμη με τις ενέργειές της υπέρ των ατόμων με ειδικές ανάγκες.

Πέντε χρόνια μετά τη δρομολόγηση της στρατηγικής της Λισσαβόνας, η Επιτροπή διαπιστώνει την πρόοδο που σημειώθηκε στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβόνας. Η ανακοίνωση με τίτλο « Συνεργασία για την οικονομική μεγέθυνση και την απασχόληση , νέο ξεκίνημα για τη στρατηγική της Λισσαβόνας» προτείνει ιδίως μια απλουστευμένη διαδικασία συντονισμού, συνοδευόμενη από επικέντρωση των προσπαθειών στα εθνικά σχέδια δράσης (ΕΣΔ).

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 13.12.2005