1.

Η υπό κρίση αίτηση προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στο Δικαστήριο τη δυνατότητα να αποφανθεί επί των προϋποθέσεων υπό τις οποίες μπορεί να επιβληθεί διοικητικό πρόστιμο σε νομικό πρόσωπο για παραβάσεις του κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 ( 2 ).

2.

Συγκεκριμένα ζητείται να διευκρινιστεί:

3.

Η αιτιολογική σκέψη 74 διαλαμβάνει τα εξής:

«Θα πρέπει να θεσπιστεί ευθύνη και υποχρέωση αποζημίωσης του υπευθύνου επεξεργασίας για οποιαδήποτε επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που γίνεται από τον υπεύθυνο επεξεργασίας ή για λογαριασμό του υπευθύνου επεξεργασίας. Ειδικότερα, ο υπεύθυνος επεξεργασίας θα πρέπει να υποχρεούται να υλοποιεί κατάλληλα και αποτελεσματικά μέτρα και να είναι σε θέση να αποδεικνύει τη συμμόρφωση των δραστηριοτήτων επεξεργασίας με τον παρόντα κανονισμό, συμπεριλαμβανομένης της αποτελεσματικότητας των μέτρων. Τα εν λόγω μέτρα θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τη φύση, το πλαίσιο, το πεδίο εφαρμογής και τους σκοπούς της επεξεργασίας και τον κίνδυνο για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των φυσικών προσώπων».

4.

Η αιτιολογική σκέψη 150 έχει ως εξής:

«Για την ενίσχυση και την εναρμόνιση των διοικητικών ποινών κατά παραβάσεων του παρόντος κανονισμού, κάθε εποπτική αρχή θα πρέπει να έχει την εξουσία να επιβάλλει διοικητικά πρόστιμα. Ο παρών κανονισμός θα πρέπει να υποδεικνύει τις παραβιάσεις, και το ανώτατο όριο και τα κριτήρια για τον καθορισμό των σχετικών διοικητικών προστίμων, τα οποία θα πρέπει να καθορίζονται από την αρμόδια εποπτική αρχή σε κάθε μεμονωμένη περίπτωση, αφού ληφθούν υπόψη όλες οι συναφείς περιστάσεις της συγκεκριμένης κατάστασης, με τη δέουσα προσοχή ειδικότερα στη φύση, τη βαρύτητα και τη διάρκεια της παράβασης και στις συνέπειές της και τα μέτρα που λαμβάνονται για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τον παρόντα κανονισμό και για την πρόληψη ή τον μετριασμό των συνεπειών της παράβασης. Σε περίπτωση που τα διοικητικά πρόστιμα επιβάλλονται σε επιχείρηση, μια επιχείρηση θα πρέπει να νοείται επιχείρηση σύμφωνα με τα άρθρα 101 και 102 ΣΛΕΕ για τους σκοπούς αυτούς. […] Ο μηχανισμός συνεκτικότητας μπορεί να χρησιμοποιείται επίσης για να προωθήσει μια συνεκτική επιβολή διοικητικών προστίμων […]».

5.

Το άρθρο 4 («Ορισμοί») προβλέπει τα εξής:

«Για τους σκοπούς του παρόντος κανονισμού νοούνται ως:

[…]

[…]

[…]».

6.

Το άρθρο 58 («Εξουσίες»), παράγραφος 2, ορίζει τα εξής:

«Κάθε αρχή ελέγχου διαθέτει όλες τις ακόλουθες διορθωτικές εξουσίες:

[…]

[…]».

7.

Το άρθρο 83 («Γενικοί όροι επιβολής διοικητικών προστίμων») προβλέπει τα εξής:

«1.   Κάθε εποπτική αρχή μεριμνά ώστε η επιβολή διοικητικών προστίμων σύμφωνα με το παρόν άρθρο έναντι παραβάσεων του παρόντος κανονισμού που αναφέρονται στις παραγράφους 4, 5 και 6 να είναι για κάθε μεμονωμένη περίπτωση αποτελεσματική, αναλογική και αποτρεπτική.

2.   Τα διοικητικά πρόστιμα, ανάλογα με τις περιστάσεις κάθε μεμονωμένης περίπτωσης, επιβάλλονται επιπρόσθετα ή αντί των μέτρων που αναφέρονται στο άρθρο 58 παράγραφος 2 στοιχεία α) έως η) και στο άρθρο 58 παράγραφος 2 στοιχείο ι). Κατά τη λήψη απόφασης σχετικά με την επιβολή διοικητικού προστίμου, καθώς και σχετικά με το ύψος του διοικητικού προστίμου για κάθε μεμονωμένη περίπτωση, λαμβάνονται δεόντως υπόψη τα ακόλουθα:

3.   Σε περίπτωση που ο υπεύθυνος επεξεργασίας ή ο εκτελών την επεξεργασία, για τις ίδιες ή για συνδεδεμένες πράξεις επεξεργασίας, παραβιάζει [εκ προθέσεως ή εξ αμελείας] αρκετές διατάξεις του παρόντος κανονισμού, το συνολικό ύψος του διοικητικού προστίμου δεν υπερβαίνει το ποσό που ορίζεται για τη βαρύτερη παράβαση.

4.   Παραβάσεις των ακόλουθων διατάξεων επισύρουν, σύμφωνα με την παράγραφο 2, διοικητικά πρόστιμα έως 10000000 EUR ή, σε περίπτωση επιχειρήσεων, έως το 2 % του συνολικού παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών του προηγούμενου οικονομικού έτους, ανάλογα με το ποιο είναι υψηλότερο […].

5.   Παραβάσεις των ακόλουθων διατάξεων επισύρουν, σύμφωνα με την παράγραφο 2, διοικητικά πρόστιμα έως 20000000 EUR ή, σε περίπτωση επιχειρήσεων, έως το 4 % του συνολικού παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών του προηγούμενου οικονομικού έτους, ανάλογα με το ποιο είναι υψηλότερο:

[…]

6.   Η μη συμμόρφωση προς εντολή της εποπτικής αρχής όπως αναφέρεται στο άρθρο 58 παράγραφος 2 επισύρει, σύμφωνα με την παράγραφο 2 του παρόντος άρθρου, διοικητικά πρόστιμα έως 20000000 EUR ή, σε περίπτωση επιχειρήσεων, έως το 4 % του συνολικού παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών του προηγούμενου οικονομικού έτους, ανάλογα με το ποιο είναι υψηλότερο.

