ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 20.3.2023

COM(2023) 174 final

2023/0087(NLE)

Πρόταση

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 όσον αφορά την παράταση της περιόδου μείωσης της ζήτησης για μέτρα μείωσης της ζήτησης αερίου και την ενίσχυση των διαδικασιών υποβολής εκθέσεων και παρακολούθησης της εφαρμογής τους

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

1.ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

•Αιτιολόγηση και στόχοι της πρότασης

Τον τελευταίο χρόνο σημειώθηκαν διαταραχές στον εφοδιασμό της ΕΕ με αέριο από τη Ρωσία, σε μια εσκεμμένη απόπειρα χρήσης της ενέργειας ως πολιτικού όπλου. Εδώ και πολλά χρόνια η Ρωσία αποτελεί τον κύριο προμηθευτή αερίου της ΕΕ. Ιστορικά, η ΕΕ βασιζόταν στη Ρωσία για πάνω από το 40 % των προμηθειών της σε αέριο. Από τον Φεβρουάριο του 2022 ο εφοδιασμός με αέριο μειώνεται συνεχώς. Τον Ιανουάριο του 2023 οι ροές αερίου αγωγών από τη Ρωσία ήταν χαμηλότερες από το 10 % των εισαγωγών αερίου στην ΕΕ. Δώδεκα κράτη μέλη έχουν ενεργοποιήσει το πρώτο ή το δεύτερο επίπεδο κρίσης σύμφωνα με την κοινή ταξινόμηση της ΕΕ, όπως προβλέπεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938 για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο. Αυτός ο κλυδωνισμός στον εφοδιασμό είχε ήδη σημαντικές επιπτώσεις στο επίπεδο και την αστάθεια των τιμών του αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, στον πληθωρισμό, στη συνολική δημοσιονομική και μακροοικονομική σταθερότητα της ΕΕ και σε όλους τους πολίτες.

Στο μεταξύ, αν και η ΕΕ έχει διαφοροποιήσει ενεργά τις πηγές εφοδιασμού για να αντισταθμίσει την έντονη μείωση των εισαγωγών ρωσικού αερίου, υπάρχει ρεαλιστική προοπτική πλήρους και παρατεταμένης διακοπής του υπόλοιπου ρωσικού αερίου ανά πάσα στιγμή. Η ΕΕ πρέπει να είναι προετοιμασμένη γι’ αυτό και να λάβει προληπτικά μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων πιθανών σοβαρών διαταραχών του εφοδιασμού. Μεγάλη πλειονότητα των πολιτών της ΕΕ (84 %) συμφωνεί ότι η ΕΕ θα πρέπει να μειώσει την εξάρτησή της από τις ρωσικές πηγές ενέργειας το συντομότερο δυνατό. Επιπλέον, το 81 % δηλώνει ότι έχει λάβει μέτρα για τη μείωση της δικής του ενεργειακής κατανάλωσης ( 1 ).

Για τον λόγο αυτό, στις 20 Ιουλίου 2022, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου σχετικά με συντονισμένα μέτρα μείωσης της ζήτησης αερίου, ο οποίος τελικά εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 5 Αυγούστου 2022 ως κανονισμός (ΕΕ) 2022/1369. Τους τελευταίους μήνες, τα κράτη μέλη εργάστηκαν επιμελώς και θέσπισαν μέτρα με στόχο τη μείωση της δικής τους αντίστοιχης ζήτησης αερίου κατά 15 %, όπως προβλέπεται στον προαναφερθέντα κανονισμό. Ως αποτέλεσμα, από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Ιανουάριο του 2023 σημειώθηκαν πραγματικές μειώσεις της ζήτησης αερίου σε ολόκληρη την ΕΕ κατά 19 %.

Παρά τη μείωση της ζήτησης που επιτεύχθηκε και τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές δυσχέρειες στον ενεργειακό εφοδιασμό, οι οποίες μπορούν να πλήξουν την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ και τη γενική οικονομική κατάσταση. Μεταξύ των κινδύνων περιλαμβάνεται η πιθανή ανάκαμψη της ζήτησης ΥΦΑ στην Ασία, η οποία μπορεί να μειώσει τη διαθεσιμότητα αερίου στην παγκόσμια αγορά, οι καιρικές συνθήκες που μπορούν να επηρεάσουν την αποθήκευση υδροηλεκτρικής ενέργειας και την πυρηνική παραγωγή και καθιστούν απαραίτητη την αύξηση της προσφυγής στην ηλεκτροπαραγωγή που λειτουργεί με αέριο, καθώς και ορισμένες περαιτέρω διαταραχές του εφοδιασμού με αέριο, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την πλήρωση των υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης αερίου που απαιτούνται για να είναι ασφαλέστερος ο χειμώνας του 2023-2024. Επιπλέον, σε αντίθεση με την προηγούμενη περίοδο πλήρωσης, η περίοδος πλήρωσης των δεξαμενών αποθήκευσης το 2023 δεν μπορεί να βασιστεί στα 60 bcm ρωσικού αερίου αγωγών που είχε ήδη εισαχθεί στην ΕΕ το 2022.

Στην έκθεσή του της 12ης Δεκεμβρίου 2022, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας εκτιμά ότι θα μπορούσε να προκύψει έλλειψη αερίου το 2023, εκτός αν τα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί στην Ένωση συμπληρωθούν με πρόσθετες δράσεις για την αντικατάσταση ή την εξοικονόμηση αερίου. Επιπλέον, η Επιτροπή συνέταξε συνοδευτική έκθεση σχετικά με την επανεξέταση του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 σύμφωνα με το άρθρο 9 του εν λόγω κανονισμού, στην οποία αναλύεται η μείωση της ζήτησης που επιτεύχθηκε, οι κίνδυνοι και τα πιθανά σενάρια εφοδιασμού και έλλειψης έως το τέλος του επόμενου χειμώνα 2 . Σύμφωνα με τα πορίσματα της έκθεσης, είναι αναγκαία η συνεχιζόμενη μείωση της ζήτησης κατά 15 % έως το τέλος Μαρτίου του 2024 για να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη μπορούν να συμμορφωθούν με τον στόχο αποθήκευσης του 90 % που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1032, καθώς και για να διασφαλιστεί η επάρκεια εφοδιασμού και ζήτησης για τον χειμώνα του 2023/24, η οποία είναι επιτακτική για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο. Χωρίς συνεχιζόμενη μείωση της ζήτησης, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης αερίου θα εξαντληθούν στο τέλος του χειμώνα του 2023-2024, γεγονός που θα οδηγούσε σε πιθανή έλλειψη και διακοπές αερίου.

Από την έκθεση βάσει του άρθρου 9 προκύπτει επιπλέον ότι μόνο με παράταση 12 μηνών εξασφαλίζεται επαρκής πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Τα σενάρια με συντομότερες περιόδους μείωσης της ζήτησης θα ήταν ανεπαρκή για την κατοχύρωση της ασφάλειας του εφοδιασμού στο τέλος του χειμώνα του 2023-2024. Αντίθετα, με παράταση της περιόδου μείωσης από τον Αύγουστο έως τον Μάρτιο δεν θα έμενε επαρκής χρόνος για την πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης στο ενδεδειγμένο επίπεδο του 90 %, ενώ θα προέκυπταν και σοβαρές δυσχέρειες όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού προς το τέλος του επόμενου χειμώνα. Τυχόν ψυχρές καιρικές συνθήκες θα εξαντλούσαν από μόνες τους σχεδόν εντελώς τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης έως τις 31 Μαρτίου 2024. Εναλλακτικά, μια παράταση από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο θα είχε ως αποτέλεσμα να εξαντληθούν σχεδόν εντελώς οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης έως τις 31 Μαρτίου 2024, ακόμη και χωρίς ψυχρές θερμοκρασίες και χωρίς να πραγματωθούν άλλοι καθοδικοί κίνδυνοι που αναλύονται περαιτέρω στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. Με άλλα λόγια, παρατάσεις μικρότερες των 12 μηνών μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα αγορές πανικού, πλειοδοσίες μεταξύ ευρωπαϊκών παραγόντων, υψηλές τιμές και πιθανές ελλείψεις.

