61992J0420

++++

Κοινωνική πολιτική * 'Ιση μεταχείριση μεταξύ ανδρών και γυναικών σε θέματα κοινωνικής ασφαλίσεως * Οδηγία 79/7* Παρέκκλιση που γίνεται δεκτή σε θέματα χορηγήσεως προσαυξήσεων επί μακροχρονίων παροχών γήρατος λόγω συντηρουμένης συζύγου * Εθνική ρύθμιση που μετριάζει, χωρίς να καταργεί, μια προϋπάρχουσα ανισότητα επεκτείνοντας υπέρ ορισμένων γυναικών το ευεργέτημα των προσαυξήσεων * Επιτρέπεται

(Οδηγία του Συμβουλίου 79/7, άρθρο 7 PAR 1, στοιχ. δ')

Το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', της οδηγίας 79/7 δεν εμποδίζει ένα κράτος μέλος, το οποίο επιφύλασσε στο παρελθόν τη χορήγηση προσαυξήσεων επί μακροχρονίων παροχών γήρατος λόγω συντηρουμένης συζύγου στους άνδρες, να καταργήσει τη διάκριση αυτή αποκλειστικά έναντι των γυναικών που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις.

Συγκεκριμένα, η οδηγία σκοπεί στην προοδευτική εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχειρίσεως μεταξύ ανδρών και γυναικών σε θέματα κοινωνικής ασφαλίσεως και θα ήταν, επομένως, ασυμβίβαστη προς τον σκοπό αυτό και θα έθετε ενδεχομένως σε κίνδυνο την εφαρμογή της προαναφερόμενης αρχής ερμηνεία της οδηγίας που θα είχε τελικά ως αποτέλεσμα ότι ένα κράτος μέλος δεν θα μπορούσε πλέον να στηρίζεται στην παρέκκλιση του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', προκειμένου για παροχές τις οποίες έχει εξαιρέσει από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας δυνάμει της διατάξεως αυτής, στην περίπτωση που θα ελάμβανε μέτρο που συνεπάγεται τον περιορισμό της εκτάσεως μιας άνισης μεταχειρίσεως που βασίζεται στο φύλο.

Στην υπόθεση C-420/92,

που έχει ως αντικείμενο αίτηση του Social Security Commissioner, Λονδίνο, προς το Δικαστήριο, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΟΚ, με την οποία ζητείται, στο πλαίσιο της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου μεταξύ

Elizabeth Bramhill

και

Chief Adjudication Officer,

η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', της οδηγίας 79/7/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Δεκεμβρίου 1978, περί της προοδευτικής εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχειρίσεως μεταξύ ανδρών και γυναικών σε θέματα κοινωνικής ασφαλίσεως (ΕΕ ειδ. έκδ. 05/003, σ. 160),

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (πέμπτο τμήμα),

συγκείμενο από τους J. C. Moitinho de Almeida (εισηγητή), πρόεδρο τμήματος, R. Joliet, G. C. Rodriguez Iglesias, F. Grevisse και M. Zuleeg, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: C. O. Lenz

γραμματέας: L. Hewlett, υπάλληλος διοικήσεως,

λαμβάνοντας υπόψη τις γραπτές παρατηρήσεις που κατέθεσαν:

* η αιτούσα της κύριας δίκης, εκπροσωπούμενη από τον Richard Drabble, barrister,

* η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπροσωπούμενη από τον John E. Collins, Assistant Treasury Solicitor, επικουρούμενο από την Eleanor Sharpston, barrister,

* η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τον Nicholas Khan, μέλος της Νομικής Υπηρεσίας,

έχοντας υπόψη την έκθεση ακροατηρίου,

αφού άκουσε τις προφορικές παρατηρήσεις της αιτούσας της κύριας δίκης, της Κυβερνήσεως του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπροσωπούμενης από τη Lucinda Hudson, του Treasury Solicitor' s Department, και την Eleanor Sharpston, καθώς και της Επιτροπής, κατά τη συνεδρίαση της 10ης Φεβρουαρίου 1994,

αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 14ης Απριλίου 1994,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1 Με Διάταξη της 27ης Νοεμβρίου 1992, που περιήλθε στο Δικαστήριο στις 8 Δεκεμβρίου 1992, ο Social Security Commissioner υπέβαλε, δυνάμει του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΟΚ, τρία προδικαστικά ερωτήματα ως προς την ερμηνεία του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', της οδηγίας 79/7/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Δεκεμβρίου 1978, περί της προοδευτικής εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχειρίσεως μεταξύ ανδρών και γυναικών σε θέματα κοινωνικής ασφαλίσεως (ΕΕ ειδ. έκδ. 05/003, σ. 160, στο εξής: οδηγία).

2 Τα ερωτήματα αυτά ανέκυψαν στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ της Elizabeth Bramhill και του Chief Adjudication Officer σχετικά με την άρνηση χορηγήσεως προσαυξήσεως της συντάξεως γήρατος λόγω συντηρουμένου συζύγου.

3 Από τη Διάταξη περί παραπομπής προκύπτει ότι η Bramhill, Βρετανίδα υπήκοος, έπαυσε να εργάζεται από 1ης Ιουνίου 1990, αφού συμπλήρωσε το 60ό έτος της ηλικίας της. Μερικούς μήνες πριν είχε υποβάλει αίτηση, αρχικά, για να της χορηγηθεί σύνταξη γήρατος μόλις θα συμπλήρωνε το 60ό έτος και, στη συνέχεια, για να της χορηγηθεί προσαύξηση της συντάξεως αυτής λόγω του συντηρουμένου συζύγου της.

4 Στην ενδιαφερόμενη χορηγήθηκε σύνταξη γήρατος από 4 Ιουνίου 1990, πλην όμως η αίτησή της για προσαύξηση απορρίφθηκε με το αιτιολογικό ότι η αιτούσα δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις λήψεως της προσαυξήσεως αυτής, οι οποίες τίθενται στο άρθρο 45Α του Social Security Act 1975, το οποίο θεσπίστηκε με τον Health and Social Security Act 1984.

5 Πριν από την τροποποίηση της νομοθεσίας το 1984, μόνον οι άνδρες συνταξιούχοι δικαιούνταν προσαυξήσεις της συντάξεως γήρατος λόγω συντηρουμένης συζύγου.

6 Σύμφωνα με το προαναφερθέν άρθρο 45Α, παράγραφος 1, στοιχείο α', η χορήγηση της επίδικης προσαυξήσεως προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, ότι η σύνταξη γήρατος της ενδιαφερομένης έχει αρχίσει να της χορηγείται αμέσως μετά τη λήξη της περιόδου για την οποία δικαιούνταν προσαύξηση του επιδόματος ανεργίας, ασθένειας ή αναπηρίας λόγω συντηρουμένου συζύγου.

7 Σύμφωνα με τις εξηγήσεις που παρέσχε η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, η χορήγηση στις γυναίκες αυτής της δυνατότητας λήψεως, υπό τις περιγραφόμενες συνθήκες, προσαυξήσεως των παροχών γήρατος λόγω συντηρουμένου συζύγου, σκοπούσε να αποτρέψει το ενδεχόμενο όπως οι γυναίκες, οι οποίες, αφότου τροποποιήθηκε η νομοθεσία το 1984, δικαιούνταν, πριν τη συνταξιοδότησή τους, προσαυξήσεως επί παροχών ασθενείας, αναπηρίας ή ανεργίας λόγω προστατευόμενου προσώπου, υποστούν, κατά τη συμπλήρωση της ηλικίας συνταξιοδοτήσεως, σημαντική απώλεια εισοδήματος.

8 Η περίπτωση της Bramhill, όμως, ήταν διαφορετική.