[…]

8)   Η άσκηση εκ μέρους εποπτικής αρχής των εξουσιών της δυνάμει του παρόντος άρθρου υπόκειται στις δέουσες δικονομικές εγγυήσεις σύμφωνα με το δίκαιο της Ένωσης και το δίκαιο του κράτους μέλους, συμπεριλαμβανομένης της άσκησης πραγματικής δικαστικής προσφυγής και της τήρησης της προσήκουσας διαδικασίας.

[…]»

8.

Σύμφωνα με το άρθρο 9, παράγραφος 1, όταν ένα πρόσωπο ενεργεί ως α) όργανο (ή μέλος του εν λόγω οργάνου) εξουσιοδοτημένο να εκπροσωπεί νομικό πρόσωπο, β) μέλος ένωσης προσώπων με νομική προσωπικότητα εξουσιοδοτημένο να την εκπροσωπεί ή γ) νόμιμος εκπρόσωπος τρίτου, νόμος κατά τον οποίο τα καθήκοντα, οι σχέσεις ή οι ιδιαίτερες προσωπικές περιστάσεις συνεπάγονται τη δυνατότητα επιβολής κυρώσεων εφαρμόζεται και σε αυτό, όταν οι εν λόγω περιστάσεις δεν συντρέχουν στην περίπτωσή του, αλλά στην περίπτωση του εκπροσωπούμενου προσώπου.

9.

Δυνάμει του άρθρου 9, παράγραφος 2, τα ανωτέρω ισχύουν και στην περίπτωση ιδιοκτήτη εγκατάστασης (επιχείρησης) ο οποίος αναθέτει σε άλλο πρόσωπο, εν όλω ή εν μέρει, τη διεύθυνση της εγκατάστασης ή την εκτέλεση, υπ’ ευθύνη του, των καθηκόντων που βαρύνουν τον ιδιοκτήτη.

10.

Το άρθρο 30, παράγραφος 1, επιτρέπει την επιβολή διοικητικού προστίμου σε νομικό πρόσωπο όταν το φυσικό πρόσωπο που το εκπροσωπεί, το διευθύνει ή είναι επιφορτισμένο με τη διαχείρισή του έχει διαπράξει ποινικό αδίκημα ή έχει παραβεί τις υποχρεώσεις που βαρύνουν το νομικό πρόσωπο.

11.

Σύμφωνα με το άρθρο 30, παράγραφος 4, η αυτοτελής επιβολή προστίμου σε νομικό πρόσωπο απαιτεί να μην έχει κινηθεί κάποιου είδους διαδικασία κατά του μέλους του οργάνου ή του εκπροσώπου του νομικού προσώπου ή, αν αυτό έχει συμβεί, η σχετική διαδικασία να έχει παύσει.

12.

Κατά το άρθρο 130, παράγραφος 1, όποιος, ως ιδιοκτήτης εκμετάλλευσης ή επιχείρησης, παραλείπει εκ προθέσεως ή εξ αμελείας να λάβει τα αναγκαία εποπτικά μέτρα προκειμένου να αποτραπεί εντός της εκμετάλλευσης ή της επιχείρησης η αθέτηση των υποχρεώσεων που τον βαρύνουν, αθέτηση η οποία επισείει ποινή ή πρόστιμο, διαπράττει διοικητική παράβαση εάν η αθέτηση αυτή θα μπορούσε να είχε αποτραπεί ή παρεμποδιστεί με κατάλληλα εποπτικά μέτρα, όπως είναι ο διορισμός, η επισταμένη επιλογή και ο έλεγχος των εποπτικών οργάνων.

13.

Η Deutsche Wohnen SE (στο εξής: Deutsche Wohnen) είναι εταιρία ακινήτων, εισηγμένη στο χρηματιστήριο, με έδρα το Βερολίνο (Γερμανία). Κατέχει έμμεσα, μέσω συμμετοχών, περίπου 163000 αστικά και 3000 εμπορικά ακίνητα.

14.

Οι κύριοι των ακινήτων αυτών είναι θυγατρικές εταιρίες της Deutsche Wohnen («ιδιοκτήτριες εταιρίες») οι οποίες ασκούν την επιχειρησιακή δραστηριότητα του ομίλου, ενώ η Deutsche Wohnen αναλαμβάνει την κεντρική διεύθυνσή του. Οι ιδιοκτήτριες εταιρίες εκμισθώνουν τα αστικά και τα εμπορικά ακίνητα, τα οποία διαχειρίζονται άλλες εταιρίες του ομίλου, γνωστές ως επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών.

15.

Στο πλαίσιο της εμπορικής δραστηριότητάς τους, η Deutsche Wohnen και οι εταιρίες του ομίλου επεξεργάζονται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα των μισθωτών των ακινήτων. Μεταξύ των δεδομένων αυτών περιλαμβάνονται αποδεικτικά στοιχεία ταυτότητας, φορολογικά δεδομένα, δεδομένα κοινωνικής ασφάλισης και ασφάλισης υγείας, καθώς και στοιχεία σχετικά με προηγούμενες μισθώσεις.

16.

Στις 23 Ιουνίου 2017, στο πλαίσιο επιτόπιου ελέγχου, η Berliner Beauftragte für den Datenschutz (αρχή προστασίας δεδομένων του Βερολίνου· στο εξής: αρχή προστασίας δεδομένων) επέστησε την προσοχή της Deutsche Wohnen στο γεγονός ότι οι εταιρίες του ομίλου της διατηρούσαν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα των μισθωτών σε σύστημα ηλεκτρονικής αρχειοθέτησης το οποίο δεν παρείχε τη δυνατότητα να διαπιστωθεί εάν η διατήρηση αυτή ήταν αναγκαία και εάν διασφαλιζόταν η διαγραφή των δεδομένων που δεν ήταν πλέον απαραίτητα.

17.