Η μεγαλύτερη περίοδος των 12 μηνών, από την 1η Απριλίου 2023 έως τις 31 Μαρτίου 2024, θα μειώσει την πιθανότητα εκτινάξεων των τιμών και, ως εκ τούτου, θα περιορίσει το κόστος των αγορών αερίου για τα κράτη μέλη για τις ίδιες ποσότητες. Επιπλέον, μια παράταση της περιόδου μείωσης κατά 12 μήνες παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία για να ληφθούν υπόψη τα διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ των κρατών μελών. Ενώ ορισμένα κράτη μέλη θεωρούν ευκολότερη τη μείωση της ζήτησης το καλοκαίρι (εμπροσθοβαρής προγραμματισμός), άλλα θεωρούν ευκολότερη τη μείωση της ζήτησης τον χειμώνα (οπισθοβαρής προγραμματισμός). Αυτή η ευελιξία δεν θα ήταν δυνατή με συντομότερη περίοδο μείωσης. Επιπλέον, μια 12μηνη περίοδος μείωσης θα παρείχε τη δυνατότητα ευελιξίας μεταξύ τομέων: δεδομένου ότι η οικιακή ζήτηση είναι χαμηλή το καλοκαίρι, η παράταση από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο θα επιβάρυνε δυσανάλογα τη βιομηχανία και τον λιγότερο ευέλικτο τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, ο οποίος εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών πηγών ενέργειας.

Ως εκ τούτου, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων όσον αφορά τον εφοδιασμό από τη Ρωσία, τις καιρικές συνθήκες και τις εξελίξεις στην παγκόσμια αγορά αερίου το 2023, είναι αναγκαίο να παραταθεί η μείωση της ζήτησης κατά το ίδιο εύρος μετά τη λήξη της περιόδου βάσει του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 και πριν από την έναρξη της περιόδου πλήρωσης, καθώς και να συνεχιστεί η μείωση αυτή για περίοδο 12 μηνών έως τις 31 Μαρτίου 2024.

Εκτός από την κατοχύρωση της ασφάλειας του εφοδιασμού, η μείωση της ζήτησης θα μετριάσει τις οικονομικές δυσχέρειες μειώνοντας την αστάθεια των τιμών και θα μειώσει την πίεση σε μια αγορά αερίου υπό συνθήκες στενότητας. Μολονότι οι χειρότερες οικονομικές επιπτώσεις έχουν αποφευχθεί μέχρι στιγμής το 2022, οι παγκόσμιες αγορές αερίου παραμένουν πολύ περιορισμένες το 2023. Οι τιμές του αερίου ανήλθαν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα το 2022 με μέγιστη τιμή άνω των 320  EUR/MWh στις 26 Αυγούστου και βρίσκονται πλέον κάτω από τα 45 EUR/MWh. Ωστόσο, οι τιμές του αερίου εξακολουθούν να κυμαίνονται σε επίπεδο διπλάσιο από την ιστορική τους τάση.

Θα πρέπει να συνεχιστεί η επίδειξη του ίδιου πνεύματος αλληλεγγύης που επικράτησε κατά την έκδοση και την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369. Το νομικό πλαίσιο που έχει θεσπιστεί με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938 για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο εξακολουθεί να μην επαρκεί για την αντιμετώπιση μακροχρόνιων διαταραχών, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ασυντόνιστες δράσεις από τα κράτη μέλη, απειλώντας να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια του εφοδιασμού σε γειτονικά κράτη μέλη και να προκαλέσει πρόσθετη επιβάρυνση για τη βιομηχανία, τους καταναλωτές και τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της Ένωσης. Αν και ορισμένα κράτη μέλη είναι περισσότερο εκτεθειμένα στις διαταραχές από άλλα, τυχόν δυσχέρειες ή ελλείψεις στον εφοδιασμό με αέριο θα μπορούσαν να βλάψουν τις οικονομίες όλων των κρατών μελών. Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση «Εξοικονόμηση αερίου για έναν ασφαλή χειμώνα» της 20ής Ιουλίου 2022, είναι πολύ πιο οικονομικό, τόσο για τους πολίτες όσο και για τη βιομηχανία όλων των κρατών μελών, να συνεχιστεί, με πνεύμα αλληλεγγύης, η μείωση της ζήτησης με αναλογικό και ευαπόδεικτα διαχειρίσιμο τρόπο παρά να αντιμετωπιστούν ασυντόνιστες περικοπές αργότερα. Η μείωση θα αποτελέσει συνέχιση της τρέχουσας και δεν θα είναι σωρευτική. Θα πρόκειται για συνεχιζόμενη μείωση κατά 15 % για την περίοδο από την 1η Απριλίου 2023 έως τις 31 Μαρτίου 2024, σε σύγκριση με την περίοδο αναφοράς από την 1η Απριλίου 2017 έως τις 31 Μαρτίου 2022, και, ως εκ τούτου, θα είναι πανομοιότυπη και αναλογική με τη μείωση που προβλέπεται από τον ισχύοντα κανονισμό. Η μείωση αυτή θα αντιστοιχεί σε 60 bcm που δεν θα καταναλωθούν κατά την περίοδο από την 1η Απριλίου 2023 έως τις 31 Μαρτίου 2024.

Κατά το άτυπο Συμβούλιο Ενέργειας της 27ης Φεβρουαρίου 2023 οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ συζήτησαν για την προετοιμασία για τον επόμενο χειμώνα και τη μετέπειτα περίοδο. Η συζήτηση αυτή ανέδειξε το ευρύ πεδίο συνεννόησης όσον αφορά σημαντικούς συνεχιζόμενους κινδύνους για τον εφοδιασμό με αέριο που σχετίζονται με τη Ρωσία και την παγκόσμια αγορά ΥΦΑ, καθώς η ποσότητα διαθέσιμου αερίου ενδέχεται να μειωθεί εξαιτίας της ανάκαμψης της ασιατικής οικονομίας μετά την πανδημία COVID. Επιπλέον, δεν είναι δυνατό να αγνοηθούν οι απειλές για τις υποδομές αερίου ζωτικής σημασίας για τον εφοδιασμό της ΕΕ.

Ως εκ τούτου, με τον προτεινόμενο κανονισμό παρατείνεται ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/1369 έως τις 31 Μαρτίου 2024 και προβλέπεται παράταση της περιόδου μείωσης από την 1η Απριλίου 2023 έως τις 31 Μαρτίου 2024, ώστε να διασφαλιστεί ότι η μείωση της ζήτησης συνεχίζεται κατά τη διάρκεια της περιόδου πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης το καλοκαίρι του 2023 και κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 2023-2024. Η περίοδος μείωσης της ζήτησης και η περίοδος αναφοράς προσαρμόζονται αναλόγως, καθώς και οι ημερομηνίες του άρθρου 5 παράγραφος 5 σχετικά με την επιπλέον πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης και η ημερομηνία επανεξέτασης του άρθρου 9, ώστε να διασφαλίζεται η συνέπεια με την παρατεινόμενη χρονική περίοδο.

