–

η Εσθονική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τις N. Grünberg και M. Kriisa,

–

η Ισπανική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον A. Ballesteros Panizo και την M. J. Ruiz Sánchez,

–

η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τις C. Cattabriga, L. Grønfeldt και E. Randvere,

1

Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2008, σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών (ΕΕ 2008, L 348, σ. 98).

2

Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ του I. L., Μολδαβού υπηκόου, κατοίκου Εσθονίας, εις βάρος του οποίου εκδόθηκε διαταγή εγκατάλειψης της επικράτειας, και της Politsei- ja Piirivalveamet (Διεύθυνσης αστυνομίας και συνοριοφυλακής, Εσθονία, στο εξής: PPA), σχετικά με απόφαση με την οποία η PPA διέταξε την κράτηση του I. L. με την αιτιολογία ότι στο πρόσωπό του συνέτρεχε πραγματικός κίνδυνος να διαπράξει ποινικό αδίκημα του οποίου η διερεύνηση και η δίωξη θα μπορούσε να δυσχεράνει σημαντικά τη διαδικασία απομάκρυνσης.

3

Οι αιτιολογικές σκέψεις 16 και 17 της οδηγίας 2008/115 έχουν ως εξής:

4

Το άρθρο 3, σημείο 7, της οδηγίας αυτής ορίζει ότι ως κίνδυνος διαφυγής νοείται «η ύπαρξη λόγων, σε ατομική περίπτωση, βάσει αντικειμενικών κριτηρίων οριζομένων από το δίκαιο, οι οποίοι οδηγούν στην εικασία ότι υπήκοος τρίτης χώρας υποκείμενος σε διαδικασίες επιστροφής μπορεί να διαφύγει».

5

Το άρθρο 15, παράγραφος 1, της εν λόγω οδηγίας ορίζει τα εξής:

«Εκτός εάν στη συγκεκριμένη περίπτωση δύνανται να εφαρμοσθούν αποτελεσματικά άλλα επαρκή αλλά λιγότερο αναγκαστικά μέτρα, τα κράτη μέλη μπορούν να θέτουν απλώς υπό κράτηση υπήκοο τρίτης χώρας υποκείμενο σε διαδικασίες επιστροφής, για την προετοιμασία της επιστροφής και/ή τη διεκπεραίωση της διαδικασίας απομάκρυνσης, ιδίως όταν:

Οιαδήποτε κράτηση έχει τη μικρότερη δυνατή διάρκεια και διατηρείται μόνο καθόσον χρόνο η διαδικασία απομάκρυνσης εξελίσσεται και εκτελείται με τη δέουσα επιμέλεια.»

6

Το άρθρο 68 του väljasõidukohustuse ja sissesõidukeelu seadus (νόμου σχετικά με την υποχρέωση αναχωρήσεως από την επικράτεια και την απαγόρευση εισόδου), της 21ης Οκτωβρίου 1998 (RT I 1998, 98, 1575), όπως ίσχυε κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών της διαφοράς της κύριας δίκης (στο εξής: VSS), το οποίο φέρει τον τίτλο «Κίνδυνος διαφυγής του αλλοδαπού», ορίζει τα εξής:

«Η έκδοση διαταγής εγκατάλειψης της επικράτειας ή η θέση αλλοδαπού υπό κράτηση προϋποθέτουν αξιολόγηση του κινδύνου διαφυγής του. Ο αλλοδαπός είναι ύποπτος διαφυγής όταν:

7

Το άρθρο 15 του VSS, το οποίο φέρει τον τίτλο «Κράτηση αλλοδαπού και διαδικασία απομάκρυνσης», προβλέπει τα εξής:

«(1)   Ο αλλοδαπός μπορεί να τεθεί υπό κράτηση δυνάμει της παραγράφου 2 κατωτέρω όταν τα προβλεπόμενα στον παρόντα νόμο μέτρα επιτήρησης δεν μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά. Η κράτηση πρέπει να είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, κατά περίπτωση, κρίσιμα στοιχεία που αφορούν τον αλλοδαπό.