Εν συνεχεία, η αρχή προστασίας δεδομένων κάλεσε την Deutsche Wohnen να διαγράψει, το αργότερο έως το τέλος του 2017, ορισμένα έγγραφα από το σύστημα ηλεκτρονικής αρχειοθέτησης.

18.

Η Deutsche Wohnen αρνήθηκε να το πράξει δηλώνοντας ότι η διαγραφή αυτή δεν ήταν δυνατή για τεχνικούς και νομικούς λόγους. Η ένσταση αυτή συζητήθηκε σε συνάντηση της Deutsche Wohnen με την αρχή προστασίας δεδομένων, στο πλαίσιο της οποίας η τελευταία ανέφερε ότι υφίσταντο τεχνικές λύσεις για τη διαγραφή των δεδομένων. Οι συζητήσεις συνεχίστηκαν και η Deutsche Wohnen ανακοίνωσε ότι σκόπευε να θέσει σε εφαρμογή ένα νέο σύστημα που θα αντικαθιστούσε εκείνο ως προς το οποίο είχε διατυπώσει ενστάσεις η αρχή προστασίας δεδομένων.

19.

Στις 5 Μαρτίου 2020, η αρχή προστασίας δεδομένων διενήργησε έλεγχο στα κεντρικά γραφεία του ομίλου, στο πλαίσιο του οποίου ελήφθησαν συνολικώς 16 τυχαία δείγματα από το απόθεμα δεδομένων. Παράλληλα, η Deutsche Wohnen ενημέρωσε την αρχή προστασίας δεδομένων ότι το επίμαχο σύστημα αρχειοθέτησης είχε ήδη τεθεί εκτός λειτουργίας και ότι επέκειτο άμεσα η μεταφορά των δεδομένων στο νέο σύστημα.

20.

Στις 30 Οκτωβρίου 2020, η αρχή προστασίας δεδομένων επέβαλε κυρώσεις στην Deutsche Wohnen διότι:

21.

Τα επιβληθέντα πρόστιμα ανήλθαν σε 14385000 ευρώ για την εκ προθέσεως παράβαση του άρθρου 25, παράγραφος 1, και του άρθρου 5, παράγραφος 1, στοιχεία αʹ, γʹ και εʹ, του ΓΚΠΔ και σε ποσά της τάξεως των 3000 έως 17000 ευρώ για δεκαπέντε παραβάσεις του άρθρου 6, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ.

22.

Η Deutsche Wohnen άσκησε προσφυγή κατά των κυρώσεων ενώπιον του Landgericht Berlin (πρωτοδικείου Βερολίνου, Γερμανία), το οποίο έκανε δεκτή την προσφυγή.

23.

Η Staatsanwaltschaft Βερολίνου (εισαγγελία Βερολίνου, Γερμανία) άσκησε έφεση κατά της πρωτόδικης απόφασης ενώπιον του Kammergericht Berlin (εφετείου Βερολίνου, Γερμανία), το οποίο υποβάλλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

24.

Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως περιήλθε στο Δικαστήριο στις 23 Δεκεμβρίου 2021.

25.

Γραπτές παρατηρήσεις υπέβαλαν η Deutsche Wohnen, η Γερμανική, η Εσθονική και η Νορβηγική Κυβέρνηση, καθώς και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

26.

Στις 9 Νοεμβρίου 2022, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 101, παράγραφος 1, του Κανονισμού Διαδικασίας, το Δικαστήριο κάλεσε το αιτούν δικαστήριο να διευκρινίσει:

27.

Οι σχετικές διευκρινίσεις περιήλθαν στο Δικαστήριο στις 11 Ιανουαρίου 2023.

28.

Κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση της 17ης Ιανουαρίου 2023 παρέστησαν, πέραν όσων υπέβαλαν γραπτές παρατηρήσεις, η Ολλανδική Κυβέρνηση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

29.

Το πρώτο ερώτημα που θέτει το αιτούν δικαστήριο είναι, εν συνόψει, εάν, σύμφωνα με το δίκαιο της Ένωσης, μπορούν να επιβληθούν κυρώσεις σε νομικό πρόσωπο για παράβαση του ΓΚΠΔ χωρίς να απαιτείται η παράβαση αυτή να έχει προηγουμένως καταλογιστεί σε φυσικό πρόσωπο.

30.

Ωστόσο, το αιτούν δικαστήριο έχει εισαγάγει διάφορα στοιχεία περιπλοκότητας στο ερώτημά του:

31.

Το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει ότι η εσωτερική νομοθεσία επιτρέπει την επιβολή προστίμου σε επιχείρηση μόνον όταν μπορούν να της καταλογιστούν συγκεκριμένες παραβάσεις που έχουν διαπράξει (αποκλειστικά) τα διευθυντικά στελέχη της με καθήκοντα εκπροσώπησης ( 5 ).

32.

Η Deutsche Wohnen και η Γερμανική Κυβέρνηση διαφωνούν με τη διατύπωση αυτή. Κατά την άποψή τους, το άρθρο 30 του OWiG πρέπει να ερμηνευθεί σε συνδυασμό με τα άρθρα 9 και 130 του OWiG με τα οποία αποτελεί ένα συνεκτικό σύστημα επιβολής κυρώσεων. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό, είναι δυνατή η επιβολή διοικητικής κύρωσης σε επιχείρηση χωρίς να απαιτείται να κινηθεί διαδικασία κατά του φυσικού προσώπου που ενήργησε για λογαριασμό της ( 6 ).

33.

Ερωτηθέν από το Δικαστήριο ως προς τον πιθανό αντίκτυπο του άρθρου 130 του OWiG, το αιτούν δικαστήριο απάντησε ότι το άρθρο αυτό δεν είναι κρίσιμο για τους σκοπούς του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος. Προς αιτιολόγηση της θέσης του προβάλλει τα εξής:

34.

Από τις διευκρινίσεις αυτές προκύπτει ότι το πρώτο προδικαστικό ερώτημα του αιτούντος δικαστηρίου στηρίζεται σε ερμηνεία του εθνικού δικαίου η οποία, σε αντίθεση με την άποψη της Γερμανικής Κυβέρνησης, αναγνωρίζει τη δυνατότητα ύπαρξης ενός καθεστώτος ευθύνης των νομικών προσώπων του οποίου τα χαρακτηριστικά θα μπορούσαν να το καταστήσουν ασυμβίβαστο με το δίκαιο της Ένωσης.