9 Ενώπιον του Social Security Appeal Tribunal, στο οποίο ήλθε προς εκδίκαση η προσφυγή κατά της αποφάσεως του Adjudication Officer, δεν αμφισβητήθηκε ότι το άρθρο 45Α του Social Security Act 1975 προβαίνει σε δυσμενή διάκριση εις βάρος των εγγάμων γυναικών, αφού το άρθρο 45 του νόμου αυτού δεν επιβάλλει όπως ο έγγαμος άνδρας, που ζητεί προσαύξηση της συντάξεως γήρατος λόγω συντηρουμένης συζύγου, πληροί παρόμοια προϋπόθεση.

10 Ωστόσο, καθόσον δεν αμφισβητήθηκε ούτε το γεγονός ότι το δικαστήριο αυτό δεσμευόταν από την προηγούμενη νομολογία του Social Security Commissioner, κατά την οποία η επίδικη ρύθμιση είναι σύμφωνη προς την οδηγία, δεδομένου ότι το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', της οδηγίας αυτής παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να προβλέπουν ορισμένες παρεκκλίσεις από την αρχή της ίσης μεταχειρίσεως που θέτει το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας, η απορριπτική απόφαση του Adjudication Officer επικυρώθηκε από το Social Security Appeal Tribunal, το οποίο, πάντως, επέτρεψε την άσκηση περαιτέρω προσφυγής ενώπιον του Social Security Commissioner.

11 Σύμφωνα με το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας:

"1. Η αρχή της ίσης μεταχειρίσεως συνεπάγεται την απουσία κάθε διακρίσεως που βασίζεται στο φύλο, είτε άμεσα είτε έμμεσα, σε συσχετισμό ιδίως με την οικογενειακή κατάσταση και ιδιαίτερα όσον αφορά:

(...)

* τον υπολογισμό των παροχών, συμπεριλαμβανομένων των προσαυξήσεων λόγω συζύγου και προστατευόμενου προσώπου και τις προϋποθέσεις διαρκείας και διατηρήσεως του δικαιώματος επί των παροχών."

12 Το άρθρο 7, παράγραφος 1, της οδηγίας προβλέπει τα εξής:

"1. Η παρούσα οδηγία δεν θίγει την ευχέρεια που έχουν τα κράτη μέλη να αποκλείουν από το πεδίο εφαρμογής της:

(...)

δ) τη χορήγηση προσαυξήσεων επί μακροχρονίων παροχών αναπηρίας, γήρατος, εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθενείας για την προστατευόμενη σύζυγο

(...)"

13 Ο Social Security Commissioner έκρινε ότι το ερώτημα που τίθεται εν προκειμένω είναι εάν η παρέκκλιση που προβλέπει το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', της οδηγίας καλύπτει ή όχι τη διαφορετική μεταχείριση μεταξύ ανδρών και γυναικών σε σχέση με την παροχή του δικαιώματος προσαυξήσεως των συντάξεων γήρατος λόγω συντηρουμένου συζύγου.

14 Δεδομένου ότι οι διάδικοι της κύριας δίκης υποστήριξαν διιστάμενες απόψεις όσον αφορά την απάντηση που πρέπει να δοθεί στο ερώτημα αυτό, ο Social Security Commissioner αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

"1) Στην περίπτωση όπου ένα κράτος μέλος έχει θεσπίσει χωριστές διατάξεις για τον άνδρα συνταξιούχο που αιτείται προσαύξηση λόγω συντηρουμένης συζύγου και για τη γυναίκα συνταξιούχο που ζητεί προσαύξηση λόγω συντηρουμένου συζύγου, έχει η παρέκκλιση του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', της οδηγίας 79/7 την έννοια ότι επιτρέπει στο κράτος μέλος να επιβάλλει αυστηρότερες προϋποθέσεις για τη γυναίκα αιτούσα απ' ό,τι για τον άνδρα αιτούντα;