(2)   Ο αλλοδαπός μπορεί να τεθεί υπό κράτηση σε περίπτωση που η εφαρμογή των προβλεπόμενων στον παρόντα νόμο μέτρων επιτήρησης δεν διασφαλίζει την αποτελεσματική εκτέλεση της διαταγής εγκατάλειψης της επικράτειας και, ιδίως, όταν:

[…]»

8

Ο Ι. L. είναι Μολδαβός υπήκοος ο οποίος διέμενε στην Εσθονία δυνάμει απαλλαγής από την υποχρέωση λήψεως θεωρήσεως εισόδου.

9

Στις 12 Οκτωβρίου 2020 τέθηκε υπό κράτηση ως ύποπτος για πρόκληση πόνου και σωματικής βλάβης στη σύντροφό του καθώς και σε άλλη γυναίκα.

10

Με απόφαση της 13ης Οκτωβρίου 2020, το Harju Maakohus (πρωτοδικείο Harju, Εσθονία) έκρινε τον I. L. ένοχο για το αδίκημα της πρόκλησης σωματικής βλάβης και του επέβαλε ποινή φυλάκισης ενός έτους, ενός μήνα και είκοσι οκτώ ημερών με διετή αναστολή. Ωστόσο, το δικαστήριο αυτό διέταξε την απόλυση του I. L.

11

Την ίδια ημέρα, η PPA έθεσε πρόωρα τέλος στο δικαίωμα διαμονής του I. L. στην εσθονική επικράτεια και διέταξε την κράτησή του στο κτίριο του Harju Maakohus (πρωτοδικείου Harju). Η PPA αιτιολόγησε την τελευταία αυτή απόφαση επικαλούμενη την ύπαρξη «κινδύνου διαφυγής», κατά την έννοια του άρθρου 15, παράγραφος 2, σημείο 1, του VSS. Στο πρακτικό θέσεως υπό κράτηση αναφέρεται ότι ο ενδιαφερόμενος τέθηκε υπό κράτηση λόγω της στάσης του σε σχέση με το τελεσθέν ποινικό αδίκημα και της συμπεριφοράς του μετά την καταδίκη του. Κατά την PPA, υπήρχαν λόγοι να πιστεύεται ότι ο ενδιαφερόμενος θα επιδίωκε να αποφύγει την απομάκρυνση, παρά το γεγονός ότι είχε δεσμευθεί να αναχωρήσει οικειοθελώς από τη χώρα και παρά το αίτημά του για έκδοση διαταγής οικειοθελούς αναχώρησης.

12

Η PPA απηύθυνε, επίσης, στον I. L. διαταγή εγκατάλειψης της εσθονικής επικράτειας, για τον λόγο ότι διέμενε παρανόμως σε αυτή.

13

Με διάταξη της 15ης Οκτωβρίου 2020, με την οποία έγινε δεκτή η αίτηση της PPA, το Tallinna Halduskohus (διοικητικό πρωτοδικείο Τάλιν, Εσθονία) επέτρεψε την κράτηση του I. L. σε σχετικό κέντρο έως την ημερομηνία απομάκρυνσής του, χωρίς η κράτηση αυτή να μπορεί να παραταθεί πέραν της 15ης Δεκεμβρίου 2020.

14

Με διάταξη της 2ας Δεκεμβρίου 2020, το Tallinna Ringkonnakohus (εφετείο Τάλιν, Εσθονία) απέρριψε την προσφυγή που άσκησε ο I. L. με αίτημα την ακύρωση της διατάξεως του Tallinna Halduskohus (διοικητικού πρωτοδικείου Τάλιν).

15

Στο μεταξύ, στις 23 Νοεμβρίου 2020, είχε πραγματοποιηθεί η απομάκρυνση του I. L. από την Εσθονία στη Μολδαβία.