35.

Το Δικαστήριο δεσμεύεται από το εθνικό νομικό πλαίσιο όπως αυτό περιγράφεται από το αιτούν δικαστήριο ( 7 ), το οποίο είναι ο αυθεντικός ερμηνευτής του εθνικού δικαίου. Τα ερωτήματα που υποβάλλει εθνικό δικαστήριο σχετικά με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης πρέπει να εξεταστούν εντός του πραγματικού και κανονιστικού πλαισίου το οποίο αυτό προσδιορίζει με δική του ευθύνη και του οποίου την ακρίβεια δεν είναι αρμόδιο να ελέγξει το Δικαστήριο ( 8 ).

36.

Βάσει, συνεπώς, των παραδοχών αυτών θα εξετάσω το πρώτο προδικαστικό ερώτημα.

37.

Το δίκαιο της Ένωσης ουδόλως εμποδίζει να θεωρηθεί η Deutsche Wohnen αυτουργός της παράβασης και να της επιβληθεί κύρωση. Η δυνατότητα αυτή προβλέπεται, αφηρημένα, στον ΓΚΠΔ και εφαρμόστηκε, συγκεκριμένα, στην υπό κρίση υπόθεση:

38.

Όσον αφορά την αφηρημένη προσέγγιση, δεν απαιτείται ιδιαίτερη ανάλυση για να επιβεβαιωθεί η θέση ότι είναι δυνατή η επιβολή κυρώσεων απευθείας σε νομικό πρόσωπο ως παραβάτη του ΓΚΠΔ. Η θέση αυτή συνάγεται χωρίς ερμηνευτικές δυσκολίες από την ανάγνωση των άρθρων 4, 58 και 83 του ΓΚΠΔ:

39.

Από το σύνολο των διατάξεων αυτών προκύπτει αβίαστα ότι ένα νομικό πρόσωπο μπορεί να είναι άμεσος αποδέκτης των διοικητικών προστίμων που επισείει ο ΓΚΠΔ για παραβάσεις των διατάξεών του ( 12 ). Το ίδιο αβίαστα ενήργησαν οι αρμόδιες στον τομέα αυτόν εθνικές αρχές, οι οποίες δεν δίστασαν να επιβάλουν πρόστιμα, σε ορισμένες περιπτώσεις βαρύτατα, σε νομικά πρόσωπα που παρέβησαν τον ΓΚΠΔ ( 13 ).

40.

Όσον αφορά τη συγκεκριμένη προσέγγιση, επαναλαμβάνω ότι η αρχή προστασίας δεδομένων απευθύνθηκε στην Deutsche Wohnen υπό την ιδιότητα της τελευταίας ως υπεύθυνης επεξεργασίας δεδομένων, καλώντας τη να διαγράψει από τα αρχεία της ορισμένα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα των μισθωτών, αίτημα προς το οποίο η επιχείρηση αυτή δεν είχε συμμορφωθεί επί ορισμένο χρονικό διάστημα, έως ότου τροποποίησε τα συστήματά της αποθήκευσης.

41.

Κατά το αιτούν δικαστήριο, προϋπόθεση, σύμφωνα με το εσωτερικό δίκαιο, για την επιβολή κυρώσεων απευθείας σε επιχείρηση λόγω παράβασης του ΓΚΠΔ είναι να έχει προηγουμένως στοιχειοθετηθεί ευθύνη φυσικού προσώπου. Τούτο συνάγεται από το άρθρο 30 του OWiG: η επιβολή προστίμου σε επιχείρηση είναι δυνατή μόνον όταν μπορούν να της καταλογιστούν συγκεκριμένες παραβάσεις που έχουν διαπράξει τα διευθυντικά στελέχη της με εξουσίες εκπροσώπησης, σκοπός προς τον οποίον ο εκπρόσωπος πρέπει να έχει παραβεί παρανόμως και υπαιτίως το πραγματικό του αντίστοιχου κανόνα ( 14 ).

42.

Έναντι της ενστάσεως της Γερμανικής Κυβέρνησης, η οποία επικαλείται το άρθρο 130 του OWiG προκειμένου να αμφισβητήσει την ερμηνεία του αιτούντος δικαστηρίου, το τελευταίο προβάλλει όσα έχω ήδη αναφέρει κατά την παράθεση της απάντησής του προς το Δικαστήριο ( 15 ). Εν συνόψει, το αιτούν δικαστήριο υποστηρίζει ότι η κατά το ανωτέρω άρθρο προστασία των έννομων αγαθών είναι πολύ περιορισμένη σε σύγκριση με το καθεστώς ευθύνης των άρθρων 101 και 102 ΣΛΕΕ.

43.

Ωστόσο, ο κανόνας περί της προηγούμενης στοιχειοθέτησης ευθύνης του φυσικού προσώπου, τον οποίο επικαλείται το αιτούν δικαστήριο, δεν θα είχε εφαρμογή εάν το άρθρο 83, παράγραφοι 4 έως 6, του ΓΚΠΔ υιοθετούσε, κατά τη μεταφορά του στο εθνικό δίκαιο, τη χαρακτηριστική των άρθρων 101 και 102 ΣΛΕΕ «λειτουργική έννοια της επιχείρησης».

44.

Σκοπός του άρθρου 83, παράγραφοι 4 έως 6, του ΓΚΠΔ είναι ο υπολογισμός του ύψους των κυρώσεων για τις εκεί μνημονευόμενες παραβάσεις του ΓΚΠΔ. Συγκεκριμένα, οι τρεις αυτές παράγραφοι προβλέπουν τη δυνατότητα επιβολής κύρωσης σε «επιχείρηση».

45.

