1.

Με την υπό κρίση αίτηση προδικαστικής αποφάσεως ζητείται η ερμηνεία του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως του Λουγκάνο του 2007 ( 2 ), προκειμένου να καθοριστεί ποιο δικαστήριο έχει διεθνή δικαιοδοσία να επιληφθεί διαφοράς στο πλαίσιο της οποίας τράπεζα αξιώνει από πελάτη την καταβολή του χρεωστικού υπολοίπου του τρεχούμενου λογαριασμού του.

2.

Η ιδιαιτερότητα της υποθέσεως έγκειται στο ότι, κατά τον χρόνο συνάψεως της συμβάσεως, αμφότερα τα μέρη ήταν εγκατεστημένα στο ίδιο κράτος (Γερμανία), ενώ, όταν επιδιώχθηκε δικαστικώς η ικανοποίηση της αξιώσεως, ο πελάτης κατοικούσε στην Ελβετία ( 3 ). Ο διεθνής χαρακτήρας της υποθέσεως είναι, συνεπώς, επιγενόμενος και όχι αρχικός.

3.

Εάν δεν απατώμαι, το Δικαστήριο δεν έχει ακόμη αποφανθεί επί του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως ( 4 ). Αντιθέτως, το έχει πράξει όσον αφορά τον αντίστοιχο κανόνα του κανονισμού (ΕΚ) 44/2001 ( 5 ), ο οποίος, με τη σειρά του, αναπαράγεται στον νυν ισχύοντα κανονισμό (ΕΕ) 1215/2012 ( 6 ).

4.

Οι αποφάσεις του Δικαστηρίου στον τομέα αυτόν, εξεταζόμενες στο σύνολό τους, δεν αποσαφηνίζουν, κατά την κρίση μου, επαρκώς ένα ζήτημα με μη αμελητέο αντίκτυπο στην οικονομική δραστηριότητα του αντισυμβαλλομένου του καταναλωτή.

5.

Το τμήμα 1 του τίτλου ΙΙ («Γενικές διατάξεις») περιλαμβάνει τα άρθρα 2 και 3, τα οποία έχουν ως εξής:

6.

Το τμήμα 4 του τίτλου ΙΙ («Διεθνής δικαιοδοσία σε συμβάσεις καταναλωτών») περιλαμβάνει τα άρθρα 15, 16 και 17, τα οποία έχουν ως εξής:

– Άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ:

«1. Σε συμβάσεις που ο σκοπός τους μπορεί να θεωρηθεί ξένος προς την επαγγελματική δραστηριότητα του προσώπου που τις καταρτίζει, του καταναλωτή, η διεθνής δικαιοδοσία καθορίζεται από τις διατάξεις του παρόντος τμήματος, με την επιφύλαξη του άρθρου 4 και του άρθρου 5 παράγραφος 5:

[…]

– Άρθρο 16, παράγραφος 2:

«2. Η αγωγή του αντισυμβαλλόμενου κατά του καταναλωτή μπορεί να ασκηθεί μόνον ενώπιον των δικαστηρίων του δεσμευομένου από την παρούσα σύμβαση κράτους, στο έδαφος του οποίου έχει την κατοικία του ο καταναλωτής.»

– Άρθρο 17, σημείο 3:

«Παρέκκλιση από τις διατάξεις του παρόντος τμήματος είναι δυνατή μόνο με συμφωνίες [παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας]:

7.

Η Commerzbank AG, με έδρα στη Φρανκφούρτη επί του Μάιν (Γερμανία), διατηρεί υποκατάστημα στη Δρέσδη (Γερμανία) μέσω του οποίου, το 2009, άνοιξε λογαριασμό σε πελάτη, ομοίως κάτοικο κατά τον χρόνο εκείνο Δρέσδης, τον οποίον διαχειριζόταν ως τρεχούμενο λογαριασμό.

8.

Ο πελάτης έλαβε από την τράπεζα πιστωτική κάρτα, οι συναλλαγές με την οποία χρεώνονταν στον λογαριασμό. Η τράπεζα επέτρεπε υπεραναλήψεις όταν ο πελάτης, μέσω της πιστωτικής κάρτας του, πραγματοποιούσε συναλλαγές με αυτή χωρίς να υφίσταται επαρκές υπόλοιπο στον λογαριασμό.

9.

Το 2014, ο πελάτης μετέφερε την κατοικία του στην Ελβετία. Τον Ιανουάριο του 2015, θέλησε να τερματίσει την εμπορική συνεργασία του με την Commerzbank AG. Κατά την ημερομηνία αυτή, ο τρεχούμενος λογαριασμός παρουσίαζε χρεωστικό υπόλοιπο, λόγω ενός ποσού που είχε χρεωθεί τον Σεπτέμβριο του 2013, το οποίο ο πελάτης αρνήθηκε να καλύψει ισχυριζόμενος ότι η χρέωση αυτή οφειλόταν σε μη εξουσιοδοτημένη χρήση της πιστωτικής κάρτας του από τρίτους.

10.

Τον Απρίλιο του 2015, η Commerzbank κατήγγειλε τη σύμβαση με άμεση ισχύ, καθιστώντας ληξιπρόθεσμο και απαιτητό υπέρ αυτής το χρεωστικό υπόλοιπο του λογαριασμού. Ο πελάτης εξακολούθησε να αρνείται την καταβολή του ποσού αυτού.

11.

Η Commerzbank άσκησε αγωγή με αίτημα την καταβολή του οφειλόμενου ποσού ενώπιον του Amtsgericht Dresden (ειρηνοδικείου Δρέσδης, Γερμανία), το οποίο την απέρριψε ως απαράδεκτη λόγω ελλείψεως δικαιοδοσίας.

12.

Κατόπιν απορρίψεως της εφέσεώς της, η Commerzbank άσκησε αναίρεση («Revision») ενώπιον του Bundesgerichtshof (Ανωτάτου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου, Γερμανία), το οποίο υπέβαλε στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

13.

Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως περιήλθε στο Δικαστήριο στις 3 Ιουλίου 2020.

14.

Μετά τη δημοσίευση της διατάξεως του Δικαστηρίου στην υπόθεση mBank S.A. ( 7 ), και λόγω της συνάφειάς της με τα ζητήματα που τίθενται στην υπό κρίση προδικαστική παραπομπή, το αιτούν δικαστήριο κλήθηκε, στις 3 Σεπτεμβρίου 2020, να απαντήσει εάν ενέμενε στα προδικαστικά ερωτήματά του.

15.

Στις 6 Οκτωβρίου 2020, το Bundesgerichtshof (Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο) γνωστοποίησε στο Δικαστήριο την πρόθεσή του να αποσύρει το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα και να διατηρήσει το πρώτο.

16.

Γραπτές παρατηρήσεις κατέθεσαν η Commerzbank, η Ελβετική Κυβέρνηση και η Επιτροπή. Δεν κρίθηκε αναγκαία η διεξαγωγή επ’ ακροατηρίου συζητήσεως.

17.

Το αιτούν δικαστήριο ζητεί να μάθει εάν, για την εφαρμογή του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως:

18.

Η Επιτροπή, η Ελβετική Κυβέρνηση και η Commerzbank δίνουν διαφορετικές απαντήσεις στο διπλό αυτό ερώτημα βάσει διαφορετικών επίσης επιχειρημάτων. Επ’ αφορμή ενός από τα επιχειρήματα αυτά ( 8 ), κρίνω σκόπιμο, προτού υπεισέλθω στην ερμηνεία του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως, να υπενθυμίσω ορισμένες πτυχές του τμήματος 4 του τίτλου της II, το οποίο αφορά τη διεθνή δικαιοδοσία στις συμβάσεις καταναλωτών.

19.

Η κατ’ ουσίαν ταύτιση του επίμαχου εν προκειμένω άρθρου με τα αντίστοιχα άρθρα των κανονισμών 44/2001 και 1215/2012 επιτάσσει την αναζήτηση μιας συγκλίνουσας ερμηνείας όλων αυτών ( 9 ).

20.

Όπως και στους δύο αυτούς κανονισμούς, οι έννοιες του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως πρέπει να ερμηνεύονται κατά τρόπο αυτοτελή ώστε να διασφαλίζεται η ομοιόμορφη εφαρμογή τους σε όλα τα δεσμευόμενα από αυτήν κράτη ( 10 ).

21.

Πρωταρχικός σκοπός του τμήματος 4 του τίτλου II της Συμβάσεως είναι η διασφάλιση προσήκουσας προστασίας στον καταναλωτή, ο οποίος τεκμαίρεται ότι, από οικονομικής απόψεως, είναι το ασθενέστερο από τα συμβαλλόμενα μέρη και, από νομικής απόψεως, έχει μικρότερη πείρα απ’ ό,τι ο αντισυμβαλλόμενός του ( 11 ) επαγγελματίας ( 12 ).

22.

Ο σκοπός αυτός δεν είναι απόλυτος: ούτε ο νομοθέτης απέβλεπε στην άνευ όρων προστασία του καταναλωτή ούτε το Δικαστήριο την έχει ερμηνεύσει κατ’ αυτόν τον τρόπο ( 13 ).

23.

Η διεθνικότητα της επίμαχης καταστάσεως αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για την εφαρμογή της Συμβάσεως. Το τμήμα 4 του τίτλου II, καθ’ ο μέρος καθορίζει τη διεθνή δικαιοδοσία στον τομέα των συμβάσεων καταναλωτών, δεν αποτελεί εξαίρεση από τον κανόνα αυτόν ( 14 ). Η προστασία την οποία παρέχει επιδιώκει να εξισορροπήσει την κατάσταση των συμβαλλομένων μερών σε επίπεδο διεθνούς δικαιοδοσίας ( 15 ).

24.

Μέσω των άρθρων που συγκεντρώνουν στο κράτος της κατοικίας του καταναλωτή τις ασκούμενες από αυτόν ή κατά αυτού αξιώσεις, εξαλείφονται ως προς αυτόν τα μειονεκτήματα που θα ενείχε η υποχρεωτική αντιδικία σε άλλο κράτος. Τεκμαίρεται ότι, ως εκ της θέσεώς του ως «ασθενούς μέρους», δεν έχει πάντοτε την ικανότητα να προβλέπει εκ των προτέρων τη διεθνικότητα ενδεχόμενης διαδικασίας και να σταθμίζει τους συναφείς κινδύνους και δαπάνες ( 16 ). Αποτρέπεται, επιπλέον, ο κίνδυνος παραιτήσεώς του από τη δικαστική άσκηση των δικαιωμάτων του έναντι του ενδεχομένου να πρέπει να τα υπερασπιστεί εκτός του κράτους κατοικίας του ( 17 ).

25.

Η προστασία που παρέχεται σε καταναλωτή με κατοικία σε κράτος δεσμευόμενο από τη Σύμβαση συνίσταται, συνεπώς, στο ότι α) του επιτρέπει την πρόσβαση, ως ενάγοντος, στα ίδια δικαστήρια που θα ήταν αρμόδια για διαφορές απορρέουσες από εγχώριες συμβάσεις ( 18 ), και β) περιορίζει την πρόσβαση του επαγγελματία στα ίδια αυτά δικαστήρια, όταν ο τελευταίος επιθυμεί να εναγάγει τον καταναλωτή.

26.

Διαφορετική λύση θα μπορούσε να αποθαρρύνει την τάση προς κατανάλωση εκτός των συνόρων του κράτους κατοικίας του καταναλωτή, εντός της ενδοευρωπαϊκής αγοράς [ή της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕZΕΣ)].

27.

Σε επίπεδο διεθνούς δικαιοδοσίας, η προστασία του καταναλωτή δεν είναι, όπως έχω ήδη επισημάνει, άνευ όρων, ούτε βρίσκεται στο περιθώριο άλλων κοινών σκοπών της Συμβάσεως.

28.