Η υποχρέωση παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων σχετικά με την κατανάλωση αερίου για την αξιολόγηση της μείωσης της ζήτησης που έχει επιτευχθεί σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 1 έχει αυξηθεί από μία φορά κάθε δύο μήνες σε κάθε μήνα, δεδομένης της ανάγκης διάθεσης επικαιροποιημένων στοιχείων ώστε να λαμβάνεται αποτελεσματική απόφαση για πρόταση κήρυξης κατάστασης επιφυλακής στην Ένωση. Επιπλέον, δεδομένου ότι δεν διατίθενται επαρκώς αναλυτικά δεδομένα σε επίπεδο ΕΕ για τον προσδιορισμό του τρόπου με τον οποίο επιτεύχθηκε η μείωση της ζήτησης, προτείνεται να συμπεριληφθεί στην υποβολή εκθέσεων ανάλυση της κατανάλωσης αερίου ανά τομέα. Αυτά τα στοιχεία αναμένεται να συμβάλουν στην κατανόηση της φύσης της μείωσης της ζήτησης που έχει επιτευχθεί, δηλαδή κατά πόσον οι μειώσεις της ζήτησης οφείλονται σε εξοικονόμηση, υποκατάσταση ή καταστροφή της ζήτησης, ενώ θα καταστήσει δυνατή και τη διατύπωση πιο στοχευμένων συστάσεων υπό το πρίσμα της διατήρησης της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο.

 •Συνέπεια με τις ισχύουσες διατάξεις στον τομέα πολιτικής

Η προτεινόμενη πράξη προβλέπει προσωρινά, αναλογικά και έκτακτα μέτρα. Συμπληρώνει τις υφιστάμενες σχετικές πρωτοβουλίες και τη νομοθεσία της ΕΕ, οι οποίες διασφαλίζουν ότι οι πολίτες μπορούν να επωφεληθούν από τον ασφαλή εφοδιασμό με αέριο και ότι οι πελάτες προστατεύονται από σοβαρές διαταραχές του εφοδιασμού.

Απορρέει λογικά από υφιστάμενες πρωτοβουλίες, όπως το REPowerEU, η πρόταση για «δέσμη μέτρων για την απανθρακοποίηση των αγορών υδρογόνου και αερίου»  και η πρωτοβουλία «Εξοικονόμηση αερίου για έναν ασφαλή χειμώνα». Η προτεινόμενη πρωτοβουλία συμπληρώνει πλήρως τη νομοθεσία της ΕΕ για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο, η οποία έχει ήδη θεσπίσει ένα ολοκληρωμένο σύνολο κανόνων για την καλύτερη προστασία των πολιτών και των επιχειρήσεων από τις διακοπές του εφοδιασμού. Ο κανονισμός (ΕΕ) 2017/1938 εισήγαγε, μεταξύ άλλων, σχέδια έκτακτης ανάγκης βάσει των οποίων τα κράτη μέλη υποχρεούνται να προετοιμαστούν για διαφορετικά επίπεδα κρίσης και να σχεδιάσουν μέτρα που μπορούν να ληφθούν σε περίπτωση εθνικής κατάστασης επιφυλακής. Συμπληρώνει επίσης τον κανονισμό (ΕΕ) 2022/2576 του Συμβουλίου για την ενίσχυση της αλληλεγγύης μέσω καλύτερου συντονισμού των αγορών αερίου, διασυνοριακών ανταλλαγών αερίου και αξιόπιστων δεικτών αναφοράς για τις τιμές. Υπάρχουν μηχανισμοί αλληλεγγύης που διασφαλίζουν τη διασυνοριακή συνεργασία των κρατών μελών για τη διασφάλιση ότι, σε περίπτωση διακοπής του εφοδιασμού, παρέχεται ενέργεια στους πελάτες στις περιοχές που τη χρειάζονται περισσότερο.

Μετά την αδικαιολόγητη και απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η ΕΕ κατάρτισε το σχέδιο REPowerEU με στόχο να τερματιστεί η εξάρτηση της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα το συντομότερο δυνατόν και το αργότερο έως το 2027. Για να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός, το σχέδιο REPowerEU καθορίζει μέτρα σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση και προτείνει την επιτάχυνση της ανάπτυξης καθαρής ενέργειας για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων στα νοικοκυριά, τη βιομηχανία και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό, η προτεινόμενη πρωτοβουλία βασίζεται στα εργαλεία που έχει ήδη στη διάθεσή της η ΕΕ και συνάδει πλήρως με τους στόχους που καθορίζονται στην πρωτοβουλία REPowerEU.

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/1032  για την αποθήκευση εισήγαγε υποχρεώσεις αποθήκευσης ως απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, στο πλαίσιο της οποίας είναι δυνατό να προκύψουν ελλείψεις εφοδιασμού και άνοδος των τιμών που δεν οφείλονται μόνο στην ανεπάρκεια των υποδομών ή τις ακραίες καιρικές συνθήκες, αλλά και σε γεωπολιτικές αλλαγές, οι οποίες οδηγούν σε πιο μακροχρόνιες ή αιφνίδιες διαταραχές του εφοδιασμού. Οι υποχρεώσεις πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1032 συμβάλλουν στην κατοχύρωση της ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο για τον χειμώνα 2022-2023 και για τις επόμενες χειμερινές περιόδους.

Η ανακοίνωση με τίτλο «Εξοικονόμηση αερίου για έναν ασφαλή χειμώνα», η οποία εκδόθηκε στις 20 Ιουλίου 2022, καθορίζει τα εργαλεία που έχει ήδη στη διάθεσή της η ΕΕ για συντονισμένη μείωση της ζήτησης, καθώς και τι άλλο πρέπει να γίνει, ώστε η ΕΕ να είναι έτοιμη για μερικές ή ολικές διαταραχές. Η προτεινόμενη πρωτοβουλία ανταποκρίνεται στους αυξημένους κινδύνους που απορρέουν από τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και είναι εντελώς συμπληρωματική προς τους υφιστάμενους κανόνες για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Παρατείνει τους κανόνες που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 για τις συντονισμένες μειώσεις της ζήτησης, καθώς και τις διατάξεις για την κήρυξη κατάστασης επιφυλακής στην Ένωση. Πράγματι, μολονότι η Επιτροπή έχει ήδη τη δυνατότητα να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε ενωσιακό επίπεδο, θα πρέπει επίσης να παραταθεί η δυνατότητα κήρυξης κατάστασης επιφυλακής σε ενωσιακό επίπεδο. Η τρέχουσα κατάσταση δείχνει ότι μια τέτοια κατάσταση επιφυλακής μπορεί να είναι χρήσιμη για να εξασφαλιστεί ότι όλα τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία προληπτικά μέτρα για την αποφυγή μιας κατάστασης ενεργειακής έκτακτης ανάγκης.

Ως εκ τούτου, η παρούσα πρόταση για παράταση του ισχύοντος κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369, που επιτρέπει τη συντονισμένη προετοιμασία για την αντιμετώπιση κρίσεων με τη θέσπιση καλύτερων κανόνων συντονισμού για μείωση της ζήτησης και τη δημιουργία της δυνατότητας καθιέρωσης υποχρεωτικών μειώσεων της ζήτησης αερίου σε ενωσιακό επίπεδο, είναι συμπληρωματική προς τις ισχύουσες διατάξεις και τις πρόσφατες πρωτοβουλίες στον ενεργειακό τομέα, κατοχυρώνοντας την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο και διασφαλίζοντας τον συντονισμό μεταξύ των μέτρων μείωσης της ζήτησης σε ολόκληρη την ΕΕ.