Στο πλαίσιο ακριβώς αυτό πρέπει να νοείται η αναφορά της αιτιολογικής σκέψης 150 του ΓΚΠΔ στον όρο «επιχείρηση» κατά την έννοια των άρθρων 101 και 102 ΣΛΕΕ. Υπενθυμίζω ότι, κατά το Δικαστήριο, «το δίκαιο του ανταγωνισμού της Ένωσης αφορά τις δραστηριότητες των επιχειρήσεων, η δε έννοια της επιχειρήσεως καλύπτει κάθε φορέα ο οποίος ασκεί οικονομική δραστηριότητα, ανεξαρτήτως του νομικού καθεστώτος που τον διέπει και του τρόπου χρηματοδοτήσεώς του» ( 16 ).

46.

Στον βαθμό που το ανώτατο ποσό των κυρώσεων για παράβαση του ΓΚΠΔ ορίζεται, όσον αφορά τις επιχειρήσεις που είναι υπεύθυνες για την επεξεργασία δεδομένων ή εκτελούσες την επεξεργασία αυτή, σε ποσοστό του «συνολικού παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών του προηγούμενου οικονομικού έτους», το σημείο αναφοράς για τον καθορισμό του εν λόγω ποσού δεν μπορεί να είναι η τυπική νομική προσωπικότητα εταιρίας, αλλά η «οικονομική μονάδα» υπό την προαναφερθείσα έννοια.

47.

Τούτο διότι, σύμφωνα με το άρθρο 83, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ, τα διοικητικά πρόστιμα που προβλέπονται στις παραγράφους του 4 έως 6 πρέπει να είναι «αποτελεσματικά, αναλογικά και αποτρεπτικά». Μόνον το πρόστιμο του οποίου το ύψος του καθορίζεται βάσει της πραγματικής ή ουσιαστικής οικονομικής ικανότητας του αποδέκτη του παρουσιάζει τα τρία αυτά χαρακτηριστικά. Επομένως, για τον υπολογισμό του ύψους της κύρωσης, ο όρος «επιχείρηση» πρέπει να χρησιμοποιείται υπό την ουσιαστική ή οικονομική έννοιά του και όχι υπό την αμιγώς τυπική.

48.

Ο νομοθέτης της Ένωσης έχει συνεπώς υιοθετήσει τον πραγματικό ή ουσιαστικό ορισμό της «επιχείρησης» ( 17 ), ίδιον του δικαίου ανταγωνισμού, όσον αφορά τον καθορισμό του ύψους των προστίμων για παράβαση του ΓΚΠΔ. Επιμένω, εντούτοις, ότι η αναφορά του ΓΚΠΔ στην ανωτέρω έννοια γίνεται μόνον προς τους σκοπούς αυτούς.

49.

Επομένως, η έννοια της επιχείρησης σύμφωνα με τα άρθρα 101 και 102 ΣΛΕΕ θα μπορούσε να είναι κρίσιμη εν προκειμένω για τον καθορισμό του ύψους του προστίμου που πρέπει να επιβληθεί στην Deutsche Wohnen. Το κατά πόσον η τελευταία μπορεί να θεωρηθεί υποκείμενη σε κυρώσεις (ορθότερα, αυτουργός της παράβασης) δεν εξαρτάται αυστηρά από την εφαρμογή των δύο αυτών άρθρων της Συνθήκης ΛΕΕ.

50.

Το ανωτέρω ουδόλως αποκλείει το ενδεχόμενο οι γενικές αρχές που διέπουν το καθεστώς κυρώσεων του δικαίου ανταγωνισμού (το οποίο έχει ερμηνευθεί ευρέως από το Δικαστήριο) να μπορούν να τύχουν κατ’ αναλογίαν εφαρμογής στην ευθύνη νομικών προσώπων για παραβιάσεις της προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ( 18 ).

51.

Συνάδει με τον ΓΚΠΔ εθνική ρύθμιση η οποία θέτει ως προϋπόθεση για την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε νομικά πρόσωπα να έχει προηγουμένως κινηθεί διαδικασία κατά φυσικού προσώπου;

52.

Ως εκ της φύσεώς του, ο ΓΚΠΔ έχει, εκτός από γενικό πεδίο εφαρμογής, υποχρεωτικό χαρακτήρα και άμεση εφαρμογή σε κάθε κράτος μέλος, σύμφωνα με το άρθρο 288 ΣΛΕΕ. Τα χαρακτηριστικά αυτά θα υπονομεύονταν εάν τα κράτη μέλη μπορούσαν να παρεκκλίνουν από τις απαιτήσεις του ΓΚΠΔ, όπως οι τελευταίες έχουν οριστικώς διαμορφωθεί από τον νομοθέτη της Ένωσης.

53.

Είναι αληθές ότι, λόγω ακριβώς της ιδιαιτερότητας και των χαρακτηριστικών του αντικειμένου τους, ορισμένες διατάξεις του ΓΚΠΔ παρέχουν στα κράτη μέλη κάποιο περιθώριο ελιγμού όσον αφορά τη διατήρηση ή θέσπιση εθνικών κανόνων με σκοπό την περαιτέρω εξειδίκευση κάποιων εξ αυτών. Τούτο συμβαίνει παραδείγματος χάριν:

54.

Το περιθώριο αυτό εκτιμήσεως των κρατών μελών, για το οποίο έγινε λόγος κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, δεν μπορεί, κατά τη γνώμη μου, να διευρυνθεί τόσο ώστε να περιορίζεται η δυνατότητα καταλογισμού παραβάσεων σε νομικό πρόσωπο όπως, σύμφωνα με το αιτούν δικαστήριο, συμβαίνει με το άρθρο 30 του OWiG.

55.

Η διαμόρφωση ενός τέτοιου καθεστώτος ευθύνης νομικών προσώπων θα επέτρεπε να εκφεύγουν του πεδίου εφαρμογής του συστήματος κυρώσεων του ΓΚΠΔ παραβάσεις που, σύμφωνα με τον κανονισμό αυτόν, πρέπει να αποδίδονται σε νομικό πρόσωπο υπό την ιδιότητα του υπευθύνου επεξεργασίας ή εκτελούντος την επεξεργασία. Τούτο θα συνέβαινε εάν στις παραβάσεις αυτές δεν είχαν εμπλακεί τα φυσικά πρόσωπα που είναι επιφορτισμένα με την εκπροσώπηση, διεύθυνση ή διαχείριση του νομικού προσώπου.