16

Ο I. L. άσκησε αναίρεση ενώπιον του Riigikohus (Ανωτάτου Δικαστηρίου, Εσθονία) με αίτημα την αναίρεση της διατάξεως του Tallinna Ringkonnakohus (εφετείου Τάλιν) και τη διαπίστωση της έλλειψης νομιμότητας της θέσεώς του υπό κράτηση. Με την αίτησή του αναιρέσεως, ο I. L. επισήμανε ότι, σε περίπτωση που το Riigikohus (Ανώτατο Δικαστήριο) εκδώσει απόφαση διαπιστώνουσα ότι η κράτησή του ήταν παράνομη, θα μπορούσε βασίμως να ασκήσει αγωγή αποζημιώσεως κατά της PPA.

17

Το αιτούν δικαστήριο διευκρινίζει ότι η διαφορά της κύριας δίκης αφορά αποκλειστικώς την άδεια περί θέσεως του I. L. υπό κράτηση.

18

Αντιθέτως προς την εκτίμηση της PPA, το αιτούν δικαστήριο εκτιμά ότι η κράτηση του I. L. δεν μπορούσε να διαταχθεί επί τη βάσει «κινδύνου διαφυγής», κατά την έννοια του άρθρου 15, παράγραφος 2, σημείο 1, του VSS. Το αιτούν δικαστήριο διαπιστώνει, συναφώς, ότι, υπό τις περιστάσεις της διαφοράς της κύριας δίκης, δεν συντρέχει καμία από τις περιπτώσεις που απαριθμούνται στο άρθρο 68 του νόμου αυτού, αντικείμενο του οποίου είναι να ορίσει την έννοια του «κινδύνου διαφυγής».

19

Όσον αφορά, ειδικότερα, το κριτήριο του άρθρου 68, σημείο 4, του VSS, το οποίο αφορά την περίπτωση ποινικής καταδίκης σε στερητική της ελευθερίας ποινή, το αιτούν δικαστήριο υπογραμμίζει ότι αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη αμετάκλητης αποφάσεως. H καταδικαστική απόφαση, όμως, σε βάρος του I. L. κατέστη αμετάκλητη μόνο μετά την έκδοση της αποφάσεως του Tallinna Halduskohus (διοικητικού πρωτοδικείου Τάλιν) με την οποία επετράπη η θέση του υπό κράτηση.

20

Το αιτούν δικαστήριο προσθέτει ότι η θέση υπό κράτηση δεν μπορούσε ομοίως να στηριχθεί στο άρθρο 15, παράγραφος 2, σημεία 2 και 3, του VSS, τα οποία αφορούν, αντιστοίχως, μη συμμόρφωση προς την υποχρέωση συνεργασίας και την έλλειψη των εγγράφων που απαιτούνται για το ταξίδι επιστροφής.

21

Ως εκ τούτου, το αιτούν δικαστήριο εκτιμά ότι η νομιμότητα της κράτησης του I. L. εξαρτάται από τον ενδεχομένως εξαντλητικό χαρακτήρα των περιπτώσεων που απαριθμεί το άρθρο 15, παράγραφος 2, του VSS.

22

Σύμφωνα με μια πρώτη ερμηνεία, οι τρεις λόγοι κράτησης που προβλέπονται στο άρθρο 15, παράγραφος 2, του VSS απαριθμούνται κατά τρόπο εξαντλητικό. Δεδομένου ότι ως προς τον I. L. δεν συντρέχει κανένας από τους τρεις αυτούς λόγους, η θέση του υπό κράτηση πρέπει να θεωρηθεί παράνομη.

23

Σύμφωνα με μια δεύτερη ερμηνεία, οι λόγοι αυτοί δεν απαριθμούνται κατά τρόπο εξαντλητικό, αλλά απηχούν ένα γενικό κριτήριο, ήτοι το κριτήριο του κινδύνου να θιγεί η αποτελεσματική εκτέλεση της απομάκρυνσης, το οποίο προκύπτει από το άρθρο 15, παράγραφος 2, πρώτη περίοδος, του VSS.