•Συνέπεια με άλλες πολιτικές της Ένωσης

2.ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ, ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ

•Νομική βάση

Νομική βάση της παρούσας πράξης είναι το άρθρο 122 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: ΣΛΕΕ).

Η τρέχουσα και εν εξελίξει έλλειψη εφοδιασμού με αέριο συνιστά σοβαρή δυσκολία εφοδιασμού με ενεργειακό προϊόν σύμφωνα με το άρθρο 122 της ΣΛΕΕ. Η ΕΕ δεν έχει ακόμη αντικαταστήσει πλήρως τον εφοδιασμό με ρωσικό αέριο και επί του παρόντος βασίζεται στο ρωσικό αέριο για λιγότερο από το 10 % των εισαγωγών μέσω αγωγών. Η πλήρης διακοπή των εν λόγω εισαγωγών θα οδηγούσε σε ανεπαρκή επίπεδα αποθήκευσης τον Νοέμβριο και σε πλήρη εξάντληση των αποθεμάτων της ΕΕ κατά τη χειμερινή περίοδο, εκθέτοντας, ως εκ τούτου, την ΕΕ σε σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Επιπλέον, οι τρέχουσες εξαιρετικά υψηλές τιμές, διπλάσιες από την ιστορική τους τάση, υπογραμμίζουν την ανάγκη ανάληψης επείγουσας δράσης για την περαιτέρω μείωση των τιμών αερίου στην Ευρώπη και τη διατήρηση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας της οικονομίας της ΕΕ. Ως εκ τούτου, οι ηγέτες της ΕΕ και η Επιτροπή έχουν επισημάνει την επείγουσα ανάγκη λήψης συνεχιζόμενων μέτρων για πιο συντονισμένη και άμεση δράση, προκειμένου να γίνει καλύτερη προετοιμασία για πιθανές περαιτέρω διαταραχές του εφοδιασμού με αέριο κατά τη διάρκεια του έτους. Τα μέτρα προς συνέχιση δυνάμει της πράξης για περιορισμένο χρονικό διάστημα παρέχουν σε όλα τα κράτη μέλη τη δυνατότητα να προετοιμαστούν για πιθανές περαιτέρω ελλείψεις εφοδιασμού με συντονισμένο τρόπο, με πνεύμα αλληλεγγύης. Η χρονικά περιορισμένη παράταση, καθώς και οι στοχευμένες τροποποιήσεις, των μέτρων που λαμβάνονται δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 θα παράσχουν επίσης στην ΕΕ και στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να αξιολογήσουν τις επιπτώσεις των εν λόγω μέτρων και να προτείνουν και να εγκρίνουν μόνιμες τροποποιήσεις του συνήθους νομικού πλαισίου για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο, όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938. Ως εκ τούτου, θεωρείται σκόπιμο να βασιστεί η προτεινόμενη πράξη στο άρθρο 122 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ.

•Επικουρικότητα (σε περίπτωση μη αποκλειστικής αρμοδιότητας)

Τα μέτρα που σχεδιάζεται να συνεχιστούν δυνάμει της παρούσας πρωτοβουλίας συνάδουν πλήρως με την αρχή της επικουρικότητας. Λόγω της κλίμακας και των σημαντικών επιπτώσεων περαιτέρω περικοπών στον εφοδιασμό με αέριο εκ μέρους της Ρωσίας, είναι αναγκαία η ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ. Χρειάζεται συνέχιση της συντονισμένης προσέγγισης μέσω μείωσης της ζήτησης σε ενωσιακό επίπεδο, με πνεύμα αλληλεγγύης, για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου πιθανών σοβαρών διαταραχών κατά τους χειμερινούς μήνες κατά τους οποίους η κατανάλωση αερίου θα είναι υψηλότερη και τα κράτη μέλη θα πρέπει να βασίζονται εν μέρει στο αέριο που έχει αποθηκευτεί κατά τη διάρκεια της περιόδου έγχυσης.

Δεδομένου του πρωτοφανούς χαρακτήρα της κρίσης εφοδιασμού με αέριο και των διασυνοριακών επιπτώσεών της, καθώς και του επιπέδου ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς ενέργειας της ΕΕ, εξακολουθεί να δικαιολογείται η ανάληψη δράσης σε επίπεδο Ένωσης, διότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν, ενεργώντας μεμονωμένα, να αντιμετωπίσουν με επαρκώς αποτελεσματικό και συντονισμένο τρόπο τον κίνδυνο σοβαρών οικονομικών δυσχερειών που προκύπτουν από αυξήσεις των τιμών ή σημαντικές διαταραχές του εφοδιασμού. Μόνο η συνεχιζόμενη δράση της ΕΕ που διαπνέεται από πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών μπορεί να διασφαλίσει ότι οι διαταραχές στον εφοδιασμό δεν θα οδηγήσουν σε μακροχρόνιες αρνητικές επιπτώσεις για τους πολίτες και την οικονομία.

Λόγω της κλίμακας και των αποτελεσμάτων του, ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα σε ενωσιακό επίπεδο, συνεπώς η Ένωση μπορεί να εγκρίνει μέτρα, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, όπως ορίζεται στο άρθρο 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

•Αναλογικότητα

Η πρωτοβουλία είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας. Εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 122 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ. Η παρέμβαση σε επίπεδο πολιτικής είναι αναλογική με τη διάσταση και τον χαρακτήρα των προβλημάτων που έχουν καθοριστεί και την επίτευξη των στόχων που έχουν οριστεί.

Δεδομένης της πρωτοφανούς γεωπολιτικής κατάστασης και της σημαντικής απειλής για τους πολίτες και την οικονομία της ΕΕ, υπάρχει σαφής ανάγκη για συνέχιση της συντονισμένης δράσης. Επομένως, η πρόταση δεν υπερβαίνει τα αναγκαία για την επίτευξη των στόχων που καθορίζονται στην παρούσα πράξη. Τα μέτρα που προτείνεται να συνεχιστούν θεωρούνται αναλογικά και βασίζονται, στο μέτρο του δυνατού, σε υφιστάμενες προσεγγίσεις, όπως τα υφιστάμενα επίπεδα κρίσης και τα σχέδια έκτακτης ανάγκης που έχουν καταρτιστεί σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938.

Η παρούσα πρόταση καθορίζει το τελικό αποτέλεσμα που πρέπει να επιτευχθεί, με τη μορφή διαδικασίας για τον καθορισμό νομικά δεσμευτικής υποχρέωσης μείωσης της ενέργειας για τα κράτη μέλη, παρέχοντας παράλληλα στα κράτη μέλη πλήρη αυτονομία όσον αφορά την επιλογή των πλέον αποτελεσματικών μέσων για την εκπλήρωση της εν λόγω υποχρέωσης σύμφωνα με τις εθνικές τους ιδιαιτερότητες και τα μέτρα που προβλέπονται ήδη στα εθνικά σχέδια έκτακτης ανάγκης.

•Επιλογή της νομικής πράξης

Λαμβάνοντας υπόψη τη διάσταση της ενεργειακής κρίσης και το μέγεθος των κοινωνικών, οικονομικών και δημοσιονομικών επιπτώσεών της, η Επιτροπή κρίνει σκόπιμο να ενεργήσει με κανονισμό γενικής εμβέλειας και άμεσης ισχύος και εφαρμογής. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός γρήγορου και ομοιόμορφου μηχανισμού συνεργασίας σε ενωσιακό επίπεδο.