Ως προς τον επιχειρηματία, οι κανόνες διεθνούς δικαιοδοσίας στον τομέα των συμβάσεων καταναλωτών εκτοπίζουν τους κανόνες του άρθρου 2 της Συμβάσεως (το οποίο απονέμει διεθνή δικαιοδοσία στα δικαστήρια του κράτους κατοικίας του εναγομένου) και του άρθρου 5, παράγραφος 1 (σχετικά με την ειδική δικαιοδοσία σε διαφορές εκ συμβάσεως). Ως εκ τούτου, η ερμηνεία τους πρέπει να είναι αυστηρή και μην εκτείνεται σε καταστάσεις διαφορετικές από αυτές που προβλέπονται στο κείμενο ( 19 ).

29.

Τούτο ισχύει κατά μείζονα λόγο διότι, για τον καταναλωτή που ασκεί αγωγή, οι κανόνες του τμήματος 4 του τίτλου II της Συμβάσεως έχουν την έννοια ότι ισχύει η δωσιδικία του τόπου κατοικίας του ενάγοντος (forum actoris).

30.

Η εφαρμογή των κανόνων αυτών σε συγκεκριμένη περίπτωση προϋποθέτει ότι η τελευταία πληροί σωρευτικά τρεις προϋποθέσεις ( 20 ), οι οποίες πρέπει επίσης να ερμηνεύονται αυστηρά, αν όχι περιοριστικά ( 21 ).

31.

Οι κανόνες διεθνούς δικαιοδοσίας στον τομέα των συμβάσεων καταναλωτών δεν λειτουργούν, επαναλαμβάνω, στο περιθώριο των γενικών αρχών της Συμβάσεως. Η ενίσχυση της έννομης προστασίας προσώπων με κατοικία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η προβλεψιμότητα της διεθνούς δικαιοδοσίας και η αποτροπή παράλληλων διαδικασιών για το ίδιο αντικείμενο αποτελούν κοινούς σκοπούς, οι οποίοι πρέπει να συνδυάζονται με τη μέριμνα για την προστασία του καταναλωτή ( 22 ).

32.

Η δυνατότητα του επιχειρηματία να προβλέπει τον τόπο στον οποίον μπορεί να εναγάγει και να εναχθεί αποτελεί κρίσιμο παράγοντα. Κατευθύνει την ερμηνεία του τμήματος 4 του τίτλου II της Συμβάσεως, ως αντιστάθμισμα των προνομίων του καταναλωτή. Κατωτέρω εξηγώ ότι το ίδιο ισχύει με το άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ.

33.

Η Σύμβαση, όπως έχει ερμηνευθεί από το Δικαστήριο, περιλαμβάνει και άλλα μέτρα στην ίδια αυτή κατεύθυνση. Ενδεικτικά, μπορούν να υπογραμμιστούν τα ακόλουθα:

34.

Το άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως, την ερμηνεία του οποίου αφορά το μοναδικό εναπομένον προδικαστικό ερώτημα, επιδέχεται, κατ’ αρχήν, δύο ερμηνείες από τις οποίες θα μπορούσαν να ανακύψουν ισάριθμες απαντήσεις, μία αρνητική και μία καταφατική:

35.

Αναφέρω ήδη στο σημείο αυτό ότι, κατά την άποψή μου, οι λόγοι υπέρ της πρώτης απαντήσεως έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα. Παρά ταύτα, θα ήταν δυνατή η ανεύρεση μιας συμφιλιωτικής λύσεως που να εξισορροπεί τις θέσεις του καταναλωτή και του επαγγελματία όσον αφορά τη διεθνή δικαιοδοσία όταν ο πρώτος, μετά τη σύναψη της συμβάσεως, μεταφέρει την κατοικία του σε άλλο κράτος.

36.

Το Δικαστήριο έχει ήδη αποφανθεί επί του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 44/2001, και του άρθρου 17, παράγραφος 1, του κανονισμού 1215/2012. Κατά συνέπεια, μπορεί βασίμως να τεθεί το ερώτημα εάν από τις αποφάσεις του αυτές δύναται να συναχθεί ότι το ζήτημα που αφορά το ίδιο κείμενο στη Σύμβαση έχει ήδη επιλυθεί.

37.

Δεν αποκλείω μια συλλογιστική που θα έχει ως σημείο εκκινήσεως την απόφαση Pammer και Alpenhof και, εν συνεχεία, θα επικεντρωθεί στο εάν υφίστανται λόγοι να γίνει διάκριση μεταξύ της δραστηριότητας την οποία ασκεί ο επαγγελματίας σε ορισμένο κράτος και της δραστηριότητας την οποία κατευθύνει προς το εν λόγω κράτος, στο πλαίσιο του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως. Θα επανέλθω αργότερα επί του θέματος αυτού ( 27 ).

38.

Φρονώ, αντιθέτως, ότι οι αποφάσεις που, μεταξύ όσων έχουν μέχρι σήμερα εκδοθεί, απαριθμούνται στις κατατεθείσες εν προκειμένω παρατηρήσεις δεν έχουν καθοριστική σημασία για την επίλυση της διαφοράς.

39.

Δυσχερώς, κατά την άποψή μου, θα μπορούσε από τις αποφάσεις αυτές να συναχθεί ότι βούληση του Δικαστηρίου ήταν να δώσει σιωπηρώς απάντηση σε ερώτημα όπως το επίμαχο. Το αιτούν δικαστήριο, το οποίο φαίνεται να γνωρίζει τη νομολογία του Δικαστηρίου, δεν συνάγει εξ αυτής μια σαφή απάντηση. Οι σοβαρότατες συνέπειες τις οποίες επάγεται η εφαρμογή των κανόνων προστασίας του καταναλωτή για τον επαγγελματία, όταν ο τελευταίος αιφνιδιάζεται από την αλλαγή κατοικίας του πελάτη, την οποία ούτε γνώριζε ούτε μπορούσε να προβλέψει, απαιτούν συγκεκριμένη εξέταση του ζητήματος.

40.