24

Το αιτούν δικαστήριο εκτιμά ότι οι περιστάσεις της υποθέσεως της κύριας δίκης θα μπορούσαν πράγματι να ενέχουν έναν τέτοιο κίνδυνο, στο μέτρο που υφίστατο πραγματικός κίνδυνος ο I. L. να επιδιώξει να επιλύσει τη διένεξη μεταξύ του ιδίου και της πρώην συντρόφου του και, με την ευκαιρία αυτή, να διαπράξει νέο ποινικό αδίκημα. Ωστόσο, η διερεύνηση και η επιβολή ποινής με δικαστική απόφαση για ένα τέτοιο αδίκημα καθώς και, κατά περίπτωση, η εκτέλεση της επιβληθείσας ποινής θα μπορούσαν να αναβάλουν επ’ αόριστον την εκτέλεση της απομάκρυνσής του.

25

Το αιτούν δικαστήριο διερωτάται ως προς τη συμβατότητα της ερμηνείας αυτής με το άρθρο 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115.

26

Ειδικότερα, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται αν το άρθρο 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115 έχει την έννοια ότι επιτρέπει τη θέση υπό κράτηση βάσει του γενικού κριτηρίου που προσδιορίζεται ανωτέρω, ήτοι του κινδύνου να θιγεί η αποτελεσματική εκτέλεση της απομάκρυνσης, ή εάν πρέπει να συντρέχει ένας από τους δύο λόγους που προβλέπονται ρητώς στην εν λόγω διάταξη.

27

Υπό τις συνθήκες αυτές, το Riigikohus (Ανώτατο Δικαστήριο) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα:

«Έχει το άρθρο 15, παράγραφος 1, πρώτη περίοδος, της [οδηγίας 2008/115] την έννοια ότι τα κράτη μέλη δύνανται να θέσουν υπό κράτηση υπήκοο τρίτης χώρας όταν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος, ενόσω βρίσκεται ελεύθερος, να διαπράξει, πριν από την απομάκρυνσή του, αδίκημα του οποίου η διερεύνηση και δίωξη ενδέχεται να δυσχεράνει σημαντικά τη διαδικασία απομάκρυνσης;»

28

Με το ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν το άρθρο 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115 έχει την έννοια ότι επιτρέπει σε κράτος μέλος να διατάξει τη θέση υπό κράτηση ενός παρανόμως διαμένοντος υπηκόου τρίτης χώρας βάσει αποκλειστικώς ενός γενικού κριτηρίου που αφορά τον κίνδυνο να θιγεί η αποτελεσματική εκτέλεση της απομάκρυνσης, χωρίς να συντρέχει κάποιος από τους ειδικούς λόγους κράτησης που προβλέπονται και σαφώς ορίζονται από τη νομοθεσία για τη μεταφορά της διατάξεως αυτής στο εθνικό δίκαιο.

29

Σύμφωνα με τις διευκρινίσεις που παρέσχε στο Δικαστήριο, το αιτούν δικαστήριο αναφέρει ότι, υπό τις περιστάσεις της διαφοράς της κύριας δίκης, δεν συντρέχει κανένας από τους ειδικούς λόγους κράτησης που προβλέπονται στο άρθρο 15, παράγραφος 2, του VSS, το οποίο σκοπεί στη μεταφορά στο εσθονικό δίκαιο του άρθρου 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115, και οι οποίοι στηρίζονται, αντιστοίχως, στην ύπαρξη κινδύνου διαφυγής, σε μη συμμόρφωση με την υποχρέωση συνεργασίας και στην έλλειψη των αναγκαίων για το ταξίδι επιστροφής εγγράφων. Αντιθέτως, το αιτούν δικαστήριο εκτιμά ότι το γενικό κριτήριο που προσδιορίζεται στο υποβληθέν ερώτημα, ήτοι ο κίνδυνος να θιγεί η αποτελεσματική εκτέλεση της απομάκρυνσης, πληρούται, στο μέτρο που υφίστατο πραγματικός κίνδυνος ο ενδιαφερόμενος να διαπράξει ποινικό αδίκημα του οποίου η διερεύνηση και η δίωξη θα μπορούσαν να αναβάλουν επ’ αόριστον την απομάκρυνση.

30

Επισημαίνεται ότι, κατά το άρθρο 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115, η κράτηση του ενδιαφερομένου επιτρέπεται μόνο «για την προετοιμασία της επιστροφής και/ή τη διεκπεραίωση της διαδικασίας απομάκρυνσης».