3.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΩΝ, ΤΩΝ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΩΝ ΜΕ ΤΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΚΤΙΜΗΣΕΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

•Διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη

•Θεμελιώδη δικαιώματα

4.ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

5.ΣΥΝΟΨΗ ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ

Με βάση τα πορίσματα της έκθεσης βάσει του άρθρου 9, οι προτεινόμενες αλλαγές είναι στοχευμένες και με περιορισμένο πεδίο εφαρμογής για την παράταση της μείωσης της ζήτησης μετά τη λήξη της περιόδου του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 έως το τέλος του επόμενου χειμώνα:

Στο άρθρο 2, η περίοδος αναφοράς με βάση την οποία μετράται η μείωση προτείνεται να αλλάξει, από 1η Αυγούστου 2017 έως 31 Μαρτίου 2022 στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369, σε 1η Απριλίου 2017 έως 31 Μαρτίου 2022.

Στο άρθρο 3, η περίοδος από 1η Αυγούστου έως 2022 έως 31 Μαρτίου 2023 για τη μείωση της κατανάλωσης αερίου από τα κράτη μέλη σε εθελοντική βάση αντικαθίσταται με την περίοδο από 1η Απριλίου 2023 έως 31 Μαρτίου 2024.

Στο άρθρο 5, η περίοδος από 1η Αυγούστου έως 2022 έως 31 Μαρτίου 2023 για τη μείωση της κατανάλωσης αερίου από τα κράτη μέλη σε υποχρεωτική βάση, όταν κηρύσσεται κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση από το Συμβούλιο κατόπιν πρότασης της Επιτροπής, αντικαθίσταται με την περίοδο από 1η Απριλίου 2023 έως 31 Μαρτίου 2024.

Στο άρθρο 8, η διμηνιαία υποβολή εκθέσεων σχετικά με τη μείωση της ζήτησης που επιτυγχάνεται αντικαθίσταται με μηνιαία υποβολή εκθέσεων σχετικά με τη μείωση της ζήτησης για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, τη βιομηχανία και τα νοικοκυριά και τις υπηρεσίες, σύμφωνα με τους υφιστάμενους ορισμούς και συμβάσεις της Eurostat.

Στα άρθρα 9 και 10, η ημερομηνία επανεξέτασης από την Επιτροπή και η περίοδος εφαρμογής του κανονισμού προσαρμόζονται, αντίστοιχα, ώστε να υπάρξει παράταση έως τις 31 Μαρτίου 2024. Εξακολουθούν να ισχύουν οι υφιστάμενες διατάξεις του άρθρου 5 που αναγνωρίζουν ειδικές εθνικές περιστάσεις σε περίπτωση υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης όταν κηρύσσεται κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση. Αυτό ισχύει ιδίως όσον αφορά τις απαλλαγές για κράτη μέλη που δεν είναι άμεσα διασυνδεδεμένα με διασυνδεδεμένο σύστημα αερίου, τη δυνατότητα να λαμβάνεται υπόψη το αέριο που καταναλώνεται ως προϊόν εφοδιασμού κατά την περίοδο αναφοράς, τη δυνατότητα περιορισμού της μείωσης σε περίπτωση χαμηλής δυναμικότητας εξαγωγής ήδη σε μέγιστη χρήση και, τέλος, σε περίπτωση κινδύνου κρίσης ηλεκτρικής ενέργειας, μεταξύ άλλων όταν το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας έχει αποσυγχρονιστεί από σύστημα τρίτης χώρας.

2023/0087 (NLE)

Πρόταση

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 όσον αφορά την παράταση της περιόδου μείωσης της ζήτησης για μέτρα μείωσης της ζήτησης αερίου και την ενίσχυση των διαδικασιών υποβολής εκθέσεων και παρακολούθησης της εφαρμογής τους

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,

Έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 122 παράγραφος 1,

Έχοντας υπόψη την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,

Εκτιμώντας τα ακόλουθα:

(1)Ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/1369( 3 ) του Συμβουλίου αποσκοπεί στην οικειοθελή και, εφόσον απαιτείται, υποχρεωτική μείωση της ζήτησης αερίου της Ένωσης, διευκολύνοντας την πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης και εξασφαλίζοντας καλύτερη προετοιμασία για την αντιμετώπιση τυχόν περαιτέρω διαταραχών του εφοδιασμού. Ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/1369 εκδόθηκε βάσει του άρθρου 122 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: ΣΛΕΕ) ενόψει της επικείμενης κρίσης εφοδιασμού με αέριο που προκλήθηκε από την απρόκλητη και αδικαιολόγητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 και της ανάγκης να αντιδράσει η Ένωση με προσωρινά μέτρα σε πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών.

(2)Σύμφωνα με το άρθρο 3 του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369, τα κράτη μέλη έπρεπε να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να μειώσουν την κατανάλωση αερίου κατά 15 % από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023. Σε περίπτωση που τα εθελοντικά μέτρα μείωσης της ζήτησης αποδεικνύονταν ανεπαρκή για την αντιμετώπιση του κινδύνου σοβαρής έλλειψης εφοδιασμού, το Συμβούλιο, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής, εξουσιοδοτείτο να κηρύξει κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση σύμφωνα με το άρθρο 4 του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369, η οποία θα επέσυρε την υποχρεωτική μείωση της ζήτησης. Τους τελευταίους μήνες, τα κράτη μέλη εργάστηκαν επιμελώς και θέσπισαν μέτρα με στόχο τη μείωση της αντίστοιχης ζήτησης αερίου κατά 15 %, σε πνεύμα αλληλεγγύης. Τούτο έχει ήδη επιφέρει πραγματικές μειώσεις της ζήτησης αερίου σε ολόκληρη την Ένωση κατά περισσότερο από 15 % μεταξύ του Αυγούστου του 2022 και του Ιανουαρίου του 2023.

(3)Ωστόσο, εξακολουθούν να υφίστανται σοβαρές δυσκολίες όσον αφορά την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Η παγκόσμια κατάσταση στην αγορά αερίου δεν έχει βελτιωθεί από τον Φεβρουάριο του 2022 και η Ένωση εξακολουθεί να βασίζεται σε ορισμένες ποσότητες ρωσικού αερίου για την κάλυψη της συνολικής ζήτησης αερίου, παρά τη μείωση της ζήτησης που επετεύχθη βάσει του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369. Η περικοπή της ζήτησης ενέργειας για τους πολίτες της Ένωσης απεφεύχθη κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους χάρη σε αποτελεσματικά μέτρα για την επαναπλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης και τη μείωση της ζήτησης. Ωστόσο, 11 κράτη μέλη εξακολουθούν να βρίσκονται σε επίπεδο έγκαιρης προειδοποίησης και ένα σε επίπεδο επιφυλακής σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938. Ως εκ τούτου, δεδομένου ότι οι τιμές του αερίου εξακολουθούν να είναι εξαιρετικά υψηλές και ο παγκόσμιος εφοδιασμός δεν έχει βελτιωθεί από τον Αύγουστο του 2022, μήνα κατά τον οποίο εκδόθηκε ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/1369, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να παραταθούν τα μέτρα που συνέβαλαν στην αναχαίτιση της κρίσης, ειδικά η συνέχιση της μείωσης της ζήτησης. Τυχόν αναστολή των μέτρων μείωσης της ζήτησης θα επέφερε αλλαγές στην εύθραυστη σταθερή κατάσταση που έχει επιτύχει μέχρι στιγμής η ΕΕ και θα υπονόμευε την ανθεκτικότητα σε ενδεχόμενες μελλοντικές εξελίξεις, όπως η πλήρης αναστολή των ρωσικών εισαγωγών. Ως εκ τούτου, είναι επείγον να αποτραπεί η έκθεση της Ένωσης στην έλλειψη αερίου και στην υψηλή αστάθεια των τιμών.

