61987J0187

++++

ΕΚΑΕ -- Προστασία της Υγείας - Σχέδια απορρίψεως ραδιενεργών καταλοίπων - Κοινοποίηση στην Επιτροπή - Κοινοποίηση που πραγματοποιήθηκε μετά την έγκριση της απορρίψεως εκ μέρους των εθνικών αρχών

(Συνθήκη ΕΚΑΕ, άρθρο 37)

Το άρθρο 37 της Συνθήκης ΕΚΑΕ έχει την έννοια ότι τα γενικά δεδομένα σχεδίου απορρίψεως ραδιενεργών αποβλήτων πρέπει να υποβάλλονται στην Επιτροπή πριν οι αρμόδιες αρχές του οικείου κράτους μέλους εγκρίνουν τις εν λόγω απορρίψεις.

Πράγματι, σκοπός του άρθρου 37 είναι η πρόληψη των κινδύνων μιας ραδιενεργού μολύνσεως και ενόψει αυτού του σκοπού οι κατευθύνσεις που μπορεί να δώσει στο οικείο κράτος μέλος η Επιτροπή είναι ιδιαίτερα σημαντικές, ιδίως λόγω της συνολικής απόψεως που μόνο η Επιτροπή διαθέτει, ως προς την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων στον πυρηνικό τομέα στο σύνολο του εδάφους της Κοινότητας. Επιβάλλεται, συνεπώς, η γνώμη της Επιτροπής να εξετάζεται επισταμένως εκ μέρους του οικείου κράτους μέλους υπό συνθήκες που να επιτρέπουν στο εν λόγω κράτος μέλος να λαμβάνει υπόψη του τις προτάσεις της Επιτροπής, καίτοι δεν υπέχει νομική υποχρέωση συμμορφώσεως προς αυτές.

Στην υπόθεση 187/87,

που έχει ως αντικείμενο αίτηση του tribunal administratif του Στρασβούργου προς το Δικαστήριο, κατ' εφαρμογή του άρθρου 150 της Συνθήκης ΕΚΑΕ με την οποία ζητείται, στο πλαίσιο της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου μεταξύ

Ομόσπονδου κράτους του Σάαρ και λοιπών

και

Υπουργού Βιομηχανίας, Ταχυδρομείων και Τηλεπικοινωνιών και Τουρισμού και λοιπών,

η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία του άρθρου 37 της Συνθήκης της 25ης Μαρτίου 1957 περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενεργείας,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

συγκείμενο από τους Mackenzie Stuart, πρόεδρο, G. Bosco και O. Due, προέδρους τμήματος, T. Koopmans, U. Everling, K. Bahlmann, Y. Galmot, Κ. Ν. Κακούρη, R. Joliet, T. F. O' Higgins και F. A. Schockweiler, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: Sir Gordon Slynn

γραμματέας: B. Pastor, υπάλληλος διοικήσεως

λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που κατέθεσαν:

- το ομόσπονδο κράτος του Σάαρ και λοιποί, προσφεύγοντες της κύριας δίκης, εκπροσωπούμενοι από τη δικηγόρο C. Lepage Jessua,

- η Association pour la sauvegarde de la vallee de la Mmoselle και λοιποί, προσφεύγοντες της κύριας δίκης, εκπροσωπούμενοι από το διηγόρο M. Bourghart,

- ο δήμος του Λουξεμβούργου και λοιποί, προσφεύγοντες της κύριας δίκης, εκπροσωπούμενοι από το δικηγόρο F. Herbert,

- η γαλλική κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τους J. P. Puissochet και E. Belliard, επικουρούμενους από τον C. Roels, πραγματογνώμονα,

- η κυβέρνηση του Λουξεμβούργου, εκπροσωπούμενη από τους N. Schmit και J. P. Zens,