31

Συναφώς, το Δικαστήριο έχει διευκρινίσει ότι μόνον εάν η υπό τη μορφή απομάκρυνσης εκτέλεση της απόφασης επιστροφής κινδυνεύει, βάσει εκτίμησης κάθε συγκεκριμένης περίπτωσης, να παρακωλυθεί εξαιτίας της συμπεριφοράς του ενδιαφερομένου, μπορούν τα κράτη μέλη να προβούν σε στέρηση της ελευθερίας του μέσω κράτησης (απόφαση της 10ης Μαρτίου 2022, Landkreis Gifhorn, C‑519/20, EU:C:2022:178, σκέψη 37 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

32

Κατά συνέπεια, όταν διατάσσεται ενόψει απομάκρυνσης, η κράτηση του παρανόμως διαμένοντος υπηκόου τρίτης χώρας έχει ως μόνο σκοπό να διασφαλίσει την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας επιστροφής και δεν έχει κανέναν τιμωρητικό σκοπό (απόφαση της 10ης Μαρτίου 2022, Landkreis Gifhorn, C‑519/20, EU:C:2022:178, σκέψη 38).

33

Επομένως, μέτρο κράτησης που διατάσσεται από κράτος μέλος βάσει της εθνικής νομοθεσίας για τη μεταφορά του άρθρου 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115 στο εθνικό δίκαιο πρέπει να πληροί ένα γενικό κριτήριο που αφορά τον κίνδυνο να θιγεί η αποτελεσματική εκτέλεση της απομάκρυνσης.

34

Τούτο δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι το άρθρο 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115 πρέπει να νοείται υπό την έννοια ότι το γενικό κριτήριο θεσπίζει, αυτό καθεαυτό, λόγο κράτησης και επιτρέπει σε κράτος μέλος να διατάξει μέτρο κράτησης βάσει αυτού και μόνον του λόγου.

35

Συγκεκριμένα, το άρθρο 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115 προβλέπει ρητώς δύο λόγους κράτησης που στηρίζονται, αφενός, στην ύπαρξη κινδύνου διαφυγής όπως ορίζεται στο άρθρο 3, σημείο 7, της οδηγίας και, αφετέρου, στο γεγονός ότι ο ενδιαφερόμενος αποφεύγει ή παρεμποδίζει την προετοιμασία της επιστροφής ή της διαδικασίας απομάκρυνσης.

36

Ασφαλώς, όπως επισήμανε ο γενικός εισαγγελέας με τα σημεία 30 έως 34 των προτάσεών του, από την πρώτη περίοδο του άρθρου 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115, και ειδικότερα από τη λέξη «ιδίως», προκύπτει ότι οι δύο αυτοί λόγοι δεν είναι εξαντλητικοί. Επομένως, τα κράτη μέλη δύνανται να προβλέπουν και άλλους ειδικούς λόγους κράτησης, συμπληρωματικά προς τους δύο λόγους οι οποίοι ρητώς προβλέπονται στη διάταξη αυτή.

37

Τούτου λεχθέντος, υπογραμμίζεται ότι η δυνατότητα που παρέχεται στα κράτη μέλη να θεσπίζουν συμπληρωματικούς λόγους κράτησης οριοθετείται αυστηρά τόσο από τις απαιτήσεις που απορρέουν από την ίδια την οδηγία 2008/115 όσο και από εκείνες που απορρέουν από την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, και ειδικότερα του θεμελιώδους δικαιώματος στην ελευθερία που κατοχυρώνεται στο άρθρο 6 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: Χάρτης).

38

Συναφώς, υπογραμμίζεται, πρώτον, ότι, όπως υπομνήσθηκε με τις σκέψεις 30 έως 33 της παρούσας αποφάσεως, μέτρο κράτησης μπορεί να διαταχθεί μόνο στην περίπτωση που η υπό τη μορφή απομάκρυνσης εκτέλεση της αποφάσεως επιστροφής κινδυνεύει να παρακωλυθεί από τη συμπεριφορά του ενδιαφερομένου, πρέπει δε να έχει ως μοναδικό σκοπό τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας επιστροφής.