(4)Λόγω της σημαντικής μείωσης των ρωσικών εισαγωγών αερίου αγωγών κατά το προηγούμενο έτος, η ικανότητα της Ένωσης για επαναπλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσής της είναι επί του παρόντος σημαντικά μειωμένη, επίσης σε σύγκριση με την κατάσταση που επικρατούσε το καλοκαίρι του 2022. Ενώ η ενεργειακή κρίση είχε ήδη ξεκινήσει πέρυσι, κατά τη διάρκεια του 2022 η Ένωση κατόρθωσε να εισαγάγει περίπου 60 bcm αερίου από τη Ρωσία για πλήρωση εγκαταστάσεων αποθήκευσης, συμπεριλαμβανομένης της διαμετακόμισης μέσω του αγωγού NordStream 1· ωστόσο, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2022, η Ρωσία διέκοψε και τελικά ανέστειλε εντελώς τον εφοδιασμό με αέριο μέσω του εν λόγω αγωγού, ο οποίος τον Σεπτέμβριο του 2022 υπέστη ζημίες από δολιοφθορά σε τέτοιο βαθμό, ώστε επί του παρόντος αδυνατεί να μεταφέρει αέριο και δεν θα είναι σε θέση να το πράξει στο ορατό μέλλον. Με τα σημερινά επίπεδα εισαγωγών αερίου αγωγών, η Ένωση θα λάβει το πολύ 20 bcm ρωσικών εισαγωγών μέσω αγωγών, και μόνο στην περίπτωση που αυτές οι αναξιόπιστες εισαγωγές δεν διαταραχθούν ολωσδιόλου. Ως εκ τούτου, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να εμφανιστούν ελλείψεις αερίου στην Ένωση κατά τη διάρκεια του επικείμενου χειμώνα 2023-2024.

(5)Τούτες οι σοβαρές δυσκολίες επιδεινώνονται από ορισμένους πρόσθετους κινδύνους και νέα στοιχεία, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται i) η ανάκαμψη της ασιατικής ζήτησης ΥΦΑ που μειώνει τη διαθεσιμότητα αερίου στην παγκόσμια αγορά αερίου, ii) οι καιρικές συνθήκες που πρόσφατα επιδεινώθηκαν περαιτέρω, επηρεάζοντας έτσι την αποθήκευση υδροηλεκτρικής ενέργειας και την πυρηνική παραγωγή λόγω της χαμηλής στάθμης των υδάτων, iii) οι νέες τεχνικές εξελίξεις που αυξάνουν τους κινδύνους αβεβαιότητας όσον αφορά τη διαθεσιμότητα της υφιστάμενης πυρηνικής παραγωγής και απαιτούν μεγαλύτερη προσφυγή στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καύση αερίου, και iv) περαιτέρω πιθανές διαταραχές του εφοδιασμού με αέριο, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους αναστολής των εισαγωγών αερίου από τη Ρωσία.

(6)Τούτες οι επίμονες και νέες σοβαρές δυσκολίες επηρεάζουν την κάλυψη της ζήτησης αερίου της Ένωσης, ιδίως δε την έγκαιρη και αποτελεσματική πλήρωση των υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης για τον χειμώνα 2023-2024, καθώς και την επάρκεια μεταξύ προσφοράς και ζήτησης κατά τη διάρκεια του προσεχούς χειμώνα.

(7)Σύμφωνα με το άρθρο 9 του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369, η Επιτροπή προέβη σε επανεξέταση του εν λόγω κανονισμού, τα αποτελέσματα της οποίας συνοψίζονται στην έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο. Στο πλαίσιο της έκθεσης αναλύονται διάφορα σενάρια, με και χωρίς παράταση των προσπαθειών μείωσης της ζήτησης βάσει του κανονισμού, συμπεριλαμβανομένης επτάμηνης παράτασης από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο του 2023, οκτάμηνης παράτασης από τον Αύγουστο του 2023 έως τον Μάρτιο του 2024 και μονοετούς παράτασης από τον Απρίλιο του 2023 έως τον Μάρτιο του 2024. Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, χωρίς συνεχιζόμενη μείωση της ζήτησης, τα επίπεδα αποθήκευσης θα ανέλθουν μόλις στα 69 bcm έως τα τέλη Οκτωβρίου του 2023, σημαντικά χαμηλότερα δηλαδή από τον στόχο του 90 % (89,4 bcm) για την 1η Νοεμβρίου, ο οποίος ετέθη με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1032, και ότι τα επίπεδα αποθήκευσης θα εξαντληθούν εντελώς έως τον Φεβρουάριο του 2024.

(8)Όσον αφορά τα διάφορα σενάρια που αξιολογούνται στην έκθεση, σε περίπτωση επτάμηνης παράτασης από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο του 2023, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης θα έχουν πληρωθεί επαρκώς έως τα τέλη του καλοκαιριού του 2023 (95 bcm έως τα τέλη Οκτωβρίου του 2023, επιτυγχάνοντας τον στόχο του 90 %). Ωστόσο, επειδή η ζήτηση αερίου, ακόμη και σε έναν κανονικό χειμώνα, είναι διπλάσια από το καλοκαίρι, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης θα εξαντληθούν σχεδόν εντελώς έως τα τέλη του επόμενου χειμώνα (9 bcm έως τα τέλη Μαρτίου του 2024). Τούτο συνεπάγεται εξαιρετικά σοβαρές ανησυχίες για την ασφάλεια του εφοδιασμού και καθιστά πολύ δύσκολη την επαρκή πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης για τον επόμενο χειμώνα. Σε περίπτωση οκτάμηνης παράτασης από τον Αύγουστο του 2023 έως τον Μάρτιο του 2024, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης θα πληρωθούν με πολύ αργούς ρυθμούς, φθάνοντας μόλις τα 80 bcm έως τα τέλη Οκτωβρίου του 2023, ποσότητα σημαντικά χαμηλότερη του στόχου, τα δε επίπεδα αποθήκευσης θα μειωθούν κάτω από το 30 % έως τα τέλη του ερχόμενου χειμώνα (κάτω των 28 bcm), προκαλώντας σοβαρές ανησυχίες για την ασφάλεια του εφοδιασμού και δυσχεραίνοντας την επαρκή πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης για τον επόμενο χειμώνα. Μόνο σε περίπτωση μονοετούς παράτασης με συνεχή μείωση της ζήτησης κατά 15 % από τον Απρίλιο του 2023 έως τον Μάρτιο του 2024 θα μπορούσαν τα επίπεδα αποθήκευσης να επιτύχουν τον στόχο αποθήκευσης του 90 % για την 1η Νοεμβρίου και να φθάσουν τα 89,4 bcm έως την 1η Νοεμβρίου 2023, τα δε κράτη μέλη θα μπορούσαν να βρίσκονται σε καλό δρόμο όσον αφορά τον αντίστοιχο στόχο τους για την 1η Μαΐου, με αποθήκευση 43 bcm σε επίπεδο ΕΕ έως τα τέλη Μαρτίου 2024.

(9)Με βάση τα ανωτέρω, η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι αναγκαία η συνεχιζόμενη μείωση της ζήτησης κατά 15 % για διάστημα 12 μηνών έως τα τέλη Μαρτίου 2024, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη μπορούν να συμμορφωθούν με τον στόχο αποθήκευσης του 90 % που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1032, ο οποίος είναι επιβεβλημένος για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο, και για να αποφευχθεί τυχόν κενό εφοδιασμού τον επόμενο χειμώνα.