Είναι αληθές ότι η υπόθεση mBank S.A. αφορούσε κατάσταση παρόμοια με την επίμαχη. Ωστόσο, το Δικαστήριο προέβη σε αναδιατύπωση ( 28 ) των ερωτημάτων που του είχαν τεθεί και απήντησε ότι «ως “κατοικία του καταναλωτή”, κατά το άρθρο 18, παράγραφος 2, του κανονισμού 1215/2012, νοείται η κατοικία του καταναλωτή κατά τον χρόνο της άσκησης του ενδίκου βοηθήματος». Το Δικαστήριο περιόρισε το σκεπτικό του στο επιμέρους αυτό στοιχείο ( 29 ).

41.

Ούτε η απόφαση C‑327/10 ( 30 ) αίρει τις αμφιβολίες που εγείρονται εν προκειμένω. Με αυτήν, το Δικαστήριο δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο η σύμβαση μεταξύ επαγγελματία και καταναλωτή με κατοικία, κατά τον χρόνο συνάψεως της συμβάσεως, στο ίδιο κράτος μέλος, να εμπίπτει στο άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 44/2001. Ωστόσο, δεν εξέτασε το επίμαχο εν προκειμένω σημείο ( 31 ).

42.

Κάτι παρόμοιο ισχύει ως προς την απόφαση C‑478/12 ( 32 ), η οποία, κατά την άποψή μου, ουδόλως επιλύει το επίμαχο εν προκειμένω πρόβλημα:

43.

Το άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως του Λουγκάνο II επιτελεί τη λειτουργία που παλαιότερα αντιστοιχούσε στο άρθρο 13, παράγραφος 1, σημείο 3, της Συμβάσεως του Λουγκάνο του 1988 ( 36 ), ταυτόσημης ως προς το σημείο αυτό με τη Σύμβαση των Βρυξελλών.

44.

Για την κατανόηση του άρθρου, είναι σκόπιμη η αναδρομή στην εισαγωγή του, το 1978, στη Σύμβαση των Βρυξελλών και η παρακολούθηση της μετέπειτα εξελίξεώς του.

45.

Στο αρχικό κείμενο (1968) της Συμβάσεως των Βρυξελλών, η προστασία του καταναλωτή σε επίπεδο διεθνούς δικαιοδοσίας ρυθμιζόταν από τα άρθρα 13 έως 15. Περιοριζόταν στις συμβάσεις πωλήσεως με τμηματική καταβολή του τιμήματος και στη χρηματοδότηση των πωλήσεων αυτών, αντανακλώντας το νομικό καθεστώς σε θέματα καταναλωτών που ίσχυε στα ιδρυτικά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας.

46.

Επ’ ευκαιρία της Συμβάσεως για την προσχώρηση του Βασιλείου της Δανίας, της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου και της Βόρειας Ιρλανδίας στη Σύμβαση των Βρυξελλών ( 37 ), στο άρθρο 13 της τελευταίας προσετέθη ένα τρίτο σημείο, το οποίο επέκτεινε την κάλυψη σε κάθε σύμβαση παροχής υπηρεσιών ή προμήθειας εμπορευμάτων εφόσον πληρούνταν, επιπλέον, δύο προϋποθέσεις:

47.

Οι σωρευτικές αυτές απαιτήσεις διαπνέονταν από το άρθρο 5, παράγραφος 2, πρώτη περίπτωση, της Συμβάσεως της Ρώμης σχετικά με το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές ενοχές ( 38 ). Λάμβαναν υπόψη τον «παθητικό» καταναλωτή, ήτοι εκείνον τον οποίον ο επαγγελματίας πρόκειται να αναζητήσει στην κατοικία του, και είχαν ως σκοπό να διασφαλίζεται η ύπαρξη στενής σχέσεως μεταξύ της συμβάσεως και του κράτους κατοικίας του καταναλωτή.

48.

Σε αμφότερα τα κείμενα, η τυπική περίπτωση ήταν αυτή του επιχειρηματία ο οποίος διεισδύει στην αγορά άλλης χώρας μέσω διασυνοριακής διαφημίσεως ( 39 ) ή ατομικών εμπορικών προσφορών τις οποίες απευθύνουν, ιδίως, πράκτορες ή πλανόδιοι πωλητές ( 40 ).

49.

Ο διεθνικός χαρακτήρας της συμβάσεως απέρρεε από την πρωτοβουλία του επιχειρηματία. Η αντίδραση του καταναλωτή στη διαφήμιση ή την προσφορά του επαγγελματία περιοριζόταν στο δικό του κράτος. Ήταν, επομένως, δικαιολογημένο ο κίνδυνος της διεθνικότητας και τα δικαστικά έξοδα στο κράτος αυτό να βαρύνουν αποκλειστικά τον επαγγελματία.

50.

Το δικαστήριο ενώπιον του οποίου έπρεπε να ασκηθεί τυχόν αγωγή κατά του καταναλωτή ή από τον καταναλωτή μπορούσε να προβλεφθεί από το σύνολο των ενδιαφερομένων.

51.

Το άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 44/2001, αναπαραχθέν στη Σύμβαση, επέκτεινε το τμήμα 4 του κεφαλαίου II σε κάθε σύμβαση και τροποποίησε τις προϋποθέσεις που απαιτούντο για την επίκληση της προστατευτικής δικαιοδοσίας. Το έπραξε με σκοπό να διασφαλίσει την προστασία των καταναλωτών «λαμβανομένων υπόψη των νέων μέσων επικοινωνίας και της αναπτύξεως του ηλεκτρονικού εμπορίου» ( 41 ).

52.

Ο νομοθέτης της Ένωσης αντικατέστησε τις απαιτήσεις που βάρυναν, αντιστοίχως, τον επαγγελματία και τον καταναλωτή, με άλλες επιβαλλόμενες μόνο στον πρώτο. Οι ενέργειες του καταναλωτή, ο τόπος ή ο τρόπος συνάψεως της συμβάσεως στερούνταν σημασίας ( 42 ).