- η κυβέρνηση της Ιρλανδίας, εκπροσωπούμενη από τον L. J. Dockery, Chief State Solicitor, επικουρούμενο από τον E. Fitzsimons, SC,

- η πορτογαλική κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τους L. Inez Fernandes και R. L. Nogueira Falcao de Campos και την A. C. Branco,

- η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τον κύριο νομικό της σύμβουλο D. Allen και το νομικό της σύμβουλο M. van Ackere,

έχοντας υπόψη την έκθεση για την επ' ακροατηρίου συζήτηση και κατόπιν της προφορικής διαδικασίας της 26ης Απριλίου 1988,

αφού άκουσε το γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 8ης Ιουνίου 1988,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1 Με απόφαση της 11ης Ιουνίου 1987, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 16 Ιουνίου 1987 το tribunal administratif του Στρασβούργου υπέβαλε, δυνάμει του άρθρου 150 της Συνθήκης ΕΚΑΕ, προδικαστικό ερώτημα ως προς την ερμηνεία του άρθρου 37 της εν λόγω Συνθήκης.

2 Το ερώτημα ανέκυψε στο πλαίσιο προσφυγής που άσκησε το ομόσπονδο κράτος του Σάαρ, διάφοροι γερμανικοί οργανισμοί τοπικής αυτοδιοικήσεως, γαλλικές και λουξεμβουργιανές ενώσεις για την προστασία της κοιλάδας του Μοζέλλα και του περιβάλλοντος και ορισμένοι ιδιώτες, κατά των γαλλικών διυπουργικών αποφάσεων της 21ης Φεβρουαρίου 1986 που εγκρίνουν, αφενός μεν, την απόρριψη υγρών ραδιενεργών καταλοίπων, αφετέρου δε, την απόρριψη αερίων ραδιενεργώνκαταλοίπων από τις τέσσερις μονάδες του πυρηνικού σταθμού του Cattenom, στο διαμέρισμα του Μοζέλλα.

3 Οι αποφάσεις αυτές συνιστούν την κατάληξη μιας διοικητικής διαδικασίας η οποία άρχισε στις 11 Οκτωβρίου 1978 με το χαρακτηρισμό ως δημοσίας ωφελείας των εργασιών κατασκευής στο Cattenom πυρηνικού σταθμού δύο μονάδων 900 μεγαβάτ και δύο μονάδων 1 300 μεγαβάτ, και η οποία συνεχίστηκε με τη χορήγηση, μεταξύ 6ης Ιουλίου 1979 και 31ης Μαρτίου 1982, αδείας κατασκευής των εν λόγω μονάδων και την έκδοση, μεταξύ 24ης Ιουνίου 1982 και 29ης Φεβρουαρίου 1984, των διαταγμάτων που εγκρίνουν την κατασκευή στο Cattenom τεσσάρων μονάδων των 1 300 μεγαβάτ.

4 Κατά το tribunal administratif του Στρασβούργου οι προσφεύγοντες της κύριας δίκης υποστηρίξαν, μεταξύ άλλων λόγων ακυρώσεως, ότι η γαλλική κυβέρνηση παρέβη το άρθρο 37 της Συνθήκης ΕΚΑΕ, κοινοποιώντας στην Επιτροπή στις 29 Απριλίου 1986, δηλαδή μετά την έκδοση των προσβαλλομένων αποφάσεων, τα γενικά δεδομένα τα σχετικά με τις απορρίψεις ραδιενεργών καταλοίπων από τον πυρηνικό σταθμό του Cattenom, ενώ το εν λόγω άρθρο επιβάλλει τη διαβούλευση με την Επιτροπή πριν οι αρμόδιες αρχές εγκρίνουν τις απορρίψεις ραδιενεργών καταλοίπων.

5 Οι καθών της κύριας δίκης υποστήριξαν ότι το άρθρο 37 της Συνθήκης ΕΚΑΕ έχει την έννοια ότι επιβάλλει τη διαβούλευση με την Επιτροπή πριν από την πραγματοποίησητων απορρίψεων, παρά το γεγονός ότι οι απορρίψεις αυτές εγκρίθηκαν πριν από τη διαβούλευση με την Επιτροπή.