(10)Τα κράτη μέλη μπορούν μεν να αποφασίσουν ποια μέτρα είναι καταλληλότερα για τη διασφάλιση της επίτευξης των στόχων αποθήκευσης, τούτο δεν μπορεί ωστόσο να επιτευχθεί χωρίς μέτρα μείωσης της ζήτησης. Πράγματι, η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν θα υπήρχαν επαρκείς ποσότητες αερίου στην αγορά για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων σε όλα τα κράτη μέλη. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχουν όλα τα κράτη μέλη την υλική ικανότητα να πληρώσουν τις εγκαταστάσεις αποθήκευσής τους σε επαρκή επίπεδα, με αποτέλεσμα να προκύπτουν σοβαρές δυσκολίες για την ασφάλεια του εφοδιασμού στα τέλη του χειμώνα 2023-2024.

(11)Η έκθεση αναφέρει επίσης ότι, κατά την περίοδο από την 1η Απριλίου 2023 έως την 31η Μαρτίου 2024, απαιτείται μείωση της κατανάλωσης αερίου ανάλογη με εκείνη που προβλέπεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369. Η απαιτούμενη παρατεταμένη μείωση θα αντιστοιχεί σε μείωση κατά 15 % για την περίοδο από την 1η Απριλίου 2023 έως τον Μάρτιο του 2024 σε σύγκριση με την περίοδο αναφοράς από την 1η Απριλίου 2017 έως την 31η Μαρτίου 2022. Η παράταση των μέτρων μείωσης της ζήτησης και η επιμήκυνση της περιόδου μείωσης θα παράσχουν επίσης ευελιξία στην αγορά ώστε να συγκρατηθεί η αστάθεια των τιμών του αερίου και να αποφευχθούν εκτινάξεις των τιμών, όπως αυτές που παρατηρήθηκαν το 2022.

(12)Δεδομένης της σημερινής λεπτής ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, ακόμη και μια μέτρια διαταραχή μπορεί να έχει δραματικές επιπτώσεις στην αγορά αερίου. Η υποχρέωση πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης αερίου ισχύει εκτός εάν έχει κηρυχθεί ενωσιακή ή περιφερειακή κατάσταση έκτακτης ανάγκης σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938. Ως εκ τούτου, τυχόν αιφνίδια διαταραχή της τάξης του 10 % στις εισαγωγές αερίου μέσω αγωγών στην Ένωση θα επιφέρει είτε την επιβολή δραστικών μεμονωμένων μέτρων από τα κράτη μέλη για τη συμμόρφωση με την υποχρέωση που υπέχουν περί πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσής τους είτε την κήρυξη ενωσιακής ή περιφερειακής κατάστασης έκτακτης ανάγκης, εκτός εάν εξακολουθήσει η εθελοντική συντονισμένη μείωση της ζήτησης. Αυτή η παρατεταμένη συντονισμένη μείωση της ζήτησης από όλα τα κράτη μέλη σε πνεύμα αλληλεγγύης είναι απαραίτητη για την επαναπλήρωση της δυναμικότητας αποθήκευσης με αποτελεσματικό τρόπο και ελάχιστες διαταραχές της αγοράς, η οποία παραμένει επιτακτική για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο πριν από τον χειμώνα 2023-2024.

(13)Η παράταση αποτελεί μέτρο έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση επίμονων και νέων σοβαρών δυσκολιών στον ενεργειακό εφοδιασμό, οι οποίες συνεπάγονται τον κίνδυνο επικείμενης κρίσης και απαιτούν την προσαρμογή της περιόδου μείωσης της ζήτησης αερίου, τόσο προκειμένου να παραταθεί η εθελοντική μείωση της ζήτησης αερίου, όσο και προκειμένου να διασφαλιστεί η δυνατότητα κήρυξης κατάστασης επιφυλακής στην Ένωση και ενεργοποίησης της αντίστοιχης υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης αερίου μετά τον Μάρτιο του 2023.

(14)Η τρέχουσα κρίση εκθέτει ολόκληρη την Ένωση σε κινδύνους έλλειψης ενέργειας και υψηλών τιμών ενέργειας. Δεδομένου ότι η Ένωση αποτελεί ενιαία αγορά, τυχόν έλλειψη αερίου σε ένα κράτος μέλος θα είχε σοβαρές συνέπειες σε όλα τα άλλα κράτη μέλη λόγω έλλειψης φυσικού εφοδιασμού με αέριο, αστάθειας των τιμών ή διαταραχής των βιομηχανικών αλυσίδων λόγω πιθανών περικοπών συγκεκριμένων βιομηχανιών σε ένα κράτος μέλος. Επιπλέον, σε πνεύμα αλληλεγγύης, όλα τα κράτη μέλη μπορούν να συμβάλουν στη συνέχιση της μείωσης των κινδύνων έλλειψης ενέργειας και να περιορίσουν την αστάθεια των τιμών του αερίου μειώνοντας όλα τη ζήτησή τους. Ο δυνητικός θετικός αντίκτυπος αυτού του πνεύματος αλληλεγγύης έχει μάλιστα αυξηθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους με την ανάπτυξη νέων ικανοτήτων διασύνδεσης προς την Ανατολή και πρόσθετων ικανοτήτων εισαγωγής ΥΦΑ που συνδέουν με καλύτερο τρόπο, φυσικά ή εικονικά, τα κράτη μέλη με εγκαταστάσεις επαναεριοποίησης ΥΦΑ.

(15)Η ανάγκη ανάληψης δράσης είναι επείγουσα, καθώς η περίοδος πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης αρχίζει τον Απρίλιο του 2023. Δεδομένων των επίμονων και νέων σοβαρών δυσκολιών που περιγράφονται ανωτέρω, η μη παράταση της συντονισμένης μείωσης της ζήτησης εγκαίρως πριν από την πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης θα είχε άμεσες επιπτώσεις στην πορεία πλήρωσης των αποθεμάτων και/ή στις συνθήκες της αγοράς που επηρεάζουν την ασφάλεια του εφοδιασμού και την αστάθεια των τιμών.

(16)Το άρθρο 122 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ δίνει τη δυνατότητα στο Συμβούλιο να αποφασίζει, βάσει προτάσεως της Επιτροπής και με πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ κρατών μελών, σχετικά με τα κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση της οικονομικής κατάστασης, ιδίως εάν ανακύψουν σοβαρές δυσκολίες στον εφοδιασμό με ορισμένα προϊόντα, ιδίως στον τομέα της ενέργειας. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, η τρέχουσα κρίση στον εφοδιασμό με αέριο, ένα ενεργειακό προϊόν, συνιστά τέτοια κατάσταση. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαία η προσωρινή παράταση, καθώς και οι στοχευμένες τροποποιήσεις, των μέτρων που λαμβάνονται δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η τρέχουσα κατάσταση με πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ κρατών μελών. Ως εκ τούτου, θεωρείται σκόπιμο να βασιστεί η προτεινόμενη πράξη στο άρθρο 122 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ.