53.

Η έκθεση Pocar σχετικά με τη Σύμβαση εξηγεί τη νέα διατύπωση του κειμένου ( 43 ). Επισημαίνει ότι «[δ]εν καινοτομεί όσον αφορά τις συμβάσεις πώλησης αγαθών με τμηματική καταβολή του τιμήματος και δανείου με σταδιακή εξόφληση, δεδομένου ότι εν προκειμένω δεν απαιτείται κατά τόπον σύνδεσμος μεταξύ συμβάσεως και κράτους στο οποίο ο καταναλωτής έχει την κατοικία του», «[σ]ε άλλες συμβάσεις, ωστόσο, η επέκταση της προστασίας σε όλες τις συμβάσεις καταναλωτών και η συνεπαγόμενη επέκταση της δωσιδικίας του ενάγοντος (forum actoris), δεν θα ήταν αιτιολογημένη χωρίς να υπάρχει άλλο συνδετικό στοιχείο μεταξύ του άλλου συμβαλλόμενου και του κράτους της κατοικίας του καταναλωτή» ( 44 ).

54.

Κατά την ερμηνεία του συμπλέγματος «κατευθύνει τέτοιου είδους δραστηριότητες» του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 44/2001, το Δικαστήριο εξήρτησε την εφαρμογή του από την πρόθεση του πωλητή να εγκαθιδρύσει εμπορικές σχέσεις με καταναλωτές άλλου ή άλλων κρατών μελών, και να συνάψει με αυτούς συμβάσεις ( 45 ).

55.

Το Δικαστήριο κατέστησε σαφές ότι η διεύρυνση της προστασίας του καταναλωτή ανάγεται στην ίδια πραγματική περίπτωση με πριν, ήτοι αυτήν του εγκατεστημένου σε κράτος μέλος επαγγελματία ο οποίος επιδιώκει να κατακτήσει τους καταναλωτές άλλων κρατών μελών.

56.

Μόνον υπό τις περιστάσεις αυτές δύναται ο επαγγελματίας να προβλέψει την –αναγκαστική για αυτόν– διεθνή δικαιοδοσία των δικαστηρίων των άλλων αυτών κρατών μελών.

57.

Το Δικαστήριο έχει αποσαφηνίσει το άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 44/2001, όσον αφορά την έκφραση «κατευθύνει τέτοιου είδους δραστηριότητες».

58.

Δεν υφίστανται, κατά την άποψή μου, λόγοι για τους οποίους το άρθρο αυτό θα έπρεπε να ερμηνεύεται διαφορετικά αναλόγως του εάν οι ενέργειες του επαγγελματία συνίστανται στο ότι ασκεί δραστηριότητα στο κράτος όπου έχει την κατοικία του ο καταναλωτής ή την κατευθύνει προς το ίδιο αυτό κράτος.

59.

Κατά την άποψή μου, σε αμφότερες τις περιπτώσεις απαιτείται εξίσου πρόθεση του επιχειρηματία με έδρα σε ορισμένο κράτος να εγκαθιδρύσει εμπορικές σχέσεις με καταναλωτές με κατοικία σε άλλο κράτος και να συνάψει με αυτούς συμβάσεις.

60.

Οι προπαρασκευαστικές εργασίες του κανονισμού 44/2001 καταδεικνύουν τον ενιαίο χαρακτήρα της έννοιας της δραστηριότητας (που ασκείται στο κράτος κατοικίας του καταναλωτή ή κατευθύνεται προς αυτό) και επιβεβαιώνουν την εφαρμογή του άρθρου σε συμβάσεις καταναλωτών που συνάπτονται «μέσω αμφίδρομης ιστοσελίδας του Internet, στην οποία ο καταναλωτής έχει πρόσβαση από το κράτος κατοικίας του» ( 46 ). Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι ηλεκτρονικές συμβάσεις εξομοιώνονται με αυτές που συνάπτονται μέσω τηλεφώνου, τηλεομοιοτυπίας, ή άλλων παρόμοιων μέσων, ως προς τις οποίες δεν αμφισβητείται η δικαιοδοσία του άρθρου 16 ( 47 ).

61.

Στο κείμενο, οι λέξεις, «ασκεί» και «κατευθύνει» τη δραστηριότητα τοποθετούνται στο ίδιο επίπεδο και συνδέονται με τον διαζευκτικό σύνδεσμο «ή» ο οποίος, υπό την ιδιότητα αυτή, υποδηλώνει την ισοδυναμία των στοιχείων τα οποία ενώνει ( 48 ).

62.

Η συνέπεια, υπό όρους διεθνούς δικαιοδοσίας για τον επαγγελματία, είναι η ίδια σε αμφότερες τις περιπτώσεις, και, ως εκ τούτου, πρέπει να υπόκειται στις ίδιες προϋποθέσεις.

63.

Το άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως οριοθετεί την εφαρμογή του τμήματος 4 του τίτλου II σε συνάρτηση με τη δραστηριότητα του επαγγελματία «στο έδαφος του […] κράτους στο οποίο έχει την κατοικία του ο καταναλωτής», διότι η κατοικία αυτή καθορίζει τη διεθνή δικαιοδοσία σε περίπτωση ένδικης διαφοράς.

64.

Για τους σκοπούς του άρθρου 18, παράγραφος 2, του κανονισμού 1215/2012 (αντίστοιχου προς το άρθρο 16, παράγραφος 2, της Συμβάσεως), το Δικαστήριο έχει ταυτίσει την κατοικία του καταναλωτή με αυτήν την οποία έχει κατά τον χρόνο ασκήσεως της αγωγής ( 49 ).

65.

Μια σύμβαση στην οποία μετέχει καταναλωτής θα εμπίπτει στο άρθρο, εάν, ως συστατικό στοιχείο της διεθνικότητας, η κατοικία του καταναλωτή, η οποία είναι κρίσιμη ( 50 ) για τη διεθνή δικαιοδοσία, βρίσκεται στο κράτος όπου ο επαγγελματίας ασκεί, ή προς το οποίο κατευθύνει, τη δραστηριότητά του.

66.

Η ερμηνεία αυτή συνάδει με όσα έχουν εκτεθεί σχετικά με το ιστορικό θεσπίσεως του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως και με τον σκοπό να διασφαλίζεται ότι η διεθνής δικαιοδοσία θα είναι προβλέψιμη για τον επιχειρηματία.

67.

Σύμφωνα με το γράμμα του, το άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως είναι υπολειμματικού χαρακτήρα, υπό την έννοια ότι διέπει τις συμβάσεις καταναλωτών που δεν καλύπτονται από τα στοιχεία αʹ και βʹ.

68.

Η εφαρμογή των στοιχείων αυτών –όπως και όλων των άρθρων της Συμβάσεως– προϋποθέτει ότι η υπόθεση παρουσιάζει διεθνικό χαρακτήρα. Δεν απαιτεί, αντιθέτως, ιδιαίτερο δεσμό με την κατοικία του καταναλωτή τον όποιο να έχει δημιουργήσει ο αντισυμβαλλόμενος του τελευταίου.

69.

Το αρχικό κείμενο της Συμβάσεως των Βρυξελλών χαρακτηριζόταν από την απουσία ειδικού όρου, κάτι που έχει διατηρηθεί έως σήμερα.

70.

Το Δικαστήριο απέδωσε την ειδική μεταχείριση των συμβάσεων των στοιχείων αʹ και βʹ στους κινδύνους που είναι εγγενείς στις τμηματικές καταβολές. Η πώληση στην οποία αναφέρεται πλέον το άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, της Συμβάσεως είναι μόνον εκείνη κατά την οποία ο πωλητής μεταβιβάζει στον αγοραστή την κατοχή του εμπορεύματος προτού ο τελευταίος καταβάλει το σύνολο του τιμήματος.

71.

Στις περιπτώσεις αυτές, «αφενός, κατά τον χρόνο συνάψεως της συμβάσεως, ο αγοραστής μπορεί να παραπλανηθεί ως προς το πραγματικό ύψος του ποσού που οφείλει, αφετέρου δε, φέρει τον κίνδυνο απωλείας του εν λόγω αγαθού καίτοι οφείλει να καταβάλει τις εναπομένουσες δόσεις» ( 51 ).

72.

Η σοβαρότητα των κινδύνων αυτών αντισταθμίζεται από το γεγονός ότι, για τους σκοπούς της εφαρμογής του τμήματος 4 του τίτλου II της Συμβάσεως, δεν απαιτείται, επιπροσθέτως, εγγύτητα μεταξύ της συμβάσεως και του κράτους κατοικίας του καταναλωτή.

73.

Συνεπώς, το ιστορικό θεσπίσεως και ο σκοπός του άρθρου, η νομολογία του Δικαστηρίου επ’ αυτού (ή επί των προγενέστερων αντίστοιχων άρθρων του) και η ανάγνωσή του σε συνδυασμό με το άρθρο 16 θα συνηγορούσαν υπέρ της ακόλουθης ερμηνείας του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως: απαιτείται α) ο επαγγελματίας, διά της ασκήσεως της οικονομικής δραστηριότητάς του ή της προσφοράς του, να δημιουργεί οικειοθελώς δεσμό με συμβαλλόμενο κράτος διαφορετικό από αυτό στο οποίο έχει την έδρα του· και β) αυτό το «άλλο κράτος» να είναι το κράτος της κατοικίας του καταναλωτή, νοουμένου ως τέτοιου εκείνου που αποτελεί (ή πρόκειται, σε εύθετο χρόνο, να αποτελέσει) τη βάση για τον καθορισμό της διεθνούς δικαιοδοσίας.

74.

Λογικά, από τα ανωτέρω θα έπρεπε να συναχθεί ότι:

75.

Ωστόσο, η μόλις προταθείσα ερμηνεία του επίμαχου άρθρου ενδέχεται να προσκρούει στο άρθρο 17 της Συμβάσεως, το οποίο διέπει την παρέκταση της διεθνούς δικαιοδοσίας στο πλαίσιο των συμβάσεων του άρθρου 15.

76.

Το άρθρο 17, σημείο 3, αναγνωρίζει την εγκυρότητα των ρητρών παρεκτάσεως της διεθνούς δικαιοδοσίας που συνομολογούνται μεταξύ μερών τα οποία, «κατά τον χρόνο σύναψης της σύμβασης» είχαν την κατοικία ή τη συνήθη διαμονή τους στο ίδιο (δεσμευόμενο από τη Σύμβαση) κράτος, υπό τον όρο ότι οι εν λόγω ρήτρες απονέμουν δικαιοδοσία σε δικαστήρια του κράτους αυτού και το δίκαιο του τελευταίου δεν τις απαγορεύει.

77.

Επομένως, η ίδια η Σύμβαση φαίνεται, εκ πρώτης όψεως, να δέχεται ότι το γεγονός ότι τα δύο μέρη (ο επαγγελματίας και ο καταναλωτής) έχουν, κατά τον χρόνο συνάψεως της συμβάσεως, την κατοικία τους σε ένα μόνον κράτος δεν αποκλείει την ύπαρξη διεθνικότητας και, κατ’ επέκταση, τον βάσει αυτής καθορισμό της διεθνούς δικαιοδοσίας.

78.

Παρόμοιος κανόνας με το άρθρο 17, σημείο 3, της Συμβάσεως του Λουγκάνο II υφίστατο στο αρχικό κείμενο της Συμβάσεως των Βρυξελλών του 1968, συγκεκριμένα στο άρθρο 15, σημείο 3.

79.

Η έκθεση Jenard αποδίδει την εισαγωγή του σε λόγους ισότητας, προς όφελος του πωλητή ή του δανειστή με έδρα στο κράτος κατοικίας του αγοραστή ή του δανειολήπτη, όταν οι τελευταίοι εγκαθίστανται στην αλλοδαπή μετά τη σύναψη της συμβάσεως ( 52 ).

80.

Στο κείμενο της Συμβάσεως των Βρυξελλών του 1978 το άρθρο αυτό τροποποιήθηκε προκειμένου να καταστήσει σαφές ότι αναφέρεται στην κατοικία που είναι κοινή κατά τον χρόνο συνάψεως της συμβάσεως, και όχι κατά τον χρόνο ασκήσεως της αγωγής ( 53 ).

81.

Η αναφορά σε πωλητές και δανειστές αντικαταστάθηκε από την ισχύουσα έκφραση. Δεν δίδεται κάποια εξήγηση για την αλλαγή αυτή.

82.

Η έκθεση Schlosser, καθ’ ο μέρος ασχολείται με την μεταγενέστερη της συνάψεως της συμβάσεως μεταφορά κατοικίας του καταναλωτή, αναφέρει ρητά ότι η εν λόγω μεταφορά είναι εξαιρετικά απίθανο να επηρεάσει την περίπτωση του άρθρου 13, σημείο 3, της Συμβάσεως, κατά την τότε ισχύουσα διατύπωση ( 54 ). Για τον ίδιο λόγο, το άρθρο 15, σημείο 3, θα είχε όλως επίσης εξαιρετικώς εφαρμογή στις περιπτώσεις αυτές.

83.

Η εισαγωγή του άρθρου 17, σημείο 3, στο τμήμα σχετικά με τις συμβάσεις καταναλωτών δεν σχετίζεται με την εισαγωγή του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως, ή των αντίστοιχων άρθρων της στα προγενέστερα κείμενα.

84.

Έτι περαιτέρω, το σημείο εκκινήσεως του άρθρου 17, σημείο 3 (ότι τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν κατά τον χρόνο συνάψεως της συμβάσεως την κατοικία τους στο ίδιο δεσμευόμενο από τη Σύμβαση κράτος), διαφέρει, στην πραγματικότητα, από αυτό του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ.

85.

Ωστόσο, δεν φαίνεται ότι βούληση του νομοθέτη ήταν να αποκλείσει κάθε σχέση μεταξύ των δύο άρθρων, καθόσον, σε μια τέτοια περίπτωση, δεν θα είχε εξαλείψει την αρχική αναφορά στη συμφωνία μεταξύ πωλητή και αγοραστή ή δανειστή και δανειολήπτη.

86.

Φρονώ ότι η αντίφαση αυτή (την οποία ο νομοθέτης ενδεχομένως να μην είχε αντιληφθεί) δεν μπορεί να αρθεί με την ένταξη στο άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, καταστάσεων για τις οποίες το τελευταίο δεν είχε θεσπιστεί και οι οποίες καταλείπουν τον επαγγελματία στο έλεος του αντισυμβαλλομένου του ( 55 ), χωρίς, ως αντιστάθμισμα, να του παρέχουν μια βέβαιη λύση.

87.

Η δυνατότητα συνάψεως, υπό τις περιστάσεις που προβλέπει το άρθρο 17, παράγραφος 3, συμφωνίας παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας δεν λειτουργεί αυτόματα, καθόσον εξαρτάται, σε τελική ανάλυση από την απόφαση κάθε δεσμευόμενου από τη Σύμβαση κράτους.

88.

Ούτε είμαι βέβαιος ότι, στην πράξη, η δυνατότητα αυτή προστατεύει τον επαγγελματία έναντι μιας μη αναμενόμενης αλλαγής περιστάσεων, η οποία επέρχεται με μονομερή βούληση του καταναλωτή.

89.

Η κατάσταση που περιγράφεται στο άρθρο 17, σημείο 3, της Συμβάσεως είναι, εξ ορισμού, εγχώρια: η φυσική πρόθεση των μερών που συνάπτουν συμφωνία παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας θα είναι να απονείμουν δικαιοδοσία στα δικαστήρια του κράτους κατοικίας τους. Η εκ του νόμου επέκταση του πεδίου της αρχικής συμφωνίας η οποία την καθιστά συμφωνία παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας υπέρ των δικαστηρίων άλλων κρατών ( 56 ) δεν ανταποκρίνεται σε αυτό που είχαν συμφωνήσει τα μέρη, και δεν αντιλαμβάνομαι για ποιον λόγο θα έπρεπε να τους επιβληθεί.

90.

Στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 17, σημείο 3, εμπίπτουν ακριβώς οι ρήτρες παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας οι οποίες συνομολογούνται προτού ανακύψει διαφορά και υπαγορεύονται ειδικώς από την ανάγκη να εξουδετερωθεί τυχόν μελλοντική διεθνικότητα που προκαλείται από την αλλαγή κατοικίας οποιουδήποτε από τα μέρη ( 57 ).

91.

Το ενδεχόμενο υπάρξεως μιας τέτοιας συμφωνίας διαφέρει αναλόγως των περιστάσεων υπό τις οποίες συνάπτεται η σύμβαση: είναι μεγαλύτερο εάν η κατάσταση παρουσιάζει ήδη κάποιο στοιχείο αλλοδαπότητας και μικρότερο, ή ανύπαρκτο, σε αντίθετη περίπτωση.

92.

Το ενδεχόμενο αυτό εξαρτάται επίσης, σε μεγάλο βαθμό, από την πείρα του εμπλεκόμενου επιχειρηματία και τους εθνικούς κανόνες περί παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας:

93.

Σε τελική ανάλυση, μια ερμηνεία η οποία, με σκοπό τον συμβιβασμό των άρθρων 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, και 17, σημείο 3, της Συμβάσεως, μεταθέτει, σε κάθε περίπτωση, στον επαγγελματία τον κίνδυνο της επιγενόμενης, λόγω αλλαγής κατοικίας του καταναλωτή, διεθνικότητας:

94.

Ως εκ τούτου, φρονώ, ότι η ερμηνεία αυτή πρέπει να απορριφθεί.

95.

Εάν το Δικαστήριο δεν κάνει δεκτή την πρότασή μου, θα πρέπει ενδεχομένως να αναζητήσει έναν τρόπο ώστε να διασφαλίζεται τόσο ο σκοπός της προστασίας του καταναλωτή σε σχέση με την απαίτηση περί διεθνικότητας (συμπεριλαμβανομένης αυτής που δημιουργεί ο ίδιος), όσο και εκείνος της προβλεψιμότητας της διεθνούς δικαιοδοσίας για τον επιχειρηματία, την οποία το άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, συνδέει με την ίδια τη διασυνοριακή εμπορική δραστηριότητα.

96.

Κατά την κρίση μου, δεν είναι απολύτως ανέφικτη η υπέρβαση της προαναφερθείσας αντινομίας. Το άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως θα μπορούσε να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι περιλαμβάνει κάθε κατάσταση κατά την οποία ο επαγγελματίας πραγματοποιεί ή κατευθύνει την οικονομική δραστηριότητά του σε κράτη διαφορετικά από αυτό της έδρας του, ένα εκ των οποίων είναι αυτό στο οποίο ο καταναλωτής έχει την κατοικία του κατά τον χρόνο ασκήσεως της αγωγής.

97.

Υπό τις συνθήκες αυτές, το γεγονός ότι, κατά τη σύναψη της συμβάσεως, αμφότερα τα μέρη έχουν την κατοικία τους στο ίδιο δεσμευόμενο από τη Σύμβαση κράτος δεν κωλύει την εφαρμογή του άρθρου 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, και, ως εκ τούτου, του τμήματος 4 του τίτλου II της Συμβάσεως, με όλες τις συνέπειες που αυτό επάγεται.

98.

Υπό τις ίδιες αυτές συνθήκες, ο καταναλωτής που μεταφέρει εκ των υστέρων την κατοικία του σε άλλο κράτος δεσμευόμενο από τη Σύμβαση μπορεί να ασκήσει την αγωγή του ενώπιον των δικαστηρίων της κατοικίας του επιχειρηματία, ή ενώπιον αυτών της νέας κατοικίας του. Ο επιχειρηματίας μπορεί να ασκήσει αγωγή μόνο στο τελευταίο αυτό κράτος.

99.

Έχω επίγνωση του γεγονότος ότι, εάν κατά τον χρόνο καταρτίσεως και συνάψεως της συμβάσεως, ο επιχειρηματίας έχει την έδρα του στο κράτος κατοικίας του καταναλωτή, χωρίς κάποιο στοιχείο να προδικάζει την εκ των υστέρων διεθνικότητα, δεν έχει, κατ’ αρχήν, λόγους να αναμένει ότι θα ασκηθεί σε άλλο κράτος αγωγή ως προς τη συγκεκριμένη αυτή σύμβαση.

100.

Η προβλεψιμότητα τοποθετείται στην περίπτωση αυτή σε πιο αφηρημένο επίπεδο. Καθόσον αναπτύσσει συγκεκριμένο είδος δραστηριότητας σε άλλο κράτος, ο επιδεικνύων τη συνήθη επιμέλεια επαγγελματίας δεν δύναται να αγνοεί ότι μπορεί να εναχθεί στο κράτος αυτό σε σχέση με οποιαδήποτε σύμβαση που, ως εκ του αντικειμένου της, εμπίπτει στη δραστηριότητα αυτή, εάν ο καταναλωτής μεταφέρει την κατοικία του εκεί ( 59 ).

101.

Λαμβανομένης υπόψη της πιθανότητας αυτής, την οποία γνωρίζει διότι απορρέει από τη δική του δραστηριότητα, ο επιδεικνύων τη συνήθη επιμέλεια επιχειρηματίας δύναται να κάνει χρήση του εργαλείου που του προσφέρει το άρθρο 17, σημείο 3, ήτοι, να συνάψει συμφωνία παρεκτάσεως διεθνούς δικαιοδοσίας υπέρ των δικαστηρίων του κράτους της κοινής, κατά τον χρόνο συνάψεως της συμβάσεως, κατοικίας των μερών (υπό τον όρο ότι το δίκαιο του εν λόγω κράτους δεν το απαγορεύει).

102.

Η λύση αυτή, η οποία δεν είναι η βέλτιστη, βρίσκει κάποιο έρεισμα στη νομολογία του Δικαστηρίου:

103.

Βάσει των προεκτεθέντων, προτείνω στο Δικαστήριο να δώσει την ακόλουθη απάντηση στο Bundesgerichtshof (Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο, Γερμανία):

«Το άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, που υπεγράφη στις 30 Οκτωβρίου 2007 και της οποίας η σύναψη εγκρίθηκε εξ ονόματος της Κοινότητας με την απόφαση 2009/430/ΕΚ του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2008, πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι δεν έχει εφαρμογή όταν, κατά τον χρόνο συνάψεως της συμβάσεως, τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν την κατοικία τους (κατά την έννοια των άρθρων 59 και 60 της εν λόγω Συμβάσεως) στο ίδιο δεσμευόμενο από τη Σύμβαση κράτος και το στοιχείο αλλοδαπότητας της σχέσεως ανακύπτει μόνον εκ των υστέρων, όταν ο καταναλωτής μεταφέρει την κατοικία του σε άλλο κράτος, ομοίως δεσμευόμενο από τη Σύμβαση.

Επικουρικώς, το άρθρο 15, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της Συμβάσεως θα έχει εφαρμογή όταν η κατοικία των μερών κατά τον χρόνο συνάψεως της συμβάσεως βρίσκεται στο ίδιο δεσμευόμενο από την εν λόγω Σύμβαση κράτος και ο καταναλωτής μεταφέρει μεταγενέστερα την κατοικία του σε άλλο κράτος, ομοίως δεσμευόμενο από τη σύμβαση, υπό τον όρο ότι ο επιχειρηματίας ασκεί, στο κράτος της νέας κατοικίας του καταναλωτή, επαγγελματικές δραστηριότητες όπως αυτές οι οποίες οδήγησαν στη σύναψη της συμβάσεως.»