56.

Στον βαθμό που, επαναλαμβάνω, ένα νομικό πρόσωπο μπορεί να είναι υπεύθυνος επεξεργασίας δεδομένων και, υπό την ιδιότητά του αυτή, αυτουργός των καταλογιστέων σε αυτό παραβάσεων του ΓΚΠΔ, η εφαρμογή του άρθρου 30 του OWiG θα μπορούσε να οδηγήσει σε αδικαιολόγητη αποδυνάμωση ή περιορισμό του πεδίου επιλήψιμων συμπεριφορών, πράγμα που δεν συνάδει με τη γενική πρόβλεψη του ίδιου του ΓΚΠΔ.

57.

Νομικό πρόσωπο που μπορεί να χαρακτηριστεί ως υπεύθυνος επεξεργασίας ή εκτελών την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα πρέπει να υφίσταται τις συνέπειες, από απόψεως κυρώσεων, των παραβάσεων του ΓΚΠΔ που διαπράττουν όχι μόνον οι εκπρόσωποι, διευθυντές ή διαχειριστές του, αλλά και τα φυσικά πρόσωπα (εργαζόμενοι, υπό ευρεία έννοια) που ενεργούν στο πλαίσιο της επιχειρηματικής δραστηριότητας του νομικού προσώπου και υπό την εποπτεία των ανωτέρω στελεχών.

58.

Στην πραγματικότητα, τα φυσικά αυτά πρόσωπα διαμορφώνουν και καθορίζουν τη βούληση του νομικού προσώπου, υλοποιώντας τη μέσω επιμέρους και ειδικών πράξεων. Οι επιμέρους αυτές πράξεις αποδίδονται τελικώς, ως συγκεκριμένη εκδήλωση της ανωτέρω βούλησης, στο ίδιο το νομικό πρόσωπο.

59.

Πρόκειται, σε τελική ανάλυση, για φυσικά πρόσωπα τα οποία, χωρίς να είναι τα ίδια εκπρόσωποι νομικού προσώπου, ενεργούν υπό την εξουσία εκείνων που, κατά την εκπροσώπηση του τελευταίου, έχουν παραλείψει να ασκήσουν εποπτεία ή έλεγχο επ’ αυτών. Εν τέλει, ο καταλογισμός καταλήγει στο ίδιο το νομικό πρόσωπο, δεδομένου ότι η παράβαση εκ μέρους του εργαζομένου, ο οποίος ενεργεί υπό την εποπτεία των οργάνων διοίκησης του νομικού προσώπου, συνιστά ανεπάρκεια του συστήματος ελέγχου και εποπτείας για το οποίο άμεσα υπεύθυνα είναι τα όργανα αυτά.

60.

Τα προεκτεθέντα αντανακλούν την ερμηνεία του αιτούντος δικαστηρίου επί του εθνικού δικαίου. Ωστόσο, η Γερμανική Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι τα άρθρα 9, 30 και 130 του OWiG διαμορφώνουν, από κοινού εφαρμοζόμενα, ένα σύστημα βάσει του οποίου είναι δυνατή η επιβολή κυρώσεων για παραβάσεις που αποδίδονται σε νομικό πρόσωπο και έχουν διαπραχθεί από φυσικά πρόσωπα μη ασκούντα καθήκοντα διεύθυνσης ή εκπροσώπησης του νομικού προσώπου, χωρίς να απαιτείται ταυτοποίηση των εν λόγω φυσικών προσώπων ( 21 ).

61.

Όπως επισήμανα ανωτέρω, αρμόδιο να ερμηνεύσει τις διατάξεις του εθνικού δικαίου του είναι το αιτούν δικαστήριο. Εναπόκειται στα εθνικά δικαστήρια να κρίνουν εάν, σύμφωνα με την εθνική νομολογία και θεωρία που επικαλείται η Γερμανική Κυβέρνηση ( 22 ), οι διατάξεις αυτές επιδέχονται ερμηνεία του εθνικού δικαίου σύμφωνη με τις απαιτήσεις του δικαίου της Ένωσης.

62.

Εάν η ερμηνεία αυτή ήταν contra legem, η δε πλήρης εφαρμογή των σχετικών κανόνων του ΓΚΠΔ αποδεικνυόταν αδύνατη λόγω της ιδιαίτερης διάρθρωσης του εθνικού συστήματος κυρώσεων, το αιτούν δικαστήριο θα έπρεπε να αφήσει ανεφάρμοστο τον ασυμβίβαστο με το δίκαιο της Ένωσης εθνικό κανόνα προκειμένου να διασφαλιστεί η υπεροχή του ΓΚΠΔ.

63.

Το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί εάν, σύμφωνα με το άρθρο 83, παράγραφοι 4 έως 6, του ΓΚΠΔ, «η επιχείρηση πρέπει να έχει διαπράξει υπαίτια την παράβαση μέσω ενός εργαζομένου της […] ή αρκεί για την επιβολή προστίμου στην επιχείρηση, κατ’ αρχήν, η αντικειμενική παράβαση καθήκοντος η οποία να αποδίδεται στην επιχείρηση (“strict liability”)» ( 23 ).

64.

Όπως είναι διατυπωμένο, το προδικαστικό αυτό ερώτημα είναι υποθετικό, γεγονός που το καθιστά απαράδεκτο για δύο λόγους.

65.

Πρώτον, σύμφωνα με τη διάταξη περί παραπομπής, η κύρωση επιβλήθηκε στην Deutsche Wohnen για δόλια (εκ προθέσεως) συμπεριφορά και όχι για απλή «αντικειμενική παράβαση» του ΓΚΠΔ. Από την παρατεθείσα ανωτέρω έκθεση πραγματικών περιστατικών προκύπτει ότι η εν λόγω επιχείρηση εν γνώσει της και εκ προθέσεως δεν συμμορφώθηκε με το αίτημα της αρχής προστασίας δεδομένων και συνέχισε την προσαπτόμενη σε αυτήν επεξεργασία δεδομένων. Ουδόλως επηρεάζει τον χαρακτηρισμό αυτόν η επίκληση από την επιχείρηση αυτή σειράς τεχνικών και νομικών δυσκολιών για την τροποποίηση των συστημάτων της επεξεργασίας δεδομένων.