(17)Σύμφωνα με το άρθρο 8 του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369, τα κράτη μέλη υποβάλλουν στην Επιτροπή έκθεση σχετικά με την επιτευχθείσα μείωση της ζήτησης κάθε δύο μήνες, το αργότερο έως τη 15η ημέρα του επόμενου μήνα, μέσω της Eurostat. Ωστόσο, η πείρα έχει δείξει ότι η δίμηνη περίοδος υποβολής εκθέσεων δεν επαρκεί για την παροχή επικαιροποιημένων αριθμητικών στοιχείων προκειμένου να ληφθεί αποτελεσματική απόφαση σχετικά με την πρόταση κήρυξης κατάστασης επιφυλακής στην Ένωση. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλλουν κάθε μήνα έκθεση σχετικά με την κατανάλωση αερίου ώστε να αξιολογούν την επιτευχθείσα μείωση της ζήτησης. Για την καλύτερη στόχευση των μέτρων μείωσης της ζήτησης, η παρακολούθηση της κατανάλωσης αερίου σε επίπεδο κρατών μελών και Ένωσης και η εφαρμογή του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να βασίζονται σε υποβολή εκθέσεων που θα περιλαμβάνει ανάλυση της κατανάλωσης αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, για τα νοικοκυριά και για τις υπηρεσίες σύμφωνα με τους ορισμούς και τις συμβάσεις που ορίζονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1099/2008 για τις στατιστικές ενέργειας.

(18)Σύμφωνα με το άρθρο 9 του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369, η Επιτροπή προβαίνει σε επανεξέταση, βάσει των πορισμάτων της οποίας η Επιτροπή δύναται να προτείνει την παράταση της περιόδου εφαρμογής του παρόντος κανονισμού. Προκειμένου να δικαιολογηθεί η ενταύθα προτεινόμενη παράταση της εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369, θα πρέπει να οριστεί νέα ημερομηνία επανεξέτασης για την 1η Μαρτίου 2024.

(19)Τα παρατεινόμενα και τροποποιούμενα μέτρα μείωσης της ζήτησης θα πρέπει να είναι προσωρινά και να παραμείνουν σε ισχύ έως το τέλος της επόμενης χειμερινής περιόδου. Με βάση τη νέα επανεξέταση που θα πραγματοποιηθεί έως την 1η Μαρτίου 2024, η Επιτροπή θα πρέπει, κατά περίπτωση, να είναι σε θέση να προτείνει την παράταση της περιόδου εφαρμογής τους.

(20)Κατά συνέπεια, ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/1369 θα πρέπει να εφαρμοστεί έως την 31η Μαρτίου 2024. Οι τροποποιήσεις που επέρχονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1369 θα πρέπει να τεθούν σε ισχύ έως την 1η Απριλίου 2023, δεδομένου ότι αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχιση της μείωσης της ζήτησης κατά 15 % για διάστημα 12 μηνών, από τον Απρίλιο του 2023 έως το τέλος Μαρτίου 2024, και να δοθεί η δυνατότητα στους οικονομικούς φορείς, στα κράτη μέλη και στην Επιτροπή να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για την επίτευξη του εν λόγω στόχου.

(21)Επομένως, ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/1369 θα πρέπει να τροποποιηθεί αναλόγως,

ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΟΝ ΠΑΡΟΝΤΑ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ:

Άρθρο 1

Τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/1369 τροποποιείται ως εξής:

1)Στο άρθρο 2, τα σημεία 5) και 6) αντικαθίστανται από το ακόλουθο κείμενο:

α)«5) “κατανάλωση αναφοράς αερίου”: ο όγκος της μέσης κατανάλωσης αερίου σε ένα κράτος μέλος κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς· για τα κράτη μέλη όπου η κατανάλωση αερίου αυξήθηκε κατά τουλάχιστον 8 % την περίοδο από την 1η Απριλίου 2021 έως την 31η Μαρτίου 2022 σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση αερίου κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς, η «κατανάλωση αναφοράς αερίου» νοείται απλώς ως ο όγκος της κατανάλωσης αερίου κατά την περίοδο από την 1η Απριλίου 2021 έως την 31η Μαρτίου 2022·

β)«6) “περίοδος αναφοράς”: η περίοδος από την 1η Απριλίου 2017 έως την 31η Μαρτίου 2022.

2)Το άρθρο 3 αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

Άρθρο 3

Εθελοντική μείωση της ζήτησης

Τα κράτη μέλη καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να μειώσουν την εθνική τους κατανάλωση αερίου κατά την περίοδο από την 1η Απριλίου 2023 έως την 31η Μαρτίου 2024 τουλάχιστον κατά 15 % σε σύγκριση με τη μέση εθνική τους κατανάλωση αερίου κατά την περίοδο από την 1η Απριλίου 2017 έως την 31η Μαρτίου 2022 («εθελοντική μείωση της ζήτησης»). Τα άρθρα 6, 7 και 8 εφαρμόζονται στα εν λόγω μέτρα εθελοντικής μείωσης της ζήτησης.

3)στο άρθρο 5, η παράγραφος 2 αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο: «2. Για τους σκοπούς της υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης, για όσο διάστημα διαρκεί η κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση, η κατανάλωση αερίου σε κάθε κράτος μέλος κατά την περίοδο από την 1η Απριλίου 2023 έως την 31η Μαρτίου 2024 («περίοδος μείωσης») είναι κατά 15 % χαμηλότερη σε σύγκριση με την οικεία κατανάλωση αναφοράς. Κάθε μείωση της ζήτησης που επιτυγχάνουν τα κράτη μέλη κατά τη διάρκεια της περιόδου πριν από την κήρυξη της κατάστασης επιφυλακής στην Ένωση λαμβάνεται υπόψη για τους σκοπούς της υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης.

4)στο άρθρο 8, η παράγραφος 1 αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

«1. Η αρμόδια αρχή κάθε κράτους μέλους παρακολουθεί την εφαρμογή των μέτρων μείωσης της ζήτησης στην επικράτειά του. Τα κράτη μέλη υποβάλλουν έκθεση στην Επιτροπή σχετικά με την κατανάλωση αερίου (σε terajoules, TJ) κάθε μήνα, το αργότερο έως τη 15η ημέρα του επόμενου μήνα. Τα κράτη μέλη περιλαμβάνουν στις εκθέσεις τους ανάλυση της μείωσης της ζήτησης αερίου ανά τομέα, συμπεριλαμβανομένης της ζήτησης αερίου για τους ακόλουθους τομείς:

α)    εισροή για παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας·

β)    τελική κατανάλωση ενέργειας στη βιομηχανία·

γ)    τελική κατανάλωση ενέργειας στα νοικοκυριά και τις υπηρεσίες.

Για τους σκοπούς της παρούσας παραγράφου, ισχύουν οι ορισμοί και οι συμβάσεις που καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1099/2008 για τις στατιστικές ενέργειας.

Η ΣΟΦΑ επικουρεί την Επιτροπή στην παρακολούθηση της εθελοντικής και της υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης.»

5)στο άρθρο 9 η ημερομηνία «1η Μαΐου 2023» αντικαθίσταται από την ημερομηνία «1η Μαρτίου 2024»·

6)στο άρθρο 10, το δεύτερο εδάφιο αντικαθίσταται από το ακόλουθο κείμενο:

«Εφαρμόζεται έως την 31η Μαρτίου 2024».

Άρθρο 2

Έναρξη ισχύος και εφαρμογή

Ο παρών κανονισμός αρχίζει να ισχύει από την 1η Απριλίου 2023.

Εφαρμόζεται έως την 31η Μαρτίου 2024.

Ο παρών κανονισμός είναι δεσμευτικός ως προς όλα τα μέρη του και ισχύει άμεσα σε κάθε κράτος μέλος.

Βρυξέλλες,

(1)    https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/2872

(2)    Έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο σχετικά με την επανεξέταση του κανονισμού (ΕΕ) 2022/1369 (COM(2023) 173) και συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (SWD (2023) 63)

(3)    ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) 2022/1369 ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ, της 5ης Αυγούστου 2022, σχετικά με συντονισμένα μέτρα μείωσης της ζήτησης αερίου (ΕΕ L 206 της 8.8.2022, σ. 1).