39

Εν προκειμένω, διαπιστώνεται ότι ένα γενικό κριτήριο όπως αυτό που προσδιορίζεται στο υποβληθέν ερώτημα, το οποίο αντλείται από τον κίνδυνο να θιγεί η αποτελεσματική εκτέλεση της απομάκρυνσης, πληροί την ως άνω απαίτηση.

40

Δεύτερον, η χρήση της κράτησης με σκοπό την απομάκρυνση θα πρέπει να είναι περιορισμένη και να υπόκειται στην τήρηση της αρχής της αναλογικότητας, όπως επιβεβαιώνεται και από την αιτιολογική σκέψη 16 της οδηγίας 2008/115.

41

Υπενθυμίζεται ότι η οδηγία 2008/115 αποσκοπεί στην καθιέρωση αποτελεσματικής πολιτικής περί απομακρύνσεως και επαναπατρισμού με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των ενδιαφερομένων (απόφαση της 10ης Μαρτίου 2022, Landkreis Gifhorn, C‑519/20, EU:C:2022:178, σκέψη 39 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

42

Επομένως, κάθε κράτηση που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2008/115 υπόκειται στους αυστηρούς όρους που προβλέπουν οι διατάξεις του κεφαλαίου της IV, ώστε να εξασφαλίζεται, αφενός, η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας όσον αφορά τα χρησιμοποιούμενα μέσα και τους επιδιωκόμενους σκοπούς και, αφετέρου, ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ενδιαφερομένων υπηκόων τρίτων χωρών (απόφαση της 10ης Μαρτίου 2022, Landkreis Gifhorn, C‑519/20, EU:C:2022:178, σκέψη 40 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

43

Κατά συνέπεια, η προσθήκη από κράτος μέλος συμπληρωματικού λόγου κράτησης δεν μπορεί, σε καμία περίπτωση, να αφορά κατάσταση στην οποία η εφαρμογή λιγότερο περιοριστικών μέτρων, ιδίως μέτρων που σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των ενδιαφερομένων, αρκεί για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας επιστροφής.

44

Όσον αφορά, ειδικότερα, τις απαιτήσεις που απορρέουν από την προστασία του θεμελιώδους δικαιώματος στην ελευθερία, το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 6 του Χάρτη, πρέπει να ληφθούν υπόψη τα διδάγματα που απορρέουν από την απόφαση της 15ης Μαρτίου 2017, Al Chodor (C‑528/15, EU:C:2017:213).

45

Με την απόφαση αυτή, το Δικαστήριο επισήμανε ότι το άρθρο 28 του κανονισμού (ΕΕ) 604/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013, για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα (ΕΕ 2013, L 180, σ. 31), επιτρέποντας την κράτηση αιτούντος προς διασφάλιση των διαδικασιών μεταφοράς που προβλέπει ο κανονισμός αυτός όταν υπάρχει σημαντικός κίνδυνος διαφυγής του εν λόγω αιτούντος, εισάγει περιορισμό στην άσκηση του θεμελιώδους δικαιώματος στην ελευθερία (απόφαση της 15ης Μαρτίου 2017, Al Chodor, C‑528/15, EU:C:2017:213, σκέψη 36).

46

Κατά τον ίδιο τρόπο, το άρθρο 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115, επιτρέποντας την κράτηση υπηκόου τρίτης χώρας υποκείμενου σε διαδικασίες επιστροφής, για την προετοιμασία της επιστροφής και/ή τη διεκπεραίωση της διαδικασίας απομάκρυνσης, εισάγει περιορισμό του θεμελιώδους δικαιώματος στην ελευθερία, το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 6 του Χάρτη.