66.

Δεύτερον, κληθέν από το Δικαστήριο να αποσαφηνίσει το ερώτημά του αυτό, το αιτούν δικαστήριο δήλωσε ότι το πρωτοβάθμιο δικαστήριο δεν δεσμεύεται από τις διαπιστώσεις της απόφασης περί επιβολής κυρώσεων και ότι, στο μέλλον, το ίδιο αυτό δικαστήριο θα μπορούσε να αποφανθεί επί των λόγων της προσφυγής κατά της οικείας απόφασης. Εάν το πρωτοβάθμιο δικαστήριο σχηματίσει την πεποίθηση ότι υπήρξε παράβαση, θα πρέπει να προσδιορίσει το είδος της υπαιτιότητας, όπερ θα εξαρτηθεί από την απάντηση στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα.

67.

Η διευκρίνιση αυτή καταδεικνύει εκ νέου τον υποθετικό χαρακτήρα του δευτέρου προδικαστικού ερωτήματος: ο χαρακτηρισμός της συμπεριφοράς δεν είναι κρίσιμος για την επίλυση της διαφοράς ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, αλλά μπορεί, ενδεχομένως, να είναι απαραίτητος σε περίπτωση αναπομπής της υπόθεσης στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο, προκειμένου το τελευταίο να λάβει απόφαση στο μέλλον.

68.

Εν πάση περιπτώσει, και για την περίπτωση που το Δικαστήριο αποφασίσει να υπεισέλθει στην ουσία, φρονώ ότι η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν εξαρτάται από την ερμηνεία του άρθρου 83, παράγραφοι 4 έως 6, του ΓΚΠΔ, σκοπός του οποίου είναι ο καθορισμός του ύψους των διοικητικών προστίμων.

69.

Το αιτούν δικαστήριο διακρίνει μεταξύ: α) της παράβασης που διαπράττει εργαζόμενος νομικού προσώπου και β) τον δόλο ή την αμέλεια, από πλευράς νομικού προσώπου, κατά τη διάπραξη της εν λόγω παράβασης.

70.

Κατά τη γνώμη μου, η «παράβαση που διαπράττεται από τον εργαζόμενο» είναι στην πραγματικότητα, όπως αναφέρθηκε σε σχέση με το πρώτο προδικαστικό ερώτημα, παράβαση που διαπράττεται από το νομικό πρόσωπο υπό την εξουσία του οποίου ενήργησε ο εν λόγω εργαζόμενος.

71.

Ορθά διατυπωμένο, το ερώτημα αναφέρεται, συνεπώς, στη δυνατότητα επιβολής κυρώσεων σε νομικό πρόσωπο για αντικειμενική (μη υπαίτια) παράβαση των υποχρεώσεων που υπέχει ως υπεύθυνος επεξεργασίας ή εκτελών την επεξεργασία δεδομένων.

72.

Για την απάντηση επί του ερωτήματος αυτού, θα ήταν ενδεχομένως χρήσιμη η παραπομπή στη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) σχετικά με την αρχή της νομιμότητας των αξιόποινων πράξεων και των ποινών, η οποία κατοχυρώνεται στο άρθρο 7 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (ΕΣΔΑ).

73.

Καίτοι η ΕΣΔΑ δεν αποτελεί νομική πράξη τυπικώς ενσωματωμένη στην έννομη τάξη της Ένωσης λόγω της μη προσχώρησης της τελευταίας σε αυτήν, εντούτοις, τα θεμελιώδη δικαιώματα που αναγνωρίζονται στην εν λόγω σύμβαση αποτελούν μέρος των γενικών αρχών του δικαίου της Ένωσης (άρθρο 6, παράγραφος 3, ΣΕΕ).

74.

Κατά το Δικαστήριο, «[τ]ο άρθρο 52, παράγραφος 3, του Χάρτη, το οποίο ορίζει ότι τα δικαιώματα που περιλαμβάνονται σε αυτόν και αντιστοιχούν σε δικαιώματα τα οποία διασφαλίζονται στην ΕΣΔΑ έχουν την ίδια έννοια και την ίδια εμβέλεια με εκείνες που τους αποδίδει η εν λόγω Σύμβαση, αποσκοπεί στη διασφάλιση της αναγκαίας συνοχής μεταξύ των αντίστοιχων αυτών δικαιωμάτων χωρίς να θίγει την αυτονομία του δικαίου της Ένωσης και του Δικαστηρίου» ( 24 ).

75.

Ωστόσο, η νομολογία του ΕΔΔΑ επί του άρθρου 7 της ΕΣΔΑ περιέχει στοιχεία μη απολύτως συγκλίνοντα:

76.

Στην πραγματικότητα, η εισαγωγή θεωρητικών κατηγοριών του ποινικού δικαίου (nulla poena sine culpa) στο διοικητικό κυρωτικό δίκαιο παρουσιάζει σημαντικές ερμηνευτικές δυσχέρειες. Η έννοια της υπαιτιότητας (υπό μορφή αμέλειας) μπορεί να καλύπτει περιπτώσεις απλής παράλειψης συμμόρφωσης με νομική διάταξη, όταν το οικείο πρόσωπο όφειλε να γνωρίζει την απαιτούμενη από αυτόν συμπεριφορά.

77.

Υπό το πρίσμα αυτό, οι διάφορες κατηγορίες υπαιτιότητας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων μικρότερης βαρύτητας, καθώς και οι διάφοροι τύποι καταλογισμού (culpa in vigilando ή in eligendo, παραδείγματος χάριν) θα μπορούσαν να αφορούν συμπεριφορές που, υπό άλλη οπτική γωνία, θα χαρακτηρίζονταν από ορισμένα δικαστήρια ως περιπτώσεις αντικειμενικής ευθύνης. Επομένως, τα όρια μεταξύ της μιας και της άλλης κατηγορίας δεν είναι τόσο σαφή στο διοικητικό κυρωτικό δίκαιο όσο φαίνεται να συνάγεται από την απόφαση περί παραπομπής.

78.

Ασφαλώς, όσον αφορά το δίκαιο της Ένωσης, το Δικαστήριο έχει αναγνωρίσει, σε ορισμένες περιπτώσεις, τη δυνατότητα θέσπισης καθεστώτος αντικειμενικής ευθύνης στον τομέα των κυρώσεων. Ούτως έπραξε, παραδείγματος χάριν, με την απόφαση της 22ας Μαρτίου 2017, Euro-Team και Spirál-Gép, κρίνοντας τα εξής:

79.

Παρά ταύτα, η νομολογία αυτή έχει καθιερωθεί σε τομείς διαφορετικούς από αυτόν της προστασίας δεδομένων, οι οποίοι αφορούσαν παράβαση θετικών υποχρεώσεων τυπικής κυρίως φύσεως: επρόκειτο για κυρώσεις που επιβλήθηκαν για τη χρήση τμήματος αυτοκινητόδρομου χωρίς την καταβολή των προβλεπομένων διοδίων ( 29 ) ή για τη μη τήρηση διατάξεων σχετικά με τη χρήση φύλλων καταγραφής της συσκευής ελέγχου βαρέου οχήματος ( 30 ).

80.

Όσον αφορά τις υποχρεώσεις που θεσπίζει ο ΓΚΠΔ –μεταξύ των οποίων εκείνες που άπτονται της επεξεργασίας δεδομένων (άρθρο 5 του ΓΚΠΔ) και της νομιμότητάς της (άρθρο 6 του ΓΚΠΔ)–, η εκτίμηση ως προς την τήρησή τους περιλαμβάνει μια σύνθετη διαδικασία αξιολόγησης και απόφανσης, η οποία βαίνει πέραν της απλής διαπίστωσης ορισμένης τυπικής παράβασης.

81.

Σε κάθε περίπτωση, φρονώ ότι το άρθρο 83 του ΓΚΠΔ επιβεβαιώνει την αδυναμία θέσπισης καθεστώτος αντικειμενικής ευθύνης (χωρίς υπαιτιότητα) στον τομέα των κυρώσεων, ήτοι απαιτεί την ύπαρξη δόλου ή αμέλειας στην τιμωρητέα συμπεριφορά. Τούτο συνάγεται, κατά τη γνώμη μου, από διάφορες παραγράφους του εν λόγω άρθρου:

82.

Η θέση που μόλις διατύπωσα θα μπορούσε να είναι άνευ αντικειμένου εάν, όπως υποστηρίζουν ορισμένες από τις παρεμβαίνουσες κυβερνήσεις, η απουσία ρητών διατάξεων ως προς το σημείο αυτό στον ΓΚΠΔ συνεπάγεται ότι τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να επιλέξουν είτε ένα σύστημα υποκειμενικής ευθύνης (δόλος ή αμέλεια) είτε ένα σύστημα που περιλαμβάνει και την αντικειμενική ευθύνη.

83.

Αναγνωρίζω ότι η θέση των κυβερνήσεων αυτών έχει κάποια επιχειρηματολογική βάση: στον βαθμό που το άρθρο 83, παράγραφος 2, του ΓΚΠΔ αναφέρεται στον δόλο ή την αμέλεια ως παράγοντες για τον καθορισμό του ύψους του προστίμου, και όχι ως απαραίτητα (ουσιώδη) στοιχεία της ίδιας της παραβατικής συμπεριφοράς, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι το άρθρο αυτό παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να διαμορφώσουν κατά την κρίση τους τα ουσιώδη αυτά στοιχεία της παράβασης.

84.

Φρονώ, ωστόσο, όπως και η Επιτροπή, ότι η ορθή ερμηνεία του συστήματος κυρώσεων του ΓΚΠΔ, του οποίου η δυνατότητα άμεσης εφαρμογής δεν αμφισβητείται, συνηγορεί υπέρ μιας ενιαίας και συνεκτικής λύσης ( 33 ) για όλα τα κράτη μέλη και όχι υπέρ μιας λύσης που θα επέτρεπε σε έκαστο εξ αυτών να αποφασίζει αυτοτελώς εάν οι παραβάσεις που επισείουν κυρώσεις πρέπει να εκτείνονται και σε όσες δεν διαπράττονται εκ προθέσεως ή εξ αμελείας.

85.

Κατά τη γνώμη μου, η καταλληλότητα της ενιαίας λύσης (και η αδυναμία επιμέρους λύσεων) επιβεβαιώνεται από τις αιτιολογικές σκέψεις του ΓΚΠΔ που μνημονεύει το αιτούν δικαστήριο στην αίτησή του προδικαστικής αποφάσεως και οι οποίες επαναλαμβάνουν την ανάγκη κολασμού των παραβάσεων με ισοδύναμες κυρώσεις ( 34 ). Δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί ισοδυναμία εάν κάθε κράτος μέλος ήταν ελεύθερο να προβλέπει κυρώσεις για παραβάσεις διαφορετικής φύσης, συμπεριλαμβανομένων αυτών που συνίστανται σε απλές αντικειμενικές παραβάσεις χωρίς κανένα στοιχείο δόλου ή αμέλειας.

86.

Βάσει των προεκτεθέντων, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στο Kammergericht Berlin (εφετείο Βερολίνου, Γερμανία) ως εξής:

«Το άρθρο 58, παράγραφος 2, στοιχείο θʹ, του κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Απριλίου 2016, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της οδηγίας 95/46/ΕΚ (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων), σε συνδυασμό με το άρθρο 4, σημείο 7, και το άρθρο 83 του ίδιου κανονισμού,

έχει την έννοια ότι:

η επιβολή διοικητικού προστίμου σε νομικό πρόσωπο υπεύθυνο για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δεν εξαρτάται από την προηγούμενη στοιχειοθέτηση παράβασης διαπραχθείσας από ένα ή περισσότερα φυσικά πρόσωπα στην υπηρεσία του εν λόγω νομικού προσώπου.

Τα διοικητικά πρόστιμα που μπορούν να επιβληθούν σύμφωνα με τον κανονισμό 2016/679 προϋποθέτουν δόλο ή αμέλεια στην παραβατική συμπεριφορά».