2) Συγκεκριμένα, μπορεί το κράτος μέλος να επιβάλλει προϋποθέσεις όπως αυτή του άρθρου 45Α του Social Security Act του 1975, ότι δηλαδή αμέσως πριν από την ημερομηνία κατά την οποία η γυναίκα συνταξιούχος αποκτά το δικαίωμα συντάξεως γήρατος πρέπει να έχει ήδη δικαίωμα προσαυξήσεως του επιδόματος ανεργίας, της παροχής ασθενείας ή της συντάξεως αναπηρίας για τον εν λόγω σύζυγο, ενώ δεν επιβάλλεται τέτοια προϋπόθεση για τον άνδρα ο οποίος ζητεί προσαύξηση της συντάξεώς του λόγω συντηρουμένης συζύγου;

3) Αν, κατόπιν των απαντήσεων στα ερωτήματα 1 και 2, το εθνικό δικαστήριο οφείλει να εξετάσει αν η εθνική νομοθεσία τηρεί την αρχή της αναλογικότητας κατά το κοινοτικό δίκαιο ώστε να καλύπτεται από την εξαίρεση του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', της οδηγίας 79/7, ποια συγκεκριμένα κριτήρια πρέπει να εφαρμόσει το εθνικό δικαστήριο;"

15 Με τα ερωτήματα αυτά το αιτούν δικαστήριο ερωτά κατ' ουσίαν αν το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', της οδηγίας 79/7 εμποδίζει ένα κράτος μέλος, το οποίο στο παρελθόν επεφύλασσε τη χορήγηση προσαυξήσεων επί μακροχρονίων παροχών γήρατος λόγω συντηρουμένης συζύγου στους άνδρες, να καταργήσει τη διάκριση αυτή αποκλειστικά έναντι των γυναικών που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις.

16 Η αιτούσα της κύριας δίκης υποστηρίζει ότι από τη διατύπωση του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', της οδηγίας συνάγεται ότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν να εξαιρούν από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας παρά μόνο τη χορήγηση προσαυξήσεων παροχών για την "προστατευόμενη σύζυγο", οπότε τα συστήματα, όπως αυτό που ισχύει στο Ηνωμένο Βασίλειο από το 1984, τα οποία προβλέπουν προσαυξήσεις και για τους δύο συζύγους, αλλά υπό διαφορετικές προϋποθέσεις, συνιστούν δυσμενή διάκριση η οποία δεν καλύπτεται από την παρέκκλιση του άρθρου 7 της οδηγίας.

17 Η Bramhill προσθέτει ότι η ερμηνεία αυτή επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι, σε αντίθεση προς την προαναφερόμενη διάταξη το άρθρο 4, παράγραφος 1, τρίτη περίπτωση, της οδηγίας θέτει τη γενική αρχή ότι απαγορεύεται οποιαδήποτε διάκριση με βάση το φύλο όσον αφορά τον υπολογισμό των παροχών, συμπεριλαμβανομένων των προσαυξήσεων λόγω "συζύγου" και προστατευόμενου προσώπου.

18 Η επιχειρηματολογία αυτή δεν μπορεί να γίνει δεκτή.

19 'Οπως ορθώς επισήμανε η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, η ρύθμιση που ίσχυε στο Ηνωμένο Βασίλειο πριν από την τροποποίηση της νομοθεσίας που επέφερε ο Health and Social Security Act 1984, ο οποίος χορήγησε το ευεργέτημα της επίδικης προσαυξήσεως σε ορισμένες κατηγορίες εγγάμων γυναικών, υπαγόταν αναμφισβήτητα στο πλαίσιο της εν λόγω παρεκκλίσεως, καθόσον η προσαύξηση των συντάξεων γήρατος δεν προβλεπόταν, κατά τον κρίσιμο χρόνο, παρά μόνο για την "προστατευόμενη σύζυγο".