47

Συναφώς, από το άρθρο 52, παράγραφος 1, του Χάρτη προκύπτει ότι κάθε περιορισμός στην άσκηση του δικαιώματος αυτού πρέπει να προβλέπεται από τον νόμο και να σέβεται το βασικό περιεχόμενο του εν λόγω δικαιώματος, τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας. Στον βαθμό που ο Χάρτης περιλαμβάνει δικαιώματα που αντιστοιχούν σε εκείνα τα οποία διασφαλίζονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, που υπογράφηκε στη Ρώμη στις 4 Νοεμβρίου 1950 (στο εξής: ΕΣΔΑ), το άρθρο 52, παράγραφος 3, του Χάρτη προβλέπει ότι η έννοια και η εμβέλειά τους είναι ίδιες με εκείνες που τους αποδίδει η ΕΣΔΑ, διευκρινιζόμενου ότι το δίκαιο της Ένωσης μπορεί να παρέχει ευρύτερη προστασία. Επομένως, για την ερμηνεία του άρθρου 6 του Χάρτη, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το άρθρο 5 της ΕΣΔΑ, ως όριο ελάχιστης προστασίας (απόφαση της 15ης Μαρτίου 2017, Al Chodor, C‑528/15, EU:C:2017:213, σκέψη 37).

48

Όσον αφορά τις εγγυήσεις που πρέπει να πληροί η νομική βάση ενός περιορισμού του δικαιώματος στην ελευθερία, το Δικαστήριο έχει επισημάνει, υπό το πρίσμα της αποφάσεως του ΕΔΔΑ της 21ης Οκτωβρίου 2013, Del Río Prada κατά Ισπανίας (CE:ECHR:2013:1021JUD004275009), ότι μια εθνική νομοθεσία που επιτρέπει στέρηση της ελευθερίας πρέπει, προκειμένου να πληροί τις απαιτήσεις του άρθρου 52, παράγραφος 1, του Χάρτη, να είναι αρκούντως προσβάσιμη, ακριβής και προβλέψιμη στην εφαρμογή της, ώστε να αποφεύγεται κάθε κίνδυνος αυθαιρεσίας [απόφαση της 15ης Μαρτίου 2017, Al Chodor, C‑528/15, EU:C:2017:213, σκέψη 38, και πρβλ. απόφαση της 17ης Σεπτεμβρίου 2020, JZ (Ποινή φυλακίσεως σε περίπτωση απαγορεύσεως εισόδου), C‑806/18, EU:C:2020:724, σκέψη 41].

49

Συναφώς, το Δικαστήριο έχει επίσης επισημάνει ότι ο σκοπός των εγγυήσεων υπέρ της ελευθερίας, όπως αυτές κατοχυρώνονται τόσο στο άρθρο 6 του Χάρτη όσο και στο άρθρο 5 της ΕΣΔΑ, συνίσταται κυρίως στην προστασία του ατόμου έναντι της αυθαιρεσίας. Επομένως, για να είναι σύμφωνη η εφαρμογή μέτρου στερητικού της ελευθερίας με τον σκοπό αυτό, πρέπει, ιδίως, να είναι απαλλαγμένη από κάθε στοιχείο κακής πίστεως ή αθέμιτων ενεργειών εκ μέρους των αρχών (αποφάσεις της 15ης Μαρτίου 2017, Al Chodor, C‑528/15, EU:C:2017:213, σκέψη 39, και της 12ης Φεβρουαρίου 2019, TC, C‑492/18 PPU, EU:C:2019:108, σκέψη 59).

50

Από τα προεκτεθέντα προκύπτει ότι, καθόσον συνιστά σοβαρή παρέμβαση στο δικαίωμα στην ελευθερία, η θέση υπό κράτηση υπηκόου τρίτης χώρας υποκείμενου σε διαδικασίες επιστροφής υπόκειται στην τήρηση αυστηρών εγγυήσεων, οι οποίες είναι η ύπαρξη νομικής βάσεως, η σαφήνεια, η προβλεψιμότητα, η προσβασιμότητα και η προστασία κατά της αυθαιρεσίας (απόφαση της 15ης Μαρτίου 2017, Al Chodor, C‑528/15, EU:C:2017:213, σκέψη 40).

51

Εν προκειμένω, όσον αφορά την απαίτηση νομικής βάσεως, διαπιστώνεται ότι, υπό τις περιστάσεις της διαφοράς της κύριας δίκης, ο περιορισμός του δικαιώματος στην ελευθερία στηρίζεται στο άρθρο 15 του VSS, ήτοι σε νομοθετική διάταξη του εθνικού δικαίου που αποσκοπεί στην εφαρμογή του άρθρου 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115.

52

Τούτου λεχθέντος, πρέπει να εξεταστεί αν οι λοιπές ανωτέρω μνημονευόμενες εγγυήσεις τηρούνται στην περίπτωση, την οποία αφορά το υποβληθέν ερώτημα, κατά την οποία ο ενδιαφερόμενος τίθεται υπό κράτηση βάσει αποκλειστικώς ενός γενικού κριτηρίου που αφορά τον κίνδυνο να θιγεί η αποτελεσματική εκτέλεση της απομάκρυνσης, χωρίς να συντρέχει κάποιος από τους ειδικούς λόγους κράτησης που προβλέπει η εν λόγω διάταξη του εθνικού δικαίου.

53

Σύμφωνα με τη νομολογία που υπομνήσθηκε στις σκέψεις 47 έως 49 της παρούσας αποφάσεως, υπογραμμίζεται, συναφώς, ότι η εξουσία ατομικής αξιολογήσεως την οποία διαθέτουν οι οικείες αρχές πρέπει να εντάσσεται στο πλαίσιο ορισμένων προκαθορισμένων ορίων. Ως εκ τούτου, τα κριτήρια που προσδιορίζουν έναν λόγο κράτησης πρέπει απαραιτήτως να καθορίζονται σαφώς από δεσμευτική πράξη της οποίας η εφαρμογή να είναι προβλέψιμη (πρβλ. απόφαση της 15ης Μαρτίου 2017, Al Chodor, C‑528/15, EU:C:2017:213, σκέψη 42).

54

Επιβάλλεται η διαπίστωση ότι, όπως ορθώς υποστήριξε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ένα γενικό κριτήριο που αφορά τον κίνδυνο να θιγεί η αποτελεσματική εκτέλεση της απομάκρυνσης δεν πληροί τις απαιτήσεις σαφήνειας, προβλεψιμότητας και προστασίας κατά της αυθαιρεσίας. Πράγματι, λόγω της ασάφειάς του, ιδίως όσον αφορά τον προσδιορισμό των στοιχείων που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τις αρμόδιες εθνικές αρχές για την αξιολόγηση της υπάρξεως του κινδύνου στον οποίο στηρίζεται, ένα τέτοιο κριτήριο δεν επιτρέπει στους ενδιαφερομένους να προβλέπουν, με τον απαιτούμενο βαθμό βεβαιότητας, τις περιπτώσεις στις οποίες θα μπορούσαν να τεθούν υπό κράτηση. Για τους ίδιους λόγους, ένα τέτοιο κριτήριο δεν παρέχει στα πρόσωπα αυτά επαρκή προστασία έναντι της αυθαιρεσίας.

55

Κατόπιν των ανωτέρω, στο υποβληθέν προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115 έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να διατάξει την κράτηση ενός παρανόμως διαμένοντος υπηκόου τρίτης χώρας βάσει αποκλειστικώς ενός γενικού κριτηρίου που αφορά τον κίνδυνο να θιγεί η αποτελεσματική εκτέλεση της απομάκρυνσης, χωρίς να συντρέχει κάποιος από τους ειδικούς λόγους κράτησης που προβλέπονται και σαφώς ορίζονται από τη νομοθεσία για τη μεταφορά της εν λόγω διατάξεως στο εθνικό δίκαιο.

56

Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, σε αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (δεύτερο τμήμα) αποφαίνεται:

Το άρθρο 15, παράγραφος 1, της οδηγίας 2008/115/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2008, σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών,

έχει την έννοια ότι:

δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να διατάξει την κράτηση ενός παρανόμως διαμένοντος υπηκόου τρίτης χώρας βάσει αποκλειστικώς ενός γενικού κριτηρίου που αφορά τον κίνδυνο να θιγεί η αποτελεσματική εκτέλεση της απομάκρυνσης, χωρίς να συντρέχει κάποιος από τους ειδικούς λόγους κράτησης που προβλέπονται και σαφώς ορίζονται από τη νομοθεσία για τη μεταφορά της εν λόγω διατάξεως στο εθνικό δίκαιο.