6 Σ' αυτό το πλαίσιο το tribunal administratif του Στρασβούργου υπέβαλε ερώτημα ως προς το αν το άρθρο 37 της Συνθήκης της 25ης Μαρτίου 1957 περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενεργείας επιβάλλει τη διαβούλευση με την Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων πριν οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών εγκρίνουν τις απορρίψεις ραδιενεργών καταλοίπων από τους πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής ενεργείας, όταν προβλέπεται προηγουμένη έγκριση, ή πριν πραγματοποιηθούν οι απορρίψεις από τους πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής ενεργείας.

7 Στην έκθεση για την επ' ακροατηρίου συζήτηση αναπτύσσονται διεξοδικώς τα πραγματικά περιστατικά, η διαδικασία, καθώς και οι παρατηρήσεις που κατατέθηκαν στο Δικαστήριο. Τα στοιχεία αυτά της δικογραφίας δεν επαναλαμβάνονται κατωτέρω παρά μόνο καθόσον απαιτείται για τη συλλογιστική του Δικαστηρίου.

8 Το άρθρο 37 της Συνθήκης ΕΚΑΕ ορίζει ότι:

"Κάθε κράτος μέλος υποχρεούται να παρέχει στην Επιτροπή τα γενικά δεδομένα παντός σχεδίου απορρίψεως ραδιενεργών καταλοίπων οποιασδήποτε μορφής, τα οποία επιτρέπουν να διαπιστώνεται, αν η πραγματοποίηση του σχεδίου αυτού θα ηδύνατο να προκαλέσει ραδιενεργό μόλυνση των υδάτων, του εδάφους ή του εναερίου χώρου άλλου κράτους μέλους.

Η Επιτροπή κατόπιν διαβουλεύσεως με την ομάδα εμπειρογνωμόνων που προβλέπει το άρθρο 31, εκφέρει τη γνώμη της εντός προθεσμίας έξι μηνών."

9 Σχετικά με την ερμηνεία της διατάξεως αυτής η γαλλική κυβέρνηση επικαλέστηκε, στις παρατηρήσεις της, τη σύσταση της Επιτροπής, της 3ης Φεβρουαρίου 1982 (ΕΕ L 83, σ. 15), κατά την οποία τα γενικά δεδομένα σχεδίων, όπως αυτό για το οποίο πρόκειται στην παρούσα υπόθεση, πρέπει να υποβάλονται, "εφόσον είναι δυνατό, ένα χρόνο ή, τουλάχιστον, έξι μήνες πριν από την προβλεπόμενη ημερομηνία ενάρξεως της απορρίψεως ραδιενεργών καταλοίπων". Η σύσταση αυτή, ωστόσο, η οποία συνιστά πράξη ιεραρχικώς κατώτερη της Συνθήκης, δεν μπορεί να κατευθύνει την ερμηνεία που πρέπει να δοθεί στο άρθρο 37 της Συνθήκης ΕΚΑΕ.

10 Επιβάλλεται να διαπιστωθεί ότι η έκφραση "σχέδιο απορρίψεως", που χρησιμοποιείται στο άρθρο 37, υπονοεί προφανώς ότι το άρθρο αυτό αναφέρεται σε στάδιο που χρονικά προηγείται κάθε αποφάσεως περί εγκρίσεως των απορρίψεων. Ωστόσο, για να προσδιοριστεί η ακριβής έννοια των όρων, το άρθρο 37 πρέπει να ερμηνευθεί με βάση το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται και το σκοπό τον οποίο υπηρετεί μέσα στην οικονομία της Συνθήκης ΕΚΑΕ.

11 Πρέπει, προς τούτο, να υπογραμμιστεί ότι το άρθρο αυτό αποτελεί μέρος του κεφαλαίου ΙΙΙ της Συνθήκης ΕΚΑΕ, το οποίο φέρει τον τίτλο "Η προστασία της υγείας" και του οποίου οι διατάξεις αποτελούν ένα διαρθρωμένο σύνολο που παρέχει στην Επιτροπή εκτεταμένες εξουσίες για την προστασία του πληθυσμού και του περιβάλλοντος από τους κινδύνους πυρηνικής μολύνσεως.

12 Στο πλαίσιο των διατάξεων του κεφαλαίου ΙΙΙ της Συνθήκης ΕΚΑΕ, το άρθρο 37 εμφανίζεται ως διάταξη η οποία πρέπει να εφαρμόζεται για την πρόληψη των ενδεχομένων πυρηνικής μολύνσεως, ενώ οι άλλες διατάξεις, όπως το άρθρο38, εφαρμόζονται όταν επίκειται κίνδυνος μολύνσεως ή όταν έχει ήδη επέλθει μόλυνση.

13 'Εχοντας υπόψη το σκοπό αυτό του άρθρου 37, οι κατευθύνσεις που μπορεί να δώσει στο οικείο κράτος μέλος η Επιτροπή, επικουρούμενη από ομάδες καλά καταρτισμένων εμπειρογνωμόνων, είναι ιδιαίτερα σημαντικές, ιδίως λόγω της συνολικής απόψεως που μόνο η Επιτροπή διαθέτει, ως προς την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων στον πυρηνικό τομέα στο σύνολο του εδάφους της Κοινότητας.

14 Επιβάλλεται, συνεπώς, για την πρόληψη του κινδύνου ραδιενεργού μολύνσεως, η γνώμη της Επιτροπής, ιδίως όταν δι' αυτής προτείνεται τροποποίηση του σχεδίου ή λήψη μέτρων ασφαλείας σε συνεργασία μεταξύ δύο ή περισσοτέρων κρατών μελών, να εξετάζεται επισταμένως εκ μέρους του οικείου κράτους μέλους, υπό συνθήκες που να επιτρέπουν στο εν λόγω κράτος μέλος να λαμβάνει υπόψη του τις προτάσεις της Επιτροπής, καίτοι δεν υπέχει νομική υποχρέωση συμμορφώσεως προς αυτές.

15 Η απαίτηση αυτή δεν επηρεάζεται καθόλου από τη διαδικασία επείγοντος που προβλέπει το άρθρο 38 της Συνθήκης, η οποία πρέπει να διατηρήσει τον εξαιρετικό της χαρακτήρα και δεν απαλλάσσει τα κράτη μέλη από την υποχρέωση αυστηρής τηρήσεως των υποχρεώσεων που υπέχουν από το άρθρο 37.

16 Από τις ανωτέρω σκέψεις συνάγεται ότι όταν σε κράτος μέλος προβλέπεται διαδικασία εγκρίσεως της απορρίψεως ραδιενεργών καταλοίπων, πρέπει να γίνει δεκτό ότι, για να διασφαλιστεί στη γνώμη της Επιτροπής η μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα, επιβάλλεται η γνώμη αυτή να περιέρχεται εις γνώση του κράτους πριν από τη χορήγηση της εγκρίσεως.

17 Πράγματι, αν έχει ήδη εκδοθεί εγκριτική απόφαση δύσκολα μπορεί να ληφθεί υπόψη ενδεχόμενη αρνητική γνώμη της Επιτροπής, η οποία θα υποχρέωνε την αρμόδια δημόσια αρχή να αποδοκιμάσει τις υπηρεσίες ή τους οργανισμούς που εισηγήθηκαν την εν λόγω απόφαση. Δεν αποκλείεται, εξάλλου, σε ορισμένα κράτη μέλη απόφαση που εγκρίνει την απόρριψη ραδιενεργών αποβλήτων να δημιουργεί δικαιώματα υπέρ των ενδιαφερομένων και δύσκολα να μπορεί να αρθεί. Τέλος, η γνώση του περιεχομένου της γνώμης που εξέδωσε η Επιτροπή μπορεί να αποτελέσει για τους πολίτες χρήσιμο στοιχείο που θα τους δώσει τη δυνατότητα να κρίνουν αν πρέπει να ασκήσουν προσφυγή κατά της εγκριτικής αποφάσεως.

18 Από όλα αυτά τα στοιχεία προκύπτει ότι η γνώμη της Επιτροπής δεν έχει πιθανότητες να εξεταστεί προσεκτικά και να επηρεάσει πράγματι τη στάση του οικείου κράτους μέλους παρά μόνο αν εκδοθεί πριν από την απόφαση με την οποία εγκρίνεται οριστικώς η απόρριψη των αποβλήτων, πράγμα που κατά μείζονα λόγο προϋποθέτει ότι η γνώμη της Επιτροπής ζητήθηκε πριν ληφθεί η εν λόγω απόφαση.

19 Μόνο αν το άρθρο 37 έχει την έννοια ότι επιβάλλει την υποχρέωση παροχής προς την Επιτροπή των γενικών δεδομένων των σχετικών με σχέδιο απορρίψεως ραδιενεργών καταλοίπων πριν από την οριστική έγκριση της εν λόγω απορρίψεως καθίσταται δυνατή η υλοποίηση του σκοπού του εν λόγω άρθρου. Σ' αυτή την ερμηνεία που μπορεί να διασφαλίσει την πρακτική αποτελεσματικότητα της εν λόγω διατάξεως πρέπει να δοθεί προτίμηση σύμφωνα με πάγια νομολογία του Δικαστηρίου (απόφαση της 6ης Οκτωβρίου 1970, Grad, 9/70, Rec. σ. 825 απόφαση της 31ης Μαρτίου 1971, Επιτροπή κατά Συμβουλίου, 22/70, Rec. σ. 263 απόφαση της 5ης Μαΐου 1981, Επιτροπή κατά Ηνωμένου Βασιλείου, 804/79, Rec. σ. 1045).

20 Πρέπει, συνεπώς, να δοθεί ως απάντηση στο ερώτημα που υπέβαλε το εθνικό δικαστήριο ότι το άρθρο 37 της Συνθήκης της 25ης Μαρτίου 1957 περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενεργείας έχει την έννοια ότι τα γενικά δεδομένα σχεδίου απορρίψεως ραδιενεργών αποβλήτων πρέπει να υποβάλονται στην Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων πριν οι αρμόδιες αρχές του οικείου κράτους μέλους εγκρίνουν τα εν λόγω σχέδια.

Επί των δικαστικών εξόδων

21 Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν οι κυβερνήσεις της Γαλλικής Δημοκρατίας, της Ιρλανδίας, του Μεγάλου Δουκάτου του Λουξεμβούργου και της Πορτογαλικής Δημοκρατίας, καθώς και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, οι οποίες κατέθεσαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο δεν αποδίδονται. Δεδομένου ότι η διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκουςτης κύριας δίκης το χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου σ' αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων.

Για τους λόγους αυτούς

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ,

κρίνοντας επί του ερωτήματος που του υπέβαλε το tribunal administratif του Στρασβούργου με απόφαση της 11ης Ιουνίου 1987, αποφαίνεται:

Το άρθρο 37 της Συνθήκης της 25ης Μαρτίου 1957 περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενεργείας έχει την έννοια ότι τα γενικά δεδομένα σχεδίου απορρίψεως ραδιενεργών αποβλήτων πρέπει να υποβάλλονται στην Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων πριν οι αρμόδιες αρχές του οικείου κράτους μέλους εγκρίνουν τις εν λόγω απορρίψεις.