20 Ωστόσο, η εν λόγω οδηγία σκοπεί, όπως δηλώνεται στον τίτλο της και διευκρινίζεται στο άρθρο της 1, στην προοδευτική εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχειρίσεως μεταξύ ανδρών και γυναικών σε θέματα κοινωνικής ασφαλίσεως (βλ., ιδίως, την απόφαση της 24ης Φεβρουαρίου 1994, C-343/92, Roks κ.λπ., Συλλογή 1994, σ. Ι-0000, και την απόφαση της 7ης Ιουλίου 1992, C-9/91, Equal Opportunities Commission, Συλλογή 1992, σ. Ι-4297).

21 Θα ήταν, επομένως, ασυμβίβαστη προς τον σκοπό αυτό και θα έθετε ενδεχομένως σε κίνδυνο την εφαρμογή της προαναφερόμενης αρχής η ερμηνεία που προσδίδει στην οδηγία η Bramhill, η οποία θα είχε τελικά ως αποτέλεσμα ότι ένα κράτος μέλος δεν θα μπορούσε πλέον να στηρίζεται στην παρέκκλιση του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', προκειμένου για παροχές τις οποίες έχει εξαιρέσει από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας δυνάμει της διατάξεως αυτής, στην περίπτωση που θα ελάμβανε μέτρο, όπως το επίμαχο μέτρο της διαφοράς της κύριας δίκης, το οποίο συνεπάγεται τον περιορισμό της εκτάσεως μιας άνισης μεταχειρίσεως που βασίζεται στο φύλο.

22 Επομένως, στη διαφορά της διατυπώσεως μεταξύ, αφενός, του άρθρου 4, παράγραφος 1, τρίτη περίπτωση, και, αφετέρου, του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', της οδηγίας, δεν μπορεί να δοθεί η ερμηνεία, την οποία υποστηρίζει η Bramhill, και, επομένως, η επίδικη δυσμενής διάκριση εμπίπτει στο πλαίσιο της προαναφερόμενης παρεκκλίσεως που προβλέπει η οδηγία.

23 Τέλος, η αρχή της αναλογικότητας, στην οποία επίσης αναφέρεται το αιτούν δικαστήριο, δεν μπορεί να τύχει εφαρμογής σε περίπτωση όπως η προκειμένη, στην οποία, όπως διαπιστώθηκε στη προηγούμενη σκέψη, η επίδικη δυσμενής διάκριση επιτρέπεται δυνάμει της παρεκκλίσεως του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', της οδηγίας.

24 Επομένως, στα προδικαστικά ερωτήματα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', της οδηγίας 79/7 δεν εμποδίζει ένα κράτος μέλος, το οποίο επιφύλασσε στο παρελθόν τη χορήγηση προσαυξήσεων επί μακροχρονίων παροχών γήρατος λόγω συντηρουμένης συζύγου στους άνδρες, να καταργήσει τη διάκριση αυτή αποκλειστικά έναντι των γυναικών που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις.

Επί των δικαστικών εξόδων

25 Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, οι οποίες κατέθεσαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, δεν αποδίδονται. Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ' αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων.

Για τους λόγους αυτούς,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (πέμπτο τμήμα),

κρίνοντας επί των ερωτημάτων που του υπέβαλε, με Διάταξη της 27ης Νοεμβρίου 1992, ο Social Security Commissioner, αποφαίνεται:

Το άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο δ', της οδηγίας 79/7/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Δεκεμβρίου 1978, περί της προοδευτικής εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχειρίσεως μεταξύ ανδρών και γυναικών σε θέματα κοινωνικής ασφαλίσεως, δεν εμποδίζει ένα κράτος μέλος, το οποίο επιφύλασσε στο παρελθόν τη χορήγηση προσαυξήσεων επί μακροχρονίων παροχών γήρατος λόγω συντηρουμένης συζύγου στους άνδρες, να καταργήσει τη διάκριση αυτή αποκλειστικά έναντι των γυναικών που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις.