ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 12.10.2022

COM(2022) 528 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Ανακοίνωση του 2022 σχετικά με την πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ

{SWD(2022) 332 final} - {SWD(2022) 333 final} - {SWD(2022) 334 final} - {SWD(2022) 335 final} - {SWD(2022) 336 final} - {SWD(2022) 337 final} - {SWD(2022) 338 final}

I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ    

Η αρχή του 2022 σημαδεύτηκε από τον απρόκλητο και αδικαιολόγητο επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας — μια απότομη προσγείωση σε μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα. Λόγω του πολέμου, η διεύρυνση της ΕΕ βρίσκεται εκ νέου στην κορυφή της ευρωπαϊκής ατζέντας.

Την άνοιξη του 2022, η Ουκρανία, η Δημοκρατία της Μολδαβίας και η Γεωργία υπέβαλαν τις αιτήσεις τους για προσχώρηση στην ΕΕ και στις 17 Ιουνίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τις γνώμες 1 της, όπως ζητήθηκε από το Συμβούλιο. Η Επιτροπή συνέστησε να δοθεί ευρωπαϊκή προοπτική στην Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία. Συνέστησε επίσης να χορηγηθεί καθεστώς υποψήφιας χώρας στην Ουκρανία και τη Μολδαβία, υπό την προϋπόθεση ότι θα ληφθούν μέτρα σε διάφορους τομείς, και στη Γεωργία μόλις αντιμετωπιστούν ορισμένα θέματα προτεραιότητας. Στις 23 Ιουνίου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις συστάσεις της Επιτροπής, αναγνωρίζοντας την ευρωπαϊκή προοπτική των τριών υποψήφιων χωρών και χορηγώντας στην Ουκρανία και τη Μολδαβία το καθεστώς υποψήφιας για ένταξη στην ΕΕ χώρας 2 . Στο πλαίσιο της τακτικής δέσμης μέτρων για τη διεύρυνση, στην οποία θα συμπεριληφθούν η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Γεωργία από το 2023, η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση σχετικά με την υλοποίηση των μέτρων/προτεραιοτήτων που προσδιορίζονται στις γνώμες της Επιτροπής σχετικά με τις αντίστοιχες αιτήσεις προσχώρησης. Επιπλέον, έως το τέλος του 2022, η Επιτροπή θα παρουσιάσει τις εκτιμήσεις της σχετικά με την ικανότητα των εν λόγω τριών χωρών να αναλάβουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ. Η ρωσική επίθεση κατέδειξε σαφέστερα από ποτέ ότι η προοπτική προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί ισχυρή βάση όχι μόνο για την ευημερία, αλλά και για την ειρήνη και την ασφάλεια.

Στο πλαίσιο αυτό, οι ηγέτες της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων συναντήθηκαν στις 23 Ιουνίου, πριν από τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Οι ηγέτες συζήτησαν την πρόοδο όσον αφορά την ολοκλήρωση της ΕΕ και τις προκλήσεις που απορρέουν από την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Η συνάντηση αποτέλεσε επίσης ευκαιρία να υπογραμμιστεί η σημασία της ευθυγράμμισης με τις αξίες της ΕΕ και την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), ένα ζήτημα που έχει αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία στο νέο γεωπολιτικό πλαίσιο. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη συμμετοχή των Δυτικών Βαλκανίων στα μέτρα της ΕΕ που αποσκοπούν στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της ρωσικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας για τον εφοδιασμό και την ανεξαρτησία όσον αφορά τα τρόφιμα και την ενέργεια, καθώς και στα μέτρα που αποσκοπούν στην ενίσχυση των ικανοτήτων κυβερνοασφάλειας και στη στήριξη της κοινωνικής ατζέντας, ιδίως με τη συμμετοχή των νέων στην οικονομία.

Η απόλυτη και αδιαμφισβήτητη προσήλωση των Δυτικών Βαλκανίων στην προοπτική προσχώρησης στην ΕΕ επιβεβαιώθηκε εκ νέου από τους ηγέτες της ΕΕ στις 23-24 Ιουνίου. Με βάση την αναθεωρημένη μεθοδολογία, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε να επιταχυνθεί η διαδικασία προσχώρησης και να προωθηθεί περαιτέρω η βαθμιαία ολοκλήρωση μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Δυτικών Βαλκανίων κατά τη διαδικασία διεύρυνσης, με αναστρέψιμο και αξιοκρατικό τρόπο. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθύμισε τη σημασία των μεταρρυθμίσεων, ιδίως στον τομέα του κράτους δικαίου, και ειδικότερα όσον αφορά την ανεξαρτησία και τη λειτουργία της δικαιοσύνης και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε εκ νέου την επείγουσα ανάγκη να σημειωθεί απτή πρόοδος στην επίλυση των εκκρεμών διμερών και περιφερειακών διαφορών, ιδίως μέσω του διαλόγου Βελιγραδίου-Πρίστινας για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου 3*. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε ότι είναι έτοιμο να χορηγήσει καθεστώς υποψήφιας χώρας στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και, για τον σκοπό αυτόν, κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει χωρίς καθυστέρηση έκθεση στο Συμβούλιο σχετικά με την υλοποίηση των 14 βασικών προτεραιοτήτων που περιλαμβάνονται στη γνώμη της, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις προτεραιότητες που συγκροτούν ουσιώδες σύνολο μεταρρυθμίσεων, ώστε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να επανέλθει για να αποφασίσει σχετικά με το ζήτημα.

Στις 19 Ιουλίου, πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες διακυβερνητικές διασκέψεις για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία οι οποίες σηματοδότησαν μια νέα φάση για την πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ. Η Επιτροπή άρχισε αμέσως την αναλυτική εξέταση του κεκτημένου της ΕΕ.

Οι γεωπολιτικές προκλήσεις, ιδίως η επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, έφεραν επίσης πιο κοντά την ΕΕ και τα Δυτικά Βαλκάνια και έχουν καταστήσει επιτακτική την πλήρη αλληλεγγύη μεταξύ τους. Η ΕΕ ενσωμάτωσε τα Δυτικά Βαλκάνια στις οικείες πρωτοβουλίες για την επισιτιστική και την ενεργειακή ασφάλεια ως αντίδραση στον πόλεμο. Η περιοχή συμμετέχει στον ευρωπαϊκό μηχανισμό για την αντιμετώπιση κρίσεων επισιτιστικής ασφάλειας και την ετοιμότητα έναντι αυτών, και κλήθηκε να συμμετάσχει στις κοινές αγορές αερίου, υγροποιημένου φυσικού αερίου και υδρογόνου της ΕΕ. Η Τουρκία 4 διαδραμάτισε σημαντικό διαμεσολαβητικό ρόλο στις άμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, καθώς και στις διαπραγματεύσεις που πραγματοποιήθηκαν τον Ιούλιο για την επίτευξη συμφωνίας για τα σιτηρά. Ως σημαντικός παραγωγός γεωργικών προϊόντων, αποτελεί στρατηγικό εταίρο όσον αφορά την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια.

Η Αλβανία, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Κόσοβο, η Βόρεια Μακεδονία και το Μαυροβούνιο ευθυγραμμίστηκαν με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ ως αντίδραση στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Η Σερβία και η Τουρκία μέχρι σήμερα δεν έχουν ευθυγραμμιστεί με τα μέτρα αυτά.

Η Τουρκία παραμένει υποψήφια για ένταξη χώρα και βασικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία είναι στάσιμες από το 2018. Η Τουρκία εξακολουθεί να απομακρύνεται από την ΕΕ, λόγω της συνεχιζόμενης οπισθοδρόμησης στους τομείς των θεμελιωδών δικαιωμάτων, της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, της οικονομικής διαχείρισης και της έλλειψης μεταρρυθμίσεων σε ορισμένα τομεακά ζητήματα. Όσον αφορά την Ανατολική Μεσόγειο, τον Ιούνιο του 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέφρασε βαθιά ανησυχία για τις πρόσφατες επανειλημμένες ενέργειες και δηλώσεις της Τουρκίας.

Τον Ιούνιο του 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο διεξήγαγε στρατηγική συζήτηση σχετικά με τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τους εταίρους της στην Ευρώπη. Στις 6 Οκτωβρίου 2022, πραγματοποιήθηκε στην Πράγα η πρώτη σύνοδος με ευρύτερη συμμετοχή ευρωπαϊκών χωρών, η λεγόμενη σύνοδος της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας. Πάνω από σαράντα ηγέτες ευρωπαϊκών χωρών συζήτησαν για την ενέργεια, την ασφάλεια, το κλίμα και την οικονομική κατάσταση στην Ευρώπη. Συζητήθηκε επίσης η μελλοντική κατεύθυνση της πλατφόρμας και ελήφθη απόφαση για τη διεξαγωγή της επόμενης συνόδου στη Μολδαβία. Το άτυπο αυτό πλαίσιο δεν θα αντικαταστήσει τις υφιστάμενες πολιτικές και τα μέσα της ΕΕ, ειδικότερα όσον αφορά τη διεύρυνση, και θα σέβεται πλήρως την αυτονομία λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επισκόπηση των βασικών εξελίξεων

Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει αναστατώσει τις αγορές ενέργειας, προκαλώντας αυξημένη αστάθεια των τιμών και ενεργειακή ανασφάλεια με αντίκτυπο στην ΕΕ και στην άμεση γειτονία της. Η αύξηση των τιμών της ενέργειας έχει επίσης αντίκτυπο σε άλλους τομείς, όπως οι μεταφορές (αύξηση των τιμών των καυσίμων) και η βιομηχανία (αύξηση των τιμών των πρώτων υλών και των λιπασμάτων). Εκτός από την ενέργεια, η κρίση είχε σημαντικό αντίκτυπο στον αγροδιατροφικό τομέα και σε άλλες αγορές, ιδίως όσον αφορά τη διαθεσιμότητα και την οικονομική προσιτότητα των τροφίμων, των σιτηρών και ορισμένων πρώτων υλών και όσον αφορά τις τιμές άλλων βασικών προϊόντων. Υπάρχει μεγάλο αναξιοποίητο δυναμικό για την ανάπτυξη βιώσιμων και υπεύθυνων στρατηγικών εταιρικών σχέσεων στον τομέα των κρίσιμων πρώτων υλών, ενώ είναι σημαντικό να ενσωματωθούν τα Δυτικά Βαλκάνια στις αλυσίδες εφοδιασμού της ΕΕ.

Η ΕΕ έχει ενσωματώσει τα Δυτικά Βαλκάνια στις προσπάθειές της που αποσκοπούν στον μετριασμό των επιπτώσεων του πολέμου και της πανδημίας της COVID-19.

Καταβάλλονται πολλές προσπάθειες για την επιτάχυνση της ένταξης των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, δεδομένου του καθεστώτος τους ως υποψήφιων και δυνάμει υποψήφιων χωρών, μεταξύ άλλων με τη συμμετοχή σε προγράμματα και οργανισμούς της ΕΕ, αλλά και με την εφαρμογή των συμφωνιών σταθεροποίησης και σύνδεσης (ΣΣΣ), του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου 5 , των πλαισίων περιφερειακής συνεργασίας χωρίς αποκλεισμούς, όπως η στρατηγική της ΕΕ για την περιοχή Αδριατικής-Ιονίου και η στρατηγική της ΕΕ για την περιοχή του Δούναβη, και ενδεχομένως με την περιφερειακή οικονομική ολοκλήρωση. Η ΕΕ ενισχύει σταθερά τη συνεργασία της με τα Δυτικά Βαλκάνια σε θέματα πολιτικής, εστιάζοντας σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως η δικαιοσύνη και οι εσωτερικές υποθέσεις, η οικονομία και η ενιαία αγορά, η ενέργεια, οι μεταφορές, η ψηφιακή πολιτική, η πολιτική προστασία, η κοινωνική πολιτική, η εκπαίδευση, η έρευνα και η καινοτομία, καθώς και οι εξωτερικές υποθέσεις, η ασφάλεια και η άμυνα. Η συνεργασία στους τελευταίους τομείς περιλαμβάνει στήριξη για την ενίσχυση των κυβερνοαμυντικών ικανοτήτων. Η διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης προβλέπει ήδη την επίτευξη σημαντικού επιπέδου ολοκλήρωσης πριν από την ημερομηνία προσχώρησης. Πέρα από τις ευκαιρίες στο πλαίσιο των ΣΣΣ, άλλες περιφερειακές συμφωνίες, μεταξύ άλλων όσον αφορά την Κοινότητα Μεταφορών και την Ενεργειακή Κοινότητα, προσφέρουν σημαντικές προοπτικές ολοκλήρωσης. Μέσω της Ενεργειακής Κοινότητας, η ΕΕ ανοίγει επίσης την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στα Δυτικά Βαλκάνια, με την επιφύλαξη κανονιστικών μεταρρυθμίσεων. Στο πλαίσιο αυτό, είναι ζωτικής σημασίας να προωθηθεί το θεματολόγιο για την ολοκλήρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή και με την ΕΕ, καθώς και να υιοθετηθεί μια κοινή μεθοδολογία για τον υπολογισμό της δυναμικότητας μεταφοράς. Η πράσινη μετάβαση είναι η καλύτερη ευκαιρία ώστε η Ευρώπη να αποκτήσει μεγαλύτερη ενεργειακή ανεξαρτησία και να συμβάλει στην επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής και στη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων. Το σχέδιο REPowerEU 6 , το οποίο δημοσιεύτηκε παράλληλα με τη στρατηγική της ΕΕ για εξωτερική ενεργειακή δέσμευση σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο 7 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάιο του 2022, θα συμβάλει στη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων από το ρωσικό αέριο. Τα Δυτικά Βαλκάνια αναμένεται να εναρμονιστούν πλήρως με τη νομοθεσία και τις προτεραιότητες πολιτικής της ΕΕ στο πλαίσιο του εν λόγω σχεδίου. Η νέα ενεργειακή πλατφόρμα της ΕΕ θα συμβάλει στη συγκέντρωση της ζήτησης, στον συντονισμό της χρήσης των υποδομών, στη διαπραγμάτευση με διεθνείς εταίρους και στην προετοιμασία για κοινές αγορές αερίου, υδρογόνου και υγροποιημένου φυσικού αερίου. Το REPowerEU ενθαρρύνει επίσης την ενεργειακή διαφοροποίηση στο πλαίσιο της ενίσχυσης της ενεργειακής ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της διαφοροποίησης του εφοδιασμού με φυσικό αέριο. Μολονότι τα βραχυπρόθεσμα μέτρα μπορούν να συμβάλουν στον μετριασμό των επιπτώσεων της εν λόγω κατάστασης, η κρίση καταδεικνύει σαφώς την επείγουσα ανάγκη να ενστερνιστούμε την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση ως κινητήριες δυνάμεις για βιώσιμη ανάπτυξη και διαφοροποίηση.

Η συνεργασία στους εν λόγω τομείς υποστηρίζεται από την αυξημένη συμμετοχή των Δυτικών Βαλκανίων σε άτυπα συμβούλια και τακτικές επαφές υψηλού επιπέδου. Οι ηγέτες της ΕΕ συνέχισαν να συνεργάζονται με τους ομολόγους τους των Δυτικών Βαλκανίων, μεταξύ άλλων σε επίπεδο συνόδου κορυφής, πιο πρόσφατα κατά τη σύνοδο των ηγετών της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων τον Ιούνιο του 2022. Μετά τη σύνοδο του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων τον Μάιο του 2022, οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ πραγματοποίησαν, για πρώτη φορά, άτυπη ανταλλαγή απόψεων και με τους έξι ομολόγους τους των Δυτικών Βαλκανίων. Μετά την ανάληψη δεσμεύσεων στη σύνοδο κορυφής του Brdo, οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων καλούνται να συμβάλλουν στις συνόδους του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων με γραπτές εισηγήσεις, και στη συνέχεια λαμβάνουν ενημέρωση σχετικά με τα αποτελέσματα. Συμμετέχουν επίσης στην πιλοτική φάση της Ευρωπαϊκής Διπλωματικής Ακαδημίας. Τον Δεκέμβριο του 2021, πραγματοποιήθηκε στο Brdo pri Kranju το ετήσιο υπουργικό φόρουμ δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων το οποίο αποτέλεσε ευκαιρία για την ΕΕ να συζητήσει με την περιοχή σχετικά με την ενίσχυση της διαχείρισης της μετανάστευσης, του ασύλου και των συνόρων, την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, του εξτρεμισμού και της ριζοσπαστικοποίησης, την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, την ενίσχυση του κράτους δικαίου και των δικαστικών μεταρρυθμίσεων. Η υπουργική σύνοδος των τριών πλατφορμών των Δυτικών Βαλκανίων για τον πολιτισμό, την έρευνα και την καινοτομία, την εκπαίδευση και την κατάρτιση πραγματοποιήθηκε στα Τίρανα τον Ιούνιο του 2022 στο πλαίσιο της στενής συνεργασίας που δρομολογήθηκε με το θεματολόγιο των Δυτικών Βαλκανίων για την καινοτομία, την έρευνα, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τη νεολαία και τον αθλητισμό. Τον Ιούνιο του 2022, διεξήχθη υπουργικός διάλογος σχετικά με τις κανονιστικές πτυχές της ψηφιακής πολιτικής στις Βρυξέλλες.

Το οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο για τα Δυτικά Βαλκάνια (ΟΕΣ) εξακολούθησε να συνδέει τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις που απαιτούνται στις διαφορετικές χώρες, παρέχοντας ένα μακροπρόθεσμο όραμα, ιδίως για την πολιτική υποδομών και την πολιτική συνδεσιμότητας. Το σχέδιο εισήλθε στη φάση εφαρμογής και συνέχισε να αποτελεί το σχέδιο στρατηγικής για τη συνδρομή της ΕΕ που αποσκοπεί στη γεφύρωση του κοινωνικοοικονομικού χάσματος μεταξύ της περιοχής και της ΕΕ και στη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης. Το οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο και το πράσινο θεματολόγιο 8 , το οποίο επικεντρώνεται στη δράση για το κλίμα, την κυκλική οικονομία, τη βιοποικιλότητα, την καταπολέμηση της ρύπανσης και τα βιώσιμα συστήματα τροφίμων, αποτελούν τα πλέον κατάλληλα εργαλεία για τη σταδιακή οικοδόμηση ανθεκτικότητας και την ενεργειακή ανεξαρτησία της περιοχής. Οι βασικές εμβληματικές πρωτοβουλίες του σχεδίου αποσκοπούν στη μετάβαση από τον άνθρακα, στη διαφοροποίηση των οδών εφοδιασμού με αέριο, στις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην εντατικοποίηση της εξοικονόμησης ενέργειας μέσω του κύματος ανακαινίσεων. Λεπτομερής επισκόπηση της εφαρμογής του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου παρατίθεται στο παράρτημα της παρούσας ανακοίνωσης.

Βάσει του πλαισίου επενδύσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια εγκρίθηκε συγχρηματοδότηση συνολικής αξίας άνω των 3,3 δισ. EUR μέσω ΕΕ και διμερών χορηγών για 24 εμβληματικές επενδύσεις υποδομής στους εξής τομείς: βασικοί ενεργειακοί διάδρομοι και διάδρομοι μεταφορών, κοινωνικός και ψηφιακός τομέας, ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, ενεργειακή απόδοση και μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων και λυμάτων. Η περιοχή σημειώνει επίσης πρόοδο στην εφαρμογή του πράσινου θεματολογίου με τη βοήθεια της ΕΕ. Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούν στη στήριξη της πράσινης μετάβασης και της περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης, ώστε να αξιοποιηθεί το πλήρες δυναμικό των επενδύσεων.

Προκειμένου να στηριχθεί καλύτερα η οικονομική ανάκαμψη μετά την πανδημία και να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, είναι ζωτικής σημασίας τα επόμενα προγράμματα οικονομικών μεταρρυθμίσεων (ERP) να προτείνουν μέτρα για την προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικής ανάπτυξης σύμφωνα με τις προτεραιότητες της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση και την ψηφιοποίηση. Προκειμένου να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες και να ελαχιστοποιηθούν οι δυνητικές αρνητικές επιπτώσεις των εν λόγω προκλήσεων, είναι πολύ σημαντικό οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων και η Τουρκία να διατηρήσουν μακροοικονομική δημοσιονομική σταθερότητα και να υλοποιήσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ώστε να αντιμετωπίσουν τις αδυναμίες που έχουν εντοπιστεί στις οικονομίες τους και να αυξήσουν την ανθεκτικότητά τους μακροπρόθεσμα. Λόγω της μεγάλης αβεβαιότητας, της επιδείνωσης των προοπτικών ανάπτυξης, των υψηλών και επίμονων πληθωριστικών πιέσεων, θα χρειαστούν στοχευμένα και προσωρινά μέτρα για τον μετριασμό των δυσμενών επιπτώσεων στα πλέον ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού. Πρέπει να επιτευχθεί η κατάλληλη ισορροπία μεταξύ της στήριξης αυτής και της ανάγκης για ανασύσταση των δημοσιονομικών αποθεμάτων ασφαλείας και για μείωση των τρωτών σημείων που σχετίζονται με το δημόσιο χρέος, μέσω αξιόπιστων μεσοπρόθεσμων στρατηγικών δημοσιονομικής εξυγίανσης. Η αντιμετώπιση του πολύ υψηλού και συνεχώς αυξανόμενου πληθωρισμού, η μείωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών και η αποκατάσταση της αξιοπιστίας των μακροοικονομικών πολιτικών έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Τουρκία. Ως εκ τούτου, η πλήρης προσήλωση στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων που ορίζονται στα προγράμματα οικονομικής μεταρρύθμισης και στις κατευθύνσεις πολιτικής που εκδόθηκαν από κοινού με τα κράτη μέλη της ΕΕ 9 είναι πολύ σημαντική, όχι μόνο για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, την προώθηση της δημιουργίας θέσεων εργασίας και τη διευκόλυνση της κοινωνικής ένταξης, αλλά και για τη διασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας, την εκπλήρωση των οικονομικών κριτηρίων της διαδικασίας προσχώρησης και τη μεγιστοποίηση του δυνητικού αντικτύπου της δέσμης επενδύσεων της ΕΕ.

Με την έγκριση του κανονισμού ΜΠΒ III 10 τον Σεπτέμβριο του 2021 και του πλαισίου προγραμματισμού του ΜΠΒ III τον Δεκέμβριο του 2021, η υλοποίηση του ΜΠΒ III είναι σε εξέλιξη. Πριν από το τέλος του 2021, η Επιτροπή εξέδωσε ετήσιες και πολυετείς αποφάσεις χρηματοδότησης ύψους άνω των 4 δισ. EUR. Αυτό επέτρεψε ιδίως την εφαρμογή του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου για τα Δυτικά Βαλκάνια. Ο προγραμματισμός του ΜΠΒ III εξακολουθεί να βασίζεται σε μια αξιόπιστη προσέγγιση με γνώμονα την πολιτική, η οποία περιλαμβάνει στρατηγική και δυναμική χορήγηση βοήθειας, με τις θεμελιώδεις απαιτήσεις που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ να βρίσκονται στο επίκεντρο του μηχανισμού. Τον Οκτώβριο του 2021 και τον Μάιο του 2022 διεξήχθησαν δύο γεωπολιτικοί διάλογοι υψηλού επιπέδου μεταξύ της Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με σκοπό να συζητηθούν η γενική προσέγγιση όσον αφορά την υλοποίηση του ΜΠΒ III, οι στόχοι του και ο προγραμματισμός των κονδυλίων του ΜΠΒ.

Τα Δυτικά Βαλκάνια πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους και να επιδείξουν πολιτική βούληση για την επίλυση των ζητημάτων που εμποδίζουν την υλοποίηση της κοινής περιφερειακής αγοράς, η οποία θα μεγιστοποιήσει τα οφέλη του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου. Κατά τη σύνοδο κορυφής της διαδικασίας του Βερολίνου που πραγματοποιήθηκε στη Σόφια τον Νοέμβριο του 2020, η περιοχή συμφώνησε ένα φιλόδοξο σχέδιο για τη δημιουργία μιας κοινής περιφερειακής αγοράς. Έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος, π.χ. επέκταση των πράσινων λωρίδων στα κράτη μέλη της ΕΕ. Ωστόσο, λόγω διαφωνιών που δεν σχετίζονται με τις ουσιαστικές εργασίες για την κοινή περιφερειακή αγορά, μέχρι σήμερα δεν έχει καταστεί δυνατή η πολιτική έγκριση των συμφωνιών που έχουν ολοκληρωθεί σε τεχνικό επίπεδο. Οι συμφωνίες αυτές στο πλαίσιο της κοινής περιφερειακής αγοράς θα αποφέρουν σημαντικά οφέλη όσον αφορά την αύξηση της ελκυστικότητας και της ανταγωνιστικότητας ολόκληρης της περιοχής, την επιτάχυνση της ανάκαμψης μετά την πανδημία και τον μετριασμό των επιπτώσεων της επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Με τον τρόπο αυτόν θα επιτευχθεί η προσέλκυση επενδυτών που επιδιώκουν τη διαφοροποίηση της προσφοράς και βραχύτερες αλυσίδες αξίας και θα μεγιστοποιηθούν τα οφέλη των επενδύσεων σε υποδομές συνδεσιμότητας. Επομένως, είναι σημαντικό όλα τα μέρη να διαδραματίσουν εποικοδομητικό ρόλο στη δημιουργία της κοινής περιφερειακής αγοράς και στην υλοποίηση των κοινών τους δεσμεύσεων προς όφελος των πολιτών και των επιχειρήσεων στην περιοχή. Η πρωτοβουλία «Open Balkan» («Ανοικτά Βαλκάνια») που δρομολογήθηκε από την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία μπορεί να διαδραματίσει θετικό ρόλο στη διαδικασία αυτή, υπό την προϋπόθεση ότι βασίζεται στους κανόνες της ΕΕ και παραμένει ανοικτή για όλους τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων. Παρά τους αναδυόμενους περιορισμούς της προσφοράς, τα Δυτικά Βαλκάνια θα πρέπει να απέχουν από τη θέσπιση μονομερών περιορισμών στο εμπόριο. Όλα τα υφιστάμενα μέτρα που αντιβαίνουν στις συμφωνίες σταθεροποίησης και σύνδεσης, στη συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών της Κεντρικής Ευρώπης (CEFTA) και στο πνεύμα της κοινής περιφερειακής αγοράς θα πρέπει να εγκαταλειφθούν κατά προτεραιότητα.

Η επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας είχε σημαντικό αντίκτυπο σε ολόκληρη την περιοχή και ανέδειξε περαιτέρω τη σημασία της ευθυγράμμισης όσον αφορά την κοινή εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας στη διαδικασία διεύρυνσης. Τα Δυτικά Βαλκάνια και η Τουρκία ευθυγραμμίστηκαν με τη συντριπτική πλειονότητα της διεθνούς κοινότητας, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, κατά την ψηφοφορία για δύο ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τον ανθρωπιστικό της αντίκτυπο και κατά την ψηφοφορία για την αναστολή της συμμετοχής της Ρωσίας στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ως μη μόνιμο μέλος από τον Ιανουάριο του 2022, η Αλβανία συμμετέχει ενεργά στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, μεταξύ άλλων ως συνεισηγήτρια (co-penholder) των ψηφισμάτων που καταδικάζουν την επίθεση. Η πλήρης ευθυγράμμιση της Αλβανίας, του Μαυροβουνίου και της Βόρειας Μακεδονίας με την ΚΕΠΠΑ της ΕΕ αποτελεί ισχυρή ένδειξη της στρατηγικής τους επιλογής να προσχωρήσουν στην ΕΕ. Επίσης, αναγνωρίζεται και επικροτείται η σημαντική αύξηση του επίσημου ποσοστού ευθυγράμμισης της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης με την ΚΕΠΠΑ και η μονομερής ευθυγράμμιση του Κοσόβου. Το ποσοστό ευθυγράμμισης της Σερβίας με την ΚΕΠΠΑ μειώθηκε σημαντικά κατά την περίοδο αναφοράς. Η Σερβία αναμένεται, κατά προτεραιότητα, να εκπληρώσει τη δέσμευσή της και να ευθυγραμμιστεί σταδιακά με την ΚΕΠΠΑ της ΕΕ, μεταξύ άλλων με περιοριστικά μέτρα, σύμφωνα με το οικείο διαπραγματευτικό πλαίσιο. Το ποσοστό ευθυγράμμισης της Τουρκίας με την ΚΕΠΠΑ μειώθηκε περαιτέρω κατά την περίοδο αναφοράς, μεταξύ άλλων επειδή δεν ευθυγραμμίστηκε με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας.

Το Μαυροβούνιο και η Σερβία συνέχισαν να εφαρμόζουν την αναθεωρημένη μεθοδολογία η οποία καθορίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Ενίσχυση της διαδικασίας προσχώρησης — Μια αξιόπιστη προοπτική της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια» 11 και η οποία εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 2021 κατά τις πολιτικές διακυβερνητικές διασκέψεις που πραγματοποιήθηκαν με τις χώρες αυτές. Όσον αφορά το Μαυροβούνιο, είναι ανοικτά για διαπραγματεύσεις όλα τα κεφάλαια, εκ των οποίων τρία έχουν κλείσει προσωρινά. Η πρόοδος που σημείωσε η Σερβία όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις επέτρεψε να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο της ομάδας 4 για το πράσινο θεματολόγιο και τη βιώσιμη συνδεσιμότητα στη διακυβερνητική διάσκεψη με τη χώρα που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2021. Στη διακυβερνητική διάσκεψη καθορίστηκε επίσης η πορεία προς το άνοιγμα περαιτέρω ομάδων βάσει της αναμενόμενης προόδου της χώρας, ιδίως όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα του κράτους δικαίου και την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κόσοβο. Η διακυβερνητική διάσκεψη με το Μαυροβούνιο που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2021 παρείχε πολιτική καθοδήγηση για την επιτάχυνση των εργασιών με σκοπό την εκπλήρωση των ενδιάμεσων κριτηρίων αξιολόγησης για το κράτος δικαίου που αποτελεί το επόμενο ορόσημο το οποίο απαιτείται για την πρόοδο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Σύμφωνα με την αναθεωρημένη μεθοδολογία, στα συμπεράσματα και στις συστάσεις της παρούσας ανακοίνωσης η Επιτροπή αξιολογεί τον συνολικό απολογισμό των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με το Μαυροβούνιο και τη Σερβία και προτείνει τη μελλοντική πορεία για κάθε χώρα. Οι επόμενες διακυβερνητικές διασκέψεις θα πρέπει να πραγματοποιηθούν μετά τη δημοσίευση της παρούσας ετήσιας δέσμης εκθέσεων και των επακόλουθων συμπερασμάτων του Συμβουλίου.

Στις 19 Ιουλίου, πραγματοποιήθηκαν διακυβερνητικές διασκέψεις για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία. Οι διασκέψεις αυτές ακολούθησαν ως αναγνώριση, αφενός, της σταθερής προσήλωσης και, αφετέρου, των μεταρρυθμιστικών επιτευγμάτων και της ανθεκτικότητας των δύο χωρών στην πορεία τους προς την ΕΕ. Για πρώτη φορά, η αναθεωρημένη μεθοδολογία διεύρυνσης εφαρμόζεται στο σύνολό της, παρέχοντας σε ολόκληρη τη διαπραγματευτική διαδικασία μεγαλύτερη προβλεψιμότητα, περισσότερο δυναμισμό και ισχυρότερη πολιτική καθοδήγηση. Η Επιτροπή ξεκίνησε αμέσως την αναλυτική εξέταση. Η διαδικασία αυτή αποσκοπεί στην αναλυτική εξέταση του συνόλου του δικαίου της ΕΕ και διενεργείται από κοινού από την Επιτροπή και καθεμία από τις υποψήφιες χώρες. Η διαδικασία αυτή επιτρέπει στις τελευταίες να εξοικειωθούν με το κεκτημένο και, στη συνέχεια, να αναφέρουν το επίπεδο ευθυγράμμισής τους με τη νομοθεσία της ΕΕ και να παρουσιάσουν σχέδια για περαιτέρω ευθυγράμμιση.

Στη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησης της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση 12 προσδιορίστηκαν 14 βασικές προτεραιότητες τις οποίες πρέπει να εκπληρώσει η Βοσνία και Ερζεγοβίνη προκειμένου η Επιτροπή να συστήσει την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ. Το Συμβούλιο ενέκρινε τις 14 βασικές προτεραιότητες το 2019. Τον Ιούνιο του 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέφρασε την προθυμία του να χορηγήσει το καθεστώς της υποψήφιας για ένταξη χώρας στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει έκθεση σχετικά με την υλοποίηση των 14 βασικών προτεραιοτήτων, με ιδιαίτερη προσοχή σε εκείνες που συγκροτούν ουσιώδες σύνολο μεταρρυθμίσεων. Η παρούσα δέσμη ανταποκρίνεται στο αίτημα αυτό.

Η ΕΕ συνέχισε να στηρίζει την εφαρμογή της συμφωνίας σταθεροποίησης και σύνδεσης με το Κόσοβο και να συμβουλεύει την κυβέρνηση σχετικά με βασικές μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με την ΕΕ. Η πρόταση της Επιτροπής για την άρση των υποχρεώσεων θεώρησης για τους πολίτες του Κοσόβου εξακολουθεί να εκκρεμεί στο Συμβούλιο. Υπάρχει μια ανανεωμένη αίσθηση επείγοντος για την κατά προτεραιότητα αντιμετώπιση του εν λόγω ζητήματος. Η Επιτροπή εμμένει στην εκτίμησή της από το 2018 ότι πληρούνται όλα τα κριτήρια που έχει καθορίσει το Συμβούλιο για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων με το Κόσοβο.

Η Τουρκία είναι υποψήφια για ένταξη χώρα και βασικός εταίρος της ΕΕ σε ουσιαστικούς τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως το εμπόριο, η μετανάστευση, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η δημόσια υγεία, το κλίμα, η ενέργεια, οι μεταφορές και περιφερειακά ζητήματα. Όσον αφορά την ενέργεια, η Τουρκία εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική και αξιόπιστη χώρα διαμετακόμισης για την ΕΕ. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία παραμένουν στάσιμες. Η Τουρκία δεν αντέστρεψε την αρνητική τάση περαιτέρω απομάκρυνσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, εμφανίζοντας σοβαρή οπισθοδρόμηση στους τομείς της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης. Ο διάλογος για τα θέματα αυτά εξακολουθεί να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της σχέσης μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας.

Ο διάλογος και η συνεργασία με την Τουρκία εντατικοποιήθηκαν σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2021. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έτοιμη να συνεργαστεί με την Τουρκία με σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο τρόπο για την ενίσχυση της συνεργασίας σε διάφορους τομείς κοινού ενδιαφέροντος, υπό την προϋπόθεση ότι θα διατηρηθεί η αποκλιμάκωση των εντάσεων και ότι η Τουρκία θα συνεργαστεί με εποικοδομητικό τρόπο, και υπό τους όρους που καθορίζονται στα πρόσφατα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Το στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ είναι ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και η ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Λαμβάνοντας υπόψη την κοινή ανακοίνωση 13 , η ΕΕ επιβεβαίωσε την αποφασιστικότητά της, σε περίπτωση νέων προκλήσεων ή μονομερών ενεργειών κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, να χρησιμοποιήσει τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της για την υπεράσπιση των συμφερόντων της και των συμφερόντων των κρατών μελών της, καθώς και για τη διατήρηση της περιφερειακής σταθερότητας. Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016 συνέχισε να αποδίδει καρπούς και εξακολούθησε να αποτελεί το βασικό πλαίσιο συνεργασίας για τη μετανάστευση. Η Τουρκία συνέχισε τις αξιοσημείωτες προσπάθειές της, φιλοξενώντας πάνω από τέσσερα εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία και άλλες χώρες. Ωστόσο, εξακολούθησαν να υπάρχουν προβλήματα στην εφαρμογή της δήλωσης, λόγω της μονομερούς αναστολής εκ μέρους της Τουρκίας των επιστροφών αντικανονικών μεταναστών και της απόρριψης αιτούντων ασύλου από τα ελληνικά νησιά από τον Μάρτιο του 2020 και μετά. Ο αριθμός των αντικανονικών διελεύσεων των συνόρων μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ παρέμεινε σημαντικά χαμηλότερος απ’ ό,τι πριν από την έγκριση της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας. Οι εναλλακτικές οδοί παράνομης διακίνησης προς τις περιοχές της Κύπρου που τελούν υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης και προς την Ιταλία αντιστοιχούσαν στο μεγαλύτερο μέρος των αφίξεων στην ΕΕ το 2021. Οι αντικανονικές μεταναστευτικές ροές μέσω των εν λόγω οδών αυξήθηκαν σημαντικά το 2022.

Η ΕΕ εξακολούθησε να τηρεί τη δέσμευσή της όσον αφορά την παροχή σημαντικής χρηματοδοτικής στήριξης για τους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής στην Τουρκία. Η Διευκόλυνση για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία έχει κινητοποιήσει 6 δισ. EUR. Το σύνολο του επιχειρησιακού προϋπολογισμού της ανελήφθη στο τέλος του 2020, και έως τον Ιούνιο του 2022 είχαν εκταμιευτεί πάνω από 4,7 δισ. EUR. Η χρηματοδότηση αυτή συνέβαλε, μεταξύ άλλων, στην παροχή βοήθειας για την κάλυψη των βασικών αναγκών 1,9 εκατομμυρίων προσφύγων, στην παροχή βοήθειας για τη σχολική φοίτηση 740 000 παιδιών-προσφύγων, στην τρέχουσα κατασκευή 405 σχολείων και στην πραγματοποίηση περισσότερων από 22,8 εκατομμυρίων επισκέψεων για πρωτοβάθμια ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Η Επιτροπή χορήγησε πρόσθετη δέσμη ύψους 3,5 δισ. EUR για την περίοδο 2020-2023. Η δέσμη αυτή θα περιλαμβάνει χρηματοδότηση για τη διαχείριση της μετανάστευσης και τον έλεγχο των συνόρων, κυρίως στα ανατολικά σύνορα της Τουρκίας.

Τόσο η ΕΕ όσο και η Τουρκία εξακολουθούν να επωφελούνται από την τελωνειακή ένωση και η οικονομική ολοκλήρωση της Τουρκίας με την ΕΕ παραμένει σε υψηλά επίπεδα. Η Επιτροπή συνέχισε την εντατική συνεργασία με την Τουρκία για την αντιμετώπιση των εμπορικών φραγμών που παρεμποδίζουν την ομαλή λειτουργία της τελωνειακής ένωσης. Ωστόσο, έχει σημειωθεί ελάχιστη πρόοδος και η συντριπτική πλειονότητα των εμπορικών φραγμών δεν έχει αντιμετωπιστεί.

Η μονομερής εξωτερική πολιτική της Τουρκίας εξακολούθησε να έρχεται σε αντίθεση με τις προτεραιότητες της ΕΕ στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ και τα ευρύτερα συμφέροντα της ΕΕ, κυρίως λόγω των παρεμβάσεών της και της στήριξης που παρέχει για στρατιωτικές δράσεις σε ορισμένες περιφερειακές συγκρούσεις. Ωστόσο, η Τουρκία παρέμεινε ανοικτή στον πολιτικό διάλογο σχετικά με περιφερειακά ζητήματα. Το ποσοστό ευθυγράμμισης της Τουρκίας με την ΚΕΠΠΑ μειώθηκε περαιτέρω. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέφρασε την προσδοκία ότι η Τουρκία και όλα τα εμπλεκόμενα μέρη θα συμβάλουν θετικά στην επίλυση των περιφερειακών κρίσεων. Η Τουρκία δραστηριοποιείται ενεργά σε διπλωματικό επίπεδο για να αντιμετωπίσει τις διάφορες προκλήσεις που συνδέονται με την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, επιδιώκοντας την αποκλιμάκωση της σύγκρουσης, π.χ. με την επίτευξη κατάπαυσης του πυρός. Ανέλαβε επίσης διπλωματική πρωτοβουλία για τη διευκόλυνση της εξαγωγής ουκρανικών σιτηρών. Η υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας τον Ιούλιο στην Κωνσταντινούπολη, με τη διαμεσολάβηση του ΟΗΕ και της Τουρκίας, δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τον εποικοδομητικό ρόλο της χώρας, η οποία συμμετέχει επίσης στη διευκόλυνση της εφαρμογής της εν λόγω συμφωνίας. Ωστόσο, η μη ευθυγράμμιση της Τουρκίας με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία λόγω της ελεύθερης κυκλοφορίας προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων αγαθών διπλής χρήσης, στο πλαίσιο της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας. Αυτό δημιουργεί κίνδυνο υπονόμευσης των περιοριστικών μέτρων της ΕΕ. Για να συνεχίσει να λειτουργεί η τελωνειακή ένωση, τα μέρη πρέπει να τηρούν πλήρως τους υφιστάμενους κανόνες και να αποφεύγουν την υπονόμευση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Η Τουρκία έχει υπογράψει μνημόνιο συμφωνίας για την ανάπτυξη οικονομικών και εμπορικών σχέσεων με τη Ρωσία.

Η επιδίωξη καλόπιστου διαλόγου και η αποχή από μονομερείς ενέργειες οι οποίες αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ, αποτελούν ουσιώδη απαίτηση για την εξασφάλιση ενός σταθερού και ασφαλούς περιβάλλοντος στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας. Όλες οι διαφορές πρέπει να επιλύονται μέσω ειρηνικού διαλόγου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.

Οι ενέργειες στα Βαρώσια, οι οποίες αντίκεινται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, συνέχισαν να υπονομεύουν την προοπτική επανέναρξης των διαπραγματεύσεων και την προοπτική συνολικής διευθέτησης του κυπριακού προβλήματος. Η Τουρκία καλείται να ανακαλέσει αμέσως όλες τις ενέργειες και τα μέτρα που έχει λάβει για τα Βαρώσια από τον Οκτώβριο του 2020.

II. ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΠΡΟΣΧΩΡΗΣΗΣ

Οι χώρες της διεύρυνσης αναμένεται να σημειώσουν σταθερή πρόοδο στα αντίστοιχα προγράμματα μεταρρυθμίσεών τους στους τομείς των «θεμελιωδών στοιχείων», με την επιδίωξη μεταρρυθμίσεων και την επίτευξη απτής προόδου όσον αφορά το κράτος δικαίου, την οικονομία, τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών και τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης. Η εξασφάλιση σταθερών και μη αναστρέψιμων επιτευγμάτων σε όλους αυτούς τους τομείς παραμένει αποφασιστικής σημασίας για την εκπλήρωση των απαιτήσεων που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ. Σε ορισμένες περιπτώσεις σημειώθηκε πρόοδος όσον αφορά τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, τη βελτίωση του νομικού πλαισίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις μεταρρυθμίσεις της δημόσιας διοίκησης. Παρά την επίτευξη προόδου, δεν έχει ακόμη αποδειχθεί ισχυρή πολιτική βούληση για τη δημιουργία ενός ιστορικού επιδόσεων όσον αφορά την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων. Η πρόοδος όσον αφορά την εκπλήρωση των οικονομικών κριτηρίων προσχώρησης ήταν υπερβολικά αργή ώστε να μειωθεί σημαντικά το οικονομικό χάσμα με την ΕΕ. Η πολιτική και θεσμική αντίσταση στην αλλαγή συνεχίζεται και σε ορισμένες χώρες έχουν παρατηρηθεί αρνητικές εξελίξεις. Αυτές αφορούν, για παράδειγμα, τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος όλο και πιο εχθρικού για την κοινωνία των πολιτών, την ελευθερία της έκφρασης και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, και τις απόπειρες άσκησης αθέμιτης επιρροής και πολιτικής παρέμβασης στο δικαστικό σώμα. Η ορθή επιβολή των πλαισίων για την καταπολέμηση της διαφθοράς θα πρέπει να παραμείνει προτεραιότητα σε όλες τις χώρες της διεύρυνσης, μεταξύ άλλων με την ενσωμάτωση των μέτρων κατά της διαφθοράς σε όλους τους τομείς που είναι πιο ευάλωτοι στη διαφθορά. Είναι αναγκαία η επίτευξη προόδου όσον αφορά την εναρμόνιση των δημόσιων συμβάσεων με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τις ορθές πρακτικές, την ενίσχυση της πρόληψης των συγκρούσεων συμφερόντων και την κατοχύρωση της ακεραιότητας όλων των δημόσιων υπηρεσιών. Απαιτούνται συνεκτικές και συνεπείς προσπάθειες για τον περιορισμό και την αποτελεσματική αντιμετώπιση στοιχείων «άλωσης» του κράτους. Η δημιουργία ενός σταθερού ιστορικού επιδόσεων όσον αφορά τις προδραστικές έρευνες, τις διώξεις και τις τελεσίδικες καταδικαστικές αποφάσεις για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα και του σοβαρού και οργανωμένου εγκλήματος, παραμένει μακροπρόθεσμος στόχος ο οποίος εξακολουθεί να απαιτεί περαιτέρω ενισχυμένες και συστηματικές προσπάθειες, μεταξύ άλλων με την περαιτέρω ενίσχυση των στρατηγικών και επιχειρησιακών ικανοτήτων.

Λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών

Η θέσπιση μέτρων για την ενίσχυση της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών είναι ζωτικής σημασίας για τη διαδικασία διεύρυνσης, αλλά σε πολλές περιπτώσεις δεν έχει αποδειχθεί ακόμη πραγματική πολιτική βούληση για την επιδίωξη σχετικών μεταρρυθμίσεων. Η ισχυρή πολιτική πόλωση και η έλλειψη διακομματικού διαλόγου εξακολουθούν να επηρεάζουν τη λειτουργία των κοινοβουλίων, ιδίως στα Δυτικά Βαλκάνια, αν και σημειώθηκαν ορισμένα θετικά βήματα κατά την περίοδο αναφοράς.

Στις 3 Απριλίου 2022, διεξήχθησαν στη Σερβία προεδρικές και πρόωρες βουλευτικές εκλογές, καθώς και δημοτικές εκλογές στο Βελιγράδι, σε γενικά ήρεμη ατμόσφαιρα. Όλες οι ενδιαφερόμενες πολιτικές δυνάμεις συμμετείχαν και συνέβαλαν στη διαμόρφωση ενός πιο πλουραλιστικού και συμπεριληπτικού κοινοβουλίου σε σύγκριση με τις εκλογές του 2020. Επίσης, πριν από τις εκλογές, ένα ευρύ φάσμα πολιτικών παραγόντων συμμετείχε σε εποικοδομητικό διακομματικό διάλογο με τη διευκόλυνση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ωστόσο, διεθνείς παρατηρητές από το Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη επισήμαναν ορισμένες ελλείψεις στον τρόπο διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών. Οι σημαντικές καθυστερήσεις στην οριστικοποίηση των εκλογικών αποτελεσμάτων και, συνεπώς, στη σύσταση νέας κυβέρνησης οδήγησαν σε επιβράδυνση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Ο νέος κώδικας δεοντολογίας τροποποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2021 και η επιτροπή δεοντολογίας συστάθηκε τον Οκτώβριο του 2021. Στις κοινοβουλευτικές συζητήσεις εξακολούθησε να χρησιμοποιείται προσβλητική γλώσσα κατά πολιτικών αντιπάλων και ακτιβιστών της κοινωνίας των πολιτών.

Στο Μαυροβούνιο, η πόλωση, η απουσία εποικοδομητικής συνεργασίας μεταξύ των πολιτικών κομμάτων και η αποτυχία επίτευξης συναίνεσης σε βασικά ζητήματα εθνικού ενδιαφέροντος συνεχίστηκαν και είχαν ως αποτέλεσμα την πτώση δύο προβληματικών κυβερνήσεων μετά από υπερψήφιση πρότασης μομφής. Η εύρυθμη λειτουργία των θεσμών του Μαυροβουνίου έχει επηρεαστεί σοβαρά από την πολιτική αστάθεια, με αποτέλεσμα να σημειωθούν καθυστερήσεις στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων. Η ελλιπής σύνθεση των κύριων δικαστικών οργάνων, λόγω της αδυναμίας εκλογής νέων μελών από το κοινοβούλιο, είχε ως αποτέλεσμα να αποδυναμωθεί η λειτουργία τους. Από τα μέσα Σεπτεμβρίου, το Συνταγματικό Δικαστήριο δεν ήταν σε θέση να εκπληρώσει τον ρόλο του λόγω έλλειψης απαρτίας, γεγονός που ενέτεινε την πολιτική αβεβαιότητα. 

Στο Κόσοβο, η κυβέρνηση που εκλέχθηκε το 2021 παρουσίασε πολιτική και θεσμική σταθερότητα χάρη στην ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία της. Αυτό θα έπρεπε να είχε δώσει στο Κόσοβο τη δυνατότητα να επιταχύνει τις προσπάθειές του για την ενίσχυση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, την καταπολέμηση της διαφθοράς και την εντατικοποίηση των νομοθετικών δραστηριοτήτων, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με την ΕΕ. Ωστόσο, η συχνή έλλειψη απαρτίας στη Συνέλευση και η αποχή των κομμάτων της αντιπολίτευσης προκάλεσαν καθυστερήσεις στη θέσπιση βασικών νόμων. Απαιτούνται προσπάθειες για την ενίσχυση του ρόλου της Συνέλευσης ως βήματος εποικοδομητικού πολιτικού διαλόγου και επίτευξης συναίνεσης, ιδίως όσον αφορά το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της ΕΕ. Το φθινόπωρο του 2021, πραγματοποιήθηκαν δημοτικές εκλογές με γενικά καλά οργανωμένο, διαφανή και ανταγωνιστικό τρόπο, εκτός από τις δημοτικές κοινότητες στις οποίες συνυπάρχουν Κοσοβάροι και Σέρβοι, όπου ο πολιτικός ανταγωνισμός ήταν περιορισμένος. Οι μακροχρόνιες ελλείψεις δεν έχουν αντιμετωπιστεί ακόμη.

Στην Αλβανία, μετά τις γενικές εκλογές του 2021, τα εκλεγμένα μέλη από τα μεγαλύτερα κόμματα της αντιπολίτευσης κατέλαβαν τις έδρες τους στο κοινοβούλιο. Όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με την ΕΕ, η Συνέλευση κατέληξε σε διακομματική συναίνεση σχετικά με την τροποποίηση του συντάγματος για την παράταση της θητείας των οργάνων δικαστικού ελέγχου. Ωστόσο, μια εσωτερική σύγκρουση εντός του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης επηρέασε τον κοινοβουλευτικό βίο. Σε επίπεδο κυβέρνησης, η Αλβανία εξακολουθεί να εστιάζει συνολικά στο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της ΕΕ.

Στη Βόρεια Μακεδονία, το κοινοβούλιο παρέμεινε το κύριο βήμα πολιτικού διαλόγου. Μετά από έντονες συζητήσεις, το κοινοβούλιο εξέδωσε συμπεράσματα σχετικά με την πρόταση, τα οποία προετοίμασαν το έδαφος για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, το έργο του παρεμποδίστηκε από την πολιτική πόλωση και τον «ενεργό αποκλεισμό» που ξεκίνησε το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης, γεγονός το οποίο επηρέασε τη θέσπιση ορισμένων νομοθετικών πράξεων. Το κοινοβούλιο και η κυβέρνηση δεσμεύτηκαν να δρομολογήσουν και να υλοποιήσουν κατά προτεραιότητα τις σχετικές συνταγματικές αλλαγές, ώστε να συμπεριληφθούν στο Σύνταγμα πολίτες που ζουν εντός των συνόρων του κράτους.

Στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, η πολιτική πόλωση και πολιτικές παρακωλύσεις οδήγησαν σε τέλμα το έργο των δημοκρατικών θεσμών και τις μεταρρυθμίσεις για την πορεία προς την ΕΕ. Η Προεδρία, το υπουργικό συμβούλιο και το κοινοβούλιο ήταν αδύνατον να λειτουργήσουν μέχρι την άνοιξη του 2022. Μέχρι τον Ιούνιο του 2022 δεν μπόρεσαν να πραγματοποιηθούν συνεδριάσεις πολιτικού διαλόγου με την ΕΕ στο πλαίσιο της συμφωνίας σταθεροποίησης και σύνδεσης. Η οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας (Republika Srpska) ανέλαβε πρωτοβουλίες για τη μονομερή ανάληψη κρατικών αρμοδιοτήτων. Οι πρωτοβουλίες αυτές έχουν πλέον ανασταλεί ή υπόκεινται σε συνταγματικό έλεγχο. Ο ύπατος εκπρόσωπος άσκησε τις εκτελεστικές εξουσίες του τέσσερις φορές κατά την περίοδο αναφοράς με σκοπό την αντιμετώπιση ορισμένων εμποδίων, μεταξύ άλλων για να διατεθούν κονδύλια για τη διοργάνωση των εκλογών του Οκτωβρίου 2022. Ο κρατικός προϋπολογισμός εγκρίθηκε μόλις στα τέλη Ιουνίου. Οι κρατικοί θεσμοί άρχισαν να λειτουργούν εκ νέου την άνοιξη του 2022 και ελήφθησαν αρχικά μέτρα για την αντιμετώπιση των καθυστερήσεων στον τομέα των μεταρρυθμίσεων. Οι πολιτικοί παράγοντες επέδειξαν μια ενιαία προσέγγιση, επιτρέποντας στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη να εγκρίνει τον νόμο για τις δημόσιες συμβάσεις, καθώς και να καταστεί συμμετέχον κράτος στον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης. Στις 2 Οκτωβρίου διεξήχθησαν γενικές εκλογές, οι οποίες, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά πορίσματα του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ, ήταν συνολικά ανταγωνιστικές και καλά οργανωμένες, αλλά χαρακτηρίστηκαν από δυσπιστία προς τους δημόσιους θεσμούς και από ρητορική εθνοτικού διχασμού. Την ίδια ημέρα, ο ύπατος εκπρόσωπος επέβαλε τροποποιήσεις του συντάγματος της ομοσπονδιακής οντότητας και του εκλογικού νόμου, με στόχο την αντιμετώπιση ορισμένων ζητημάτων λειτουργικότητας και την έγκαιρη συγκρότηση αρχών.

Στην Τουρκία, η οπισθοδρόμηση στον τομέα της δημοκρατίας συνεχίστηκε κατά την περίοδο αναφοράς. Παρά την άρση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης το 2018, ορισμένες νομικές διατάξεις που αναθέτουν έκτακτες εξουσίες στην κυβέρνηση και διατηρούν διάφορα περιοριστικά στοιχεία του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης έχουν ενσωματωθεί στο νομικό σύστημα, γεγονός που είχε αντίκτυπο στη δημοκρατία και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Εξακολούθησαν να υπάρχουν διαρθρωτικές ελλείψεις στο προεδρικό σύστημα. Το κοινοβούλιο εξακολούθησε να μην διαθέτει τα απαραίτητα μέσα για να επιτύχει τη λογοδοσία της κυβέρνησης.

Δικαστικό σύστημα και θεμελιώδη δικαιώματα

Ένα ανεξάρτητο, αμερόληπτο, υπόλογο και επαγγελματικό δικαστικό σύστημα, το οποίο λειτουργεί με αποδοτικό τρόπο και του οποίου οι αποφάσεις εκτελούνται αποτελεσματικά, αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του κράτους δικαίου. Σε ορισμένες περιπτώσεις σημειώθηκε κάποια πρόοδος χάρη σε δικαστικές μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο, στα Δυτικά Βαλκάνια και στην Τουρκία, οι δικαστικοί θεσμοί εξακολουθούν να βρίσκονται αντιμέτωποι με πολλές προκλήσεις. Ειδικότερα, συνέχισαν να ασκούνται αδικαιολόγητες εξωτερικές πιέσεις στο δικαστικό σώμα, οι οποίες υπονόμευσαν την ανεξαρτησία των δικαστών και των εισαγγελέων, έβλαψαν τη συνολική θεσμική ισορροπία και επηρέασαν εν τέλει τη διάκριση των κρατικών εξουσιών. Ως εκ τούτου, η αρχή της ισότητας έναντι του νόμου εξακολουθεί να αποδυναμώνεται. Η επίτευξη αποφασιστικής προόδου στην υλοποίηση των δικαστικών μεταρρυθμίσεων, με βάση την ισχυρή πολιτική βούληση, παραμένει ουσιαστικής σημασίας. Η εδραίωση των δικαστικών λειτουργιών, με αποτέλεσμα ένα ισχυρό ιστορικό επιδόσεων μακροπρόθεσμα, είναι ουσιαστικής σημασίας για την περαιτέρω επίτευξη προόδου στη διαδικασία προσχώρησης.

Η Αλβανία συνέχισε να σημειώνει ικανοποιητική πρόοδο στην υλοποίηση της συνολικής μεταρρύθμισης της δικαιοσύνης, μεταξύ άλλων με τη συνεχή εξασφάλιση απτών αποτελεσμάτων στη διαδικασία ελέγχου. Το Συνταγματικό Δικαστήριο συνέχισε να είναι πλήρως λειτουργικό. Οι διορισμοί στο Ανώτατο Δικαστήριο είχαν ως αποτέλεσμα μια πρώτη μείωση των συσσωρευμένων εκκρεμών υποθέσεών του. Δεν έχει επιτευχθεί ακόμη πρόοδος στο σύστημα διαχείρισης υποθέσεων και στο σύστημα νομικής εκπαίδευσης.

Η Βόρεια Μακεδονία σημείωσε κάποια πρόοδο μέσω της σταθερής εφαρμογής της στρατηγικής της για τον δικαστικό τομέα. Το δικαστικό σώμα έχει αποδείξει την προσήλωσή του στην προστασία της ακεραιότητας και της ανεξαρτησίας του. Οι δικαστικοί θεσμοί εφαρμόζουν με συνέπεια τους νέους κανόνες για τους διορισμούς, τις προαγωγές, τις πειθαρχικές διαδικασίες και την απόλυση δικαστών και εισαγγελέων. Πρέπει να διατεθούν οι αναγκαίοι πόροι για να εξασφαλιστεί ότι το αυτοματοποιημένο σύστημα διαχείρισης υποθέσεων είναι πλήρως λειτουργικό.

Η Σερβία σημείωσε κάποια πρόοδο συνολικά στην ενίσχυση της ανεξαρτησίας και της λογοδοσίας του δικαστικού σώματος, καθώς έκανε ένα σημαντικό βήμα με την έγκριση σχετικών συνταγματικών τροποποιήσεων τον Φεβρουάριο του 2022. Ως επόμενο βήμα, θα είναι σημαντικό να τροποποιηθούν οι εκτελεστικοί νόμοι που θα θέσουν σε πλήρη ισχύ τη μεταρρύθμιση σύμφωνα με τις προθεσμίες που ορίζει το Σύνταγμα. Η Σερβία έχει συστήσει δύο ομάδες εργασίας εμπειρογνωμόνων που είναι επιφορτισμένες με την κατάρτιση της εκτελεστικής νομοθεσίας.

Το Κόσοβο σημείωσε κάποια πρόοδο στην προώθηση των δικαστικών μεταρρυθμίσεων. Ελήφθησαν μέτρα για την έναρξη εφαρμογής της στρατηγικής και του σχεδίου δράσης για το κράτος δικαίου, και εγκρίθηκε ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο που διέπει το εισαγγελικό σύστημα. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω μέτρα για την αύξηση της αποδοτικότητας και της ανεξαρτησίας του δικαστικού σώματος.

Το Μαυροβούνιο σημείωσε περιορισμένη πρόοδο όσον αφορά τις βασικές δικαστικές μεταρρυθμίσεις. Εξακολουθούν να υφίστανται ανησυχίες σχετικά με τη λειτουργία των θεσμών και την εδραίωση της ανεξαρτησίας των δικαστικών και εισαγγελικών συμβουλίων, ενώ το ιστορικό επιδόσεων όσον αφορά τη δικαστική λογοδοσία βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο. Οι έρευνες που πραγματοποίησε η Ειδική Εισαγγελία σχετικά με διάφορες υποθέσεις υψηλού επιπέδου οδήγησαν στη σύλληψη του πρώην προέδρου του Ανώτατου Δικαστηρίου και του προέδρου του Εμπορικού Δικαστηρίου με βάση κατηγορίες για διαφθορά και οργανωμένο έγκλημα. Οι υπό διερεύνηση υποθέσεις δεν έχουν αχθεί ακόμη ενώπιον της δικαιοσύνης.

Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη παρουσιάζει υστέρηση όσον αφορά τη μεταρρύθμιση του δικαστικού τομέα, καθώς δεν έχει σημειώσει πρόοδο στην ενίσχυση του εν λόγω τομέα. Οι νομοθετικές τροποποιήσεις που αποσκοπούσαν στη θέσπιση συστήματος επαλήθευσης των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης των δικαστικών λειτουργών απορρίφθηκαν από το κοινοβούλιο τον Μάιο του 2022. Λόγω της έλλειψης πραγματικής πολιτικής δέσμευσης για το κράτος δικαίου και την πορεία προς την ΕΕ, η συνολική ακεραιότητα του τομέα της δικαιοσύνης εξακολούθησε να επιδεινώνεται.

Στην Τουρκία συνεχίστηκε η οπισθοδρόμηση που έχει παρατηρηθεί τα τελευταία έτη. Η συστημική έλλειψη ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης δεν έχει αντιμετωπιστεί. Συνεχίστηκε η άσκηση πολιτικών πιέσεων στο δικαστικό σώμα, υπονομεύοντας την ανεξαρτησία και τη συνολική ποιότητα της δικαιοσύνης. Η άρνηση της Τουρκίας να εφαρμόσει τις σχετικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) έχει εντείνει περαιτέρω τις ανησυχίες σχετικά με την τήρηση των διεθνών και ευρωπαϊκών προτύπων από την Τουρκία. Η μη εκτέλεση της απόφασης του ΕΔΔΑ στην υπόθεση Kavala, που είχε ως αποτέλεσμα το Συμβούλιο της Ευρώπης να κινήσει διαδικασία επί παραβάσει κατά της Τουρκίας, δημιούργησε σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με την προσήλωση της χώρας στις υποχρεώσεις της ως μέλους του Συμβουλίου της Ευρώπης. Λόγω της θέσης σε διαθεσιμότητα και των απολύσεων δικαστών και εισαγγελέων συνέχισε να αποδυναμώνεται η ανεξαρτησία, η αποδοτικότητα και ο επαγγελματισμός του δικαστικού συστήματος. Οι τουρκικές αρχές πρέπει να αντιμετωπίσουν επειγόντως ορισμένες σοβαρές ελλείψεις του συστήματος, ιδίως όσον αφορά το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και την αυστηρή τήρηση της αρχής του τεκμηρίου αθωότητας.

Η διαφθορά εξακολουθεί να είναι εκτεταμένη στα Δυτικά Βαλκάνια και στην Τουρκία. Όσον αφορά την αποτελεσματική καταπολέμηση της διαφθοράς, η πρόοδος που έχει σημειωθεί είναι ανομοιογενής. Σε ορισμένες χώρες έχει επιτευχθεί κάποια πρόοδος, κυρίως σε τομείς που σχετίζονται με την πρόληψη της διαφθοράς. Εξακολουθεί να απαιτείται πραγματική πολιτική βούληση και σαφής δέσμευση για τη συνέχιση των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών, ώστε να βελτιωθεί η διαφάνεια και η ακεραιότητα και να επιτευχθούν απτά αποτελέσματα με πειστικό ιστορικό επιδόσεων όσον αφορά τις έρευνες, τις διώξεις και τις τελεσίδικες καταδικαστικές αποφάσεις. Είναι αναγκαίο να ενσωματωθούν περαιτέρω μέτρα για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε βασικούς τομείς προκειμένου να προωθηθούν οι μεταρρυθμίσεις και να αντιμετωπιστεί η διαφθορά σε όλα τα επίπεδα με ουσιαστικότερο και αποτελεσματικότερο τρόπο. Οι τομείς που είναι πιο ευάλωτοι στη διαφθορά απαιτούν στοχευμένες εκτιμήσεις κινδύνου ώστε να εντοπίζονται κίνδυνοι διαφθοράς και τρωτά σημεία, και τελικά να σχεδιάζονται ισχυρά μέτρα για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Οι στρατηγικές και τα σχέδια δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς πρέπει να εφαρμόζονται με συστηματικό και διαρθρωμένο τρόπο, μεταξύ άλλων σε βασικούς τομείς όπως οι δημόσιες συμβάσεις, η διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, η ενέργεια, οι μεταφορές, η υγεία, το νερό, οι υποδομές, οι φυσικοί πόροι και η εκπαίδευση. Η διαφθορά υψηλού επιπέδου και η πολιτική διαφθορά πρέπει να αντιμετωπιστούν με πιο αποφασιστικό τρόπο, δεδομένου ότι εξακολουθούν να υπάρχουν ενδείξεις έντονης διαπλοκής δημόσιων και ιδιωτικών συμφερόντων. Ιδίως στις δημόσιες συμβάσεις εξακολουθούν να παρατηρούνται κρούσματα εκτεταμένης διαφθοράς. Οι μηχανισμοί ελέγχου καθ’ όλη τη διαδικασία σύναψης δημόσιων συμβάσεων πρέπει να ενισχυθούν και η διαφάνεια πρέπει να αυξηθεί σημαντικά με αυστηρά και πιο φιλόδοξα μέτρα.

Η Βόρεια Μακεδονία συνέχισε τις προσπάθειές της για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της διαφθοράς, εξασφαλίζοντας την επίτευξη περαιτέρω προόδου. Η κρατική επιτροπή για την πρόληψη της διαφθοράς εκτέλεσε την εντολή της με προδραστικό τρόπο. Η χώρα συνέχισε να συνεργάζεται με διεθνείς εταίρους και να συντονίζει μαζί τους τις εγχώριες δραστηριότητες κατά του οργανωμένου εγκλήματος. Στην Αλβανία, η ειδική δομή για την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος (SPAK) κίνησε ποινικές διαδικασίες και διεξήγαγε οικονομικές έρευνες, οι οποίες μάλιστα οδήγησαν σε τελεσίδικες καταδικαστικές αποφάσεις σε ορισμένες υποθέσεις υψηλού επιπέδου· ο έλεγχος του δικαστικού σώματος εξακολουθεί να αποφέρει αποτελέσματα στην καταπολέμηση της διαφθοράς εντός του δικαστικού συστήματος. Η Σερβία σημείωσε κάποια πρόοδο όσον αφορά την περαιτέρω εφαρμογή των συστάσεων της ομάδας κρατών του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά της διαφθοράς (GRECO). Έχει καθυστερήσει πολύ η χάραξη μιας νέας στρατηγικής για την καταπολέμηση της διαφθοράς που να συνοδεύεται από σχέδιο δράσης. Το Μαυροβούνιο βελτίωσε το ιστορικό επιδόσεών του όσον αφορά την πρόληψη της διαφθοράς. Ωστόσο, εξακολουθεί να απαιτείται αξιόπιστη αντίδραση σε επίπεδο ποινικής δικαιοσύνης για την καταπολέμηση της διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένης της διαφθοράς υψηλού επιπέδου. Στο Κόσοβο σημειώθηκε κάποια πρόοδος με την έγκριση σημαντικής δέσμης νομοθετικών μέτρων για την καταπολέμηση της διαφθοράς, η οποία περιλαμβάνει τον νέο νόμο για τον κώδικα ποινικής δικονομίας, τον νόμο για την υπηρεσία πρόληψης της διαφθοράς, τον νόμο για τη δήλωση περιουσιακής κατάστασης και τη νομοθεσία που διέπει τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων. Το Κοινοβούλιο της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης απέρριψε νόμο για τη σύγκρουση συμφερόντων, ενώ η δικαστική συνέχεια που δόθηκε σε υποθέσεις διαφθοράς με δημόσια απήχηση ήταν επιλεκτική και αδιαφανής. Ο αριθμός των τελεσίδικων καταδικαστικών αποφάσεων σε υποθέσεις υψηλού επιπέδου παρέμεινε πολύ χαμηλός.

Στην Τουρκία δεν σημειώθηκε πρόοδος κατά την περίοδο αναφοράς. Το νομικό πλαίσιο και η θεσμική αρχιτεκτονική πρέπει να βελτιωθούν ώστε να περιοριστούν οι πολιτικές και αθέμιτες επιρροές στη δίωξη και εκδίκαση υποθέσεων διαφθοράς. Οι περισσότερες από τις συστάσεις της GRECO δεν έχουν υλοποιηθεί.

Στα Δυτικά Βαλκάνια, η παρατεταμένη έλλειψη ανθρώπινων και οικονομικών πόρων στους δικαστικούς θεσμούς, καθώς και η έλλειψη ειδικών ικανοτήτων και εμπειρογνωσίας στις χρηματοοικονομικές έρευνες, εξακολουθούν να εμποδίζουν την αποτελεσματική διερεύνηση και εκδίκαση υποθέσεων οργανωμένου εγκλήματος και διαφθοράς. Μολονότι υπάρχουν δραστηριότητες για την ανάπτυξη ικανοτήτων στον τομέα της δικαιοσύνης, οι ανεπαρκείς δομές παροχής κινήτρων, τα αναποτελεσματικά συστήματα διαχείρισης των επιδόσεων και η ευπάθεια του τομέα της δικαιοσύνης σε πολιτικές πιέσεις συμβάλλουν στην κακή διαχείριση των υποθέσεων, στις χρονοβόρες διαδικασίες και στα χαμηλά ποσοστά μέτρων κατάσχεσης και δήμευσης.

Τα θεμελιώδη δικαιώματα κατοχυρώνονται σε μεγάλο βαθμό στη νομοθεσία των Δυτικών Βαλκανίων, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις ως προς τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής τους. Το πλαίσιο πολιτικής ολοκληρώνεται σταδιακά, ιδίως όσον αφορά την καταπολέμηση των διακρίσεων και της έμφυλης βίας, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν συστημικά κενά στη χρηματοδότηση μέτρων που προωθούν και προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, και πολλοί τομείς εξακολουθούν να εξαρτώνται από χορηγούς. Ο θεσμός του Διαμεσολαβητή εξακολουθεί να διαδραματίζει καίριο ρόλο στην προώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα Δυτικά Βαλκάνια, διατυπώνοντας δικές του συστάσεις και προωθώντας συστάσεις άλλων ανεξάρτητων φορέων. Οι κυβερνήσεις στην περιοχή πρέπει να λαμβάνουν συνεχώς υπόψη όλες τις συστάσεις των διεθνών και περιφερειακών φορέων παρακολούθησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν τις συνθήκες κράτησης στις φυλακές και την πρόληψη της κακομεταχείρισης. Η κοινωνία των πολιτών εξακολουθεί να συμπληρώνει ή ακόμη και να αντικαθιστά την κυβερνητική δράση όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών σε μειονεκτούσες ομάδες. Οι ανησυχίες και οι συστάσεις των προηγούμενων εκθέσεων ανά χώρα εξακολουθούν να ισχύουν σε μεγάλο βαθμό και πρέπει να ληφθούν επειγόντως υπόψη. Στην Τουρκία, η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνέχισε να επιδεινώνεται και εξακολουθεί να εγείρει σοβαρές ανησυχίες.

Η ελευθερία της έκφρασης, καθώς και η ελευθερία και η πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης, αποτελούν βασικούς πυλώνες της δημοκρατικής κοινωνίας και πρέπει να τηρούνται. Σε ολόκληρη την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος στο θέμα αυτό και σε ορισμένες χώρες δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος. Οι συστάσεις προηγούμενων εκθέσεων εξακολουθούν σε μεγάλο βαθμό να μην εφαρμόζονται. Ο πλουραλισμός παραμένει χαρακτηριστικό του μεγαλύτερου μέρους της περιοχής, αλλά η ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης και η ανάπτυξη ποιοτικής επαγγελματικής δημοσιογραφίας εξακολουθούν να παρεμποδίζονται από τα διασυνδεδεμένα επιχειρηματικά και πολιτικά συμφέροντα και τις κακές συνθήκες που επικρατούν στην αγορά εργασίας και οδηγούν σε αυτολογοκρισία. Τα περιστατικά απειλών, εκφοβισμού και βίας κατά δημοσιογράφων, καθώς και οι απαξιωτικές παρατηρήσεις από δημόσιους αξιωματούχους, εξακολουθούν να προκαλούν σοβαρές ανησυχίες. Η κατάσταση αυτή μπορεί να έχει αποτρεπτικό αποτέλεσμα στην άσκηση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και πρέπει να επιταχυνθεί ο ρυθμός των ερευνών και των διώξεων περιστατικών αυτού του είδους. Πρέπει να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία των ρυθμιστικών αρχών των μέσων ενημέρωσης και των δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών φορέων, μεταξύ άλλων μέσω επαρκούς χρηματοδότησης και αξιοκρατικών διορισμών στις δομές διαχείρισης. Πρέπει επίσης να υποστηριχθεί περαιτέρω η αποτελεσματική λειτουργία των ανεξάρτητων αυτορρυθμιζόμενων φορέων. Όλες οι χώρες στην περιοχή πρέπει να αυξήσουν τη διαφάνεια όσον αφορά τη χρηματοδότηση των μέσων ενημέρωσης.

Η σοβαρή οπισθοδρόμηση συνεχίστηκε στην Τουρκία, όπου εξακολούθησε να είναι περιορισμένη σε σημαντικό βαθμό η άσκηση της ελευθερίας της έκφρασης και η διάδοση των απόψεων της αντιπολίτευσης. Συνεχίστηκαν οι ποινικές διώξεις και οι καταδίκες δημοσιογράφων, υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δικηγόρων, συγγραφέων, πολιτικών της αντιπολίτευσης, φοιτητών και χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Σε πολλές χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, οι αρχές ενίσχυσαν τα στρατηγικά τους πλαίσια για την υλοποίηση των δεσμεύσεων στον τομέα της ισότητας των φύλων και όσον αφορά την καταπολέμηση της έμφυλης βίας, αλλά αυτό πρέπει να συγκεκριμενοποιηθεί με πρακτικές βελτιώσεις: πρέπει να διατεθούν τα αναγκαία κονδύλια και να ενισχυθεί η παροχή βοήθειας στα θύματα όλων των μορφών βίας, δεδομένου ότι η έμφυλη βία, συμπεριλαμβανομένης της ενδοοικογενειακής βίας, εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρό πρόβλημα. Στην Τουρκία συνεχίστηκε η οπισθοδρόμηση στον τομέα της ισότητας των φύλων και η υποβάθμιση των δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών, ενώ αυξήθηκαν τα περιστατικά ρητορικής μίσους κατά ανεξάρτητων οργανώσεων γυναικών.

Έχουν θεσπιστεί εν γένει νόμοι και πολιτικές για την απαγόρευση των διακρίσεων, αλλά πρέπει να διατεθούν επαρκή μέσα στους φορείς και στις οντότητες ισότητας που έχουν ευθύνη για την προστασία έναντι των διακρίσεων προκειμένου να εκπληρώσουν την εντολή τους. Παρατηρείται αυξητική τάση στα περιστατικά ρητορικής μίσους στην περιοχή, καθώς και ανεπαρκής παρακολούθηση των περιστατικών διακρίσεων, εγκλημάτων μίσους και ρητορικής μίσους. Το νομοθετικό και πολιτικό πλαίσιο για τα δικαιώματα των λεσβιών, των ομοφυλόφιλων, των αμφιφυλόφιλων, των τρανς, των ίντερσεξ ή των κουίρ ατόμων (ΛΟΑΤΚΙ) αναπτύσσεται, αλλά παραμένει πρόκληση η αποδοχή από όλα τα μέρη της κοινωνίας και αρκετοί νόμοι εξακολουθούν να μην έχουν προχωρήσει. Οι νόμοι πρέπει να τηρούνται στην πράξη, καθώς εξακολουθούν να είναι συχνά τα περιστατικά διακρίσεων και ρητορικής μίσους. Στην Τουρκία δεν κατοχυρώνεται η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ, ενώ η ρητορική μίσους και οι εκστρατείες δυσφήμισης κατά της κοινότητας των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ εξακολουθούν να προκαλούν σοβαρές ανησυχίες.

Εξακολουθούν να απαιτούνται προσπάθειες για την ενίσχυση των δικαιωμάτων του παιδιού και τη βελτίωση του διοργανικού συντονισμού για την οικοδόμηση αποτελεσματικών συστημάτων παιδικής προστασίας και παιδικής μέριμνας σύμφωνα με το υπέρτερο συμφέρον του παιδιού. Πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω συστήματα απονομής δικαιοσύνης φιλικά προς τα παιδιά, ενώ πρέπει επίσης να υπάρχουν διαθέσιμες και να χρησιμοποιούνται συστηματικότερα εναλλακτικές λύσεις αντί της κράτησης, ώστε η κράτηση να χρησιμοποιείται μόνον ως μέτρο έσχατης ανάγκης. Η βία κατά των παιδιών, καθώς και οι γάμοι ανηλίκων, εξακολουθούν να προκαλούν σοβαρές ανησυχίες.

Τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία πρέπει να προστατεύονται καλύτερα και να λαμβάνονται δεόντως υπόψη. Τα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν περιλαμβάνουν τη μετάβαση στην κοινοτική φροντίδα και την ανεξάρτητη διαβίωση, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, και γενικά τη μεγαλύτερη αποδοχή, προσβασιμότητα και ένταξη.

Η προστασία των μειονοτήτων απαιτεί καλύτερο συντονισμό και πρέπει να διασφαλιστεί ότι γίνεται σεβαστό το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού. Οι Ρομά παραμένουν η πλέον άπορη κοινότητα στην περιοχή. Ωστόσο, φέτος, οι περισσότερες κυβερνήσεις (με εξαίρεση την κυβέρνηση της Τουρκίας) απέδειξαν την πολιτική τους δέσμευση για την ένταξη των Ρομά, εγκρίνοντας νέες στρατηγικές και σχέδια δράσης για τους Ρομά με στόχο την ευθυγράμμιση με το πλαίσιο της ΕΕ. Θα πρέπει τώρα να δοθεί προτεραιότητα στην εφαρμογή τους, καθώς και στη διάθεση των αναγκαίων χρηματοδοτικών μέσων.

Δικαιοσύνη, ελευθερία και ασφάλεια

Το οργανωμένο έγκλημα εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική απειλή για την ασφάλεια των Δυτικών Βαλκανίων και της Τουρκίας. Ισχυρά εγκληματικά δίκτυα εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται εντός και εκτός της περιοχής, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο παράνομων αγαθών και στην παράνομη διακίνηση μεταναστών προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και εντός αυτής. Τα εγκληματικά αυτά δίκτυα έχουν αποδείξει ότι εκμεταλλεύονται με επιδέξιο τρόπο την πανδημία της COVID-19 και υπάρχει κίνδυνος να εκμεταλλευτούν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, και ειδικότερα τη διαθεσιμότητα μεγάλων αποθεμάτων όπλων στην Ουκρανία. Τα προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές και τα προγράμματα χορήγησης άδειας διαμονής σε επενδυτές που είναι διαθέσιμα σε ορισμένες χώρες μπορούν να χρησιμοποιούνται με σκοπό να παρακάμπτεται, αφενός, η ενωσιακή διαδικασία χορήγησης θεωρήσεων βραχείας διαμονής και, αφετέρου, η εμπεριστατωμένη αξιολόγηση των επιμέρους μεταναστευτικών κινδύνων και των κινδύνων ασφαλείας που συνεπάγεται η εν λόγω διαδικασία. Οι κίνδυνοι αυτοί περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την πιθανή καταστρατήγηση των μέτρων για την πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, καθώς και την καταστρατήγηση των διεθνών κυρώσεων. Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να τερματιστούν χωρίς καθυστέρηση. Σε περίπτωση που η χορήγηση ιθαγένειας στο πλαίσιο των προγραμμάτων χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές θεωρηθεί ότι συνιστά αυξημένο κίνδυνο για την εσωτερική ασφάλεια και τη δημόσια τάξη των κρατών μελών, το καθεστώς απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης μπορεί να ανασταλεί 14 .

Η συνεργασία για την επιβολή του νόμου μεταξύ της ΕΕ και των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων —μεταξύ άλλων με τους οργανισμούς της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων— συνέχισε να ενισχύεται. Μετά την έκδοση των συμπερασμάτων του Συμβουλίου τον Μάρτιο του 2021, η συνεργασία με τρίτες χώρες για την επιβολή του νόμου συμπεριλήφθηκε σε όλα τα επιχειρησιακά σχέδια δράσης της Ευρωπαϊκής Πολυκλαδικής Πλατφόρμας κατά των Εγκληματικών Απειλών (EMPACT), με αποτέλεσμα να ενισχυθεί η συμμετοχή των Δυτικών Βαλκανίων στην EMPACT. Το 2022, αναφέρθηκαν 300 περιπτώσεις (σε σύγκριση με 159 το 2021) στις οποίες εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων δεσμεύτηκαν να συμμετάσχουν σε επιχειρησιακές δράσεις. Η Αλβανία παρέμεινε επικεφαλής μίας επιχειρησιακής δράσης. Το Μαυροβούνιο ήταν συνεπικεφαλής τεσσάρων επιχειρησιακών δράσεων και η Αλβανία ήταν συνεπικεφαλής δύο επιχειρησιακών δράσεων, ενώ η Σερβία και η Βόρεια Μακεδονία ήταν καθεμία συνεπικεφαλής μίας επιχειρησιακής δράσης. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη είναι ο μόνος εταίρος του οποίου η συμμετοχή στην EMPACT μειώθηκε.

Στο πλαίσιο της EMPACT, οι εταίροι της περιοχής συμμετείχαν επίσης σε αρκετές ημέρες κοινής δράσης με θέμα, μεταξύ άλλων, τη διευκόλυνση της αντικανονικής μετανάστευσης, την παράνομη διακίνηση ναρκωτικών και την παράνομη διακίνηση πυροβόλων όπλων, οι οποίες οδήγησαν σε άμεσα αποτελέσματα όσον αφορά τις συλλήψεις και την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων εγκληματικής προέλευσης. Με τη βοήθεια της Ευρωπόλ και της Ένωσης Αρχηγών της Αστυνομίας Νοτιοανατολικής Ευρώπης, σημειώθηκε ικανοποιητική πρόοδος όσον αφορά την ενίσχυση της ικανότητας της περιοχής να διενεργεί στρατηγικές και επιχειρησιακές εγκληματολογικές αναλύσεις, σε εναρμόνιση με την ΕΕ. Από τότε που ξεκίνησε ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Σερβία απέφυγε να συμμετάσχει σε ορισμένες περιφερειακές εκδηλώσεις με θέμα την ασφάλεια.

Στη Σερβία και το Μαυροβούνιο, οι εθνικές στρατηγικές για τα ναρκωτικά είναι παρωχημένες και χρήζουν αναθεώρησης. Στο Κόσοβο και τη Βόρεια Μακεδονία, εφαρμόζεται στρατηγική και αντίστοιχο σχέδιο δράσης. Στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, εφαρμόζεται στρατηγική, αλλά εξακολουθεί να εκκρεμεί η έγκριση του αντίστοιχου σχεδίου δράσης. Στην Αλβανία, το ζήτημα καλύπτεται από την εθνική στρατηγική για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, με ειδικό σχέδιο δράσης. Είναι σαφές ότι απαιτούνται προσπάθειες σε ολόκληρη την περιοχή ώστε να ενισχυθεί το στρατηγικό πλαίσιο, βάσει επίσης κατάλληλης αξιολόγησης, και να επιτευχθεί πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή. Παρά τη μακροχρόνια στήριξη του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA) στο θέμα αυτό, τα εθνικά συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και τα εθνικά παρατηρητήρια ναρκωτικών —βασικοί παράγοντες που συμβάλλουν στη μείωση της προσφοράς, της ζήτησης και των επιβλαβών συνεπειών— είτε δεν έχουν συσταθεί ακόμη είτε δεν διαθέτουν καθόλου επαρκείς πόρους και, ως εκ τούτου, δεν λειτουργούν, με εξαίρεση τη Σερβία. Εν προκειμένω, απαιτείται ταχεία ανάληψη δράσης. Η συλλογή δεδομένων σε εθνικό επίπεδο παραμένει εν μέρει εναρμονισμένη με τα πρωτόκολλα του EMCDDA, και τα εθνικά σύνολα δεδομένων που υπέβαλαν οι περισσότεροι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων είναι ελλιπή ή δεν υποβλήθηκαν εγκαίρως. Ο ανεπαρκής θεσμικός συντονισμός μεταξύ των εθνικών φορέων οδηγεί ενίοτε σε κατακερματισμένα και ελλιπή σύνολα δεδομένων. Ως εκ τούτου, συνιστάται να αυξηθεί περαιτέρω η επίγνωση σχετικά με το θέμα αυτό και να βρεθούν εναλλακτικοί και αποτελεσματικότεροι τρόποι προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων να αναλάβουν περισσότερες δεσμεύσεις στον εν λόγω τομέα σε πολιτικό, θεσμικό και τεχνικό επίπεδο. Με την υποστήριξη της υπηρεσίας διεκπεραίωσης της Νοτιοανατολικής και Ανατολικής Ευρώπης για τον έλεγχο των φορητών όπλων και του ελαφρού οπλισμού, όλοι οι εταίροι συνέχισαν να συμμετέχουν ενεργά στην εφαρμογή του σχεδίου δράσης της ΕΕ κατά της διακίνησης πυροβόλων όπλων για την περίοδο 2020-2025, με το οποίο ευθυγραμμίστηκαν οι στόχοι και οι βασικοί δείκτες επιδόσεων του περιφερειακού χάρτη πορείας του 2018 για μια βιώσιμη λύση όσον αφορά την παράνομη κατοχή, κατάχρηση και διακίνηση φορητών όπλων και ελαφρού οπλισμού και των πυρομαχικών τους στα Δυτικά Βαλκάνια. Οι εταίροι συνέχισαν να σημειώνουν περαιτέρω πρόοδο όσον αφορά τη νομική ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ ως προς το θέμα αυτό.

Η πρόληψη και η δίωξη υποθέσεων εμπορίας ανθρώπων και η διασυνοριακή συνεργασία σε υποθέσεις εμπορίας ανθρώπων εξακολουθούν να απαιτούν μια πιο ολιστική προσέγγιση, και πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις έρευνες βάσει εμπιστευτικών πληροφοριών και στις προδραστικές έρευνες. Απαιτούνται περαιτέρω βελτιώσεις όσον αφορά τον έγκαιρο εντοπισμό και την παραπομπή των θυμάτων, ιδίως εκείνων που ανήκουν σε ευάλωτες κοινότητες, σε υπηρεσίες επαρκούς προστασίας, στήριξης και βοήθειας, σύμφωνα με μια προσέγγιση επικεντρωμένη στα θύματα, με γνώμονα το φύλο και το παιδί.

Ωστόσο, δεν μπορούν να αναφερθούν αλλαγές όσον αφορά την αξιολόγηση των γενικά χαμηλών ιστορικών επιδόσεων σε σχέση με τις τελεσίδικες καταδικαστικές αποφάσεις σε υποθέσεις σοβαρού και οργανωμένου εγκλήματος. Απαιτείται ισχυρή εγχώρια στήριξη για την ενίσχυση των στρατηγικών και επιχειρησιακών ικανοτήτων των αρχών επιβολής του νόμου και του δικαστικού σώματος να διερευνούν, να διώκουν και να δικάζουν επιτυχώς υποθέσεις σοβαρού και οργανωμένου εγκλήματος και, κατ’ επέκταση, να αποθαρρύνουν δυνητικούς δράστες. Η δικαστική διαπραγμάτευση χρησιμοποιείται τακτικά σε πολύπλοκες υποθέσεις σοβαρού οργανωμένου εγκλήματος και υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου, με αποτέλεσμα πολύ συχνά να επιβάλλονται δυσανάλογα χαμηλές ποινές. Οι χρηματοοικονομικές έρευνες εξακολουθούν να μην συνοδεύουν συστηματικά εξ αρχής τις ποινικές διαδικασίες και η αποτελεσματικότητά τους παραμένει περιορισμένη σε ολόκληρη την περιοχή. Κατά συνέπεια, το ιστορικό επιδόσεων όσον αφορά την κατάσχεση και δήμευση περιουσιακών στοιχείων εγκληματικής προέλευσης πρέπει επίσης να βελτιωθεί σημαντικά. Κατά το προηγούμενο έτος, πολλές υποθέσεις κατέδειξαν για μία ακόμη φορά την ευπάθεια των οργάνων επιβολής του νόμου και του δικαστικού σώματος όσον αφορά τη διείσδυση εγκληματικών ομάδων. Ως εκ τούτου, εξακολουθεί να είναι αναγκαία η ανάληψη αποφασιστικής και άμεσης δράσης για την πρόληψη και πάταξη της διαφθοράς, τόσο στα Δυτικά Βαλκάνια όσο και στην Τουρκία. Η συνολική απουσία σημαντικών αποτελεσμάτων όσον αφορά την καταπολέμηση του εγκλήματος και την εξάλειψη της διαφθοράς δημιουργεί αίσθημα ατιμωρησίας και ανισότητας.

Η Αλβανία σημείωσε περαιτέρω πρόοδο όσον αφορά την κατάσχεση και δήμευση περιουσιακών στοιχείων εγκληματικής προέλευσης, αλλά πρέπει να ενισχύσει την ικανότητά της να αντιμετωπίζει το κυβερνοέγκλημα και τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών (στο διαδίκτυο). Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη δεν σημείωσε πρόοδο στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και των εγκληματικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στη χώρα. Η συνεχιζόμενη έλλειψη προόδου σε όλα τα επίπεδα αυξάνει τον κίνδυνο οπισθοδρόμησης. Παρά τις πρόσφατες επιτυχίες στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, το Κόσοβο πρέπει να βελτιώσει το ιστορικό επιδόσεών του και να εξασφαλίσει πιο απτά αποτελέσματα όσον αφορά τόσο την εξάρθρωση εγκληματικών δικτύων όσο και την αντιμετώπιση υποθέσεων υψηλού επιπέδου, καθώς και την επίτευξη πιο προδραστικών ερευνών, τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων και οριστικής δήμευσης περιουσιακών στοιχείων. Η Βόρεια Μακεδονία σημείωσε κάποια πρόοδο στην επιχειρησιακή συνεργασία με διεθνείς εταίρους, αλλά πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων και την αντιμετώπιση του κυβερνοεγκλήματος. Στο Μαυροβούνιο σημειώθηκε πρόοδος όσον αφορά την αποκατάσταση της πλήρους αξιοποίησης των ειδικών μέτρων έρευνας και επιτεύχθηκαν ορισμένα σημαντικά επιχειρησιακά αποτελέσματα στην καταπολέμηση του λαθρεμπορίου ναρκωτικών και τσιγάρων. Ωστόσο, απαιτείται ουσιαστική βελτίωση της δικαστικής αντιμετώπισης της διαφθοράς, της διαφθοράς υψηλού επιπέδου και του οργανωμένου εγκλήματος, καθώς και βελτίωση του ιστορικού επιδόσεων στον τομέα της καταπολέμησης της διαφθοράς και της διαφθοράς υψηλού επιπέδου, του λαθρεμπορίου καπνού, της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, καθώς και στον τομέα των χρηματοοικονομικών ερευνών και της δήμευσης περιουσιακών στοιχείων. Το Μαυροβούνιο πρέπει επίσης να ενισχύσει τα μέτρα για τον μετριασμό του κινδύνου διείσδυσης του οργανωμένου εγκλήματος στην αστυνομία και στο δικαστικό σώμα, και να λάβει μέτρα για την καταστροφή των κατασχεθέντων τσιγάρων. Η Σερβία πέτυχε ένα καλό επίπεδο συνεργασίας με την Eurojust, την Ιντερπόλ και την Ευρωπόλ, αλλά πρέπει να επικεντρωθεί περισσότερο στην εξάρθρωση των εγκληματικών δικτύων και να εντείνει τη δήμευση των περιουσιακών τους στοιχείων. Στην Τουρκία σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος και εξακολουθεί να εκκρεμεί η τροποποίηση της νομοθεσίας της χώρας για το κυβερνοέγκλημα και την προστασία των μαρτύρων, καθώς και η συγκρότηση υπηρεσίας ανάκτησης περιουσιακών στοιχείων.

Η συνεργασία με τα Δυτικά Βαλκάνια για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης εξακολουθεί να είναι καίριας σημασίας. Παρότι η τρομοκρατία και ο βίαιος εξτρεμισμός σε όλες τις μορφές τους και ανεξάρτητα από την προέλευσή τους εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση, δεν σημειώθηκαν περιστατικά ακραίου ή βίαιου χαρακτήρα κατά την περίοδο αναφοράς. Στο Υπουργικό Φόρουμ Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2021, επιβεβαιώθηκε η ισχύς του κοινού σχεδίου δράσης για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας για τα Δυτικά Βαλκάνια και πραγματοποιήθηκαν συζητήσεις για την πρόοδο και τα κενά όσον αφορά την εφαρμογή του. Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Ιουνίου 2022 σχετικά με την αντιμετώπιση της εξωτερικής διάστασης μιας διαρκώς εξελισσόμενης τρομοκρατικής και βίαιης εξτρεμιστικής απειλής 15 υπογραμμίστηκε η ανάγκη περαιτέρω ενίσχυσης της συνεργασίας με τα Δυτικά Βαλκάνια, μεταξύ άλλων μέσω της συνεχιζόμενης εφαρμογής του κοινού σχεδίου δράσης. Την άνοιξη του 2022, οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων υπέβαλαν μια τέταρτη δέσμη εκθέσεων σχετικά με την εφαρμογή του κοινού σχεδίου δράσης, με την οποία επιβεβαιώθηκε η προσήλωση και η προθυμία της περιοχής να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις που ανέλαβε.

Απαιτούνται εν γένει περισσότερες προσπάθειες για την πρόληψη κάθε μορφής ριζοσπαστικοποίησης, μεταξύ άλλων θρησκευτικού, εθνοτικού-εθνικιστικού ή πολιτικού χαρακτήρα, καθώς και για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των κινδύνων ριζοσπαστικοποίησης στο διαδίκτυο. Η διαρθρωμένη στήριξη εξασφαλίζεται από τον Ιανουάριο του 2021 μέσω του έργου «Δίκτυο Ευαισθητοποίησης για τη Ριζοσπαστικοποίηση (RAN) στα Δυτικά Βαλκάνια» και θα επεκταθεί περαιτέρω για τους επόμενους 30 μήνες μέσω της στήριξης της πολιτικής στο πλαίσιο του RAN. Όσον αφορά την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, δεδομένου ότι έχουν ήδη υλοποιηθεί οι περισσότερες δράσεις, έχουν ξεκινήσει συζητήσεις σε τεχνικό επίπεδο προκειμένου να επικαιροποιηθούν οι αντίστοιχες εκτελεστικές ρυθμίσεις. Στόχος είναι η ενίσχυση της συνεργασίας και των ικανοτήτων για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του εξτρεμισμού με την υλοποίηση πρόσθετων δράσεων.

Η Αλβανία σημείωσε ουσιαστική πρόοδο και οι πέντε εκτελεστικές ρυθμίσεις έχουν επιτευχθεί σχεδόν πλήρως. Στην Αλβανία εκκρεμεί η υλοποίηση δράσεων, μεταξύ των οποίων μια νέα στρατηγική για την αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού, η οποία βρίσκεται στο στάδιο της προετοιμασίας και η οποία θα περιλαμβάνει στρατηγική επικοινωνία και μέτρα για την καταπολέμηση του τρομοκρατικού περιεχομένου στο διαδίκτυο. Όσον αφορά την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, σημειώθηκε πρόοδος, αλλά η Αλβανία εξακολουθεί να είναι καταχωρισμένη στον κατάλογο της ομάδας χρηματοοικονομικής δράσης και πρέπει να εφαρμόσει τα υπόλοιπα στοιχεία του σχεδίου δράσης της εν λόγω ομάδας. Η θέσπιση φορολογικής και ποινικής αμνηστίας παρά τις αντίθετες συστάσεις της ΕΕ και της Moneyval θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την πρόοδο στον εν λόγω τομέα. Τον Δεκέμβριο του 2021, το Μαυροβούνιο ενέκρινε στρατηγική για την πρόληψη και την καταστολή της τρομοκρατίας, της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας για την περίοδο 2022-2025, με σχέδιο δράσης για την περίοδο 2022-2023, που πρέπει να εφαρμοστεί. Η Βόρεια Μακεδονία εξακολουθεί να σημειώνει ουσιαστική πρόοδο όσον αφορά το νομοθετικό και το θεσμικό πλαίσιο και την πρόληψη/καταπολέμηση του βίαιου εξτρεμισμού. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την πρόληψη του βίαιου εξτρεμισμού και να θεσπίσει επειγόντως νέο νόμο για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας σύμφωνα με το κεκτημένο της ΕΕ. Το σημείο επαφής για την Ευρωπόλ πρέπει να καταστεί πλήρως λειτουργικό προκειμένου να διευκολυνθεί η ανταλλαγή πληροφοριών. Στη Σερβία καταρτίζεται επί του παρόντος η νέα στρατηγική για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την πρόληψη/καταπολέμηση του βίαιου εξτρεμισμού. Η Σερβία πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση και την πρόληψη κάθε μορφής ριζοσπαστικοποίησης και βίαιου εξτρεμισμού, συμπεριλαμβανομένου του βίαιου δεξιού εξτρεμισμού και του εθνοτικού εθνικισμού. Το Κόσοβο έχει σημειώσει κάποια πρόοδο στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την πρόληψη του βίαιου εξτρεμισμού, σύμφωνα με τους στόχους που καθορίζονται στην εκτελεστική ρύθμιση ΕΕ-Κοσόβου για το κοινό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στα Δυτικά Βαλκάνια. Το Κόσοβο πρέπει να καταπολεμήσει με αποτελεσματικότερο τρόπο τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για την εφαρμογή της προστασίας των κρίσιμων υποδομών σε περιφερειακό επίπεδο, και η στήριξη θα εξασφαλιστεί από ένα νέο περιφερειακό έργο του ΜΠΒ. Η ΕΕ στηρίζει την αναθεώρηση των εθνικών στρατηγικών για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την πρόληψη και αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού στην περιοχή.

Οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων συνεχίζουν τον επαναπατρισμό αλλοδαπών τρομοκρατών μαχητών και μελών των οικογενειών τους από τη βορειοανατολική Συρία. Έχουν δεσμευτεί να ασκούν διώξεις κατά αλλοδαπών τρομοκρατών μαχητών και να προωθούν τη συστηματική επανένταξή τους και την επανακοινωνικοποίησή τους, ιδίως των γυναικών και των παιδιών. Πρέπει να βελτιωθεί η παρακολούθηση των μέτρων επανένταξης και επανακοινωνικοποίησης, ιδίως στις φυλακές. Αυτό περιλαμβάνει τη συνεργασία μεταξύ των θεσμικών οργάνων σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Η ανταλλαγή πληροφοριών μέσω της εφαρμογής δικτύου ασφαλούς ανταλλαγής πληροφοριών της Ευρωπόλ έχει βελτιωθεί σημαντικά. Οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων θα πρέπει να συνεχίσουν να κοινοποιούν με προδραστικό τρόπο πληροφορίες σχετικά με την επιστροφή αλλοδαπών τρομοκρατών μαχητών και των οικογενειών τους μέσω των κατάλληλων διαύλων.

Σε ολόκληρη την περιοχή, έχουν θεσπιστεί νομικές διατάξεις για τη δίωξη αλλοδαπών τρομοκρατών μαχητών μετά την επιστροφή τους. Στο Κόσοβο, η πρόωρη υπό όρους αποφυλάκιση βίαιων εξτρεμιστών δραστών εξακολουθεί να αποτελεί πηγή ανησυχίας και θα πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για την αποκατάσταση και την επανένταξη. Στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη παρέχεται πολύ περιορισμένη βοήθεια, εντός των φυλακών και μετά την αποφυλάκιση, για την απεμπλοκή από τον βίαιο εξτρεμισμό. Απαιτούνται σημαντικές περαιτέρω προσπάθειες για την προετοιμασία των κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένων των πρώην αλλοδαπών τρομοκρατών μαχητών, για αποφυλάκιση. Το Μαυροβούνιο έχει ασκήσει διώξεις κατά υπηκόων που επέστρεψαν από την Ουκρανία μετά τη σύγκρουση του 2014 και από τη βορειοανατολική Συρία, όπου εξακολουθούν να υπάρχουν υπήκοοι της χώρας.

Η Τουρκία εξακολούθησε να βρίσκεται αντιμέτωπη με απειλές από διάφορες τρομοκρατικές ομάδες. Έχει καταβάλει προσπάθειες για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, με αποτέλεσμα τη διαρκή μείωση των τρομοκρατικών δραστηριοτήτων και τη βελτίωση της κατάστασης στον τομέα της ασφάλειας. Η Τουρκία έχει δώσει προτεραιότητα στην καταπολέμηση του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ) και στην εξάρθρωση του κινήματος Γκιουλέν. Το PKK παραμένει στον ενωσιακό κατάλογο προσώπων, ομάδων και οντοτήτων που επιδίδονται σε τρομοκρατικές ενέργειες. Η Τουρκία έχει νόμιμο δικαίωμα καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Ωστόσο, οι προσπάθειες καταπολέμησης της τρομοκρατίας θα πρέπει να συνάδουν με το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες. Η τροποποίηση της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας και των αντιτρομοκρατικών πρακτικών της Τουρκίας σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ εξακολουθεί να είναι μια σημαντική μεταρρύθμιση που εκκρεμεί. Τον Οκτώβριο του 2021, η Τουρκία συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο της ομάδας χρηματοοικονομικής δράσης (FATF) με τις δικαιοδοσίες υπό αυξημένη παρακολούθηση («γκρίζος κατάλογος»). Μετά την απόφαση αυτή, η Τουρκία δεν προστέθηκε στον ενωσιακό κατάλογο τρίτων χωρών υψηλού κινδύνου λόγω του καθεστώτος της ως υποψήφιας χώρας, της πολιτικής της δέσμευσης υψηλού επιπέδου προς την ΕΕ για την αντιμετώπιση των εκκρεμών ελλείψεων που εντόπισε η FATF και του στόχου της να ευθυγραμμιστεί πλήρως με το κεκτημένο της ΕΕ. Η Τουρκία πρέπει να συνεχίσει να αντιμετωπίζει τις εκκρεμείς συστάσεις για να διαγραφεί από τον γκρίζο κατάλογο της FATF.

Οι υβριδικές απειλές έχουν καταστεί ακόμη πιο σοβαρό και απειλητικό ζήτημα στις χώρες της διεύρυνσης μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, κρατικοί και μη κρατικοί φορείς, μεταξύ άλλων και εκτός της περιοχής, εξακολούθησαν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες χειραγώγησης πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένης της παραπληροφόρησης, με σκοπό να θέσουν υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία της ΕΕ, να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στους δημοκρατικούς θεσμούς και να οξύνουν την πόλωση και τα εθνοτικά χάσματα. Στα Δυτικά Βαλκάνια έχουν εντατικοποιηθεί ιδιαίτερα οι δραστηριότητες χειραγώγησης πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων των εκστρατειών παραπληροφόρησης, από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, ενώ ταυτόχρονα διαδίδονται αφηγήματα κατά της ΕΕ. Η Σερβία πρέπει να αναλάβει επειγόντως δράση για να προστατεύσει τους πολίτες της από τη χειραγώγηση πληροφοριών και τις παρεμβάσεις από το εξωτερικό, καθώς και από τη διάδοση αφηγημάτων κατά της ΕΕ, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της ρωσικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας, η οποία έχει προφανείς δευτερογενείς επιπτώσεις σε ολόκληρη την περιοχή. Διάφορα μέσα ενημέρωσης που χρηματοδοτούνται από το ρωσικό κράτος και περιλαμβάνονται στον κατάλογο κυρώσεων της ΕΕ μεταδίδουν ραδιοφωνικά προγράμματα και προγράμματα πολυμέσων, μεταξύ των οποίων το μέσο παραπληροφόρησης του Κρεμλίνου Sputnik Srbija, καθώς και το Russia Today, το οποίο άνοιξε γραφείο στο Βελιγράδι το καλοκαίρι του 2022. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της χειραγώγησης πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένης της παραπληροφόρησης, στην περιοχή παράγεται και διαδίδεται από εγχώριους παράγοντες για εγχώριους σκοπούς και/ή εντολοδόχους τρίτων κρατών που έχουν ως στόχο να επηρεάσουν τον δημόσιο διάλογο, χρησιμοποιώντας τη χειραγώγηση πληροφοριών για να στρέψουν το κοινό κατά της ΕΕ και των δυτικών δημοκρατιών γενικότερα.

Δεδομένης της τρέχουσας γεωπολιτικής κατάστασης και σύμφωνα με τις προτεραιότητες της ΕΕ βάσει του κοινού πλαισίου για την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών, της στρατηγικής για τα Δυτικά Βαλκάνια και της δήλωσης του Ζάγκρεμπ, η Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος έχουν ενισχύσει τον διάλογο πολιτικής και την παροχή βοήθειας στους εταίρους της διεύρυνσης για την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών, ιδίως όσον αφορά την κυβερνοανθεκτικότητα και την κυβερνοασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των κρίσιμων υποδομών και της επισιτιστικής και της ενεργειακής ασφάλειας. Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2022, η Αλβανία, το Κόσοβο και το Μαυροβούνιο δέχτηκαν κυβερνοεπιθέσεις. Είναι απολύτως αναγκαίο η περιοχή να υιοθετήσει το πλαίσιο της ΕΕ για την κυβερνοασφάλεια. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας για τα Δυτικά Βαλκάνια να υλοποιήσουν τη δέσμευσή τους για την εφαρμογή του μνημονίου συνεννόησης για το 5G που υπεγράφη κατά την ψηφιακή σύνοδο κορυφής των Δυτικών Βαλκανίων στα Τίρανα το 2020. Όσον αφορά τις στρατηγικές επικοινωνίες και την καταπολέμηση της χειραγώγησης πληροφοριών και της παραπληροφόρησης, θεσπίστηκε μια πιο ισχυρή και στοχευμένη δράση για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας, η οποία επικεντρώνεται στην αύξηση της επίγνωσης σχετικά με το θέμα, την ενίσχυση του γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης και την ενίσχυση της συνεργασίας με τοπικούς θεσμούς, παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών και μέσα ενημέρωσης με σκοπό την αντιμετώπιση αυτού του είδους υβριδικής απειλής για τις κοινωνίες των Δυτικών Βαλκανίων και την πορεία τους προς την ΕΕ.

Τον Οκτώβριο του 2021, η Βόρεια Μακεδονία ενέκρινε την εθνική στρατηγική για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας και την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών (2021-2025) μαζί με σχέδιο δράσης. Οι συστάσεις από τις έρευνες για τους υβριδικούς κινδύνους 16 λαμβάνονται υπόψη με τη στήριξη της ΕΕ. Σε επιλεγμένες χώρες αναμένεται να δοθεί συνέχεια στις έρευνες για τους κινδύνους.

Η αντικανονική μετανάστευση εξακολούθησε να αποτελεί βασική πρόκληση για τα Δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία. Αναπτύχθηκε περαιτέρω η συνεργασία κατά μήκος των μεταναστευτικών οδών Ανατολικής Μεσογείου / Δυτικών Βαλκανίων. Η παράνομη διακίνηση μεταναστών, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, η εμπορία ανθρώπων και η ανεπαρκής ικανότητα των εθνικών συστημάτων ασύλου εξακολουθούν να προκαλούν ανησυχία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η κρίση στο Αφγανιστάν οδήγησαν σε αύξηση των Ουκρανών και Αφγανών προσφύγων και απαιτούν τη συνέχιση της στενής συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των χωρών εταίρων. Στο πλαίσιο αυτό, όλοι οι εταίροι στην περιοχή υποδέχτηκαν πρόσφυγες, ιδίως το Μαυροβούνιο, το Κόσοβο, η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία.

Το 2022, ο συνολικός αριθμός αντικανονικών αφίξεων από τα Δυτικά Βαλκάνια στην ΕΕ αυξάνεται σε σύγκριση με το 2021. Κατά τους 7 πρώτους μήνες του 2022 διαπιστώθηκαν 70 770 αντικανονικές διελεύσεις των συνόρων στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, αριθμός σχεδόν τριπλάσιος από τον συνολικό αριθμό την ίδια περίοδο πέρυσι. Το 2021, ο συνολικός αριθμός αντικανονικών αφίξεων στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ από τα Δυτικά Βαλκάνια ανήλθε σε περίπου 62 000 σε σύγκριση με 27 000 το 2020. Στα τέλη Ιουλίου του 2022 υπήρχαν περίπου 9 800 μετανάστες και πρόσφυγες στα κέντρα υποδοχής της περιοχής και περίπου 2 900 εκτός των εγκαταστάσεων υποδοχής. Οι συνολικές ικανότητες υποδοχής είναι περίπου 14 500. Στους παράγοντες που επηρεάζουν τον υψηλό αριθμό ροών περιλαμβάνονται οι μετακινήσεις μεταναστών που βρίσκονται ήδη στην περιοχή, καθώς και ατόμων που φθάνουν αεροπορικώς στη Σερβία λόγω των καθεστώτων απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης. Δεδομένης της απότομης αύξησης των αφίξεων, η Επιτροπή παρακολουθεί την κατάσταση με αυξημένη επαγρύπνηση και ενίσχυσε τη συνεργασία της με τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων. Σημειώνεται πρόοδος, αλλά απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες στα Δυτικά Βαλκάνια για τη δημιουργία ισχυρότερων θεσμών, νόμων και διαδικασιών στους τομείς του ασύλου, των επιστροφών, της νόμιμης μετανάστευσης και της διαχείρισης των συνόρων, ενόψει επίσης της μεταφοράς του σύνθετου και απαιτητικού ενωσιακού κεκτημένου στην εθνική νομοθεσία. Οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων θα πρέπει να αναλάβουν ιδία ευθύνη και αυτενέργεια για όλες τις πτυχές της μετανάστευσης. Είναι αναγκαία η ισχυροποίηση των συστημάτων ασύλου, η επιτάχυνση των εκούσιων και μη εκούσιων επιστροφών και η συνεργασία με τις χώρες καταγωγής για την επανεισδοχή, σύμφωνα με τα διεθνή και τα ενωσιακά πρότυπα. Απαιτείται αυξημένη περιφερειακή και διεθνής συνεργασία για την καταπολέμηση των ομάδων οργανωμένου εγκλήματος που εμπλέκονται στην παράνομη διακίνηση μεταναστών και την εμπορία ανθρώπων. Η περιφερειακή συνεργασία και ο συντονισμός με την ΕΕ εξακολουθούν να είναι καίριας σημασίας.

Συμφωνίες περί καθεστώτος που επιτρέπουν στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) να αναπτύσσει ομάδες Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής με εκτελεστικές αρμοδιότητες στις ζώνες που βρίσκονται κοντά στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, με σκοπό την υποστήριξη των εθνικών συνοριακών αρχών, έχουν υπογραφεί και τεθεί σε λειτουργία στην Αλβανία, το Μαυροβούνιο και τη Σερβία. Παρόμοιες συμφωνίες περί καθεστώτος αποτέλεσαν αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ της ΕΕ και της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης και μεταξύ της ΕΕ και της Βόρειας Μακεδονίας, αλλά δεν έχουν υπογραφεί ακόμη. Οι συμφωνίες αυτές θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο επαναδιαπραγμάτευσης για να ληφθούν υπόψη οι αλλαγές στο νομοθετικό τοπίο μετά τη διαπραγμάτευσή τους. Προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι αλλαγές στο νομοθετικό τοπίο, ιδίως η έκδοση του κανονισμού για την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή το 2019, η Επιτροπή διαπραγματεύτηκε νέο κείμενο συμφωνίας περί καθεστώτος με τη Βόρεια Μακεδονία το 2022, το οποίο αναμένεται να υπογραφεί πριν από το τέλος του έτους.

Όπως επιβεβαιώνεται από την έκθεση του 2021 στο πλαίσιο του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης 17 , η Αλβανία, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία και η Σερβία πρέπει να διασφαλίσουν την περαιτέρω εναρμόνιση της πολιτικής θεωρήσεων με τους ενωσιακούς καταλόγους τρίτων χωρών που υπόκεινται στην υποχρέωση θεώρησης, ιδίως όσον αφορά τις τρίτες χώρες που παρουσιάζουν κίνδυνο αντικανονικής μετανάστευσης ή κίνδυνο για την ασφάλεια της ΕΕ. Η εναρμόνιση της πολιτικής θεωρήσεων με την ΕΕ είναι ζωτικής σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία του καθεστώτος απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης των εν λόγω εταίρων της ΕΕ. Η Τουρκία εξακολουθεί να φιλοξενεί έναν από τους μεγαλύτερους προσφυγικούς πληθυσμούς στον κόσμο, με την παρουσία στο έδαφός της περίπου 4 εκατομμυρίων προσφύγων από τη Συρία και από άλλες χώρες. Κατά τους πρώτους 7 μήνες του 2022, ο συνολικός αριθμός αφίξεων στην ΕΕ από την Τουρκία ήταν 13 163 σε σύγκριση με 7 481 κατά την ίδια περίοδο του 2021 (αύξηση κατά 76 %). Από τους μετανάστες αυτούς, 6 225 έφτασαν στην Ιταλία, αριθμός που αντιστοιχεί σε σημαντική αύξηση σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, 6 257 στην Ελλάδα, 601 στη Βουλγαρία και 80 στη Ρουμανία. Κατά την ίδια περίοδο το 2022, αναφέρθηκαν 11 137 αφίξεις στις περιοχές της Κύπρου που τελούν υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης (10 771 μέσω της Πράσινης Γραμμής, 366 με βάρκες), σε σύγκριση με 5 118 αφίξεις μέσω της Πράσινης Γραμμής και με βάρκες κατά την ίδια περίοδο πέρυσι (αύξηση κατά 115 %). Η πολιτική θεωρήσεων της Τουρκίας πρέπει να εναρμονιστεί επίσης περαιτέρω με την πολιτική θεωρήσεων της ΕΕ. Ειδικότερα, η χώρα πρέπει να εναρμονίσει περαιτέρω τις απαιτήσεις θεώρησής της με τους ενωσιακούς καταλόγους των χωρών που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης και των χωρών που υπόκεινται στην υποχρέωση θεώρησης.

Δεδομένης της κατάληψης του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν και της αντίληψης του τουρκικού πληθυσμού για τους μετανάστες, οι τουρκικές αρχές αυξάνουν τον αριθμό των επιστροφών προς το Αφγανιστάν και ενισχύουν τις συνοριακές υποδομές τους κατά μήκος των συνόρων με το Ιράν. Οι τουρκικές αρχές αυξάνουν επίσης τους πόρους για την πρόληψη και την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών, αλλά είναι αναγκαία η εξασφάλιση μεγαλύτερης διεθνούς συνεργασίας όσον αφορά την επιβολή του νόμου σε ολόκληρη τη μεταναστευτική οδό, από τις χώρες προέλευσης έως την Τουρκία, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν, των Δυτικών Βαλκανίων και της ΕΕ, για την καταπολέμηση των δικτύων παράνομης διακίνησης. Η συνέχιση της στενής συνεργασίας στον τομέα της διαχείρισης των συνόρων και της καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης μεταναστών εξακολουθεί να αποτελεί βασική προτεραιότητα.

Μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης

Η έκθεση στρατηγικών προβλέψεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 18 περιλαμβάνει την «ενίσχυση της ανθεκτικότητας των θεσμικών οργάνων» ως μία από τις βασικές προκλήσεις για το μέλλον της Ευρώπης. Τα δημόσια θεσμικά όργανα και οι δημόσιες διοικήσεις πρέπει να μπορούν να ανταποκρίνονται στις κοινωνικές ανησυχίες και να εφαρμόζουν αποτελεσματικά τις πολιτικές. Ο εκσυγχρονισμός των δημόσιων διοικήσεων εξακολουθεί να αποτελεί βασικό σημείο προβληματισμού σε όλες τις χώρες της διεύρυνσης. Η πολιτικοποίηση εξακολουθεί να αποδυναμώνει τις ικανότητες και την ελκυστικότητα των δημόσιων διοικήσεων ως εργοδοτών. Μολονότι υπάρχει επίγνωση των βασικών μεταρρυθμιστικών αναγκών για τη δημιουργία περισσότερο επαγγελματικών και αξιοκρατικών διοικήσεων συνολικά, θα χρειαστεί ισχυρότερο ηγετικό πνεύμα και περισσότερη προσπάθεια προκειμένου να βελτιωθεί ο σχεδιασμός πολιτικής, τα δημόσια οικονομικά, η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού και η λογοδοσία. Υπάρχουν παραδείγματα θετικών μεταρρυθμίσεων, για παράδειγμα στην παροχή ψηφιακών υπηρεσιών. Η βελτίωση της διοικητικής ικανότητας θα είναι ουσιώδης για την εκπλήρωση των λειτουργιών του κράτους, τον σχεδιασμό και την εκτέλεση βασικών επενδύσεων σε στρατηγικές υποδομές και για την περαιτέρω ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ.

Η ποιότητα της χάραξης πολιτικής έχει εξαιρετική σημασία για την καθοδήγηση της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης μιας χώρας και για την αντιμετώπιση συνεχών κρίσεων. Η χάραξη πολιτικής θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο προβλέψιμη. Θα πρέπει να έχει μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό και να συνδέεται με τη δημοσιονομική προοπτική, να βασίζεται σε στοιχεία και σε διαβούλευση με τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη. Ωστόσο, μεταξύ των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων, μεγάλο μέρος των νόμων που προτείνονται από τις κυβερνήσεις δεν εντάσσονται στα κυβερνητικά προγράμματα εργασίας. Η συνεκτικότητα του σχεδιασμού πολιτικής και ο συντονισμός μεταξύ κυβερνήσεων και κοινοβουλίων θα μπορούσαν να βελτιωθούν περαιτέρω. Η υπερβολική χρήση συντομευμένων διαδικασιών υπονομεύει την ποιότητα της νομοθεσίας και τη λογοδοσία στο πλαίσιο της δημοκρατίας. Η βελτίωση της παρακολούθησης της πολιτικής θα ενισχύσει περαιτέρω την αποτελεσματικότητα της διοίκησης σε ολόκληρη την περιοχή.

Οι υπεύθυνες δημόσιες διοικήσεις είναι οργανωμένες με ορθολογικό τρόπο, είναι αποτελεσματικές, αποδοτικές και διαφανείς και ενεργούν με ακεραιότητα. Με τον τρόπο αυτό χτίζεται κοινωνική εμπιστοσύνη, η οποία είναι αναγκαία για τη συνεργασία και την ανάπτυξη. Στα Δυτικά Βαλκάνια, οι κυβερνητικές δομές δεν ακολουθούν πάντα αυτές τις αρχές. Οι κρατικές υπηρεσίες δεν συστήνονται και δεν οργανώνονται πάντοτε με ορθολογικό ή αποτελεσματικό τρόπο (για παράδειγμα, στην Αλβανία και το Κόσοβο). Σε διάφορα σημεία, έχουν βελτιωθεί τα κανονιστικά και θεσμικά πλαίσια για τη λογοδοσία, αλλά όχι η πραγματική πρακτική της λογοδοσίας (Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία). Η Βόρεια Μακεδονία δεν έχει ακόμη εγκρίνει νέο νόμο για την κρατική οργάνωση, η δε Βοσνία και Ερζεγοβίνη δεν έχει αρχίσει να αναπτύσσει ένα νομικό πλαίσιο που θα διασφαλίζει περισσότερη λογοδοσία. Το Μαυροβούνιο πρέπει να βελτιώσει τη λογοδοσία και την πρόσβαση σε δημόσιες πληροφορίες. Στην Τουρκία συνεχίστηκε η πολιτικοποίηση της διοίκησης, με τη λογοδοσία προς το κοινό να είναι περιορισμένη και την έλλειψη πολιτικής βούλησης για μεταρρυθμίσεις να παραμένει.

Η στρατηγική και επαγγελματική διαχείριση των ανθρώπινων πόρων και των δημόσιων υπηρεσιών είναι καθοριστικής σημασίας ώστε ο δημόσιος τομέας να μπορεί να προσελκύει, να αναπτύσσει και να διατηρεί στελέχη με προσόντα. Αυτό συνίσταται σε δίκαιες και ανταγωνιστικές αμοιβές και σε αξιοκρατικές προσλήψεις, προαγωγές και απολύσεις. Η έλλειψη καταρτισμένου προσωπικού αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες για τη χαμηλή διοικητική ικανότητα και τις χαμηλές επιδόσεις των δημόσιων αρχών σε ολόκληρη την περιοχή. Όλες αυτές οι χώρες εξακολουθούν να δυσκολεύονται να ελέγξουν τις πελατειακές σχέσεις στην πολιτική, ώστε να οικοδομήσουν μια πιο επαγγελματική και πιο σταθερή δημόσια διοίκηση.

Η βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις και το ευρύ κοινό βρίσκεται ψηλά στην ημερήσια διάταξη σε ολόκληρη την περιοχή και είναι ο τομέας στον οποίο έχουν σημειωθεί οι περισσότερες βελτιώσεις. Ωστόσο, η ασφάλεια δικαίου για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες πρέπει να βελτιωθεί σε ολόκληρη την περιοχή, μέσω της αποτελεσματικής εναρμόνισης της τομεακής νομοθεσίας με τα πρότυπα του δικαίου για τις γενικές διοικητικές διαδικασίες. Η Σερβία, η Αλβανία, το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία δρομολόγησαν πρωτοβουλίες και υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Η Αλβανία έχει αναπτύξει μια ολοκληρωμένη πλατφόρμα για τις ψηφιακές υπηρεσίες, αλλά πρέπει να διασφαλίσει ισότιμη πρόσβαση για τους πολίτες με περιορισμένες ψηφιακές δεξιότητες. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το Κόσοβο πρέπει να επιταχύνουν τις προσπάθειές τους για την ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης πολιτικής ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και να αποσαφηνίσουν τις θεσμικές αρμοδιότητες.

Η βελτίωση των συστημάτων διαχείρισης των δημόσιων συμβάσεων και των δημόσιων οικονομικών παραμένει σημαντική προτεραιότητα για την αποτελεσματικότητα και την ακεραιότητα του κράτους σε ολόκληρη την περιοχή. Το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία σημείωσαν πρόοδο όσον αφορά την ψηφιοποίηση των συστημάτων τους για τις δημόσιες συμβάσεις. Στην Αλβανία τέθηκε σε λειτουργία ένα ηλεκτρονικό σύστημα προσφυγών και καταγγελιών. Στη Σερβία, οι εξαιρέσεις από την εφαρμογή του νόμου για τις δημόσιες συμβάσεις έχουν αυξηθεί σημαντικά γεγονός που προβληματίζει τόσο ως τάση που πρέπει να αντιστραφεί αλλά και σχετικά με τη διαφάνεια εν γένει. Η Τουρκία εξακολουθεί να παρουσιάζει μεγάλα κενά όσον αφορά την ευθυγράμμισή της με το κεκτημένο της ΕΕ, καθώς το πεδίο εφαρμογής των κανόνων για τις δημόσιες συμβάσεις είναι σημαντικά μειωμένο.

Η μεταρρύθμιση των εθνικών συστημάτων διακυβέρνησης στην κατεύθυνση της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, της λογοδοσίας των διευθυντικών στελεχών, και του εξωτερικού ελέγχου, είναι ζωτικής σημασίας για τη βιωσιμότητα των οικονομικών του κράτους. Σημειώθηκε κάποια πρόοδος, καθώς η Σερβία, το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία κατάρτισαν/ενέκριναν νέα προγράμματα διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών. Η Αλβανία έχει κάνει βήματα για την κατάρτιση μιας νέας μεσοπρόθεσμης στρατηγικής για τα έσοδα. Τώρα, πρέπει να ακολουθήσει η ορθή εφαρμογή των προγραμμάτων αυτών. Στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, αναμένεται να εγκριθεί από το υπουργικό συμβούλιο η πρώτη ολοκληρωμένη στρατηγική για τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών. Στην Τουρκία δεν σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις στον τομέα της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών.

Η ενίσχυση των συστημάτων και των ικανοτήτων διαχείρισης των δημόσιων επενδύσεων πρέπει να είναι σαφής προτεραιότητα για όλες τις χώρες της διεύρυνσης, ιδίως στο πλαίσιο του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου για τα Δυτικά Βαλκάνια. Ωστόσο, μικρή πρόοδος σημειώθηκε κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους. Το Μαυροβούνιο προέβη σε αξιολόγηση της διαχείρισης των δημόσιων επενδύσεων. Η αύξηση της ικανότητας είναι πλέον απαραίτητη. Στη Βόρεια Μακεδονία, η υλοποίηση του σχεδίου δράσης για τη διαχείριση των δημόσιων επενδύσεων καθυστερεί και δεν έχει ακόμη συσταθεί μονάδα διαχείρισης δημόσιων επενδύσεων. Η Σερβία πρέπει να εφαρμόσει πλήρως τη μεθοδολογία του διατάγματος για τη διαχείριση κεφαλαιουχικών έργων σε όλες τις κεφαλαιουχικές επενδύσεις. Σε όλες αυτές τις χώρες πρέπει να θεσπιστεί ένα ενιαίο, ολοκληρωμένο, αποτελεσματικό και διαφανές σύστημα σχεδιασμού και διαχείρισης των επενδύσεων κεφαλαίου.

Η πρόοδος όσον αφορά τους δημόσιους εσωτερικούς ελέγχους και τη λογοδοσία των διευθυντικών στελεχών ήταν γενικά αργή, αλλά τρεις χώρες σημείωσαν κάποια πρόοδο: Η Αλβανία εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές για τον έλεγχο των ληξιπρόθεσμων οφειλών και ενέκρινε την αναθεώρηση της μεθοδολογίας για τον έλεγχο των επιδόσεων. Στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, οι δευτερεύοντες κανονισμοί και οι δευτερεύουσες μεθοδολογίες επικαιροποιήθηκαν σε όλα τα επίπεδα και ενσωματώθηκαν στην εφαρμογή ΤΠ για τον δημόσιο εσωτερικό δημοσιονομικό έλεγχο, με την κατάρτιση ενοποιημένων ετήσιων εκθέσεων σε όλα τα επίπεδα. Η Σερβία εφάρμοσε δύο πιλοτικές αξιολογήσεις από ομοτίμους σχετικά με τις ρυθμίσεις εσωτερικού ελέγχου και βελτίωσε πρόσφατα τις κατευθυντήριες γραμμές για τη λογοδοσία των διευθυντικών στελεχών.

Οι χώρες της διεύρυνσης στο σύνολό τους πρέπει να ενισχύσουν την ικανότητά τους να παράγουν στατιστικές καλής ποιότητας, σύμφωνα με τις αρχές που κατοχυρώνονται στο δίκαιο της ΕΕ και εξειδικεύονται περαιτέρω στον κώδικα ορθής πρακτικής για τις ευρωπαϊκές στατιστικές, με βάση την επαγγελματική ανεξαρτησία, την αμεροληψία, την αξιοπιστία, καθώς και τη διαφάνεια και την εμπιστευτικότητα. Κρίσιμη σημασία έχει επίσης η αύξηση της υποβολής στοιχείων στην Eurostat. Κατά τον κύκλο του 2021, η Βόρεια Μακεδονία και η Τουρκία πραγματοποίησαν απογραφή πληθυσμού και κατοικιών. Τα υπόλοιπα Δυτικά Βαλκάνια θα πρέπει επίσης να πραγματοποιήσουν απογραφές και να διαθέσουν επαρκείς πόρους στις στατιστικές τους υπηρεσίες. Ένας συγκεκριμένος τομέας στον οποίο όλες αυτές οι χώρες πρέπει να σημειώσουν πρόοδο είναι οι μακροοικονομικές στατιστικές, συμπεριλαμβανομένων των στατιστικών για τα δημόσια οικονομικά. Σε κάθε χώρα, η ενίσχυση του συντονισμού του στατιστικού συστήματος είναι αναγκαία.

Οι περιφερειακές και τοπικές αρχές μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία ευθυγράμμισης με την ΕΕ και στη μελλοντική εφαρμογή των ενωσιακών κανόνων. Οι περιφερειακές και τοπικές διοικήσεις είναι πιο κοντά στους πολίτες και έχουν καίριο ρόλο στην παροχή των δημόσιων υπηρεσιών, καθώς και στην οικοδόμηση της εμπιστοσύνης των πολιτών στους κρατικούς τους θεσμούς. Οι κυβερνήσεις πρέπει να διασφαλίζουν την ισορροπία μεταξύ της κεντρικής, της περιφερειακής και της τοπικής διοίκησης, καθώς και τη συνεκτική εφαρμογή των κανόνων, των διαδικασιών, των προτύπων και της διαχείρισης των ανθρώπινων πόρων σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης. Αυτό έχει άμεσο αντίκτυπο στην ποιότητα των τομεακών πολιτικών, των δημόσιων υπηρεσιών και, τελικά, στην ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να τύχει μεγαλύτερης προσοχής στις χώρες της διεύρυνσης.

Κοινωνία των πολιτών

Στα Δυτικά Βαλκάνια εξακολουθεί να υπάρχει μια σε μεγάλο βαθμό δραστήρια και δυναμική κοινωνία των πολιτών, η οποία παρακολουθεί την κυβερνητική δράση και συμβάλλει στη χάραξη πολιτικής. Η θέσπιση νομικών μέτρων επέφερε βελτιώσεις σε ορισμένες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων· ωστόσο, το νομικό πλαίσιο πρέπει να βελτιωθεί περαιτέρω και να εφαρμόζεται με συνέπεια, ώστε να δημιουργηθεί ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την κοινωνία των πολιτών, όσον αφορά, μεταξύ άλλων, τις διαδικασίες καταχώρισης, την ενίσχυση της διαθεσιμότητας και της διαφάνειας της δημόσιας χρηματοδότησης (Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία) και τις προϋποθέσεις για τον εθελοντισμό (Αλβανία, Κόσοβο). Είναι σημαντικό να μην γίνεται κατάχρηση των μέτρων ασφάλειας, π.χ. μέσω της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας ή της νομοθεσίας για την πρόληψη της χρηματοδότησης της διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής (Τουρκία), της πρόληψης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (Κόσοβο) ή μέσω περιορισμών στην ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφόρηση (Μαυροβούνιο) ή στην ελευθερία του συνέρχεσθαι (Βοσνία και Ερζεγοβίνη).

Εξακολουθούν να υπάρχουν αδυναμίες στους θεσμοθετημένους μηχανισμούς συνεργασίας μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και των κυβερνήσεων. Είναι σημαντικό οι κυβερνήσεις να διασφαλίσουν τις προϋποθέσεις για την ουσιαστική και χωρίς αποκλεισμούς συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στις διαδικασίες χάραξης πολιτικής.

Η κοινωνία των πολιτών δέχεται πιέσεις στη Σερβία και στην οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης (Republika Srpska). Στη Σερβία συνεχίστηκαν οι φραστικές επιθέσεις και οι εκστρατείες δυσφήμισης, καθώς και η χρηματοδότησή τους, κατά οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, ενώ η άσκηση της ελευθερίας του συνέρχεσθαι παραμένει περιορισμένη στην οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Στην Τουρκία εξακολούθησε να παρατηρείται σοβαρή οπισθοδρόμηση. Η κοινωνία των πολιτών βρέθηκε αντιμέτωπη με συνεχείς πιέσεις και ο χώρος ελεύθερης λειτουργίας της συνέχισε να μειώνεται, με περιορισμούς στις δραστηριότητες των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κοινωνίας των πολιτών. Επίσης, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στην περιοχή της διεύρυνσης εξακολουθούν να παρέχουν υπηρεσίες σε μειονεκτούσες ομάδες, συμπληρώνοντας ή υποκαθιστώντας το έργο των δημόσιων αρχών.

Οικονομία

Μετά τον έντονο αρνητικό αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19 το 2020, οι οικονομίες των Δυτικών Βαλκανίων και της Τουρκίας ανέκαμψαν γρήγορα το 2021. Ο ρυθμός της ανάκαμψης διέφερε σημαντικά μεταξύ των οικονομιών, με διψήφια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ στο Μαυροβούνιο (12,4 %), στην Τουρκία (11 %) και στο Κόσοβο (10,5 %), κάπως βραδύτερο αλλά ακόμη έντονο ρυθμό επέκτασης στην Αλβανία (8,3 %), τη Σερβία (7,4 %) και τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη (7,1 %), και με πιο συγκρατημένη αύξηση της παραγωγής στη Βόρεια Μακεδονία (4 %). Η σταδιακή άρση των μέτρων ανάσχεσης της νόσου COVID-19 και το αποτέλεσμα βάσης από την έντονη οικονομική κάμψη το 2020 (ιδίως λόγω του τομεακού μεριδίου του τουρισμού) έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάκαμψη σε ορισμένες χώρες, ιδίως λόγω της πολύ έντονης επέκτασης στο Μαυροβούνιο. Οι βασικοί παράγοντες που συνέβαλαν στη σταθερότητα της ανάκαμψης ήταν οι εξής: η υψηλή ιδιωτική κατανάλωση, τροφοδοτούμενη από τη συσσωρευμένη ζήτηση και τη συνέχιση των μέτρων στήριξης για τον μετριασμό της κρίσης σε ορισμένες χώρες· η αύξηση των επενδύσεων, ιδίως των δημόσιων κεφαλαιουχικών δαπανών στη Σερβία και τη Βόρεια Μακεδονία· και η έντονη αύξηση των εξαγωγών, ιδίως στην περίπτωση της Τουρκίας.

Οι οικονομικές προοπτικές χαρακτηρίζονται από πολύ μεγάλη αβεβαιότητα που οφείλεται κυρίως στις οικονομικές επιπτώσεις από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία αναμένεται να έχει αρνητικό αντίκτυπο στις οικονομίες, αν και σε διαφορετικό βαθμό, λόγω διαφορών ως προς: τους άμεσους και έμμεσους εμπορικούς δεσμούς κάθε χώρας· την ενεργειακή ένταση κάθε χώρας· τη σημασία του πληθωρισμού των τιμών των τροφίμων· και ως προς τον ρόλο του τουρισμού.

Σε όλες αυτές τις χώρες, τα δημοσιονομικά μέτρα που έχουν θεσπιστεί για τον μετριασμό των επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων, σε συνδυασμό με το συσταλτικό οικονομικό αποτέλεσμα του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, θα μπορούσαν ενδεχομένως να εκτροχιάσουν ή να επιβραδύνουν τη δημοσιονομική εξυγίανση. Ο πληθωρισμός επιταχύνθηκε σημαντικά στα Δυτικά Βαλκάνια, ενώ στην Τουρκία η επίδραση των παγκόσμιων πιέσεων στις τιμές εντάθηκε από ανορθόδοξες αποφάσεις νομισματικής πολιτικής, οι οποίες πυροδότησαν μεγάλη υποτίμηση της λίρας και ώθησαν τον πληθωρισμό σε υψηλό εικοσαετίας (πάνω από 80 % τον Ιούλιο του 2022).

Η ανάγκη επιτάχυνσης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων έχει καταστεί ακόμη πιο σημαντική για την προώθηση βιώσιμης ανάκαμψης μεσοπρόθεσμα και για την επίτευξη περαιτέρω προόδου όσον αφορά την εκπλήρωση δύο οικονομικών κριτηρίων για την ένταξη στην ΕΕ: της εξασφάλισης λειτουργικών οικονομιών της αγοράς και της τεκμηρίωσης της ικανότητας αντιμετώπισης των ανταγωνιστικών πιέσεων και των δυνάμεων της αγοράς εντός της ΕΕ.

Οι περισσότερες από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν σημειώσει ικανοποιητική ή έστω κάποια πρόοδο όσον αφορά την προώθηση λειτουργικών οικονομιών της αγοράς, πλην της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης όπου παρατηρήθηκε κάποια οπισθοδρόμηση. Η Τουρκία δεν σημείωσε καμία πρόοδο στο θέμα αυτό. Επί του παρόντος, κανένας από τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων δεν μπορεί να θεωρηθεί πλήρως λειτουργούσα οικονομία της αγοράς, το δε επίπεδο συμμόρφωσης ποικίλλει. Ενώ η Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το Κόσοβο βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, η Βόρεια Μακεδονία έχει ήδη φθάσει σε ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας. Η Αλβανία και το Μαυροβούνιο θεωρείται ότι έχουν προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό, ενώ η Σερβία κυμαίνεται μεταξύ μέτριου και ικανοποιητικού επιπέδου προετοιμασίας. Η οικονομία της αγοράς της Τουρκίας έχει προχωρήσει ικανοποιητικά, αλλά έχουν ενταθεί οι σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τη λειτουργία της, καθώς παρατηρείται οπισθοδρόμηση σε σημαντικά στοιχεία, όπως η άσκηση της νομισματικής πολιτικής, το θεσμικό και κανονιστικό περιβάλλον, οι παρεμβάσεις στον καθορισμό των τιμών και οι αδιαφανείς κρατικές ενισχύσεις. Όσον αφορά την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις της αγοράς, μόνο η Τουρκία έχει σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο, η Σερβία, το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία βρίσκονται σε μέτριο επίπεδο προετοιμασίας, η Αλβανία έχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας, ενώ η Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το Κόσοβο βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο.

Με την πάροδο των ετών, ο οικονομικός και δημοσιονομικός διάλογος μεταξύ της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων και της Τουρκίας έχει καταστεί σημαντική πλατφόρμα για τη συζήτηση και τη συμφωνία μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών σχεδίων, καθώς και στρατηγικών και προτεραιοτήτων οικονομικής πολιτικής με βάση τα προγράμματα οικονομικών μεταρρυθμίσεων που υποβάλλουν σε ετήσια βάση οι εταίροι. Η διαδικασία καταλήγει στη διατύπωση υπουργικών συμπερασμάτων που συμφωνούνται από κοινού και περιέχουν ειδικές ανά χώρα κατευθύνσεις πολιτικής για την καθοδήγηση των δημοσιονομικών και διαρθρωτικών πολιτικών στα Δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία.

Το επίπεδο εφαρμογής των από κοινού συμφωνημένων κατευθύνσεων πολιτικής επιδεινώθηκε σε όλα τα Δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία, από 50,8 % το 2020 σε 42,9 % το 2021. Η επιδείνωση αυτή συνδέεται εν μέρει με την επιστροφή, το 2021, σε κατευθύνσεις πολιτικής που αφορούν δυσκολότερες μεταρρυθμίσεις, μετά την εστίαση σε βραχυπρόθεσμα μέτρα σχετικά με την κρίση της νόσου COVID-19 το 2020. Θα πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες ώστε η δημοσιονομική σταθερότητα να ενισχυθεί και ο προσανατολισμός της σύνθεσης των προϋπολογισμών να στραφεί περισσότερο προς την ανάπτυξη, μεταξύ άλλων με την προώθηση της ψηφιακής και της πράσινης μετάβασης και της ανάπτυξης του ανθρώπινου κεφαλαίου. Η μείωση της ευπάθειας σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς και η αύξηση της επισιτιστικής και ενεργειακής ασφάλειας έχουν καταστεί ζητήματα ζωτικής σημασίας. Επίσης, η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και η εμβάθυνση της περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης με βάση τους κανόνες και τα πρότυπα της ΕΕ θα αυξήσουν σημαντικά την ελκυστικότητα της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων ως επενδυτικού προορισμού και θα συμβάλουν περαιτέρω στην οικονομική της ανάπτυξη. Στην Τουρκία, βασική πρόκληση συνιστά η αποκατάσταση της λειτουργικής ανεξαρτησίας των οικονομικών και χρηματοπιστωτικών ρυθμιστικών αρχών.

Οι αγορές εργασίας στα Δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από συνολικά χαμηλή δραστηριότητα (ιδίως μεταξύ των γυναικών και των νέων) και απασχόληση, καθώς και από υψηλά επίπεδα παραοικονομίας και ανεργίας. Το 2020, το χάσμα μεταξύ των φύλων όσον αφορά την απασχόληση στις χώρες της διεύρυνσης κυμάνθηκε από περίπου 13-15 εκατοστιαίες μονάδες στο Μαυροβούνιο, τη Σερβία και την Αλβανία έως περίπου 33 εκατοστιαίες μονάδες στο Κόσοβο και 38 εκατοστιαίες μονάδες στην Τουρκία, πολύ πάνω από τον μέσο όρο των 11 εκατοστιαίων μονάδων στην ΕΕ-27. Είναι σαφές ότι πρέπει να βελτιωθούν οι ανεπαρκώς στοχευμένες ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας, ώστε να βοηθηθούν οι ενδιαφερόμενες και οι ενδιαφερόμενοι να βρουν εργασία ή κατάρτιση. Στο πλαίσιο αυτό, τον Ιούλιο του 2021, οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων δεσμεύτηκαν ώστε, σταδιακά, να δημιουργήσουν, να εφαρμόσουν και να ενισχύσουν προγράμματα εγγυήσεων για τη νεολαία σύμφωνα με το μοντέλο της ΕΕ· οι περισσότεροι δε από αυτούς συγκρότησαν διυπουργικές ομάδες εμπειρογνωμόνων για την ανάπτυξη σχεδίων υλοποίησης των εγγυήσεων για τη νεολαία.

Εξακολουθούν να υπάρχουν διαρθρωτικές αναντιστοιχίες όσον αφορά τις δεξιότητες, εξαιτίας των αδύναμων εκπαιδευτικών συστημάτων και των ανεπαρκών επενδύσεων σε ανθρώπινο κεφάλαιο. Οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις στα εκπαιδευτικά συστήματα, καθώς και η αναβάθμιση των δεξιοτήτων και η επανειδίκευση, έχουν καίρια σημασία για τη βελτίωση της κατάστασης στην αγορά εργασία και την αντιμετώπιση των ελλείψεων ειδικευμένου εργατικού δυναμικού που προκύπτουν. Η ψηφιοποίηση της οικονομίας και η ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων σε όλα τα τμήματα της κοινωνίας είναι επίσης αναγκαίες για την τόνωση της απασχολησιμότητας και την προώθηση της ψηφιακής οικονομίας. Τα υψηλά επίπεδα φτώχειας παραμένουν πρόβλημα σε όλες τις οικονομίες των εταίρων, γεγονός που επιδεινώθηκε από την πανδημία COVID-19 και τις υψηλές ιδιωτικές δαπάνες για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ενώ τα επίπεδα φτώχειας αναμένεται να επιδεινωθούν περαιτέρω από την πρόσφατη αύξηση των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας. Ως εκ τούτου, η βελτίωση της αποτελεσματικότητας των συστημάτων κοινωνικής προστασίας και η στόχευση των κοινωνικών δαπανών στα φτωχότερα τμήματα του πληθυσμού έχουν καταστεί ακόμη πιο κρίσιμες.

III. ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΠΟΡΡΕΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΕΛΟΥΣ ΤΗΣ ΕΕ        

Η ευθυγράμμιση στον τομέα της εσωτερικής αγοράς 19 θα επιτρέψει στις χώρες της διεύρυνσης να αξιοποιήσουν πλήρως τις συμφωνίες σταθεροποίησης και σύνδεσης και να αυξήσουν περαιτέρω την εμπορική τους ενοποίηση με την ΕΕ, η οποία παραμένει μακράν ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της περιοχής. Επίσης, θα ενισχύσει την ελκυστικότητα των επενδύσεων της ΕΕ και θα διευκολύνει τις συνέργειες της αλυσίδας εφοδιασμού, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την πρόσβαση σε κεφάλαια.

Κατά γενικό κανόνα, τα Δυτικά Βαλκάνια έχουν προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό σε πολλούς από τους τομείς της εσωτερικής αγοράς. Όσον αφορά την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο και η Σερβία σημείωσαν κάποια πρόοδο, η Αλβανία σημείωσε περιορισμένη πρόοδο, ενώ η Βοσνία και Ερζεγοβίνη και η Βόρεια Μακεδονία δεν σημείωσαν καμία πρόοδο. Η Αλβανία και το Κόσοβο σημείωσαν κάποια πρόοδο όσον αφορά την ελεύθερη κυκλοφορία των υπηρεσιών, ενώ η Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο και η Σερβία σημείωσαν περιορισμένη μόνο πρόοδο. Η Βόρεια Μακεδονία σημείωσε ικανοποιητική πρόοδο όσον αφορά την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων, ενώ η Αλβανία, το Κόσοβο και το Μαυροβούνιο σημείωσαν κάποια πρόοδο. Στον τομέα της πολιτικής ανταγωνισμού, το Κόσοβο και το Μαυροβούνιο σημείωσαν κάποια πρόοδο, η Αλβανία και η Σερβία σημείωσαν περιορισμένη πρόοδο, ενώ η Βοσνία και Ερζεγοβίνη και η Βόρεια Μακεδονία δεν σημείωσαν καμία πρόοδο. Η Αλβανία σημείωσε ικανοποιητική πρόοδο όσον αφορά το δίκαιο διανοητικής ιδιοκτησίας, τομέας στον οποίο το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο και η Σερβία σημείωσαν κάποια πρόοδο. Η Αλβανία σημείωσε περαιτέρω ικανοποιητική πρόοδο στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, στον οποίο το Κόσοβο, η Βόρεια Μακεδονία και το Μαυροβούνιο σημείωσαν επίσης πρόοδο. Η περιφερειακή συνεργασία και τα πλαίσια περιφερειακής συνεργασίας χωρίς αποκλεισμούς, όπως η στρατηγική της ΕΕ για την περιφέρεια της Αδριατικής και του Ιονίου ή η στρατηγική της ΕΕ για την περιοχή του Δούναβη, συνέχισαν να συμβάλλουν στις προετοιμασίες για την ενδεχόμενη συμμετοχή στην εσωτερική αγορά της ΕΕ. Τα πλαίσια αυτά ενισχύουν τη διοικητική ικανότητα σε διάφορες πολιτικές της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής συνοχής, και παρέχουν μια πλατφόρμα συνεργασίας για διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης. Η κοινή περιφερειακή αγορά των Δυτικών Βαλκανίων, η οποία βασίζεται στους κανόνες και τα πρότυπα της ΕΕ, αποτελεί εφαλτήριο για τη στενότερη ενοποίηση της περιοχής με την ενιαία αγορά της ΕΕ πριν από την προσχώρηση. Η Τουρκία σημείωσε κάποια πρόοδο στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και περιορισμένη πρόοδο στους τομείς της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, του δικαίου διανοητικής ιδιοκτησίας και της προστασίας των καταναλωτών και της υγείας. Έχει προοδεύσει ικανοποιητικά στον τομέα του εταιρικού δικαίου και έχει ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας στους τομείς της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, της προστασίας των καταναλωτών και της υγείας, καθώς και του δικαίου διανοητικής ιδιοκτησίας. Ωστόσο, η ποσότητα των προϊόντων παραποίησης/απομίμησης εξακολουθεί να προβληματίζει και απαιτείται καλύτερη επιβολή της νομοθεσίας. Η Τουρκία παραμένει, ωστόσο, σε πρώιμο στάδιο προετοιμασίας στους τομείς της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών και της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων, όπου δεν έχει σημειωθεί καμία πρόοδος.

Οι μεταρρυθμίσεις στους τομείς της ανταγωνιστικότητας και της συμπεριληπτικής ανάπτυξης 20 είναι εξαιρετικά σημαντικές για τα προγράμματα οικονομικής μεταρρύθμισης των Δυτικών Βαλκανίων και λαμβάνουν στήριξη μέσω του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου, δεδομένου ότι θα συμβάλουν στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της περιοχής και της ελκυστικότητάς της για τις επιχειρήσεις, καθώς και στη μείωση του υφιστάμενου χάσματος με την οικονομία της ΕΕ. Με σκοπό τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας του ιδιωτικού τομέα, τον Φεβρουάριο του 2022 προκηρύχθηκε η πρώτη πρόσκληση για τον συνδυασμό δημόσιων και ιδιωτικών πόρων βάσει του πλαισίου επενδύσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια (WBIF). Κατά τη συνεδρίασή του στη Ρώμη τον Ιούνιο του 2022, το επιχειρησιακό συμβούλιο γνωμοδότησε θετικά για τις δύο πρώτες συνδυαστικές πράξεις και για δύο έργα τεχνικής βοήθειας ύψους 47 εκατ. EUR για τον ιδιωτικό τομέα. Επίσης, στο πλαίσιο της πρώτης σύγκλησης του επιχειρησιακού συμβουλίου του ΕΤΒΑ+ τον Απρίλιο του 2022, η Επιτροπή υπέβαλε τρεις προτάσεις εγγυήσεων ύψους 125 εκατ. EUR. Τα καθεστώτα εγγυήσεων για τη στήριξη των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και των επιχειρηματιών στον τομέα της γεωργίας, καθώς και τα μέτρα για την ενεργειακή απόδοση και την ψηφιακή μετάβαση θα αρχίσουν να εφαρμόζονται από τις αρχές του 2023.

Οι περισσότεροι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων εμφανίζουν μέτριο επίπεδο προετοιμασίας στους τομείς που συνδέονται με τη συγκεκριμένη ομάδα κεφαλαίων. Ωστόσο, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη εξακολουθεί να βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο σε αρκετούς τομείς. Στον τομέα της φορολογίας, το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία σημείωσαν κάποια πρόοδο, η Αλβανία, το Κόσοβο και η Σερβία σημείωσαν περιορισμένη πρόοδο, ενώ δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη. Στον τομέα της τελωνειακής ένωσης, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη και η Βόρεια Μακεδονία έχουν σημειώσει κάποια πρόοδο, ενώ η Αλβανία, το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο και η Σερβία έχουν σημειώσει περιορισμένη πρόοδο. Στον τομέα της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, η Αλβανία, το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο και η Σερβία σημείωσαν κάποια πρόοδο. Στον τομέα της επιστήμης και της έρευνας, το Μαυροβούνιο και η Σερβία σημείωσαν κάποια πρόοδο. Το Κόσοβο σημείωσε κάποια πρόοδο στον τομέα του ψηφιακού μετασχηματισμού και των μέσων ενημέρωσης. Σημειώθηκε επίσης κάποια πρόοδος στον τομέα της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής από το Κόσοβο και τη Βόρεια Μακεδονία, καθώς και στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής και της απασχόλησης από την Αλβανία, το Κόσοβο, τη Βόρεια Μακεδονία και το Μαυροβούνιο. Στον τομέα των επιχειρήσεων και της βιομηχανικής πολιτικής, η Αλβανία, το Κόσοβο, η Βόρεια Μακεδονία και το Μαυροβούνιο σημείωσαν κάποια πρόοδο. Κατά γενικό κανόνα, η περιοχή πρέπει να προβεί σε κοινωνικοοικονομικές μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών αδυναμιών, της χαμηλής ανταγωνιστικότητας, της υψηλής ανεργίας και των επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19. Η πρόοδος όσον αφορά την ευθυγράμμιση με τους κανόνες της ΕΕ στους τομείς του ΦΠΑ, των ειδικών φόρων κατανάλωσης και της άμεσης φορολογίας θα συμβάλει στην προώθηση του ενδοπεριφερειακού και του διεθνούς εμπορίου. Η περιοχή πρέπει επίσης να ενισχύσει σημαντικά το οικοσύστημά της στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, ώστε οι οικονομίες να μπορούν να ακολουθούν τις εξελίξεις, μεταξύ άλλων στον τομέα των ψηφιακών και των πράσινων τεχνολογιών. Η Τουρκία συνέχισε να ευθυγραμμίζεται σε περιορισμένο μόνο βαθμό με το κεκτημένο της ΕΕ και παρατηρήθηκε οπισθοδρόμηση στους τομείς του ψηφιακού μετασχηματισμού και των μέσων ενημέρωσης, της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής, της κοινωνικής πολιτικής και της απασχόλησης, καθώς και της βιομηχανικής πολιτικής. Η Τουρκία σημείωσε ικανοποιητική πρόοδο στους τομείς της επιστήμης και της έρευνας και κάποια πρόοδο στους τομείς της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, όπου η χώρα πρέπει να συνεχίσει να ενισχύει περαιτέρω τη συμπεριληπτικότητα της εκπαίδευσης, ιδίως όσον αφορά τα κορίτσια. Οι προετοιμασίες της Τουρκίας στον τομέα της επιστήμης και της έρευνας έχουν προχωρήσει σε ικανοποιητικό βαθμό. Το επίπεδο της εμπορικής ενοποίησης της Τουρκίας με την ΕΕ είναι υψηλό, το επίπεδο προετοιμασίας για την τελωνειακή ένωση είναι ικανοποιητικό, αλλά η πρόοδος είναι περιορισμένη, μεταξύ άλλων όσον αφορά την υλοποίησή της. Οι αποκλίσεις της Τουρκίας από τις υποχρεώσεις της στο πλαίσιο της τελωνειακής ένωσης ΕΕ–Τουρκίας συνεχίζονται, επιφέροντας μεγάλο αριθμό φραγμών στο εμπόριο.

Το πράσινο θεματολόγιο και η βιώσιμη συνδεσιμότητα 21 αποτελούν βασικά στοιχεία για μια βιώσιμη και ανθεκτική στις μελλοντικές εξελίξεις ανάκαμψη, όπως και για την οικονομική ενοποίηση εντός της περιοχής και με την ΕΕ, η οποία θα είναι επωφελής τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για το ευρύτερο κοινό. Οι στόχοι αυτοί βασίζονται επίσης στο οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο.

Η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία και η Σερβία έχουν προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στον τομέα της ενέργειας, ενώ το Μαυροβούνιο βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας. Στον τομέα των διευρωπαϊκών δικτύων, η Αλβανία, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το Κόσοβο διαθέτουν κάποιο επίπεδο προετοιμασίας, η Σερβία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό, το Μαυροβούνιο έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό / σε ικανοποιητικό βαθμό, ενώ η Βόρεια Μακεδονία παρουσιάζει ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας. Η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο και η Σερβία παρουσιάζουν κάποιο επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη βελτίωσε σημαντικά το σύστημα πολιτικής προστασίας της και επέδειξε σαφή δέσμευση στον τομέα της διαχείρισης καταστροφών. Τον Σεπτέμβριο του 2022, η χώρα προσχώρησε στον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης ως πλήρες μέλος. Η Αλβανία έλαβε επίσης τα αναγκαία μέτρα για να μπορέσει να προσχωρήσει στον μηχανισμό. Το Κόσοβο και το Μαυροβούνιο σημείωσαν κάποια πρόοδο στον τομέα της πολιτικής μεταφορών, ενώ η Αλβανία, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, η Βόρεια Μακεδονία και η Σερβία κατέγραψαν περιορισμένη πρόοδο. Όσον αφορά την ενέργεια, το Κόσοβο και το Μαυροβούνιο σημείωσαν κάποια πρόοδο και οι υπόλοιποι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων σημείωσαν περιορισμένη πρόοδο. Όσον αφορά τα διευρωπαϊκά δίκτυα, η Αλβανία, το Κόσοβο και η Σερβία σημείωσαν κάποια πρόοδο, ενώ στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, τη Βόρεια Μακεδονία και το Μαυροβούνιο καταγράφηκε περιορισμένη μόνο πρόοδος. Όσον αφορά το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, για δεύτερο συναπτό έτος σημειώθηκε περιορισμένη μόνο πρόοδος σε ολόκληρη την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Ως εκ τούτου, απαιτείται η ανάληψη επείγουσας δράσης σε ολόκληρη την περιοχή για την ταχύτερη ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ και την ενίσχυση της εφαρμογής, της επιβολής του νόμου, και των επενδύσεων. Οι διοικητικές ικανότητες στον τομέα πρέπει να ενισχυθούν σημαντικά, ενώ πρέπει επίσης να εφαρμοστούν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

Η ενεργειακή κρίση έχει επηρεάσει τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και την Τουρκία με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με τον βαθμό εξάρτησής τους από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Οι χώρες που δεν εισάγουν πετρέλαιο ή αέριο από τη Ρωσία έχουν επηρεαστεί έμμεσα από την ενεργειακή κρίση και την επιθετικότητα της Ρωσίας. Έχουν αντιμετωπίσει την ενεργειακή κρίση με την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης, την παραγωγή περισσότερης ενέργειας από τοπικούς πόρους, τη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού τους, την αύξηση της αποθήκευσης ή με την επιτάχυνση της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Για παράδειγμα, τον Ιανουάριο του 2022 ξεκίνησαν οι εργασίες κατασκευής του αγωγού διασύνδεσης αερίου Σερβίας-Βουλγαρίας. Αυτό το έργο, που χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από την ΕΕ, θα επιτρέψει στη Σερβία να διαφοροποιήσει τον εφοδιασμό της με αέριο έως το επόμενο έτος. Το οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο για τα Δυτικά Βαλκάνια έχει παράσχει ισχυρή στήριξη σε εμβληματικές πρωτοβουλίες σε ολόκληρη την περιοχή, όπως ο διαδριατικός αγωγός φυσικού αερίου (Trans Adriatic Pipeline), η ανάπτυξη της πλωτής φωτοβολταϊκής παραγωγής σε ταμιευτήρες υδροηλεκτρικών σταθμών ή η ενεργειακά αποδοτική αποκατάσταση νηπιαγωγείων, σχολείων και άλλων κτιρίων. Η Τουρκία έχει επιταχύνει τις εισαγωγές αερίου από το Αζερμπαϊτζάν και άλλες χώρες, αν και εξακολουθεί να εξαρτάται από το ρωσικό αέριο. Επίσης, εξακολουθεί να βασίζεται στη Ρωσία για την κατασκευή και την ακόλουθη λειτουργία του πρώτου της πυρηνικού σταθμού. Γενικά, θα απαιτηθούν περισσότερες προσπάθειες για την περαιτέρω διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού, ιδίως όσον αφορά το φυσικό αέριο και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς και για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας, μεταξύ άλλων μέσω της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης θα χρειαστεί στενότερος συντονισμός των δράσεων και της συνεργασίας μεταξύ των χωρών και με την ΕΕ.

Το πράσινο θεματολόγιο για τα Δυτικά Βαλκάνια εγκρίθηκε από τους ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων στη σύνοδο κορυφής της Σόφιας τον Νοέμβριο του 2020, ενώ ένα πιο συγκεκριμένο σχέδιο δράσης εγκρίθηκε στο Brdo της Σλοβενίας τον Οκτώβριο του 2021. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία 22 , το θεματολόγιο συνιστά κινητήρια δύναμη για τη μετάβαση σε σύγχρονες οικονομίες με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα, ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή και αποδοτικές ως προς τη χρήση των πόρων, αλλά και για την απελευθέρωση του δυναμικού της κυκλικής οικονομίας, τα βιώσιμα συστήματα τροφίμων, την καταπολέμηση της ρύπανσης και τη βελτίωση της διαχείρισης των αποβλήτων, για ένα καθαρότερο, ασφαλέστερο και υγιέστερο μέλλον.

Η Τουρκία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό όσον αφορά την πολιτική μεταφορών και ενέργειας. Πρέπει να εντείνει τις εργασίες της για την ελευθέρωση της αγοράς αερίου και να αναπτύξει συνεργασία στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας. Έχει σημειώσει κάποια πρόοδο όσον αφορά τα δίκτυα ενέργειας και μεταφορών, καθώς εξακολουθεί να βρίσκεται σε εξέλιξη η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Halkali–Kapikule που συνδέει τα βουλγαρικά σύνορα με την Κωνσταντινούπολη. Η Τουρκία εμφανίζει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής και αντιμετωπίζει κρίσιμες περιβαλλοντικές και κλιματικές προκλήσεις, όσον αφορά τόσο τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής όσο και την προσαρμογή σε αυτή. Η Τουρκία έχει κυρώσει τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή (εν αναμονή της υποβολής του εγγράφου επικύρωσης στα Ηνωμένα Έθνη). Επίσης, έχει εκφράσει την προθυμία της να συνεργαστεί με την ΕΕ για την επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Οι ανωτέρω εξελίξεις είναι θετικές. Ωστόσο, έχουν ληφθεί πολύ λίγα συγκεκριμένα μέτρα για τη μεταφορά αυτών των στόχων στην εθνική νομοθεσία, ενώ η ενσωμάτωση της δράσης για το κλίμα σε άλλες πολιτικές εξακολουθεί να είναι περιορισμένη.

Οι προετοιμασίες παραμένουν στάσιμες στους τομείς των πόρων, της γεωργίας και της συνοχής 23 . Η Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο και η Σερβία έχουν προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στα περισσότερα κεφάλαια της συγκεκριμένης ομάδας. Η Αλβανία και το Κόσοβο ως επί το πλείστον έχουν επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας, ενώ η Βοσνία και Ερζεγοβίνη βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο στα περισσότερα κεφάλαια. Στον τομέα της γεωργίας και της αγροτικής ανάπτυξης, η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο και η Σερβία σημείωσαν κάποια πρόοδο, ενώ το Κόσοβο σημείωσε περιορισμένη πρόοδο. Στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων και της κτηνιατρικής και φυτοϋγειονομικής πολιτικής, το Κόσοβο και η Βόρεια Μακεδονία σημείωσαν κάποια πρόοδο, ενώ η Αλβανία και η Σερβία σημείωσαν περιορισμένη πρόοδο. Όσον αφορά την αλιεία, μόνο η Αλβανία σημείωσε ικανοποιητική πρόοδο. Στον τομέα της περιφερειακής πολιτικής και του συντονισμού των διαρθρωτικών μέσων, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, η Βόρεια Μακεδονία και η Σερβία δεν σημείωσαν καμία πρόοδο, ενώ οι υπόλοιπες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων σημείωσαν περιορισμένη πρόοδο.

Η πολιτική γεωργικής στήριξης της Τουρκίας έχει απομακρυνθεί από τις αρχές της κοινής γεωργικής πολιτικής της ΕΕ. Η χώρα έχει σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο στον τομέα της αλιείας και κάποια πρόοδο όσον αφορά την περιφερειακή πολιτική και τον συντονισμό των διαρθρωτικών μέσων. Έχει σημειώσει περιορισμένη πρόοδο στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων και της κτηνιατρικής και φυτοϋγειονομικής πολιτικής, τομέας στον οποίο εκφράζονται ανησυχίες σχετικά με το επίπεδο των υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων στις εξαγωγές τροφίμων προς την ΕΕ.

Η ομάδα για τις εξωτερικές σχέσεις καλύπτει τις εξωτερικές σχέσεις (κεφάλαιο 30) και την εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας και άμυνας (κεφάλαιο 31). Στο σύνολό τους οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων είτε διαθέτουν ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας είτε έχουν προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων, με εξαίρεση τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, η οποία παρουσιάζει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας. Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας, η Αλβανία, το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία παρουσιάζουν ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας, η Σερβία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό, ενώ η Βοσνία και Ερζεγοβίνη διαθέτει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας. Στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων, το Μαυροβούνιο σημείωσε ικανοποιητική πρόοδο, η Αλβανία κάποια πρόοδο, το Κόσοβο και η Βόρεια Μακεδονία περιορισμένη πρόοδο, ενώ η Σερβία και η Βοσνία και Ερζεγοβίνη δεν σημείωσαν καμία πρόοδο. Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας και άμυνας, η Βόρεια Μακεδονία σημείωσε πολύ ικανοποιητική πρόοδο, η Αλβανία και το Μαυροβούνιο ικανοποιητική πρόοδο, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη κάποια πρόοδο, ενώ η Σερβία εμφάνισε οπισθοδρόμηση. Η στενή συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων σε θέματα κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας / κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας (ΚΕΠΠΑ/ΚΠΑΑ) συνεχίστηκε, μεταξύ άλλων μέσω της σημαντικής συμβολής των εταίρων στις αποστολές και επιχειρήσεις ΚΠΑΑ της ΕΕ. Η σημασία της ευθυγράμμισης με την ΚΕΠΠΑ της ΕΕ στο πλαίσιο της διαδικασίας ολοκλήρωσης της ΕΕ έγινε ακόμα μεγαλύτερη μετά την απρόκλητη και αδικαιολόγητη επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Η Αλβανία και το Μαυροβούνιο διατήρησαν το ιστορικό τους πλήρους ευθυγράμμισης, ενώ προστέθηκε και η Βόρεια Μακεδονία, η οποία ευθυγραμμίστηκε πλήρως και αναδρομικά με όλες τις δηλώσεις του ύπατου εκπροσώπου εξ ονόματος της ΕΕ και με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ και διατήρησε το ποσοστό ευθυγράμμισης στο 100 % και μετά την επίθεση της Ρωσίας. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη βελτίωσε το ποσοστό ευθυγράμμισής της, συμμεριζόμενη επισήμως τις δηλώσεις του ύπατου εκπροσώπου και τα περιοριστικά μέτρα μετά την επίθεση της Ρωσίας, μολονότι εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά ζητήματα όσον αφορά την εφαρμογή. Το Κόσοβο ευθυγραμμίστηκε επίσης μονομερώς με τα εν λόγω μέτρα. Η Σερβία έχει μέχρι στιγμής αρνηθεί να ευθυγραμμιστεί με όλα τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ που αφορούν τη Ρωσία και με τις περισσότερες δηλώσεις του ύπατου εκπροσώπου εξ ονόματος της ΕΕ σχετικά με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Επιπλέον, η Σερβία συνέχισε να διατηρεί στενές σχέσεις με τη Ρωσία. Οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων και η Τουρκία συντάχθηκαν με τη συντριπτική πλειονότητα της διεθνούς κοινότητας, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, υπερψηφίζοντας τα δύο ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών μετά την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και την αναστολή της συμμετοχής της Ρωσίας στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Η Τουρκία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων και παρουσιάζει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας. Στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων σημείωσε περιορισμένη πρόοδο. Το ποσοστό ευθυγράμμισης της Τουρκίας με την ΚΕΠΠΑ επιδεινώθηκε περαιτέρω στο 7 % τον Αύγουστο του 2022 (11 % το 2021 και το 2020 και 21 % το 2019). Συνολικά, η ολοένα και πιο δυναμική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας εξακολούθησε να έρχεται σε αντίθεση με τις προτεραιότητες της ΕΕ στον τομέα της ΚΕΠΠΑ. Παρά την επανεκκίνηση του διαλόγου μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ για την εξωτερική πολιτική, την πολιτική ασφάλειας και για περιφερειακά ζητήματα, η Τουρκία εξακολουθεί να πρέπει να λάβει αποφασιστικά μέτρα προκειμένου να βελτιώσει σημαντικά την ευθυγράμμισή της με τις δηλώσεις της ΕΕ και τις αποφάσεις του Συμβουλίου.

IV. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΛΗΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ

Στα Δυτικά Βαλκάνια, οι σχέσεις καλής γειτονίας και η περιφερειακή συνεργασία αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία της διαδικασίας σταθεροποίησης και σύνδεσης και της διαδικασίας διεύρυνσης.

Μετά την επιτυχή εισαγωγή του συστήματος περιαγωγής με χρέωση εσωτερικού στις έξι οικονομίες των Δυτικών Βαλκανίων από την 1η Ιουλίου 2021, ελήφθησαν περαιτέρω προπαρασκευαστικά μέτρα για τη μείωση των τελών περιαγωγής μεταξύ των Δυτικών Βαλκανίων και της ΕΕ. Καταρτίστηκε χάρτης πορείας για τη μείωση του κόστους περιαγωγής μεταξύ της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων στη βάση ενός συνδυασμού προαιρετικών εμπορικών συμφωνιών και περαιτέρω μεταρρυθμίσεων του ψηφιακού τομέα στα Δυτικά Βαλκάνια. Απώτερος στόχος της διαδικασίας είναι η μείωση των τιμών περιαγωγής με την ΕΕ σε επίπεδο παραπλήσιο των εγχώριων τιμών έως το 2027. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει δύο παράλληλες κινήσεις: την εφαρμογή ενός συνόλου μεταρρυθμίσεων πολιτικής από τις κυβερνήσεις των Δυτικών Βαλκανίων με στόχο τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος στην περιοχή, και προπαρασκευαστικές δραστηριότητες με τους φορείς εκμετάλλευσης κινητών επικοινωνιών των Δυτικών Βαλκανίων και της ΕΕ, ώστε να διευκολυνθεί η εφαρμογή της προτεινόμενης σταδιακής μείωσης από τον Ιανουάριο του 2023.

Τον Οκτώβριο του 2021, οι έξι χώρες συμφώνησαν σε ένα «Περιφερειακό πλαίσιο για την ελεύθερη ροή δεδομένων στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων» και θα συνεργαστούν για την εναρμόνιση της νομοθεσίας, και ιδίως για την ευθυγράμμιση με τον γενικό κανονισμό για την προστασία δεδομένων (ΓΚΠΔ), τις αποφάσεις επάρκειας του ΓΚΠΔ μεταξύ των χωρών, την ελεύθερη ροή δεδομένων μη προσωπικού χαρακτήρα και ανοικτών δεδομένων και την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα. Τα Δυτικά Βαλκάνια πρέπει να διασφαλίσουν την ευθυγράμμιση των εθνικών νομοθεσιών με τον κανονισμό της ΕΕ σχετικά με την ηλεκτρονική ταυτοποίηση και τις υπηρεσίες εμπιστοσύνης για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές στην εσωτερική αγορά. Στο πλαίσιο αυτό, και οι έξι χώρες υπέγραψαν κοινή δήλωση για τη διαλειτουργικότητα μεταξύ των Δυτικών Βαλκανίων, στις 13 Οκτωβρίου 2021.

Πραγματοποιήθηκαν σημαντικές τεχνικές εργασίες σε όλο το φάσμα των τομέων που καλύπτει η πρωτοβουλία για την κοινή περιφερειακή αγορά. Το έργο αυτό, υπό την αιγίδα του Συμβουλίου Περιφερειακής Συνεργασίας, της CEFTA και του επενδυτικού φόρουμ του επιμελητηρίου των έξι χωρών των Δυτικών Βαλκανίων έχει ως στόχο να καταστήσει δυνατή την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, των επαγγελματιών και την ελεύθερη παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών, καθώς και να διευκολύνει το εμπόριο και τις τελωνειακές διαδικασίες στην περιοχή. Για παράδειγμα, δημιουργήθηκαν πράσινες λωρίδες τόσο στα οδικά όσο και στα σιδηροδρομικά σημεία διέλευσης των συνόρων στην περιοχή, οι οποίες διευκολύνουν τη διαμετακόμιση εμπορευμάτων προτεραιότητας, ενώ φέτος τον Ιούλιο ξεκίνησε ένα πιλοτικό έργο μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας για την επέκταση της πρωτοβουλίας για τις πράσινες λωρίδες μεταξύ των Δυτικών Βαλκανίων και της ΕΕ. Ωστόσο, οι διαφωνίες σε θέματα καθεστώτος μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας συνέχισαν να εμποδίζουν την επίσημη έγκριση συμφωνιών 24 . Η περιοχή πρέπει τώρα να επιδείξει πολιτική πρωτοβουλία για την ολοκλήρωση αυτών των εργασιών και την έγκριση νομικά δεσμευτικών συμφωνιών ή αποφάσεων μεταξύ όλων των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων, προς όφελος τόσο των πολιτών όσο και των επιχειρήσεών τους. Για τον σκοπό αυτόν πρέπει η προσοχή να στραφεί από κοινού στη δημιουργία της κοινής περιφερειακής αγοράς, με βάση τους κανόνες και τα πρότυπα της ΕΕ, και να αποφεύγονται μονομερείς ενέργειες που θέτουν σε κίνδυνο τις εργασίες αυτές. Η έλλειψη προόδου στην υλοποίηση της κοινής περιφερειακής αγοράς οδήγησε στην πρωτοβουλία «Ανοικτά Βαλκάνια», η οποία έχει κάνει τα πρώτα βήματα για την εφαρμογή των τεσσάρων ελευθεριών μεταξύ Αλβανίας, Βόρειας Μακεδονίας και Σερβίας. Στο μέτρο που η πρωτοβουλία «Ανοικτά Βαλκάνια» ευθυγραμμίζεται με το πλαίσιο της κοινής περιφερειακής αγοράς, συμμορφώνεται με τα πρότυπα της ΕΕ και είναι πλήρως ανοικτή και χωρίς αποκλεισμούς, συνιστά χρήσιμο βήμα προς την ανάπτυξη μιας κοινής αγοράς μεταξύ των έξι οικονομιών της περιοχής.

Η υλοποίηση του θεματολογίου των Δυτικών Βαλκανίων για την καινοτομία, την έρευνα, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τη νεολαία και τον αθλητισμό συνέχισε να στηρίζει τη βιώσιμη κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της περιοχής και να δημιουργεί νέες ευκαιρίες για σπουδαστές, ερευνητές, φορείς καινοτομίας και επιχειρηματίες προκειμένου να ενισχύσουν τις δεξιότητές τους και να έχουν πρόσβαση σε νέες αγορές. Η σύνδεση των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων με τα προγράμματα «Ορίζων Ευρώπη» και «Δημιουργική Ευρώπη» ολοκληρώθηκε και συνεχίστηκαν οι εργασίες για την ανάπτυξη στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης. Η Σερβία και η Βόρεια Μακεδονία έχουν συνδεθεί αμφότερες με το Erasmus+, ενώ η Βόρεια Μακεδονία έχει συνδεθεί και με το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης. Η Αλβανία, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Κόσοβο και το Μαυροβούνιο δεν έχουν ακόμα συνδεθεί, αλλά επωφελούνται από τη διεθνή διάσταση του Erasmus+ που χρηματοδοτείται μέσω του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας III (ΜΠΒ ΙΙΙ) με ειδικό ποσό ύψους 374 εκατ. EUR για την περίοδο 2021-2027.

Επιπλέον, δημιουργήθηκε μια νέα ενισχυμένη εταιρική σχέση με εκπαιδευτικούς οργανισμούς και ιδρύματα στα Δυτικά Βαλκάνια που δεν συνδέονται με το πρόγραμμα Erasmus+. Αυτή η εταιρική σχέση τούς δίνει την ευκαιρία να συμμετέχουν σε σημαντικές στρατηγικές δράσεις, αρχής γενομένης από την πρωτοβουλία για τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Η επέκταση τέτοιων εμβληματικών δράσεων και η πρόσβαση σε αυτές από όλους τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων ενισχύει περαιτέρω τη συνεργασία με την περιοχή.

Το Γραφείο Περιφερειακής Συνεργασίας των Νέων συνέχισε να έχει σημαντικό ρόλο στην περαιτέρω ανάπτυξη της περιφερειακής συνεργασίας και των σχέσεων καλής γειτονίας, παρέχοντας ευκαιρίες συνεργασίας και ανταλλαγών για νέους από τα Δυτικά Βαλκάνια.

Η σύνοδος των ηγετών της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων στις 23 Ιουνίου αποτέλεσε ευκαιρία να επιβεβαιωθεί εκ νέου η ενωσιακή προοπτική των εταίρων στην περιοχή και να εμπλουτισθεί το θεματολόγιο συνεργασίας και ένταξης. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη συμμετοχή των Δυτικών Βαλκανίων στα ενωσιακά μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της ρωσικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας για τον εφοδιασμό και την ανεξαρτησία όσον αφορά τα τρόφιμα και την ενέργεια, καθώς και στη στήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων κυβερνοασφάλειας και της κοινωνικής ατζέντας, ιδίως με τη συμμετοχή των νέων στην οικονομία. Η σύνοδος αποτέλεσε επίσης ευκαιρία για να συζητηθεί η στενότερη πολιτική συνεργασία, η ευθυγράμμιση των Δυτικών Βαλκανίων με τις θέσεις και τα μέτρα της ΕΕ, καθώς και ο πιθανός σχεδιασμός και η λειτουργία μιας ευρωπαϊκής γεωπολιτικής κοινότητας.

Η συνολική εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου μέσω του διαλόγου υπό την αιγίδα της ΕΕ εξακολουθεί να είναι κρίσιμη για το ευρωπαϊκό τους μέλλον και για τη σταθερότητα ολόκληρης της περιοχής. Η διαδικασία συνεχίστηκε καθ’ όλη την περίοδο αναφοράς με τακτικές μηνιαίες συνεδριάσεις σε επίπεδο επικεφαλής διαπραγματευτών και με συνεδρίαση υψηλού επιπέδου στις 18 Αυγούστου 2022. Μολονότι σημειώθηκε κάποια πρόοδος στους τομείς της ενέργειας, της ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων και της ελεύθερης κυκλοφορίας, οι σχέσεις μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας παραμένουν τεταμένες. Αμφότερα τα μέρη πρέπει να προσηλωθούν με πιο εποικοδομητικό τρόπο στον στόχο της σύναψης νομικά δεσμευτικής συνολικής συμφωνίας εξομάλυνσης, η οποία θα αντιμετωπίζει όλα τα εκκρεμή ζητήματα μεταξύ τους, καθώς και στην πλήρη εφαρμογή των προηγούμενων συμφωνιών διαλόγου.

Οι υφιστάμενες διμερείς συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένης της συμφωνίας των Πρεσπών μεταξύ της Βόρειας Μακεδονίας και της Ελλάδας και της Συνθήκης για σχέσεις φιλίας, καλής γειτονίας και συνεργασίας με τη Βουλγαρία, πρέπει να εφαρμοστούν καλόπιστα από όλα τα μέρη.

Η υπέρβαση των προβλημάτων που κληροδότησε το παρελθόν και η αντιμετώπιση των διαφορών που έχουν τις ρίζες τους στις συγκρούσεις της δεκαετίας του 1990 παραμένουν καίριας σημασίας. Δεν έχουν ακόμη επιλυθεί σημαντικά εκκρεμή διμερή ζητήματα, όπως συνοριακές διαφορές και η απονομή δικαιοσύνης στα θύματα εγκλημάτων πολέμου, ο εντοπισμός των υπόλοιπων αγνοουμένων και η ακριβής καταγραφή των φρικαλεοτήτων του παρελθόντος σε ολόκληρη την περιοχή. Η εμπρηστική ρητορική ή η εξύμνηση εγκληματιών πολέμου από οποιαδήποτε πλευρά δεν έχουν θέση στην ΕΕ.

Η εδαφική συνεργασία επιτρέπει στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να συνεργάζονται μεταξύ τους και με τα γειτονικά κράτη μέλη σε βασικούς κοινωνικούς και οικονομικούς τομείς. Ειδικότερα, τα προγράμματα διασυνοριακής συνεργασίας δημιουργούν ευκαιρίες για διάλογο και συνεργασία σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, με τη συμμετοχή των κοινοτήτων, του ιδιωτικού τομέα και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Κατά συνέπεια, αποτελούν βασικά μέσα για τις σχέσεις καλής γειτονίας και τη συμφιλίωση στις παραμεθόριες περιοχές. Χάρη στην εστίασή τους στην τοπική ανάπτυξη, τα προγράμματα διασυνοριακής συνεργασίας μεταφέρουν επίσης το οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο και το πράσινο θεματολόγιο στο επίπεδο βάσης και συμβάλλουν στην οικονομική ανάκαμψη των απομακρυσμένων περιοχών.

Η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο έχει καταστεί και πάλι πιο τεταμένη. Κατά την περίοδο αναφοράς δεν υπήρξαν παράνομες γεωτρήσεις από την Τουρκία. Ωστόσο, αναφέρθηκαν περιστατικά σχετικά με δραστηριότητες έρευνας στην κυπριακή αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) και παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οι στρατιωτικές ασκήσεις της Τουρκίας στις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου συνεχίστηκαν. Οι σχέσεις με την Ελλάδα επιδεινώθηκαν τον Απρίλιο του 2022, μετά από επανειλημμένες παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη και μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα στο Αιγαίο, συμπεριλαμβανομένου μεγάλου αριθμού υπερπτήσεων πάνω από κατοικημένες περιοχές, καθώς και απειλητικές τουρκικές δηλώσεις σχετικά με την κυριαρχία των ελληνικών νησιών. Η αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο πρέπει να διατηρηθεί. Η ΕΕ έχει ζητήσει επανειλημμένως από την Τουρκία —πιο πρόσφατα τον Ιούνιο του 2022 στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου— να αποφεύγει κάθε είδους απειλή, πηγή προστριβών ή ενέργεια που πλήττει τις σχέσεις καλής γειτονίας και την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών.

Η ΕΕ παραμένει προσηλωμένη στην υπεράσπιση των συμφερόντων της και των συμφερόντων των κρατών μελών της, καθώς και στην προάσπιση της περιφερειακής σταθερότητας. Τον Νοέμβριο του 2021, μετά τη δεύτερη επανεξέταση του πλαισίου περιοριστικών μέτρων, το Συμβούλιο παράτεινε το καθεστώς για ένα ακόμη έτος. Επί του παρόντος, δύο άτομα υπόκεινται σε κυρώσεις.

Στα κυρίαρχα δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα σύναψης διμερών συμφωνιών, καθώς και το δικαίωμα διερεύνησης και εκμετάλλευσης φυσικών πόρων σύμφωνα με το ενωσιακό κεκτημένο και το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας. Η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα επί του εναέριου χώρου και των θαλάσσιων ζωνών όλων των γειτονικών παράκτιων κρατών, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των αντίστοιχων νησιών, πρέπει να γίνονται σεβαστά και η οριοθέτηση των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών και της υφαλοκρηπίδας θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, μέσω καλόπιστου διαλόγου και με την επιδίωξη σχέσεων καλής γειτονίας. Η επιδίωξη καλόπιστου διαλόγου και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της, αποτελούν απόλυτη προϋπόθεση για την εξασφάλιση ενός σταθερού και ασφαλούς περιβάλλοντος στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας. Η Τουρκία πρέπει να αναλάβει σαφή δέσμευση υπέρ των σχέσεων καλής γειτονίας, των διεθνών συμφωνιών και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών σύμφωνα με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, με προσφυγή, εάν χρειαστεί, στο Διεθνές Δικαστήριο.

Η συνεχής δέσμευση της Τουρκίας και η έμπρακτη συμβολή της στις διαπραγματεύσεις για μια δίκαιη, συνολική και βιώσιμη διευθέτηση του κυπριακού ζητήματος στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών και σε συμφωνία με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και με το ενωσιακό κεκτημένο και τις αρχές στις οποίες είναι θεμελιωμένη η ΕΕ, είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Είναι σημαντικό η Τουρκία να επιβεβαιώσει εκ νέου τη δέσμευσή της και την εποικοδομητική συμμετοχή της στις συνομιλίες που διεξάγονται υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών για την Κύπρο, σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένων των εξωτερικών πτυχών τους. Δεν θα πρέπει να αναλαμβάνονται μονομερείς ενέργειες που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν εντάσεις στο νησί και να υπονομεύσουν την επανέναρξη των συνομιλιών. Όσον αφορά τα Βαρώσια, η Τουρκία πρέπει να αναιρέσει άμεσα όλες τις ενέργειες και όλα τα μέτρα που έχουν ληφθεί για τα Βαρώσια από τον Οκτώβριο του 2020 και αντιβαίνουν στις σχετικές αποφάσεις και δηλώσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Η Τουρκία πρέπει να τηρήσει επειγόντως την υποχρέωσή της σχετικά με την πλήρη εφαρμογή του πρόσθετου πρωτοκόλλου της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ-Τουρκίας και να σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την εξομάλυνση των σχέσεών της με την Κυπριακή Δημοκρατία.

Οι σχέσεις καλής γειτονίας και η συμφιλίωση είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το κράτος δικαίου, την οικονομική διακυβέρνηση και την περιφερειακή συνεργασία. Ο ειδικός στόχος του ΜΠΒ ΙΙΙ στον τομέα αυτόν είναι να συμβάλει στην κοινωνική συνοχή και ανθεκτικότητα με την αντιμετώπιση των προβλημάτων που κληροδότησαν οι συγκρούσεις του παρελθόντος και την απονομή δικαιοσύνης για όλα τα θύματα των συγκρούσεων. Ομοίως, η βελτίωση των σχέσεων καλής γειτονίας ενισχύει την εμπιστοσύνη των πολιτών και συμβάλλει στην άρση των εμποδίων στις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές ανταλλαγές και στη συνεργασία. Η Επιτροπή έχει ήδη εκδώσει τις πρώτες αποφάσεις χρηματοδότησης του ΜΠΒ ΙΙΙ, α) για τη στήριξη της δίωξης εγκλημάτων πολέμου σε εγχώριο επίπεδο μέσω της παροχής εμπειρογνωσίας στις δικαστικές αρχές και β) για την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με εγκλήματα του παρελθόντος, μεταξύ άλλων μέσω διαλόγου και ανταλλαγών μεταξύ ενός ευρέος φάσματος ενδιαφερόμενων μερών.

V. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Με βάση την ανωτέρω ανάλυση και τις αξιολογήσεις που αναφέρονται στις περιλήψεις για κάθε χώρα στο παράρτημα, η Επιτροπή καταλήγει στα ακόλουθα συμπεράσματα και συστάσεις:

I

1.Η βάναυση εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 άλλαξε ριζικά το γεωπολιτικό τοπίο και θέτει σε δοκιμασία τη βασισμένη σε κανόνες τάξη. Σε αυτό το πλαίσιο, η πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ αποτελεί περισσότερο από ποτέ γεωστρατηγική επένδυση για τη μακροπρόθεσμη ειρήνη, σταθερότητα και ασφάλεια ολόκληρης της ηπείρου μας και, ως εκ τούτου, κατέχει υψηλή θέση στην πολιτική ατζέντα της ΕΕ. Στηριζόμενη σε αυστηρούς αλλά δίκαιους όρους και στην αρχή της αξιοκρατικής αξιολόγησης εξακολουθεί να αποτελεί κινητήριο μοχλό μετασχηματισμού και εκσυγχρονισμού των χωρών εταίρων και τις φέρνει ακόμη πιο κοντά στην ΕΕ. Τα Δυτικά Βαλκάνια αποτελούν μέρος της ευρωπαϊκής οικογένειας. Είναι στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ και ουσιώδες για τη σταθερότητα και την ευημερία των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων να συνεχίσουν όλοι τους την πορεία προς την πλήρη ένταξη στην ΕΕ, ενστερνιζόμενοι και προασπιζόμενοι απολύτως τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα, που βρίσκονται στο επίκεντρο των αξιών της ΕΕ. Το μέλλον των χωρών αυτών και των πολιτών τους βρίσκεται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2.Κατά το περασμένο έτος σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις όσον αφορά το θεματολόγιο διεύρυνσης της ΕΕ. Η πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη με την Αλβανία και μια πολιτική διακυβερνητική διάσκεψη με τη Βόρεια Μακεδονία πραγματοποιήθηκαν στις 19 Ιουλίου 2022, για να παρουσιαστούν τα επόμενα βήματα της διαδικασίας διεύρυνσης μετά την έγκριση του διαπραγματευτικού πλαισίου. Έτσι άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στην πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναγνώρισε την ευρωπαϊκή προοπτική της Ουκρανίας, της Δημοκρατίας της Μολδαβίας και της Γεωργίας. Οι ηγέτες της ΕΕ αποφάσισαν να χορηγήσουν καθεστώς υποψήφιας χώρας στην Ουκρανία και τη Δημοκρατία της Μολδαβίας, καθώς και στη Γεωργία, αφού εξεταστούν οι προτεραιότητες που προσδιορίζονται στη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησης της Γεωργίας.

3.Η Τουρκία παραμένει βασικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ουσιαστικούς τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως η μετανάστευση, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η οικονομία, το εμπόριο, η ενέργεια, τα τρόφιμα, η ασφάλεια και οι μεταφορές. Οι διάλογοι υψηλού επιπέδου και η εντατική συνεργασία σε αυτούς τους τομείς συνεχίστηκαν. Τον Ιούνιο του 2019 το Συμβούλιο επανέλαβε ότι η Τουρκία εξακολουθεί να απομακρύνεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία έχουν περιέλθει ουσιαστικά σε στασιμότητα και δεν μπορεί να εξεταστεί το άνοιγμα ή το κλείσιμο περαιτέρω κεφαλαίων. Τα γεγονότα στα οποία βασίζεται η εκτίμηση αυτή εξακολουθούν να ισχύουν. Οι διμερείς εντάσεις με ορισμένα κράτη μέλη αυξήθηκαν. Η Τουρκία διευκόλυνε τον διάλογο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και διαδραμάτισε καίριο ρόλο στη συμφωνία για την εξαγωγή σιτηρών. Ωστόσο, αποφάσισε επίσης να αυξήσει τις εμπορικές και οικονομικές σχέσεις της με τη Ρωσία και δεν έχει ευθυγραμμιστεί με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ. Αυτό αποτελεί γεγονός που προκαλεί ολοένα και περισσότερο προβληματισμό και απαιτεί στενή παρακολούθηση από την ΕΕ.

4.Ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας ανέδειξε περαιτέρω τη σημασία της ευθυγράμμισης με την ΚΕΠΠΑ ως βασικής πτυχής της διαδικασίας ολοκλήρωσης της ΕΕ. Η ευθυγράμμιση με την ΚΕΠΠΑ της ΕΕ κατά 100 % από την Αλβανία, το Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία εξακολουθεί να συνιστά ισχυρή ένδειξη της δέσμευσης και της στρατηγικής επιλογής τους όσον αφορά την ένταξη στην ΕΕ, ενώ η σημαντική βελτίωση της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης όσον αφορά την ευθυγράμμιση με την ΚΕΠΠΑ και η μονομερής ευθυγράμμιση του Κοσόβου είναι αξιέπαινες και πρέπει να αναγνωριστούν. Η Σερβία και η Τουρκία συνέχισαν την πολιτική τους να μην ευθυγραμμίζονται με τα περιοριστικά μέτρα κατά της Ρωσίας. Αμφότερες πρέπει να λάβουν αποφασιστικά μέτρα για να βελτιώσουν την ευθυγράμμισή τους με την ΚΕΠΠΑ της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των περιοριστικών μέτρων της ΕΕ, και να αποφύγουν ενέργειες που αντιβαίνουν στον δεδηλωμένο στόχο των δύο χωρών να προσχωρήσουν στην ΕΕ.

5.Η τρέχουσα ενεργειακή κρίση που αντιμετωπίζει η Ευρώπη αποτελεί πρόκληση για τα Δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία, καθώς και για την ΕΕ. Η ΕΕ έχει καλέσει τα Δυτικά Βαλκάνια να συμμετάσχουν στην πλατφόρμα κοινών αγορών ενέργειας της ΕΕ. Η Σερβία και η Βόρεια Μακεδονία συμμετείχαν στην πρώτη συνεδρίαση της περιφερειακής ομάδας της περιφερειακής ειδικής ομάδας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η περιφερειακή ειδική ομάδα έχει ήδη συμφωνήσει σε ένα σχέδιο δράσης, μεταξύ άλλων για τη βελτίωση των διασυνοριακών ενεργειακών ροών. Η ΕΕ στηρίζει τα Δυτικά Βαλκάνια στη στόχευση της χρηματοδοτικής στήριξης σε επενδύσεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης, με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης και του κόστους της ενέργειας. Ταυτόχρονα, η ΕΕ αναμένει από όλους τους εταίρους στην περιοχή να ευθυγραμμιστούν πλήρως με τη νομοθεσία και τις προτεραιότητες πολιτικής της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εντάσσονται στο σχέδιο REPowerEU, και να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα το συντομότερο δυνατόν. Με την επιφύλαξη της θέσπισης κανονιστικών μεταρρυθμίσεων, η ΕΕ ανοίγει επίσης την οικεία της αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στα Δυτικά Βαλκάνια μέσω της Ενεργειακής Κοινότητας.

6.Η απανθρακοποίηση αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες του πράσινου θεματολογίου για τα Δυτικά Βαλκάνια, ο οποίος ενσωματώνεται στο οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο. Μετά την έγκριση, τον Οκτώβριο του 2021, του σχεδίου δράσης του Brdo για την εφαρμογή του πράσινου θεματολογίου, αναμένεται περαιτέρω πρόοδος. Η ΕΕ στηρίζει την περιοχή στην εφαρμογή του πράσινου θεματολογίου προωθώντας, για παράδειγμα, την ανάπτυξη περιφερειακών προσεγγίσεων· η περιφερειακή συνεργασία συνιστά βασική προϋπόθεση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των περιβαλλοντικών προκλήσεων και ευκαιριών.

7.Το 2021 ήταν το πρώτο πλήρες έτος εφαρμογής του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου (ΟΕΣ) για τα Δυτικά Βαλκάνια, το οποίο αποσκοπεί στη στενότερη ολοκλήρωση και τη γεφύρωση του κοινωνικοοικονομικού χάσματος μεταξύ της περιοχής και της ΕΕ, συμβάλλοντας στην ανάκαμψη μετά την πανδημία COVID-19 και φέρνοντας τα Δυτικά Βαλκάνια πιο κοντά στην ενιαία αγορά της ΕΕ. Στηρίζεται από δέσμη επιχορηγήσεων της ΕΕ ύψους 9 δισ. EUR και στον μηχανισμό εγγυήσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια, με στόχο την προσέλκυση έως και 20 δισ. EUR σε επενδύσεις. Από την έναρξή του, στο πλαίσιο του πλαισίου επενδύσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια έχουν εγκριθεί συνολικά 1,3 δισ. EUR σε επιχορηγήσεις επενδύσεων σχετιζόμενες με το ΟΕΣ, για τη χρηματοδότηση 24 εμβληματικών έργων συνολικής επενδυτικής αξίας 3,3 δισ. EUR. Το ΟΕΣ βοηθά καθοριστικά την περιοχή στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων του ρωσικού πολέμου στην Ουκρανία, ιδίως μέσω της επιτάχυνσης της ενεργειακής μετάβασης προς ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, της διαφοροποίησης του εφοδιασμού και της αναβάθμισης της ενεργειακής απόδοσης των δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων. Με την έγκριση 500 εκατ. EUR το 2021 για την εφαρμογή μέτρων στον γεωργικό τομέα στο πλαίσιο του μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας για την αγροτική ανάπτυξη, οι εταίροι της περιοχής είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για την αντιμετώπιση των πιθανών επιπτώσεων των κρίσεων επισιτιστικής ασφάλειας και εφοδιασμού.

8.Μετά την έγκριση του νομικού πλαισίου του ΜΠΒ ΙΙΙ το 2021, ο προγραμματισμός της βοήθειας του ΜΠΒ ακολούθησε μια σταθερή προσέγγιση με γνώμονα την πολιτική, με ιδιαίτερη έμφαση στις θεμελιώδεις απαιτήσεις για την προσχώρηση.

9.Οι ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων εξακολουθούν να επιβεβαιώνουν την προσήλωσή τους στη διαδικασία του Βερολίνου. Η επικείμενη σύνοδος κορυφής της διαδικασίας του Βερολίνου τον Νοέμβριο θα πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία για να αρθούν τα εκκρεμή εμπόδια στην χωρίς αποκλεισμούς περιφερειακή οικονομική ολοκλήρωση και να διασφαλιστεί η πλήρης υλοποίηση των στόχων που είχαν τεθεί σε προηγούμενες συνόδους κορυφής.

10.Επί του παρόντος, η αδυναμία των μερών της κοινής περιφερειακής αγοράς να συμφωνήσουν και να εφαρμόσουν τεχνικά ολοκληρωμένες αποφάσεις και συμφωνίες που θα έχουν απτό αντίκτυπο στους παραγωγούς και τους καταναλωτές σε ολόκληρη την περιοχή αποτελεί εμπόδιο στα δυνητικά οφέλη που θα μπορούσε να αποφέρει η αγορά. Θα είναι σημαντικό όλα τα μέλη να εργαστούν εποικοδομητικά για την απεμπλοκή της διαδικασίας λήψης αποφάσεων και να επιτρέψουν την εφαρμογή των μέτρων. Η πρωτοβουλία «Ανοικτά Βαλκάνια» που δρομολογήθηκε από την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία μπορεί να διαδραματίσει θετικό ρόλο στη διαδικασία αυτή, υπό την προϋπόθεση ότι ευθυγραμμίζεται με το πλαίσιο της κοινής περιφερειακής αγοράς, βασίζεται στους κανόνες της ΕΕ και είναι ανοικτή για όλους τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων.

11.Οι τρέχουσες γεωπολιτικές προκλήσεις απαιτούν την ενίσχυση της συνεργασίας μας με την περιοχή, η ασφάλεια της οποίας συνδέεται τελικά με εκείνη της ίδιας της ΕΕ. Η ΕΕ είναι εδώ και καιρό ο σημαντικότερος οικονομικός εταίρος των Δυτικών Βαλκανίων. Με την έγκριση της στρατηγικής πυξίδας της ΕΕ, τίθενται τα θεμέλια ώστε η ΕΕ και τα κράτη μέλη της να εδραιώσουν περαιτέρω τον ρόλο τους ως οι σημαντικότεροι εταίροι της περιοχής στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας, ενεργώντας επίσης σε στενή συνεργασία με διεθνείς φορείς ασφάλειας που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις. Η ενίσχυση των ικανοτήτων έναντι υβριδικών απειλών, όπως η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υποδομών ζωτικής σημασίας και η αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης συνιστούν βασικές προτεραιότητες.

II

12.Στο Μαυροβούνιο, η πολιτική δέσμευση των αρχών όσον αφορά τη διαδικασία προσχώρησης στην ΕΕ αναφέρεται τακτικά και σταθερά ως η κύρια προτεραιότητα για τη χώρα και, εν γένει, αποτυπώνεται στις σχετικές αποφάσεις πολιτικής. Αυτό περιλαμβάνει και ένα σταθερό ποσοστό ευθυγράμμισης κατά 100 % με την εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ. Ωστόσο, η πολιτική αστάθεια, η κυβερνητική αστάθεια και οι εντάσεις έχουν καθηλώσει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, με αποτέλεσμα την επιβράδυνση των διαπραγματεύσεων.

Η εκτίμηση της Επιτροπής είναι ότι, σύμφωνα με το διαπραγματευτικό πλαίσιο, εξασφαλίζεται επί του παρόντος συνολική ισορροπία μεταξύ, αφενός, της προόδου στα κεφάλαια για το κράτος δικαίου και, αφετέρου, της προόδου των ενταξιακών διαπραγματεύσεων σε όλα τα κεφάλαια.

Προκειμένου να επιτευχθεί συνολικά περαιτέρω πρόοδος στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις —και πριν από το προσωρινό κλείσιμο άλλων κεφαλαίων ή ομάδων κεφαλαίων— προτεραιότητα παραμένει η εκπλήρωση των ενδιάμεσων κριτηρίων αξιολόγησης για το κράτος δικαίου που ορίζονται στα κεφάλαια 23 και 24. Για την επίτευξη αυτού του ορόσημου, το Μαυροβούνιο πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές του για την αντιμετώπιση των εκκρεμών ζητημάτων, μεταξύ άλλων στους κρίσιμους τομείς της ελευθερίας της έκφρασης και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, καθώς και της καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, διασφαλίζοντας παράλληλα τη λειτουργικότητα και την αξιοπιστία του δικαστικού συστήματος.

Αυτό απαιτεί πολιτική σταθερότητα και εποικοδομητική συμμετοχή από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, για τη δημιουργία σταθερής κυβέρνησης, απόλυτα προσηλωμένης στον ενωσιακό στρατηγικό προσανατολισμό, και ευρεία πολιτική συναίνεση στο κοινοβούλιο σχετικά με βασικές μεταρρυθμίσεις, διατηρώντας παράλληλα τη θεσμική λειτουργικότητα και εστιάζοντας περισσότερο στα βασικά παραδοτέα για την προώθηση του θεματολογίου ένταξης της ΕΕ στην πράξη.

13.Μολονότι οι σερβικές αρχές συνέχισαν να δηλώνουν ότι ο στρατηγικός τους στόχος είναι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, διατήρησαν στενές σχέσεις με τη Ρωσία.

Η Σερβία σημείωσε σημαντική πρόοδο στην ενταξιακή πορεία της στην ΕΕ, με την έναρξη διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο της ομάδας 4 (Πράσινο θεματολόγιο και βιώσιμη συνδεσιμότητα) τον Δεκέμβριο του 2021, μετά την πρόοδο των μεταρρυθμίσεων, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη συνταγματική μεταρρύθμιση στον τομέα της δικαιοσύνης. Η Σερβία έκανε ένα σημαντικό βήμα όσον αφορά την ανεξαρτησία και τη λογοδοσία του δικαστικού σώματος με την έγκριση των σχετικών τροποποιήσεων του Συντάγματος. Η διάλυση του κοινοβουλίου τον Φεβρουάριο του 2022 και η διεξαγωγή πρόωρων βουλευτικών εκλογών οδήγησαν σε ένα πιο πλουραλιστικό νομοθετικό σώμα. Ωστόσο, τα εκλογικά αποτελέσματα καθυστέρησαν σημαντικά, ο σχηματισμός της νέας κυβέρνησης δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί και ο ρυθμός των μεταρρυθμίσεων που σχετίζονται με την προσχώρηση στην ΕΕ έχει επιβραδυνθεί, συμπεριλαμβανομένης της απουσίας προόδου όσον αφορά την ελευθερία της έκφρασης. Η Σερβία θα πρέπει, κατά προτεραιότητα, να συστήσει κυβέρνηση σταθερά προσηλωμένη στον στρατηγικό προσανατολισμό και τη μεταρρυθμιστική πορεία της ΕΕ.

Η ευθυγράμμιση της Σερβίας με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ μειώθηκε σημαντικά. Η Σερβία έχει μέχρι στιγμής αρνηθεί να ευθυγραμμιστεί με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Ορισμένες δηλώσεις και ενέργειες υψηλόβαθμων Σέρβων αξιωματούχων αντέβαιναν άμεσα στις θέσεις της ΕΕ στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, όπως τον Σεπτέμβριο του 2022, με την υπογραφή κοινών προτεραιοτήτων εξωτερικής πολιτικής μεταξύ Σερβίας και Ρωσίας για την περίοδο 2023-2024. Η ΕΕ αναμένει από τη Σερβία να υπερασπιστεί τις κοινές αρχές, τις κοινές αξίες και την κοινή ασφάλεια, εντείνοντας τις προσπάθειές της για τη σταδιακή ευθυγράμμισή με τις θέσεις της ΕΕ στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένων των δηλώσεων και των περιοριστικών μέτρων, σύμφωνα με το διαπραγματευτικό πλαίσιο.

Όσον αφορά την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κόσοβο εν γένει η Σερβία εξακολουθεί να συμμετέχει στο διάλογο. Ωστόσο, η σερβική κυβέρνηση πρέπει να τηρήσει τις προηγούμενες δεσμεύσεις της και να δεσμευτεί για την πλήρη εφαρμογή όλων των προηγούμενων συμφωνιών διαλόγου. Στη συνέχεια, η Σερβία πρέπει επίσης να καταβάλει περαιτέρω ουσιαστικές προσπάθειες να αποφεύγει ενέργειες που υπονομεύουν τη σταθερότητα και τη ρητορική που δεν ευνοεί τον διάλογο. Θα πρέπει να συμβάλει στη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για τη σύναψη νομικά δεσμευτικής συμφωνίας εξομάλυνσης με το Κόσοβο, μεταξύ άλλων και στις διεθνείς της σχέσεις. Η Σερβία καλείται να συμμετάσχει πιο εποικοδομητικά στις διαπραγματεύσεις για τη νομικά δεσμευτική συμφωνία εξομάλυνσης κατά την προσεχή περίοδο και να δείξει έτοιμη να συμβιβαστεί προκειμένου να επιτευχθεί ταχεία και απτή πρόοδος.

Όσον αφορά το κράτος δικαίου, απαιτούνται περαιτέρω εργασίες και πολιτική δέσμευση για τη συνέχιση και την εμβάθυνση των μεταρρυθμίσεων και την αντιμετώπιση των ελλείψεων, ιδίως στους βασικούς τομείς της δικαιοσύνης, της καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, της ελευθερίας του συνέρχεσθαι και της εγχώριας αντιμετώπισης των εγκλημάτων πολέμου. Ειδικότερα, η Σερβία θα πρέπει να θεσπίσει τη νομοθεσία που απαιτείται για την εφαρμογή στην πράξη των συνταγματικών αλλαγών εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών, για την αποτελεσματική ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και της αυτονομίας των εισαγγελικών αρχών, καθώς και για την αντιμετώπιση των αθέμιτων επιρροών.

Πέραν των μεταρρυθμίσεων, οι σερβικές αρχές πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για μια προδραστική και αντικειμενική πληροφόρηση του κοινού σχετικά με την ΕΕ, η οποία αποτελεί τον κύριο πολιτικό και οικονομικό εταίρο της Σερβίας, σύμφωνα με τον δεδηλωμένο στρατηγικό της στόχο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Επίσης, η Σερβία πρέπει να αντιμετωπίσει σθεναρά όλες τις μορφές παραπληροφόρησης και χειραγώγησης των πληροφοριών από το εξωτερικό.

Η πρόοδος της Σερβίας όσον αφορά το κράτος δικαίου και την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κόσοβο θα συνεχίσει να καθορίζει τον συνολικό ρυθμό των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Η εκτίμηση της Επιτροπής είναι ότι, σύμφωνα με το διαπραγματευτικό πλαίσιο, εξασφαλίζεται επί του παρόντος συνολική ισορροπία μεταξύ, αφενός, της προόδου στα κεφάλαια για το κράτος δικαίου και την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κόσοβο και, αφετέρου, της προόδου των ενταξιακών διαπραγματεύσεων σε όλα τα κεφάλαια.

Η εκτίμηση της Επιτροπής ότι η Σερβία έχει εκπληρώσει τεχνικά τα κριτήρια αξιολόγησης για την ανοικτή ομάδα 3 (Ανταγωνιστικότητα και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη) εξακολουθεί να ισχύει. Μια αδιαμφισβήτητη απόδειξη της προσήλωσης της Σερβίας στον στρατηγικό της στόχο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, όπως ορίζεται στο διαπραγματευτικό πλαίσιο, είναι αναγκαία.

14.Η έναρξη φέτος της διαδικασίας διαπραγματεύσεων προσχώρησης στην ΕΕ με τη Βόρεια Μακεδονία υπήρξε σημαντική εξέλιξη και σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας φάσης στις σχέσεις ΕΕ-Βόρειας Μακεδονίας. Η πρώτη πολιτική διακυβερνητική διάσκεψη με τη Βόρεια Μακεδονία πραγματοποιήθηκε στις 19 Ιουλίου, μετά την έγκριση του διαπραγματευτικού πλαισίου από το Συμβούλιο. Αυτό απετέλεσε σαφή αναγνώριση της προόδου που σημείωσε η Βόρεια Μακεδονία όσον αφορά την προώθηση του προγράμματος μεταρρυθμίσεων της ΕΕ και την επίτευξη απτών και βιώσιμων αποτελεσμάτων, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της ομάδας για τις θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Βόρεια Μακεδονία επιβεβαίωσε τον απόλυτο και σαφή στρατηγικό προσανατολισμό της προς την ΕΕ, ευθυγραμμιζόμενη πλήρως με όλες τις αποφάσεις και δηλώσεις της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας της ΕΕ, και διατηρώντας έκτοτε ποσοστό ευθυγράμμισης 100 %. Με τον τρόπο αυτό, η Βόρεια Μακεδονία επέδειξε την αποφασιστικότητά της να προχωρήσει στην ενωσιακή της πορεία ως αξιόπιστος εταίρος.

Για να επιταχυνθεί ο ρυθμός των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας, σύμφωνα με το διαπραγματευτικό πλαίσιο, η Επιτροπή ξεκίνησε αμέσως την αναλυτική εξέταση, η οποία αποτελεί το πρώτο βήμα της διαπραγματευτικής διαδικασίας. Η Βόρεια Μακεδονία έχει επιδείξει υψηλό επίπεδο δέσμευσης και η διαδικασία αναλυτικής εξέτασης προχωρά ομαλά. Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ο συντονισμός μεταξύ όλων των θεσμικών οργάνων, καθώς και μια προσέγγιση χωρίς αποκλεισμούς, με τη συνεργασία όλων των ενδιαφερόμενων μερών και της κοινωνίας των πολιτών και με τακτική επικοινωνία με το ευρύτερο κοινό.

Ως διαπραγματευόμενη χώρα, η Βόρεια Μακεδονία αποκτά τόσο νέες ευθύνες, όσο και νέες ευκαιρίες. Αυτή η νέα, απαιτητική φάση χρειάζεται εποικοδομητική δέσμευση τόσο από την κυβέρνηση όσο και από την αντιπολίτευση, αλλά και από άλλα τμήματα της κοινωνίας, ώστε να προωθηθεί ευρεία συναίνεση όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με την ΕΕ. Η χώρα πρέπει να συνεχίσει να υλοποιεί τις μεταρρυθμιστικές της προτεραιότητες, μεταξύ άλλων στους βασικούς τομείς του κράτους δικαίου και της καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος. Η χώρα συνιστά καλό παράδειγμα πολυεθνικής κοινωνίας. Η τροποποίηση του Συντάγματος, σύμφωνα με τη δέσμευση της Βόρειας Μακεδονίας, θα προωθήσει περαιτέρω τα θεμελιώδη δικαιώματα.

15.Η έναρξη φέτος της διαδικασίας διαπραγματεύσεων προσχώρησης στην ΕΕ με την Αλβανία υπήρξε σημαντική εξέλιξη και σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας φάσης στις σχέσεις ΕΕ-Αλβανίας. Η πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις που πραγματοποιήθηκε με την Αλβανία στις 19 Ιουλίου αποτέλεσε σαφή αναγνώριση της προόδου που σημείωσε η Αλβανία όσον αφορά την προώθηση του προγράμματος μεταρρυθμίσεων της ΕΕ και την επίτευξη απτών και βιώσιμων αποτελεσμάτων.

Η Αλβανία συνέχισε να σημειώνει πρόοδο στο πλαίσιο της ομάδας για τις θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις. Η εφαρμογή της συνολικής μεταρρύθμισης στον τομέα της δικαιοσύνης συνεχίστηκε. Η δέσμευση της χώρας να ενισχύσει το κράτος δικαίου, να καταπολεμήσει τη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα είναι αξιέπαινη. Ως μη μόνιμο μέλος, η Αλβανία συμμετέχει ενεργά στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, μεταξύ άλλων ως συνεισηγήτρια (co-penholder) των ψηφισμάτων που καταδικάζουν τη ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας. Η πλήρης ευθυγράμμιση της Αλβανίας με την κοινή πολιτική και την εξωτερική πολιτική ασφάλειας της ΕΕ συνιστά ισχυρό δείγμα της στρατηγικής επιλογής της να προσχωρήσει στην ΕΕ και του ρόλου της ως αξιόπιστου εταίρου.

Για να προωθήσει τη διαδικασία των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Αλβανία σύμφωνα με το διαπραγματευτικό πλαίσιο, η Επιτροπή ξεκίνησε αμέσως την αναλυτική εξέταση, η οποία αποτελεί το πρώτο βήμα της διαπραγματευτικής διαδικασίας. Η Αλβανία έχει επιδείξει υψηλό επίπεδο δέσμευσης και η διαδικασία αναλυτικής εξέτασης προχωρά ομαλά.

Ως διαπραγματευόμενη χώρα, η Αλβανία αποκτά τόσο νέες ευθύνες, όσο και νέες ευκαιρίες. Ενώ είχαν ήδη αναληφθεί εντατικές προπαρασκευαστικές εργασίες, αυτή η νέα και απαιτητική φάση χρειάζεται τη σταθερή δέσμευση της Αλβανίας και τον αποτελεσματικό συντονισμό μεταξύ όλων των θεσμικών της οργάνων, καθώς και συνεχή δέσμευση τόσο από την κυβέρνηση όσο και από την αντιπολίτευση, καθώς και από άλλα τμήματα της κοινωνίας. Η χώρα πρέπει να αποφεύγει τη λήψη μέτρων που αντιβαίνουν στο κράτος δικαίου. Η Αλβανία θα πρέπει να εντείνει περαιτέρω τις προσπάθειές της σε βασικούς τομείς όπως η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, η καταπολέμηση της διαφθοράς και η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, καθώς και η ελευθερία της έκφρασης, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και τα θέματα μειονοτήτων.

16.Τον Ιούνιο του 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε ότι είναι έτοιμο να χορηγήσει καθεστώς υποψήφιας χώρας στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και, για τον σκοπό αυτόν, κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει χωρίς καθυστέρηση έκθεση σχετικά με την υλοποίηση των 14 βασικών προτεραιοτήτων που περιλαμβάνονται στη γνώμη της, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις προτεραιότητες που συγκροτούν ουσιώδες σύνολο μεταρρυθμίσεων, ώστε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να επανέλθει για να αποφασίσει σχετικά με το ζήτημα.

Παρά την πολιτική αναταραχή και τις επικείμενες γενικές εκλογές, οι ηγέτες των πολιτικών κομμάτων που εκπροσωπήθηκαν στην κοινοβουλευτική συνέλευση της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης τον Ιούνιο του 2022 δεσμεύτηκαν να τηρήσουν τις αρχές που διασφαλίζουν μια λειτουργική Βοσνία και Ερζεγοβίνη που προχωρά στην ευρωπαϊκή της πορεία. Τα μέρη συμφώνησαν να εφαρμόσουν αυτές τις δεσμεύσεις επειγόντως και το αργότερο εντός έξι μηνών από τη σύσταση όλων των αρχών, μετά τις εκλογές που διεξήχθησαν στις 2 Οκτωβρίου.

Στη συνέχεια, σύμφωνα με τις 14 βασικές προτεραιότητες, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη ενέκρινε τροποποιήσεις του νόμου για τις δημόσιες συμβάσεις τον Αύγουστο, και τροποποιήσεις της συνολικής στρατηγικής για τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών από όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης τον Ιούνιο-Ιούλιο. Επίσης, ξανάρχισε ο πολιτικός διάλογος με την ΕΕ, στο πλαίσιο της συμφωνίας σταθεροποίησης και σύνδεσης, μετά από πολλούς μήνες στασιμότητας εξαιτίας του αποκλεισμού των νομοθετικών και εκτελεστικών οργάνων σε επίπεδο κράτους από τα πολιτικά κόμματα που εδρεύουν στην οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας (Republika Srpska). Η προεδρία επικύρωσε διάφορες διεθνείς συμφωνίες, μεταξύ άλλων σχετικά με τα προγράμματα «Ορίζων Ευρώπη» και «Δημιουργική Ευρώπη», καθώς και τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης. Σημαντικά μέτρα ελήφθησαν για τη βελτίωση της διαχείρισης της μετανάστευσης. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη έκανε ένα σημαντικό βήμα προόδου βελτιώνοντας την ευθυγράμμισή της με την εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, έως το 81 % έως τα τέλη Αυγούστου του 2022. Ωστόσο, η πλήρης εφαρμογή εξακολουθεί να εκκρεμεί.

Όσον αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη έκανε σημαντικά βήματα. Η θέση σε λειτουργία του σημείου επαφής της Ευρωπόλ έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, ενώ έχουν προχωρήσει και οι προετοιμασίες για την επισημοποίηση της συνεργασίας μεταξύ Βοσνίας και Ερζεγοβίνης και Eurojust.

Η κυβέρνηση της ομοσπονδιακής οντότητας συνέχισε να ασκεί τα καθήκοντά της, αλλά υπό υπηρεσιακή ιδιότητα, καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας 2018-2022. Τα πολιτικά κόμματα δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν σε συνταγματικές και εκλογικές μεταρρυθμίσεις και ο ύπατος εκπρόσωπος, με δική του πρωτοβουλία, χρησιμοποίησε τις εξουσίες της Βόννης τέσσερις φορές, μεταξύ άλλων όσον αφορά τους εκλογικούς κανόνες, τη χρηματοδότηση των εκλογών και τις τροποποιήσεις του συντάγματος της ομοσπονδιακής οντότητας. Η έγκριση των μεταρρυθμίσεων στον τομέα του κράτους δικαίου έχει καθυστερήσει και είναι εκπρόθεσμη. Τον Ιούνιο του 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε τους ηγέτες της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης να ολοκληρώσουν επειγόντως τις εκκρεμείς συνταγματικές και εκλογικές μεταρρυθμίσεις. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα πρέπει να προωθηθούν κατά ύψιστη προτεραιότητα.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή συνιστά να χορηγηθεί στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη καθεστώς υποψήφιας χώρας από το Συμβούλιο, με την προϋπόθεση ότι θα λάβει τα ακόλουθα μέτρα:

-να εγκρίνει, κατά προτεραιότητα, τροποποιήσεις αναφορικά με την ακεραιότητα στην ισχύουσα νομοθεσία που διέπει το Ανώτατο Δικαστικό και Εισαγγελικό Συμβούλιο·

-να θεσπίσει νέα νομοθεσία για το Ανώτατο Δικαστικό και Εισαγγελικό Συμβούλιο και να εγκρίνει τον νόμο για τα δικαστήρια της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης·

-να θεσπίσει τη νομοθεσία για την πρόληψη των συγκρούσεων συμφερόντων·

-να λάβει αποφασιστικά μέτρα για την ενίσχυση της πρόληψης και της καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος·

-να προωθήσει με αποφασιστικότητα τις εργασίες για τον αποτελεσματικό συντονισμό, σε όλα τα επίπεδα, της ικανότητας διαχείρισης των συνόρων και της μετανάστευσης, διασφαλίζοντας παράλληλα τη λειτουργία του συστήματος ασύλου·

-να διασφαλίσει την απαγόρευση των βασανιστηρίων, ιδίως με τη σύσταση εθνικού προληπτικού μηχανισμού κατά των βασανιστηρίων και της κακομεταχείρισης·

-να εγγυηθεί την ελευθερία της έκφρασης και των μέσων ενημέρωσης και την προστασία των δημοσιογράφων, ιδίως διασφαλίζοντας την κατάλληλη δικαστική συνέχεια σε περιπτώσεις απειλών και βίας κατά δημοσιογράφων και εργαζομένων στα μέσα ενημέρωσης·

-να εξασφαλίσει ένα ιστορικό επιδόσεων όσον αφορά τη λειτουργία, σε όλα τα επίπεδα, του συντονιστικού μηχανισμού για θέματα της ΕΕ, μεταξύ άλλων με την ανάπτυξη και τη θέσπιση εθνικού προγράμματος για την υιοθέτηση του κεκτημένου της ΕΕ.

Η Επιτροπή είναι πρόθυμη να συνεχίσει να στηρίζει τις προσπάθειες της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης στην ευρωπαϊκή της πορεία, συμμετέχοντας περαιτέρω σε πολιτικό διάλογο και συγκροτώντας ένα πολιτικό φόρουμ υψηλού επιπέδου για την παρακολούθηση της εφαρμογής των προαναφερόμενων βημάτων και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με την περαιτέρω πρόοδο επί τόπου. Η εκπλήρωση των 14 βασικών προτεραιοτήτων θα επιτρέψει στην Επιτροπή να συστήσει την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης με την ΕΕ.

17.Το Κόσοβο χαίρει πολιτικής σταθερότητας και οι αρχές συνέχισαν να επιδεικνύουν εμφανώς την προσήλωσή τους στην ευρωπαϊκή πορεία του Κοσόβου. Αυτό το πολιτικό περιβάλλον συνέβαλε ώστε το Κόσοβο να εντείνει τις εργασίες του για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που σχετίζονται με την ΕΕ και της συμφωνίας σταθεροποίησης και σύνδεσης. Οι δημοτικές εκλογές που διεξήχθησαν τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2021 ήταν γενικά καλά οργανωμένες, διαφανείς και ανταγωνιστικές. Το Κόσοβο πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές του για την ενίσχυση της δημοκρατίας, της δημόσιας διοίκησης, του κράτους δικαίου και για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Επίσης, θα πρέπει να προωθήσει την εφαρμογή της νέας ενεργειακής στρατηγικής του, προκειμένου να ενισχυθεί η ενεργειακή ανθεκτικότητα.

Όσον αφορά την εξομάλυνση των σχέσεων με τη Σερβία εν γένει το Κόσοβο εξακολουθεί να συμμετέχει στο διάλογο. Ωστόσο, η κυβέρνηση του Κοσόβου πρέπει να τηρήσει τις προηγούμενες δεσμεύσεις της και να δεσμευτεί για την πλήρη εφαρμογή όλων των προηγούμενων συμφωνιών διαλόγου. Στη συνέχεια, το Κόσοβο πρέπει επίσης να καταβάλει περαιτέρω ουσιαστικές προσπάθειες να αποφεύγει ενέργειες που υπονομεύουν τη σταθερότητα και τη ρητορική που δεν ευνοεί τον διάλογο. Θα πρέπει να συμβάλει στη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για τη σύναψη νομικά δεσμευτικής συμφωνίας εξομάλυνσης με τη Σερβία, μεταξύ άλλων και στις διεθνείς του σχέσεις. Το Κόσοβο καλείται να συμμετάσχει πιο εποικοδομητικά στις διαπραγματεύσεις για τη νομικά δεσμευτική συμφωνία εξομάλυνσης κατά την προσεχή περίοδο και να δείξει έτοιμο να συμβιβαστεί προκειμένου να επιτευχθεί ταχεία και απτή πρόοδος.

Η πρόταση της Επιτροπής για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων εξακολουθεί να εκκρεμεί στο Συμβούλιο και θα πρέπει να εξεταστεί επειγόντως. Η Επιτροπή εμμένει στην εκτίμησή της του Ιουλίου του 2018 ότι το Κόσοβο πληροί όλα τα κριτήρια αξιολόγησης για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων και εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι οι συζητήσεις στο Συμβούλιο πρόκειται να επαναληφθούν.

18.Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει επανειλημμένα επιβεβαιώσει το στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Τον Ιούνιο του 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέφρασε βαθιά ανησυχία για τις πρόσφατες επανειλημμένες ενέργειες και δηλώσεις της Τουρκίας. Η Τουρκία οφείλει να σέβεται την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα όλων των κρατών μελών της ΕΕ. Υπενθυμίζοντας τα προηγούμενα συμπεράσματά του και τη δήλωση της 25ης Μαρτίου 2021, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τόνισε την προσδοκία του η Τουρκία να σεβαστεί πλήρως το διεθνές δίκαιο, να αποκλιμακώσει τις εντάσεις προς όφελος της περιφερειακής σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο και να προωθήσει τις σχέσεις καλής γειτονίας με τρόπο βιώσιμο. Συνεχίστηκε η εντατικοποίηση της συμμετοχής σε βασικούς τομείς κοινού ενδιαφέροντος.

Όσον αφορά τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Τουρκία είχε ως στόχο να διευκολύνει τις άμεσες συνομιλίες, ενεργώντας υπέρ της αποκλιμάκωσης και της κατάπαυσης του πυρός. Επίσης, ανέλαβε μια σημαντική διπλωματική πρωτοβουλία, από κοινού με τα Ηνωμένα Έθνη, για να καταστεί δυνατή η εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών. Η συμφωνία που επιτεύχθηκε τον Ιούλιο του 2022, στην Κωνσταντινούπολη άνοιξε τον δρόμο για εμπορικές εξαγωγές τροφίμων από βασικούς ουκρανικούς λιμένες και αναμένεται να συμβάλει στην πρόληψη της έλλειψης τροφίμων για εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.

Η μη ευθυγράμμιση της Τουρκίας με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας προκαλεί ανησυχία λόγω της ελεύθερης κυκλοφορίας προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων αγαθών διπλής χρήσης, στο πλαίσιο της τελωνειακής ένωσης ΕΕ–Τουρκίας. Αυτό αποτελεί γεγονός που προκαλεί ολοένα και περισσότερο προβληματισμό και απαιτεί στενή παρακολούθηση από την ΕΕ. Επιπλέον, η Τουρκία έχει υπογράψει μνημόνιο συμφωνίας για την περαιτέρω ανάπτυξη οικονομικών και εμπορικών της σχέσεων με τη Ρωσία. Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να διασφαλίσει την αποτελεσματικότητα των περιοριστικών μέτρων που εγκρίθηκαν ως απάντηση στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.

Από την Τουρκία αναμένεται να υποστηρίξει ενεργά τις διαπραγματεύσεις για μια δίκαιη, συνολική και βιώσιμη διευθέτηση του κυπριακού ζητήματος στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ. Όσον αφορά τα Βαρώσια, η Τουρκία πρέπει να αναιρέσει άμεσα τις μονομερείς ενέργειες που εξαγγέλθηκαν και τα μέτρα που έχουν ληφθεί από τον Οκτώβριο του 2020, τα οποία αντιβαίνουν στις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Επιπλέον, η Τουρκία είναι επιτακτική ανάγκη να εκπληρώσει την υποχρέωσή της για πλήρη και χωρίς διακρίσεις εφαρμογή του πρόσθετου πρωτοκόλλου της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ-Τουρκίας και να άρει όλα τα εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, συμπεριλαμβανομένων των περιορισμών που επιβάλλει στην άμεση σύνδεση στον τομέα των μεταφορών με την Κυπριακή Δημοκρατία.

Η λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών της Τουρκίας πάσχει από σοβαρές ελλείψεις. Οι σοβαρές ανησυχίες της ΕΕ όσον αφορά τη συνεχιζόμενη υποβάθμιση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης δεν έχουν αντιμετωπιστεί από την Τουρκία. Η Τουρκία πρέπει να αντιστρέψει αυτήν την αρνητική τάση κατά προτεραιότητα αντιμετωπίζοντας την αποδυνάμωση των αποτελεσματικών ελέγχων και ισορροπιών στο πολιτικό σύστημα. Ο διάλογος για το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα παραμένει αναπόσπαστο μέρος της σχέσης μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας.

Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του Μαρτίου του 2016 συνέχισε να παράγει αποτελέσματα και η Τουρκία εξακολούθησε να έχει καίριο ρόλο στην αντιμετώπιση της μετανάστευσης κατά μήκος της διαδρομής της Ανατολικής Μεσογείου. Ωστόσο, οι επιστροφές από τα ελληνικά νησιά δεν έχουν ξαναρχίσει ακόμη και η αντικανονική μετανάστευση προς την Κύπρο και την Ιταλία έχει αυξηθεί σημαντικά. Η Τουρκία συνέχισε τις τεράστιες προσπάθειές της να φιλοξενήσει έναν πολύ μεγάλο προσφυγικό πληθυσμό και η ΕΕ συνέχισε να επιδεικνύει αλληλεγγύη, ιδίως μέσω πρόσθετης χρηματοδοτικής συνεισφοράς προς τους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής στην Τουρκία (περίπου 10 δισ. EUR από το 2016).

Όσον αφορά την οικονομία, οι ανησυχίες έχουν ενταθεί περαιτέρω όσον αφορά τη συσσώρευση μακροοικονομικών ανισορροπιών, την ορθή λειτουργία της οικονομίας της τουρκικής αγοράς και την έλλειψη ανεξαρτησίας των ρυθμιστικών αρχών. Τόσο η ΕΕ όσο και η Τουρκία συνεχίζουν να αποκομίζουν οφέλη από τη μεταξύ τους τελωνειακή ένωση. Παρά τις περιορισμένες θετικές εξελίξεις, η Τουρκία θα πρέπει να συνεχίσει να εντείνει τη συνεργασία της με την Επιτροπή ώστε να αντιμετωπιστούν οι εμπορικοί της φραγμοί που παρεμποδίζουν την ομαλή λειτουργία της τελωνειακής ένωσης.

VI. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

1.Περιλήψεις των πορισμάτων των εκθέσεων

2.Εφαρμογή του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου για τα Δυτικά Βαλκάνια

3.Στατιστικά δεδομένα

4.Δείκτες τρίτων σε σχέση με το καθεστώς της δημοκρατίας, της χρηστής διακυβέρνησης και του κράτους δικαίου στις υποψήφιες και τις δυνάμει υποψήφιες χώρες

(1)

  COM(2022) 405 final , COM(2022) 406 final , COM(2022) 407 final

(2)

  https://www.consilium.europa.eu/media/57454/2022-06-2324-euco-conclusions-el.pdf  

(3)

* Η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση 1244/1999 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου.

(4)

Σύμφωνα με το αίτημα της Δημοκρατίας της Τουρκίας σχετικά με τη χρήση της νέας επίσημης ονομασίας της χώρας στα αγγλικά, στην αγγλική έκδοση του παρόντος εγγράφου χρησιμοποιείται η ονομασία «Türkiye» αντί της ονομασίας «Turkey». Η εν λόγω διοικητική αλλαγή περιορίζεται στην ονοματολογία που χρησιμοποιείται στα έγγραφα της ΕΕ, δεν έχει αναδρομική ισχύ και δεν συνεπάγεται έννομες συνέπειες. Η προσέγγιση αυτή δεν θίγει την ονοματολογία που χρησιμοποιείται από τα κράτη μέλη.

(5)

  COM(2020) 641 final

(6)

COM(2022) 230 final  

(7)

JOIN/2022/23 final

(8)

  SWD(2020) 223 final

(9)

  Κοινά συμπεράσματα του οικονομικού και δημοσιονομικού διαλόγου μεταξύ ΕΕ και Δυτικών Βαλκανίων και Τουρκίας  

(10)

Κανονισμός (ΕΕ) 2021/1529 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Σεπτεμβρίου 2021, για τη θέσπιση του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ III)

(11)

  COM(2020) 57 final

(12)

COM(2019) 261 final

(13)

JOIN(2021) 8 final/2

(14)

Βλ. εν προκειμένω την απόφαση (ΕΕ) 2022/366 του Συμβουλίου, της 3ης Μαρτίου 2022, για τη μερική αναστολή της εφαρμογής της συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Δημοκρατίας του Βανουάτου σχετικά με την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης για βραχεία διαμονή (ΕΕ L 69 της 4.3.2022, σ. 105).

(15)

  https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-10179-2022-INIT/el/pdf  

(16)

 Στο πλαίσιο της δράσης 18 του κοινού πλαισίου για την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών, έχουν δρομολογηθεί έρευνες για τους υβριδικούς κινδύνους με επτά εταίρους, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων εταίρων στα Δυτικά Βαλκάνια (Αλβανία, Κόσοβο, Βόρεια Μακεδονία και Μαυροβούνιο).

(17)

  COM/2021/602 final

(18)

  Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Έκθεση στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών 2021: Ικανότητα και ελευθερία δράσης της ΕΕ

(19)

Η ομάδα για την εσωτερική αγορά καλύπτει τα εξής: την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων (κεφάλαιο 1)· την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων (κεφάλαιο 2)· το δικαίωμα εγκατάστασης και την ελευθερία παροχής υπηρεσιών (κεφάλαιο 3)· την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων (κεφάλαιο 4)· το εταιρικό δίκαιο (κεφάλαιο 6)· το δίκαιο διανοητικής ιδιοκτησίας (κεφάλαιο 7) · την πολιτική ανταγωνισμού (κεφάλαιο 8)· τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες (κεφάλαιο 9)· και την προστασία των καταναλωτών και της υγείας (κεφάλαιο 28).

(20)

Η ομάδα για την ανταγωνιστικότητα και τη συμπεριληπτική ανάπτυξη καλύπτει τα εξής: τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τα μέσα ενημέρωσης (κεφάλαιο 10)· τη φορολογία (κεφάλαιο 16)· την οικονομική και νομισματική πολιτική (κεφάλαιο 17)· την κοινωνική πολιτική και την απασχόληση (κεφάλαιο 19)· τη βιομηχανική πολιτική (κεφάλαιο 20)· την επιστήμη και την έρευνα (κεφάλαιο 25)· την εκπαίδευση και τον πολιτισμό (κεφάλαιο 26)· και τα τελωνεία (κεφάλαιο 29).

(21)

Η ομάδα για το πράσινο θεματολόγιο και τη βιώσιμη συνδεσιμότητα καλύπτει: την πολιτική μεταφορών (κεφάλαιο 14)· την ενέργεια (κεφάλαιο 15)· τα διευρωπαϊκά δίκτυα (κεφάλαιο 21)· και το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή (κεφάλαιο 27).

(22)

  COM(2019) 640 final

(23)

Η ομάδα για τους πόρους, τη γεωργία και τη συνοχή καλύπτει: τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη (κεφάλαιο 11)· την ασφάλεια τροφίμων, την κτηνιατρική και φυτοϋγειονομική πολιτική (κεφάλαιο 12)· την αλιεία (κεφάλαιο 13)· την περιφερειακή πολιτική και τον συντονισμό των διαρθρωτικών μέσων (κεφάλαιο 22)· και τις οικονομικές και δημοσιονομικές διατάξεις (κεφάλαιο 33).

(24)

Οι τέσσερις βασικές συμφωνίες που δεν έχουν ακόμη εγκριθεί είναι: 1) η συμφωνία των Δυτικών Βαλκανίων για την ελεύθερη κυκλοφορία και διαμονή (ID Travel)· 2) η συμφωνία των Δυτικών Βαλκανίων για την ελεύθερη κυκλοφορία των υπηκόων τρίτων χωρών· 3) η συμφωνία των Δυτικών Βαλκανίων για την αναγνώριση των ακαδημαϊκών προσόντων· 4) η συμφωνία των Δυτικών Βαλκανίων για την αναγνώριση ορισμένων επαγγελματικών προσόντων.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 12.10.2022

COM(2022) 528 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

της

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Ανακοίνωση του 2022 σχετικά με την πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ

{SWD(2022) 332 final} - {SWD(2022) 333 final} - {SWD(2022) 334 final} - {SWD(2022) 335 final} - {SWD(2022) 336 final} - {SWD(2022) 337 final} - {SWD(2022) 338 final}

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

της

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Ανακοίνωση του 2022 σχετικά με την πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ

Παράρτημα 1 — Περιλήψεις των πορισμάτων των εκθέσεων

Μαυροβούνιο

Όσον αφορά τα πολιτικά κριτήρια, συνεχίστηκαν οι πολιτικές εντάσεις, η πόλωση, η απουσία εποικοδομητικής συνεργασίας μεταξύ των πολιτικών κομμάτων και η αδυναμία επίτευξης συναίνεσης σε βασικά ζητήματα εθνικού ενδιαφέροντος, με αποτέλεσμα δύο κυβερνήσεις να διαλυθούν αφού δεν έλαβαν ψήφο εμπιστοσύνης. Η εύρυθμη λειτουργία των θεσμών του Μαυροβουνίου επηρεάζεται από την πολιτική και κυβερνητική αστάθεια και τις εντάσεις στο εσωτερικό των κυβερνωσών πλειοψηφιών, με αποτέλεσμα να καθυστερούν οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων και η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων. Τα κύρια δικαιοδοτικά όργανα, συμπεριλαμβανομένου του Συνταγματικού Δικαστηρίου, λειτουργούν με ελλιπή σύνθεση λόγω της αδυναμίας του Κοινοβουλίου να εκλέξει νέα μέλη, γεγονός που υπονομεύει την εύρυθμη λειτουργία τους. Έως τα μέσα Σεπτεμβρίου, το Συνταγματικό Δικαστήριο δεν ήταν σε θέση να εκπληρώσει τον ρόλο του λόγω έλλειψης απαρτίας, γεγονός που ενέτεινε την πολιτική αβεβαιότητα.

Η σύναψη της θεμελιώδους συμφωνίας με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Σερβίας είχε αντίκτυπο στο πολιτικό κλίμα και προκάλεσε περαιτέρω εντάσεις. Γενικά, τόσο οι κυβερνήσεις όσο και το Κοινοβούλιο δεν κατάφεραν να αποδείξουν στην πράξη τη δέσμευσή τους όσον αφορά το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που σχετίζεται με την ΕΕ.

Δεν σημειώθηκε πρόοδος όσον αφορά τη συνολική μεταρρύθμιση του εκλογικού νομικού και θεσμικού πλαισίου και τις συστάσεις του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ODIHR) του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), μετά την αποστολή παρακολούθησης των κοινοβουλευτικών εκλογών του 2020. Η κοινοβουλευτική επιτροπή για τη συνολική εκλογική μεταρρύθμιση δεν λειτούργησε από τον Ιούνιο έως τον Νοέμβριο του 2021 και συνεδρίασε μόνο δύο φορές το 2022, πριν από τη λήξη της θητείας της τον Ιούλιο του 2022. Τοπικές εκλογές διεξήχθησαν σε πέντε δήμους. Τον Μάιο του 2022 το Κοινοβούλιο ενέκρινε τροποποιήσεις του νόμου για την τοπική αυτοδιοίκηση, οι οποίες επιτρέπουν τη διεξαγωγή όλων των εναπομενουσών τοπικών εκλογών του 2022 την ίδια ημέρα. Τον Ιούλιο το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι αυτές οι τροποποιήσεις ήταν αντισυνταγματικές. Εκκρεμεί μια αξιόπιστη, ανεξάρτητη και αποτελεσματική θεσμική απόκριση στην αποκαλούμενη «υπόθεση των φακέλων».

Το έργο του Κοινοβουλίου παρεμποδίζεται από αποχή της κυβερνώσας πλειοψηφίας και της αντιπολίτευσης, από αλλαγές κυβερνήσεων, καθώς και από την αλλαγή δύο διαδοχικών Προέδρων του Κοινοβουλίου. Η νομοθετική διαδικασία επηρεάστηκε σοβαρά. Δεν υπήρξε αξιόπιστος πολιτικός διάλογος και εποικοδομητική συμμετοχή των πολιτικών κομμάτων με σκοπό την ενίσχυση της κοινοβουλευτικής λογοδοσίας και της κυβερνητικής εποπτείας. Η συνεργασία κυβέρνησης και Κοινοβουλίου θα πρέπει να ρυθμιστεί περαιτέρω ώστε να ενισχυθεί η κοινοβουλευτική συμμετοχή και εποπτεία της διαδικασίας προσχώρησης.

Το Κοινοβούλιο συνέχισε να ενισχύει τη διαφάνειά του, δημιουργώντας διάφορες υπηρεσίες προσανατολισμένες στον πολίτη. Πρέπει να ενισχυθεί η ικανότητα του Κοινοβουλίου να ενσωματώνει και να εποπτεύει ζητήματα ισότητας των φύλων.

Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών αναγνωρίζεται και προωθείται· ωστόσο, το ισχύον νομικό και θεσμικό πλαίσιο πρέπει να βελτιωθεί περαιτέρω ώστε να ενισχυθούν οι μηχανισμοί διαβούλευσης και συνεργασίας μεταξύ των κρατικών θεσμικών οργάνων και της κοινωνίας των πολιτών στο πλαίσιο της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ.

Το Μαυροβούνιο είναι σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένο όσον αφορά τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης. Σε γενικές γραμμές, σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος, όπως, για παράδειγμα, η έγκριση της νέας στρατηγικής μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης για την περίοδο 2022-2026. Αντιθέτως, παραμένουν αισθητές οι επιπτώσεις της αναδιοργάνωσης της δημόσιας διοίκησης και οι τροποποιήσεις του νόμου για τους δημόσιους υπαλλήλους και τους κρατικούς υπαλλήλους που εκδόθηκαν το 2021, με αλλαγές στο προσωπικό, απώλεια τεχνογνωσίας σε θέματα που αφορούν τη διαδικασία προσχώρησης στην ΕΕ και τη γενικότερη επιβράδυνση του ρυθμού των μεταρρυθμίσεων. Οι εν λόγω τροποποιήσεις επέφεραν μειωμένες απαιτήσεις οι οποίες εξακολουθούν να εγείρουν ανησυχίες όσον αφορά τις αξιοκρατικές προσλήψεις, τις ικανότητες και την ανεξαρτησία των δημόσιων υπαλλήλων. Επιπλέον, το σχέδιο τροποποιήσεων του νόμου για την τοπική αυτοδιοίκηση θα μειώσει αντιστοίχως αυτές τις απαιτήσεις σε τοπικό επίπεδο. Οι τροποποιήσεις του νόμου για την πρόσβαση σε πληροφορίες δεν έχουν εγκριθεί προς το παρόν από το Κοινοβούλιο. Δεν έχει ακόμη θεσπιστεί αποτελεσματικός καταλογισμός ευθυνών εντός της διοίκησης. Απαιτείται ισχυρή πολιτική βούληση για να αντιμετωπιστούν ουσιαστικά ζητήματα που αφορούν τις αξιοκρατικές προσλήψεις, να βελτιστοποιηθεί η κρατική διοίκηση και να εφαρμοστεί η λογοδοσία των διευθυντικών στελεχών.

Το Μαυροβούνιο παραμένει σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένο όσον αφορά το δικαστικό του σύστημα. Συνολικά, κατά την περίοδο αναφοράς επιτεύχθηκε περιορισμένη πρόοδος. Η υλοποίηση των κυριότερων δικαστικών μεταρρυθμίσεων παραμένει στάσιμη. Πραγματοποιήθηκαν ορισμένοι διορισμοί δικαστών υψηλού επιπέδου που εκκρεμούσαν για μεγάλο διάστημα, ενώ εξακολουθούν να εκκρεμούν αρκετοί άλλοι, παραδείγματος χάρη στο Συνταγματικό Δικαστήριο (για τους οποίους απαιτείται ειδική πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο). Εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τις θεσμικές επιδόσεις και την εξασφάλιση της ανεξαρτησίας των Δικαστικών και Εισαγγελικών Συμβουλίων. Το ιστορικό επιδόσεων στη δικαστική λογοδοσία παραμένει περιορισμένο. Η ουσιαστική ανεξαρτησία, ακεραιότητα, λογοδοσία και ο επαγγελματισμός του δικαστικού σώματος πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω, μεταξύ άλλων με την εφαρμογή του σχετικού συνταγματικού και νομικού πλαισίου και με την έγκριση νομοθετικών αλλαγών σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Πρέπει επίσης να ενισχυθεί η αποδοτικότητα του δικαστικού συστήματος. Εκκρεμεί ακόμη η έγκριση νέας στρατηγικής για τον εξορθολογισμό του δικαστικού δικτύου, όπως και η εφαρμογή της στρατηγικής ΤΠΕ για το δικαστικό σύστημα. Το Μαυροβούνιο εξακολουθεί να σημειώνει πρόοδο στον εγχώριο χειρισμό εγκλημάτων πολέμου.

Η χώρα έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς. Σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος κατά την περίοδο αναφοράς, καθώς οι περσινές συστάσεις υλοποιήθηκαν μόνο εν μέρει. Το ιστορικό επιδόσεων στην πρόληψη της διαφθοράς βελτιώθηκε περαιτέρω, ιδίως χάρη στα θετικά αποτελέσματα των εργασιών της Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Διαφθοράς. Ωστόσο, πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για τη διασφάλιση της ακεραιότητας, της αμεροληψίας και της λογοδοσίας της Υπηρεσίας, να βελτιωθούν τα απτά της αποτελέσματα και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη του κοινού, σύμφωνα με τις συστάσεις της αποστολής αξιολόγησης από ομοτίμους που πραγματοποιήθηκε το 2021. Για να επιδείξει αξιόπιστη αντίδραση από πλευράς ποινικής δικαιοσύνης, το Μαυροβούνιο πρέπει να βελτιώσει τις επιδόσεις του όσον αφορά τις έρευνες, τις διώξεις και τις τελεσίδικες καταδικαστικές αποφάσεις στον τομέα της καταπολέμησης της διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλά επίπεδα. Επιπλέον, το νομικό και θεσμικό πλαίσιο πρέπει να βελτιωθεί σύμφωνα με το κεκτημένο της ΕΕ και τα ευρωπαϊκά πρότυπα, μεταξύ άλλων για την αποτελεσματική αξιοποίηση χρηματοοικονομικών ερευνών και την κατάσχεση και δήμευση περιουσιακών στοιχείων σε τέτοιες υποθέσεις. Οι πλέον ευάλωτοι στη διαφθορά τομείς απαιτούν στοχευμένες εκτιμήσεις κινδύνου και εξειδικευμένα μέτρα.

Όσον αφορά την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, το Μαυροβούνιο έχει επιτύχει σχετικό επίπεδο προετοιμασίας / είναι σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένο. Σημειώθηκε κάποια πρόοδος ως προς την εφαρμογή των περσινών συστάσεων, ιδίως όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των ποινικών ερευνών. Αποκαταστάθηκε η πλήρης χρήση ειδικών ερευνητικών μέτρων. Μέσω νομοθετικών αλλαγών θεσπίστηκαν διασφαλίσεις έναντι της πολιτικής επιρροής στον διορισμό ή την παύση του Αρχηγού της Αστυνομίας. Δημιουργήθηκε μητρώο πραγματικών δικαιούχων. Βελτιώθηκε το διοικητικό πλαίσιο για τα πυροβόλα όπλα και εγκρίθηκε νέα στρατηγική για την πρόληψη της τρομοκρατίας, της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Συνελήφθησαν ορισμένα κεντρικά πρόσωπα ομάδων οργανωμένου εγκλήματος και επιτεύχθηκε νέο ρεκόρ κατασχέσεων ναρκωτικών. Δρομολογήθηκε η πρώτη κοινή ομάδα έρευνας με τρίτη χώρα. Ο αριθμός των τελεσίδικων καταδικαστικών αποφάσεων σε υποθέσεις οργανωμένου εγκλήματος αυξάνεται. Ωστόσο, πρέπει να επιτευχθούν περισσότερα αποτελέσματα στον τομέα των δικαστικών αποφάσεων σε υποθέσεις λαθρεμπορίου καπνού και νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, και να ενισχυθεί η χρήση χρηματοοικονομικών ερευνών και η ικανότητα δήμευσης προϊόντων εγκλήματος. Το Μαυροβούνιο δεν έχει ακόμη αντιμετωπίσει ορισμένες συστημικές ελλείψεις σε όλους τους τομείς του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι υποθέσεις οργανωμένου εγκλήματος από τα δικαστήρια. Για τον σκοπό αυτόν, χρειάζονται αποτρεπτικότερες ποινές και αναθεώρηση της χρήσης δικαστικών διακανονισμών σε υποθέσεις οργανωμένου και σοβαρού εγκλήματος.

Το Μαυροβούνιο είναι προετοιμασμένο σε μέτριο βαθμό στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Το νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο είναι ως επί το πλείστον θεσπισμένο και το Μαυροβούνιο εξακολουθεί να τηρεί τις διεθνείς του υποχρεώσεις στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, χρειάζονται περαιτέρω προσπάθειες για την πλήρη εφαρμογή του πλαισίου. Όσον αφορά την ελευθερία της έκφρασης, στο Μαυροβούνιο τα μέσα ενημέρωσης λειτουργούν σε πλουραλιστικό περιβάλλον και η χώρα έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας. Σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος ως προς τις περσινές συστάσεις. Το νομικό πλαίσιο για την προστασία των δημοσιογράφων και άλλων εργαζομένων στα μέσα ενημέρωσης βελτιώθηκε, χάρη στην έγκριση τροποποιήσεων του ποινικού κώδικα με τις οποίες προβλέπονται αυστηρότερες ποινές για επιθέσεις και απειλές κατά δημοσιογράφων και για παρακώλυση ή παρεμπόδιση του έργου των δημοσιογράφων. Ωστόσο, σοβαρές ανησυχίες εξακολουθεί να προκαλεί η έλλειψη ουσιαστικής δικαστικής συνέχειας σημαντικών παλαιών υποθέσεων. Εξακολουθούν να εκκρεμούν η αναθεώρηση του νομικού πλαισίου και η κατάρτιση νέας στρατηγικής για τα μέσα ενημέρωσης, με στόχο να διασφαλιστεί η αμοιβαία συνέπεια και η πλήρης ευθυγράμμισή τους τους με το κεκτημένο της ΕΕ και τα σχετικά ευρωπαϊκά πρότυπα. Απαιτούνται συνεχείς προσπάθειες για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και τον περιορισμό των επιπτώσεων της διαδικτυακής παρενόχλησης και της ρητορικής μίσους, χωρίς να περιορίζεται δυσανάλογα η ελευθερία της έκφρασης. Ο δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορέας RTCG συνέχισε να παράγει πολιτικά ισορροπημένο και ποικίλο περιεχόμενο. Συνεχίστηκε η βαθιά πολιτική πόλωση του τοπίου των μέσων ενημέρωσης, ενώ ο αυξανόμενος ανταγωνισμός από τα μεγάλα περιφερειακά μέσα άσκησε πρόσθετη πίεση στην τοπική αγορά μέσων ενημέρωσης.

Όσον αφορά τα οικονομικά κριτήρια, το Μαυροβούνιο σημείωσε ικανοποιητική πρόοδο και είναι προετοιμασμένο σε μέτριο βαθμό όσον αφορά την ανάπτυξη μιας εύρυθμης οικονομίας της αγοράς. Η οικονομία σημείωσε απότομη ύφεση το 2020, ισχυρή ανάκαμψη το 2021 και σταθερή ανάπτυξη το πρώτο εξάμηνο του 2022, καθώς η άρση των περιορισμών λόγω COVID-19 ενίσχυσε τόσο την εγχώρια όσο και την εξωτερική ζήτηση. Η ανάκαμψη οδήγησε σε αύξηση των εσόδων και σε τεράστια βελτίωση του δημοσιονομικού ισοζυγίου. Οι επιπτώσεις του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας είναι προς το παρόν περιορισμένες, παρά την ιδιαίτερα σημαντική συμβολή των εν λόγω δύο χωρών στον τουρισμό του Μαυροβουνίου κατά το παρελθόν. Λόγω της ανόδου των τιμών βασικών εμπορευμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο, ο πληθωρισμός αυξήθηκε σημαντικά. Η κυβέρνηση ενέκρινε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα δημοσιονομικών μεταρρυθμίσεων (με την ονομασία «Ευρώπη τώρα»), με σκοπό τη στήριξη της ανάκαμψης μετά την πανδημία, και παρείχε δημοσιονομικά κίνητρα για την ελάφρυνση των νοικοκυριών από την αύξηση των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων. Οι εξωτερικές ανισορροπίες περιορίστηκαν σημαντικά, χάρη στην ανάκαμψη του τουρισμού, ενώ η κατάσταση της αγοράς εργασίας άρχισε να βελτιώνεται, παρά τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα. Το τραπεζικό σύστημα παρέμεινε σταθερό και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια δεν σημείωσαν ιδιαίτερη αύξηση το 2022, μετά τη λήξη της αναστολής πληρωμών δανείων το 2021, η οποία είχε εγκριθεί εν μέσω της κρίσης της COVID-19.

Το Μαυροβούνιο έχει σημειώσει κάποια πρόοδο και είναι προετοιμασμένο σε μέτριο βαθμό για να αντιμετωπίσει τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις της αγοράς εντός της ΕΕ. Οι δύο τελευταίες κυβερνήσεις κατέβαλαν προσπάθειες να βελτιώσουν τις ικανότητες καινοτομίας και να θέσουν τις βάσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, επιδιώκοντας να διαφοροποιήσουν την περιορισμένη παραγωγή του Μαυροβουνίου. Πιο συγκεκριμένα, επί του παρόντος αναπτύσσονται σύγχρονες τηλεπικοινωνίες και φιλόδοξα έργα πράσινης ενέργειας. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις στις υποδομές, δεδομένου ότι παραμένουν περιορισμένες οι διοικητικές και οικονομικές ικανότητες της χώρας να υλοποιήσει μείζονες δημόσιες επενδύσεις. Το εκπαιδευτικό σύστημα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει πολυάριθμες προκλήσεις λόγω της χρόνιας έλλειψης αποφοίτων στους τομείς των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών. Επιπλέον, η χαμηλή προστιθέμενη αξία των εγχώριων προϊόντων, το μικρό μέγεθος των τοπικών επιχειρήσεων και το χαμηλό επίπεδο συμμετοχής στις εξαγωγές αποτελούν εμπόδια για την αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας των τοπικών επιχειρήσεων.

Όσον αφορά τις σχέσεις καλής γειτονίας και την περιφερειακή συνεργασία, το Μαυροβούνιο διατηρεί γενικά καλές διμερείς σχέσεις με άλλες υποψήφιες χώρες στην περιοχή και με γειτονικά κράτη μέλη της ΕΕ, οι οποίες χαρακτηρίζονται από συνεχή συνεργασία και αρκετές επισκέψεις υψηλού επιπέδου. Οι σχέσεις με τη Σερβία παραμένουν δύσκολες, αλλά και οι δύο πλευρές δείχνουν μεγαλύτερη προθυμία να αποκαταστήσουν τις σχέσεις και να επιδιώξουν την αντιμετώπιση ανοικτών ζητημάτων. Γενικά, το Μαυροβούνιο συμμετέχει ενεργά στην περιφερειακή συνεργασία.

Όσον αφορά την ικανότητα του Μαυροβουνίου να αναλάβει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ, η χώρα συνέχισε τις προσπάθειες ευθυγράμμισης με το κεκτημένο της ΕΕ σε πολλούς τομείς, ωστόσο, η πρόοδος που επιτεύχθηκε συνολικά ήταν περιορισμένη.

Η ομάδα για την εσωτερική αγορά είναι καίριας σημασίας για την προετοιμασία του Μαυροβουνίου ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ΕΕ στον συγκεκριμένο τομέα και έχει μεγάλη σημασία για την έγκαιρη ολοκλήρωση και την ανάπτυξη της κοινής περιφερειακής αγοράς. Και τα εννέα κεφάλαια είναι ανοικτά, ενώ σε όλα τα κεφάλαια υπάρχουν ακόμη κριτήρια αξιολόγησης που δεν έχουν εκπληρωθεί. Σημειώθηκε πρόοδος σε διάφορους τομείς εντός της ομάδας, ιδίως όσον αφορά: i) την εποπτεία της αγοράς, τη διαπίστευση και την τυποποίηση· ii) την ενίσχυση της ικανότητας του Οργανισμού Απασχόλησης στο ευρωπαϊκό δίκτυο υπηρεσιών απασχόλησης· iii) τη συνέχιση της ευθυγράμμισης με την οδηγία για τις υπηρεσίες· iv) τη νομοθεσία περί λογιστικής· v) την ευθυγράμμιση με το κεκτημένο στον τομέα των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και vi) τη διαφάνεια των κρατικών ενισχύσεων και τις εντολές ανάκτησης παράνομων κρατικών ενισχύσεων. Η σταθερότητα του τραπεζικού τομέα του Μαυροβουνίου σημείωσε επίσης πρόοδο, όπως και η νομοθετική ευθυγράμμιση σε θέματα προστασίας των καταναλωτών και η έκδοση εκτελεστικών νομοθετικών πράξεων για την προστασία της υγείας.

Η ομάδα για την ανταγωνιστικότητα και τη χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και οι σχετικές μεταρρυθμίσεις συνδέονται στενά με το πρόγραμμα οικονομικών μεταρρυθμίσεων του Μαυροβουνίου. Και τα οκτώ κεφάλαια είναι ανοικτά, έχουν δε καθοριστεί κριτήρια αξιολόγησης για το κλείσιμο όλων των κεφαλαίων πλην δύο, ήτοι των κεφαλαίων 25 (επιστήμη και έρευνα) και 26 (εκπαίδευση και πολιτισμός) τα οποία έχουν κλείσει προσωρινά. Δεν πληρούνται ακόμη τα κριτήρια αξιολόγησης για το κλείσιμο των υπόλοιπων έξι κεφαλαίων. Σημειώθηκε κάποια πρόοδος σε διάφορους τομείς και, συγκεκριμένα, στην ευθυγράμμιση με την οδηγία για τη μείωση του κόστους ευρυζωνικών υπηρεσιών, τη φορολογική νομοθεσία και τη διοικητική συνεργασία και αμοιβαία συνδρομή. Σημειώθηκε επίσης πρόοδος ως προς την περαιτέρω εφαρμογή της αναθεωρημένης βιομηχανικής πολιτικής. Αντιθέτως, ήταν αργοί οι ρυθμοί προόδου όσον αφορά τις προετοιμασίες για την προσχώρηση στη σύμβαση περί κοινού καθεστώτος διαμετακόμισης, τις δράσεις εφαρμογής που προβλέπονται στη στρατηγική για τη διευκόλυνση του εμπορίου 2018-2022 και την εφαρμογή του σχεδίου δράσης για την ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ στον τομέα της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής.

Η ομάδα για το πράσινο θεματολόγιο και τη βιώσιμη συνδεσιμότητα βρίσκεται στο επίκεντρο του πράσινου θεματολογίου για τα Δυτικά Βαλκάνια και συνδέεται στενά με το πρόγραμμα οικονομικών μεταρρυθμίσεων του Μαυροβουνίου και το οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο της Επιτροπής. Και τα τέσσερα κεφάλαια είναι ανοικτά, ενώ σε όλα τα κεφάλαια υπάρχουν ακόμη κριτήρια αξιολόγησης που δεν έχουν εκπληρωθεί. Σημειώθηκε κάποια πρόοδος στη δημιουργία μιας λειτουργικής αγοράς ενέργειας επόμενης ημέρας και στην προετοιμασία για την προσχώρηση στο μνημόνιο συνεννόησης των Παρισίων για τον έλεγχο των πλοίων από το κράτος του λιμένα. Σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος όσον αφορά την επανεξέταση και την εφαρμογή της στρατηγικής ανάπτυξης των μεταφορών, τη διαχείριση των υδάτων και τη βελτίωση της υποβολής εκθέσεων με θέμα την κλιματική αλλαγή.

Η ομάδα για τους πόρους, τη γεωργία και τη συνοχή περιλαμβάνει πολιτικές που συνδέονται με τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ και την ανάπτυξη ικανοτήτων, με απώτερο στόχο την ανάληψη των ευθυνών ενός μελλοντικού κράτους μέλους. Περιλαμβάνει επίσης ορισμένους από τους βασικούς τομείς πολιτικής που είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση βιώσιμων συστημάτων τροφίμων και την υποστήριξη των αγροτικών κοινοτήτων για την οικονομική ανάπτυξη και διαφοροποίησή τους. Και τα πέντε κεφάλαια είναι ανοικτά, ενώ δεν πληρούνται ακόμη ορισμένα κριτήρια αξιολόγησης για το κλείσιμο κάθε κεφαλαίου. Σημειώθηκε πρόοδος σε διάφορους τομείς και, συγκεκριμένα, στους τομείς της γεωργίας, των τροφίμων και της αλιείας, όπου γεωργικές εκμεταλλεύσεις και αγροτικές εταιρείες τροφίμων έλαβαν περαιτέρω στήριξη ώστε να ευθυγραμμιστούν με τα πρότυπα της ΕΕ, καθώς και στην εφαρμογή του προγράμματος του μέσου προενταξιακής βοήθειας για την αγροτική ανάπτυξη (IPARD). Όσον αφορά τις χρηματοοικονομικές και δημοσιονομικές διατάξεις, σημειώθηκε πρόοδος χάρη στη βελτίωση του συντονισμού και της διαχείρισης των ιδίων πόρων.

Όσον αφορά την ομάδα για τις εξωτερικές σχέσεις, το Μαυροβούνιο έκλεισε προσωρινά το κεφάλαιο 30, ενώ εκκρεμεί η εκπλήρωση ενός και μόνο κριτηρίου για το κλείσιμο του κεφαλαίου 31. Το Μαυροβούνιο εξακολουθεί να είναι πλήρως ευθυγραμμισμένο με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των περιοριστικών μέτρων της ΕΕ μετά την απρόκλητη επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Επιπλέον, οι θέσεις του συμβαδίζουν με τις θέσεις της ΕΕ, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο του ΠΟΕ, και διατηρεί καλή συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς. Παρατηρείται πρόοδος, αφενός, ως προς την έκδοση του νόμου περί ελέγχου των εξαγωγών των αγαθών διπλής χρήσης, σύμφωνα με το κεκτημένο της ΕΕ και, αφετέρου, ως προς την κύρωση του πρόσθετου πρωτοκόλλου 6 της Συμφωνίας Ελευθέρων Συναλλαγών της Κεντρικής Ευρώπης (CEFTA). Οι ψήφοι του Μαυροβουνίου σε θέματα κυβερνοεγκλημάτων στα Ηνωμένα Έθνη συγκλίνουν απόλυτα με τη θέση της ΕΕ και των κρατών μελών της. Στον τομέα της μετανάστευσης, το Μαυροβούνιο υπέγραψε χάρτη πορείας συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (νυν Οργανισμός της ΕΕ για το Άσυλο) και έγινε μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Μετανάστευσης, ενός δικτύου εμπειρογνωμόνων της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο, με την ιδιότητα του παρατηρητή. Ο χρόνος διεκπεραίωσης των αιτήσεων ασύλου μειώθηκε. Η πολιτική θεωρήσεων του Μαυροβουνίου δεν είναι πλήρως ευθυγραμμισμένη με την πολιτική της ΕΕ και το Μαυροβούνιο δεν έχει ακόμη διακόψει το πρόγραμμα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές, παρά τις παλαιότερες συστάσεις και δεσμεύσεις. Το Μαυροβούνιο είναι ο εταίρος των Δυτικών Βαλκανίων που φιλοξενεί αναλογικά τον μεγαλύτερο αριθμό Ουκρανών υπηκόων που έχουν εγκαταλείψει τις εμπόλεμες περιοχές. Εξέδωσε απόφαση με την οποία παρέχεται προσωρινή προστασία για ένα έτος σε άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία, δυνάμει της οποίας έχουν εγγραφεί μέχρι σήμερα περισσότεροι από 5 552 Ουκρανοί υπήκοοι, κυρίως γυναίκες και παιδιά.

Σερβία

Όσον αφορά τα πολιτικά κριτήρια, όλοι οι σχετικοί πολιτικοί παράγοντες συμμετείχαν στις πρόωρες κοινοβουλευτικές εκλογές στις 3 Απριλίου 2022, με αποτέλεσμα περισσότερη πολυφωνία στο Κοινοβούλιο. Ωστόσο, συνεχίστηκε η πόλωση στο πολιτικό τοπίο και στα μέσα ενημέρωσης τα οποία εξακολουθούν να κυριαρχούνται από το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα και τον εν ενεργεία Πρόεδρο. Τόσο στο Κοινοβούλιο όσο και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας συνεχίστηκαν να εξαπολύονται προσβλητικές εκφράσεις κατά πολιτικών αντιπάλων. Πριν από τις εκλογές, ευρύ φάσμα πολιτικών παραγόντων συμμετείχαν στον διακομματικό διάλογο που διευκολύνθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Τον Απρίλιο του 2022 οι προεδρικές και πρόωρες κοινοβουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν σε γενικά ήρεμο και ειρηνικό κλίμα και οι θεμελιώδεις ελευθερίες τηρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό. Ωστόσο, οι διεθνείς παρατηρητές διαπίστωσαν ορισμένες ελλείψεις. Σύμφωνα με την τελική έκθεση της διεθνούς αποστολής εκλογικών παρατηρητών, οι ελλείψεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα άνισους όρους ανταγωνισμού που ευνοούσαν όσους ήταν στην εξουσία. Είναι απαραίτητο να εφαρμοστούν στο ακέραιο και με πλήρη διαφάνεια οι εκκρεμείς και νέες συστάσεις του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ODIHR) και των οργάνων του Συμβουλίου της Ευρώπης, εγκαίρως πριν από την προκήρυξη νέων εκλογών και με τη συμμετοχή και τη γνώμη ειδικών από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Την 1η Αυγούστου 2022 συγκροτήθηκε ένα νέο, πιο πλουραλιστικό Κοινοβούλιο. Εξαιτίας σημαντικών καθυστερήσεων στην οριστικοποίηση των εκλογικών αποτελεσμάτων, για περισσότερους από πέντε μήνες δεν υπήρξε κοινοβουλευτική δραστηριότητα πέραν της ανάληψης καθηκόντων του Προέδρου. Το προηγούμενο Κοινοβούλιο συμμετείχε εποικοδομητικά στον διακομματικό διάλογο και εφάρμοσε τα μέτρα που προσδιορίστηκαν σε αυτόν. Η χρήση διαδικασιών επείγοντος παρέμεινε στο 9 % περίπου. Υπάρχουν περιθώρια αποτελεσματικότερης αξιοποίησης του κώδικα δεοντολογίας, με σκοπό την πρόληψη και την επιβολή κυρώσεων για τη χρήση προσβλητικού και ακατάλληλου λόγου στο Κοινοβούλιο.

Εξακολουθούν να απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες, προκειμένου να εξασφαλιστεί συστηματική συνεργασία μεταξύ της κυβέρνησης και της κοινωνίας των πολιτών. Εκκρεμεί ακόμα η δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών επιτόπου, καθώς συνεχίστηκαν οι λεκτικές επιθέσεις και οι εκστρατείες δυσφήμισης εναντίον οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

Η Σερβία είναι σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένη όσον αφορά τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης. Συνολικά, σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος σε αυτόν τον τομέα κατά την περίοδο αναφοράς, όταν άρχισε η υλοποίηση του νέου στρατηγικού πλαισίου. Όσον αφορά τη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων, περίπου οι μισές θέσεις ανώτερων διοικητικών στελεχών εξακολουθούν να καλύπτονται από ασκούντες/-ούσες καθήκοντα σε προσωρινή βάση. Όσον αφορά την ανάπτυξη και τον συντονισμό πολιτικής, δεν υπάρχει ακόμη μηχανισμός που να επαληθεύει ότι οι παρατηρήσεις της Γραμματείας Δημόσιας Πολιτικής ενσωματώνονται στα τελικά σχέδια νόμων και εγγράφων πολιτικής που υποβάλλονται προς έγκριση από την κυβέρνηση. Όσον αφορά τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, εκκρεμεί η πλήρης εφαρμογή της σύστασης για έναν ενιαίο μηχανισμό ιεράρχησης όλων των επενδύσεων, ανεξάρτητα από το είδος και την πηγή χρηματοδότησης.

Η Σερβία είναι σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένη όσον αφορά το δικαστικό της σύστημα. Σε γενικές γραμμές, κατά την περίοδο αναφοράς επιτεύχθηκε κάποια πρόοδος. Η Σερβία έκανε ένα σημαντικό βήμα προς την ενίσχυση της ανεξαρτησίας και της λογοδοσίας του δικαστικού σώματος με την έγκριση των σχετικών τροποποιήσεων του Συντάγματος τον Φεβρουάριο του 2022, καθώς και με τον συνταγματικό νόμο που καθορίζει τα βήματα και τις προθεσμίες για την εφαρμογή τους. Κατά την εκπόνηση, η Επιτροπή της Βενετίας κλήθηκε να γνωμοδοτήσει δύο φορές και αποφάνθηκε ότι οι δημόσιες διαβουλεύσεις ήταν επαρκώς συμπεριληπτικές και διαφανείς. Η πλειονότητα των ειδικών συστάσεων της Επιτροπής της Βενετίας έχουν εφαρμοστεί. Σύμφωνα με τις τροποποιήσεις, όλοι οι διορισμοί δικαστών (με εξαίρεση τον μελλοντικό Ανώτατο Εισαγγελέα) θα εμπίπτουν στην αρμοδιότητα είτε του μελλοντικού Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου είτε του Ανώτατου Εισαγγελικού Συμβουλίου, γεγονός που ενισχύει την προστασία έναντι πιθανών πολιτικών επιρροών. Για την πρακτική εφαρμογή των συνταγματικών τροποποιήσεων, ως επόμενο βήμα πρέπει να εγκριθούν οι σχετικές εκτελεστικές νομοθετικές πράξεις. Σύμφωνα με το συνταγματικό δίκαιο, οι εν λόγω νομοθετικές πράξεις θα πρέπει να εγκριθούν εντός ενός έτους για τους νόμους περί απονομής της δικαιοσύνης και εντός δύο ετών για την εναρμόνιση όλων των άλλων συναφών νομοθετικών πράξεων. Τον Απρίλιο του 2022 συστάθηκαν δύο ομάδες εργασίας εμπειρογνωμόνων (μία για τους εισαγγελείς και μία για τα δικαστήρια), επιφορτισμένες με την εκπόνηση των εκτελεστικών νομοθετικών πράξεων. Η πρώτη δέσμη νομοσχεδίων περί απονομής της δικαιοσύνης οριστικοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2022 και κοινοποιήθηκε στην Επιτροπή της Βενετίας προς γνωμοδότηση. Η νέα στρατηγική ανθρώπινων πόρων και το εκτελεστικό σχέδιο δράσης εγκρίθηκαν τον Δεκέμβριο του 2021 αλλά δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί.

Η Σερβία διαθέτει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς. Σε γενικές γραμμές, κατά την περίοδο αναφοράς σημειώθηκε κάποια πρόοδος, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις περσινές συστάσεις. Η σύσταση για την πρόληψη της διαφθοράς εφαρμόστηκε περαιτέρω, η δε ομάδα κρατών κατά της διαφθοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης (GRECO), τον Μάρτιο του 2022, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η έγκριση τροποποιήσεων του νόμου για την πρόληψη της διαφθοράς διευθέτησε τις ελλείψεις που είχαν εντοπιστεί στο παρελθόν και ήταν επαρκής για την ενίσχυση του πλαισίου πρόληψης και καταπολέμησης των συγκρούσεων συμφερόντων βουλευτών, δικαστών και εισαγγελέων. Η Σερβία δεν έχει εκπονήσει ακόμη νέα στρατηγική και σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς, ούτε έχει θεσπίσει αποτελεσματικό μηχανισμό συντονισμού για την επιχειρησιακή υλοποίηση των στόχων της πολιτικής πρόληψης και καταστολής και για τη συνολική αντιμετώπιση της διαφθοράς. Ο αριθμός απαγγελιών κατηγοριών και πρωτοβάθμιων καταδικαστικών αποφάσεων για υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου αυξήθηκε ελαφρά. Η Σερβία θα πρέπει να εντείνει περαιτέρω τις προσπάθειες πρόληψης και καταστολής της διαφθοράς. Ειδικότερα, θα πρέπει να αυξήσει την οριστική δήμευση περιουσιακών στοιχείων που συνδέονται με αυτές τις υποθέσεις. Οι πλέον ευάλωτοι στη διαφθορά τομείς απαιτούν στοχευμένες εκτιμήσεις κινδύνου και εξειδικευμένα μέτρα.

Όσον αφορά την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, η Σερβία έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας. Κατά την περίοδο αναφοράς, επιτεύχθηκε περιορισμένη πρόοδος. Το 2021 ο αριθμός νέων ερευνών και τελεσίδικων καταδικαστικών αποφάσεων αυξήθηκε σε σύγκριση με το 2020, ενώ ο αριθμός απαγγελιών κατηγοριών και πρωτοβάθμιων καταδικαστικών αποφάσεων μειώθηκε. Περιορισμένος παραμένει ο αριθμός υποθέσεων στις οποίες υπάρχει κατάσχεση και οριστική δήμευση περιουσιακών στοιχείων. Η εκτεταμένη δήμευση δεν εφαρμόζεται συστηματικά. Ωστόσο, υπάρχει βελτίωση στο επίπεδο κατανόησης και την προσέγγιση της έρευνας, γεγονός που στο μέλλον αναμένεται να οδηγήσει σε καλύτερα αποτελέσματα. Η Σερβία θα πρέπει να μεταβεί από την προσέγγιση κατά περίπτωση σε μια στρατηγική κατά των εγκληματικών οργανώσεων, και από την εστίαση σε υποθέσεις χαμηλής ή μέτριας σημασίας σε ιδιαίτερα προβεβλημένες υποθέσεις, με στόχο την εξάρθρωση μεγάλων και διεθνώς εξαπλωμένων οργανώσεων και την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων.

Το νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο της Σερβίας για την ενίσχυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων έχει θεσπιστεί ως επί το πλείστον. Η Σερβία ενέκρινε νέες στρατηγικές για την καταπολέμηση των διακρίσεων και την ένταξη των Ρομά, καθώς και σχέδια δράσης για την ισότητα των φύλων και την ένταξη των Ρομά. Έπρεπε να εκδοθούν σχέδια δράσης σε άλλους τομείς και να εξασφαλιστούν οι σχετικοί χρηματοδοτικοί πόροι έως τον Ιούλιο του 2021 (βία κατά των γυναικών) και τον Απρίλιο του 2022 (καταπολέμηση των διακρίσεων και αποϊδρυματοποίηση), τα οποία πλέον έχουν καθυστερήσει. Απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για τη συμμόρφωση με τον νόμο περί συστήματος σχεδιασμού, βάσει του οποίου τα σχέδια δράσης απαιτείται να εκδίδονται εντός τριών μηνών από την έγκριση των αντίστοιχων στρατηγικών. Η Σερβία πρέπει να ενισχύσει τους θεσμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθιστώντας διαθέσιμους τους απαραίτητους χρηματοδοτικούς και ανθρώπινους πόρους και θεσπίζοντας διαδικασίες που διασφαλίζουν τη συμμόρφωση με τα μέτρα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, συμπεριλαμβανομένων των προσωρινών μέτρων. Τον Σεπτέμβριο του 2022 το Βελιγράδι φιλοξένησε το Europride για πρώτη φορά στα Δυτικά Βαλκάνια. Η διαδρομή του Europride απαγορεύθηκε και η διεξαγωγή της εκδήλωσης ήταν αβέβαιη μέχρι την τελευταία στιγμή. Οι αρχές ισχυρίστηκαν ότι η απόφασή τους βασίστηκε σε ανησυχίες για την ασφάλεια λόγω απειλών από ακροδεξιές ομάδες. Απαγορεύθηκε επίσης η διεξαγωγή μιας διαδήλωσης κατά του Europride και κατά της Δύσης. Εντέλει, στις 17 Σεπτεμβρίου 2022 πραγματοποιήθηκε πορεία με συντομότερη διαδρομή χωρίς σοβαρά προβλήματα. Περιφρουρήθηκε από μεγάλο αριθμό αστυνομικών υπαλλήλων, ωστόσο αναφέρθηκαν ορισμένες περιπτώσεις βίας κατά των συμμετεχόντων/-ουσών. Τη χρονική περίοδο πριν από την πορεία επικράτησε νομική και πολιτική αβεβαιότητα. Η επικοινωνία από πλευράς των αρχών ήταν αντιφατική, αφενός, με εξαγγελίες υψηλού επιπέδου ότι θα απαγορευόταν εντελώς η πορεία και, αφετέρου, με επακόλουθη απαγόρευση της διαδρομής της πορείας από το Υπουργείο Εσωτερικών. Άλλοι πολιτικοί υψηλού επιπέδου απευθύνθηκαν στη διάσκεψη του Europride για τα ανθρώπινα δικαιώματα και διοργάνωσαν εκδήλωση υποδοχής πριν από την πορεία. Παρότι οι αρχές είχαν επικοινωνία με τους διοργανωτές για την εξεύρεση λύσης, δεν δεσμεύθηκαν να εκδώσουν επίσημη άδεια για τη διεξαγωγή της πορείας.

Όσον αφορά την ελευθερία της έκφρασης, δεν σημειώθηκε πρόοδος κατά την περίοδο αναφοράς. Οι δύο ομάδες εργασίας για την ασφάλεια των δημοσιογράφων συνέχισαν να συνεδριάζουν. Σε αρκετές περιπτώσεις επιθέσεων και απειλών, οι αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές αντέδρασαν γρήγορα, μεταξύ άλλων χάρη στον συντονισμό που διευκόλυναν οι εν λόγω ομάδες. Ωστόσο, οι περιπτώσεις απειλών και βίας κατά δημοσιογράφων εξακολουθούν να εγείρουν ανησυχίες και το συνολικό περιβάλλον για την ανεμπόδιστη άσκηση της ελευθερίας της έκφρασης πρέπει να ενισχυθεί περισσότερο στην πράξη. Παρατηρήθηκαν αυξανόμενες καθυστερήσεις στην εφαρμογή της στρατηγικής για τα μέσα ενημέρωσης, οι οποίες επηρέασαν ακόμη και τα πλέον σημαντικά μέτρα, όπως η τροποποίηση του νόμου για την ενημέρωση του κοινού και των μέσων ενημέρωσης και του νόμου για τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης. Τον Ιούλιο του 2022 ο ρυθμιστικός φορέας ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης (REM) παραχώρησε και τις τέσσερις εθνικές συχνότητες, για περίοδο οκτώ ετών, στους ίδιους τηλεοπτικούς σταθμούς της προηγούμενης περιόδου, κατά τη διάρκεια της οποίας και οι τέσσερις σταθμοί είχαν λάβει προειδοποιήσεις από τον ρυθμιστικό φορέα λόγω παραβίασης των νομικών τους υποχρεώσεων. Τον Αύγουστο του 2022 δημοσιεύθηκε πρόσκληση για πέμπτη άδεια· η διαδικασία θα πρέπει να διεκπεραιωθεί με διαφανή τρόπο που να τηρεί την αρχή της πολυφωνίας των μέσων που κατοχυρώνεται στην οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων. Το ODIHR στην τελική έκθεσή του, της 19 Αυγούστου 2022, σχετικά με τις εκλογές του Απριλίου διαπίστωσε ότι «οι εθνικοί δημόσιοι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς κάλυψαν ισότιμα τις εκστρατείες όλων των υποψηφίων, αλλά παρείχαν εκτενή και άκριτη ειδησεογραφική κάλυψη σε κρατικούς αξιωματούχους που ήταν επίσης υποψήφιοι. Τα ιδιωτικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα εθνικής εμβέλειας παρουσίασαν την εκλογική εκστρατεία χωρίς ουσιαστικό συντακτικό σχολιασμό και επικεντρώθηκαν σε ειδησεογραφική κάλυψη κρατικών αξιωματούχων.» Το ODIHR διαπίστωσε επίσης ότι «παρά την εντολή εποπτείας των ραδιοτηλεοπτικών μέσων, ο ρυθμιστικός φορέας ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης παρέμεινε γενικά απαθής κατά την περίοδο της εκστρατείας».

Όσον αφορά τα οικονομικά κριτήρια, η Σερβία βρίσκεται μεταξύ ικανοποιητικού και μέτριου επιπέδου προετοιμασίας και έχει σημειώσει κάποια πρόοδο στην ανάπτυξη μιας εύρυθμης οικονομίας της αγοράς. Μετά από μια σχετικά ήπια συρρίκνωση το 2020, η σερβική οικονομία ανέκαμψε έντονα το 2021 και ακολούθησε μερική επιβράδυνση το πρώτο εξάμηνο του 2022. Οι εξωτερικές ανισορροπίες μειώθηκαν το 2020 και, στη συνέχεια, άρχισαν να διευρύνονται το δεύτερο εξάμηνο του 2021, ιδίως λόγω των υψηλών εισαγωγών ενέργειας. Ο πληθωρισμός των τιμών καταναλωτή σημείωσε απότομη αύξηση το δεύτερο εξάμηνο του 2021, κυρίως λόγω των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων, γεγονός που οδήγησε την κεντρική τράπεζα να αρχίσει να αυστηροποιεί την πολιτική της. Η σταθερότητα του τραπεζικού τομέα διαφυλάχθηκε και η αύξηση των δανείων παρέμεινε έντονη, παρά τη σταδιακή κατάργηση των μέτρων ενίσχυσης της ρευστότητας. Η οικονομική ανάκαμψη και η μείωση των μέτρων δημοσιονομικής στήριξης συνέβαλαν στην ουσιαστική βελτίωση του δημοσιονομικού ισοζυγίου το 2021, παρά την περαιτέρω αύξηση των κεφαλαιουχικών δαπανών. Η ελαφρά αύξηση του ποσοστού ανεργίας το 2021 αποτύπωνε ιδίως την αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας στο πλαίσιο της ανάκαμψης από την κρίση της COVID-19.

Σημειώθηκε κάποια πρόοδος όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις της φορολογικής διοίκησης και την ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων. Ωστόσο, άλλες σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις της δημόσιας διοίκησης και της διακυβέρνησης κρατικών επιχειρήσεων συνέχισαν να προχωρούν με αργούς ρυθμούς, με αποτέλεσμα την παράταση μακροχρόνιων ανεπαρκειών και την αύξηση της δημοσιονομικής πίεσης. Δεν σημειώθηκε πρόοδος όσον αφορά την ενίσχυση των δημοσιονομικών κανόνων για τη σταθεροποίηση της δημοσιονομικής πολιτικής. Το αποτύπωμα του κράτους στην οικονομία παραμένει ισχυρό και ο ιδιωτικός τομέας δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά και εμποδίζεται από αδυναμίες όσον αφορά το κράτος δικαίου, ιδίως τη διαφθορά και την αναποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης, και την επιβολή θεμιτού ανταγωνισμού. Οι περσινές συστάσεις εφαρμόστηκαν εν μέρει.

Η Σερβία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό και έχει σημειώσει κάποια πρόοδο ώστε να αντιμετωπίσει τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις της αγοράς εντός της ΕΕ. Η δομή της οικονομίας βελτιώθηκε περαιτέρω και η οικονομική ολοκλήρωση με την ΕΕ παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα. Ωστόσο, παρά την μικρή πρόοδο, η ποιότητα και η συνάφεια της εκπαίδευσης και της κατάρτισης δεν ανταποκρίνονται πλήρως στις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Οι δημόσιες επενδύσεις συνέχισαν να αυξάνονται με στόχο την αντιμετώπιση σοβαρών κενών στις υποδομές μετά από χρόνια ανεπαρκών επενδύσεων. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ορισμένες προκλήσεις, όπως, μεταξύ άλλων, οι άνισοι όροι ανταγωνισμού σε σύγκριση με τις μεγάλες εταιρείες και τους ξένους επενδυτές. Οι περσινές συστάσεις εφαρμόστηκαν εν μέρει.

Όσον αφορά τις σχέσεις καλής γειτονίας και την περιφερειακή συνεργασία, γενικά η Σερβία παρέμεινε προσηλωμένη στη βελτίωση των διμερών σχέσεων με άλλες υποψήφιες χώρες, δυνάμει υποψήφιες χώρες και γειτονικά κράτη μέλη της ΕΕ. Ωστόσο, οι σχέσεις με την Κροατία είναι ολοένα και περισσότερο τεταμένες, ενίοτε με πολιτικούς διαπληκτισμούς. Οι σχέσεις με το Μαυροβούνιο παραμένουν δύσκολες, αλλά και οι δύο πλευρές έχουν δείξει μεγαλύτερη προθυμία να αποκαταστήσουν τις σχέσεις και να επιδιώξουν την αντιμετώπιση ανοικτών ζητημάτων. Γενικά, η Σερβία συμμετέχει ενεργά στην περιφερειακή συνεργασία.

Ο διάλογος υπό την αιγίδα της ΕΕ για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κόσοβο συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς με τακτικές μηνιαίες συνεδριάσεις σε επίπεδο επικεφαλής διαπραγματευτών και με μια συνεδρίαση υψηλού επιπέδου στις Βρυξέλλες στις 18 Αυγούστου 2022. Δεν έχει ακόμη επιτευχθεί περαιτέρω απτή πρόοδος στις διαπραγματεύσεις περί συνολικής νομικά δεσμευτικής συμφωνίας εξομάλυνσης, ενώ κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης υψηλού επιπέδου ο Πρόεδρος κ. Vučić και ο Πρωθυπουργός κ. Kurti συμφώνησαν να συνέρχονται σε τακτικές συνεδριάσεις σε επίπεδο αρχηγών με στόχο την πρόοδο των διαπραγματεύσεων. Το Κόσοβο και η Σερβία καλούνται πλέον να διεξαγάγουν εποικοδομητικό διάλογο και να προχωρήσουν χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση τις διαπραγματεύσεις για τη συνολική νομικά δεσμευτική συμφωνία εξομάλυνσης. Η επίτευξη μιας τέτοιας συμφωνίας είναι επείγουσα και καθοριστικής σημασίας, προκειμένου το Κόσοβο και η Σερβία να μπορέσουν να σημειώσουν πρόοδο στην αντίστοιχη ευρωπαϊκή τους πορεία.

Όσον αφορά την ικανότητα της Σερβίας να αναλάβει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ,  η χώρα συνέχισε τις προσπάθειες ευθυγράμμισης με το κεκτημένο της ΕΕ σε πολλούς τομείς, ιδίως στους τομείς του εταιρικού δικαίου, των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, της έρευνας και καινοτομίας και του δημοσιονομικού ελέγχου.

Η ομάδα για την εσωτερική αγορά είναι καίριας σημασίας για την προετοιμασία της Σερβίας, προκειμένου η χώρα να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ, καθώς και για την έγκαιρη ολοκλήρωση και την ανάπτυξη της κοινής περιφερειακής αγοράς. Σημειώθηκε πρόοδος σε διάφορους τομείς εντός της ομάδας, ιδίως όσον αφορά τη νομοθετική ευθυγράμμιση στους τομείς του εταιρικού δικαίου, της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων μέσω του συντονισμού των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και τη νομοθετική ευθυγράμμιση στον τομέα της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων.

Η ομάδα για την ανταγωνιστικότητα και τη χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη συνδέεται στενά με το πρόγραμμα οικονομικών μεταρρυθμίσεων της Σερβίας. Σημειώθηκε πρόοδος σε ορισμένους τομείς εντός αυτής της ομάδας, ιδίως όσον αφορά: την κοινωνική πολιτική και την απασχόληση με τη λήψη μέτρων για τη θέσπιση του προγράμματος Εγγυήσεων για τη νεολαία· την οικονομική και νομισματική πολιτική με βελτιώσεις της διαδικασίας του προϋπολογισμού· τη βιομηχανική πολιτική στον τομέα των επιχειρήσεων με ένα σχέδιο δράσης για τη στρατηγική κρατικής ιδιοκτησίας και διαχείρισης επιχειρηματικών οντοτήτων που ανήκουν στη Δημοκρατία της Σερβίας, και τη δημιουργία της διαδικτυακής πύλης ηλεκτρονικής διαβούλευσης· την επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη με τη νέα στρατηγική για την ανάπτυξη του οικοσυστήματος των νεοφυών επιχειρήσεων· και την εκπαίδευση με τη λήψη μέτρων που εξασφαλίζουν ότι το σύστημα διασφάλισης της ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση συμμορφώνεται με τις συστάσεις της ευρωπαϊκής ένωσης για τη διασφάλιση της ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Η ομάδα για το πράσινο θεματολόγιο και τη βιώσιμη συνδεσιμότητα βρίσκεται στο επίκεντρο του πράσινου θεματολογίου για τα Δυτικά Βαλκάνια 1 και συνδέεται στενά με το πρόγραμμα οικονομικών μεταρρυθμίσεων της Σερβίας και το οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο της Επιτροπής 2 . Η ομάδα και όλα τα σχετικά κεφάλαια άνοιξαν τον Δεκέμβριο του 2021, αφού η Σερβία είχε εκπληρώσει τις υπόλοιπες απαιτήσεις, δηλαδή την έκδοση σχεδίων δράσης για τα αποθέματα πετρελαίου και τον ιδιοκτησιακό διαχωρισμό στον τομέα του αερίου. Συνολικά, σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος, με εξαίρεση τα διευρωπαϊκά δίκτυα, στα οποία η Σερβία προχώρησε όσον αφορά την αναβάθμιση των υποδομών της, καθώς άρχισαν οι εργασίες στη γραμμή διασύνδεσης αερίου Σερβίας-Βουλγαρίας, ένα στρατηγικά ιδιαίτερα σημαντικό έργο για τη Σερβία και την Ευρώπη. 

Η ομάδα για τους πόρους, τη γεωργία και τη συνοχή περιλαμβάνει πολιτικές που συνδέονται με τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ και την ανάπτυξη ικανοτήτων με απώτερο στόχο την ανάληψη των ευθυνών ενός μελλοντικού κράτους μέλους. Περιλαμβάνει επίσης ορισμένους από τους βασικούς τομείς πολιτικής που είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση βιώσιμων συστημάτων τροφίμων και την υποστήριξη των αγροτικών κοινοτήτων για την οικονομική ανάπτυξη και διαφοροποίησή τους. Δύο από τα πέντε κεφάλαια είναι ανοικτά (κεφάλαια 13 και 33), ενώ δεν πληρούνται ακόμη ορισμένα κριτήρια αξιολόγησης για το κλείσιμο κάθε κεφαλαίου. Η Επιτροπή εκτίμησε ότι πληρούνται τα κριτήρια αξιολόγησης για το άνοιγμα των κεφαλαίων 11 και 22, ενώ η Σερβία δεν πληροί προς το παρόν κανένα από τα τρία κριτήρια αξιολόγησης για το άνοιγμα του κεφαλαίου 12. Περιορισμένη πρόοδος σημειώθηκε σε ορισμένους τομείς, παραδείγματος χάρη: στην υποβολή του προγράμματος IPARD III για την περίοδο 2021-2027· στη θέσπιση και εφαρμογή του νόμου για τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα· στην ταξινόμηση των εγκαταστάσεων τροφίμων και των εγκαταστάσεων χειρισμού ζωικών υποπροϊόντων· στις οικονομικές και δημοσιονομικές διατάξεις όσον αφορά τους υποκείμενους τομείς πολιτικής που επηρεάζουν την ορθή λειτουργία του συστήματος ιδίων πόρων· και στην περιφερειακή πολιτική όσον αφορά τη δημοσιονομική διαχείριση.

Όσον αφορά την ομάδα για τις εξωτερικές σχέσεις, η Σερβία δεν έχει ακόμη ολοκληρώσει την προσχώρησή της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, η οποία αποτελεί ένα από τα κριτήρια αξιολόγησης για το άνοιγμα του κεφαλαίου 30. Η Σερβία θα πρέπει επίσης να μην λαμβάνει μονομερή εμπορικά περιοριστικά μέτρα χωρίς προηγούμενη διαβούλευση με την Επιτροπή, σύμφωνα με τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΣΣΣ). Μετά την απρόκλητη και αδικαιολόγητη επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Σερβία δεν υιοθέτησε τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας, ούτε την πλειονότητα των δηλώσεων του ύπατου εκπροσώπου εξ ονόματος της ΕΕ σχετικά με το θέμα αυτό. Επομένως, το ποσοστό εναρμόνισης της Σερβίας με τις σχετικές δηλώσεις του ύπατου εκπροσώπου εξ ονόματος της ΕΕ και με τις αποφάσεις του Συμβουλίου υποχώρησε σε 45 % τον Αύγουστο του 2022 έναντι 64 % το 2021. Ορισμένες ενέργειες και δηλώσεις της Σερβίας ήταν αντίθετες προς τις θέσεις της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ. Η Σερβία θα πρέπει, κατά προτεραιότητα, να τηρήσει τη δέσμευσή της και να ευθυγραμμιστεί σταδιακά με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των περιοριστικών μέτρων της ΕΕ, σύμφωνα με το διαπραγματευτικό πλαίσιο ΕΕ-Σερβίας.

Η Σερβία εξακολούθησε να συμβάλλει στη διαχείριση των μεικτών μεταναστευτικών ροών προς την ΕΕ, συνεργαζόμενη αποτελεσματικά με τα γειτονικά της κράτη και τα κράτη μέλη της ΕΕ. Συνεχίστηκαν οι προσπάθειες φιλοξενίας και υποδοχής σημαντικού αριθμού υπηκόων τρίτων χωρών, με τη στήριξη της ΕΕ. Στις 17 Μαρτίου 2022 η Σερβία αποφάσισε να παράσχει προσωρινή προστασία για ένα έτος σε Ουκρανούς υπηκόους που έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία λόγω του πολέμου της Ρωσίας. Συνέχισε επίσης να εφαρμόζει αποτελεσματικά τη στρατηγική ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων και το οικείο σχέδιο δράσης. Η Σερβία δεν έλαβε μέτρα για να ευθυγραμμιστεί με τον κατάλογο τρίτων χωρών της ΕΕ που υπόκεινται σε υποχρέωση θεώρησης, ιδίως όσον αφορά όσες τρίτες χώρες ενέχουν κινδύνους αντικανονικής μετανάστευσης προς την ΕΕ ή κινδύνους κατά της ασφάλειας της ΕΕ, όπως συνιστάται στην έκθεση της Επιτροπής του Αυγούστου του 2021 στο πλαίσιο του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης.

Βόρεια Μακεδονία

Η περίοδος αναφοράς χαρακτηρίστηκε από έντονες προσπάθειες, οι οποίες οδήγησαν στην έναρξη της διαδικασίας των διαπραγματεύσεων προσχώρησης. Η διεξαγωγή της πρώτης διακυβερνητικής διάσκεψης τον Ιούλιο του 2022 ήταν μια ιστορική στιγμή που σηματοδότησε μια νέα φάση στη διαδικασία προσχώρησης της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ. Αναγνωρίστηκε με σαφήνεια η αποφασιστικότητα της Βόρειας Μακεδονίας να υλοποιήσει τις σχετικές με την ΕΕ μεταρρυθμίσεις.

Όσον αφορά τα πολιτικά κριτήρια, η Βόρεια Μακεδονία συνέχισε να καταβάλλει προσπάθειες για να ενισχύσει τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, παρά ορισμένες προκλήσεις. Η χώρα είναι αποδεδειγμένα προσηλωμένη στην επίτευξη αποτελεσμάτων σε βασικούς τομείς των θεμελιωδών στοιχείων. Τον Οκτώβριο του 2021 διεξήχθησαν τοπικές εκλογές. Το Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ODIHR του ΟΑΣΕ) έκρινε ότι οι εκλογές ήταν ανταγωνιστικές και ότι τηρήθηκαν ευρέως οι θεμελιώδεις ελευθερίες. Ωστόσο, κατά την περίοδο αναφοράς σημειώθηκε μόνο περιορισμένη πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή των εκκρεμών συστάσεων του ODIHR του ΟΑΣΕ και της Επιτροπής της Βενετίας. Όπως αναφέρθηκε στις προηγούμενες εκθέσεις, η εκλογική νομοθεσία θα πρέπει να αναθεωρηθεί διεξοδικά για να αντιμετωπιστούν οι υφιστάμενες ασυνέπειες και θα πρέπει να εκδοθούν οι αντίστοιχοι νόμοι κατά τρόπο έγκαιρο, συμπεριληπτικό και διαφανή πριν από τις επόμενες εκλογές. Για αυτό τον λόγο, οι αρχές πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους και να επιδείξουν πολιτική βούληση για περαιτέρω βελτίωση της εκλογικής διαδικασίας.

Το έργο του Κοινοβουλίου αμαυρώθηκε από την πολιτική πόλωση, η οποία καθυστέρησε την έγκριση πολλών νομοθετικών πράξεων. Μετά από έντονες συζητήσεις, το Κοινοβούλιο ενέκρινε συμπεράσματα σχετικά με την πρόταση η οποία προετοίμασε το έδαφος για την έναρξη των διαπραγματεύσεων προσχώρησης. Το Κοινοβούλιο πρέπει να διαδραματίσει ενεργό και θετικό ρόλο στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων προσχώρησης στην ΕΕ. Είναι απαραίτητο όλα τα κόμματα να καταβάλουν κοινές και ταχύρρυθμες προσπάθειες κατά προτεραιότητα για να ενισχυθεί ο ρόλος του Κοινοβουλίου ως φόρουμ εποικοδομητικού πολιτικού διαλόγου, ιδίως όσον αφορά το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της ΕΕ. Το Κοινοβούλιο και η κυβέρνηση δεσμεύθηκαν να δρομολογήσουν και να ολοκληρώσουν κατά προτεραιότητα τις σχετικές συνταγματικές αλλαγές, ώστε να συμπεριληφθούν στο Σύνταγμα πολίτες που ζουν εντός των συνόρων του κράτους. Χρειάζεται κατάλληλος σχεδιασμός και διαβουλεύσεις για να περιοριστεί η χρήση ταχειών διαδικασιών, προκειμένου να καταστεί δυνατός ο αποτελεσματικός έλεγχος της νομοθεσίας και η διεξαγωγή διαβουλεύσεων για τη νομοθεσία. Η εποπτεία της εκτελεστικής εξουσίας μέσω κοινοβουλευτικών ερωτήσεων προς τους υπουργούς θα πρέπει να ασκείται σε τακτικότερη βάση. Οι προτάσεις για εσωτερική μεταρρύθμιση του Κοινοβουλίου, οι οποίες συμφωνήθηκαν κατά τον τρίτο γύρο του «διαλόγου Jean Monnet» στις αρχές του 2020 θα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση. Συνεχίστηκε ο καταλογισμός ποινικής ευθύνης για όσους ενορχήστρωσαν ή διέπραξαν βία στην επίθεση κατά του κοινοβουλίου στις 27 Απριλίου 2017, μεταξύ άλλων μέσω δευτεροβάθμιων καταδικαστικών αποφάσεων. Η κυβέρνηση συνέχισε τις εργασίες της με αντικείμενο το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της ΕΕ και την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας COVID-19 και του πολέμου στην Ουκρανία. Απαιτούνται αποφασιστικές προσπάθειες για να δοθεί ώθηση στις μεταρρυθμίσεις και να σημειωθεί πρόοδος στη διαδικασία διαπραγματεύσεων προσχώρησης στην ΕΕ. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην αποτελεσματική εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας και όχι στην ανάληψη ad hoc πρωτοβουλιών. Οι σχέσεις μεταξύ των εθνοτήτων παρέμειναν σταθερές και η συμφωνία-πλαίσιο της Οχρίδας συνέχισε να εφαρμόζεται.

Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών εξακολουθούν να λειτουργούν σε ευνοϊκό περιβάλλον, μεταξύ άλλων με την έγκριση της στρατηγικής συνεργασίας με την κοινωνία των πολιτών και την ανάπτυξή της για την περίοδο 2022-2024. Η κοινωνία των πολιτών συνέχισε να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και στην παρακολούθηση των δραστηριοτήτων του κράτους. Ωστόσο, απαιτούνται προσπάθειες για τη βελτίωση της διαφάνειας στη χάραξη πολιτικής και της συμπεριληπτικότητας των διαδικασιών διαβούλευσης. Εκκρεμούν η βελτίωση και η πρακτική εφαρμογή των νομικών και δημοσιονομικών πλαισίων.

Η Βόρεια Μακεδονία υλοποίησε μια ολοκληρωμένη μεταρρύθμιση των υπηρεσιών πληροφοριών της. Ωστόσο, η χώρα πρέπει να ενισχύσει τις οικείες ικανότητες κοινοβουλευτικής εποπτείας των υπηρεσιών πληροφοριών.

Όσον αφορά τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, η Βόρεια Μακεδονία παραμένει προετοιμασμένη σε μέτριο βαθμό. Σημείωσε περιορισμένη πρόοδο όσον αφορά την εφαρμογή των περσινών συστάσεων. Εξέδωσε το νέο πρόγραμμα μεταρρύθμισης της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών για την περίοδο 2022-2025. Ωστόσο, έχει καθυστερήσει η θέσπιση της νομοθεσίας για την οργάνωση και τη λειτουργία των κρατικών διοικητικών οργάνων και του νέου νομικού πλαισίου για τη διαχείριση ανθρώπινων πόρων (αναθεώρηση του νόμου για το διοικητικό προσωπικό και του νόμου για τους δημόσιους υπαλλήλους και νέος νόμος για την υπηρεσία ανώτερης διοίκησης). Σκοπός του νέου πλαισίου είναι να βελτιώσει τη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων σε ολόκληρη τη διοίκηση και να συμβάλει σε μεγαλύτερη εξασφάλιση αξιοκρατικών προσλήψεων, προαγωγών και απολύσεων, μεταξύ άλλων και σε επίπεδο ανώτερων διοικητικών στελεχών. Ο νέος οργανικός νόμος για τον προϋπολογισμό εγκρίθηκε τον Σεπτέμβριο του 2022. Η Κρατική Επιτροπή για την Πρόληψη της Διαφθοράς υπήρξε προδραστική στην αντιμετώπιση υποθέσεων νεποτισμού, ευνοιοκρατίας και πολιτικών παρεμβάσεων στις διαδικασίες πρόσληψης δημόσιων υπαλλήλων και διορισμού μελών εποπτικών και διοικητικών συμβουλίων.

Το δικαστικό σύστημα της Βόρειας Μακεδονίας έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας / είναι σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένο. Σημειώθηκε κάποια πρόοδος στον τομέα της δικαιοσύνης, χάρη στη σταθερή εφαρμογή της στρατηγικής για τη δικαστική μεταρρύθμιση, με αποτέλεσμα να αντιμετωπιστούν οι συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας και της ομάδας ανώτερων εμπειρογνωμόνων για τα συστημικά ζητήματα που αφορούν το κράτος δικαίου. Έχει αρχίσει η εκπόνηση μιας νέας στρατηγικής για τη δικαστική μεταρρύθμιση με τρόπο συμπεριληπτικό, βασιζόμενο στα διδάγματα που αντλήθηκαν από την προηγούμενη στρατηγική. Η εφαρμογή του επικαιροποιημένου σχεδίου δράσης σχετικά με τη στρατηγική για τη δικαστική μεταρρύθμιση συνεχίστηκε, αλλά πρέπει να γίνει πιο συστηματική. Το δικαστικό σώμα είναι αποδεδειγμένα προσηλωμένο στην προστασία της ακεραιότητας και της ανεξαρτησίας του. Ο ρυθμός εφαρμογής των στρατηγικών για τους ανθρώπινους πόρους των δικαστικών και εισαγγελικών αρχών πρέπει να επιταχυνθεί. Οι δικαστικοί θεσμοί εφαρμόζουν με συνέπεια τους νέους κανόνες για τον διορισμό, την προαγωγή, τις πειθαρχικές διαδικασίες και την απόλυση δικαστών και εισαγγελέων. Παρατηρήθηκαν καθυστερήσεις στις προαγωγές στα ανώτερα δικαστήρια, οι δε προγραμματισμένες συνταξιοδοτήσεις μείωσαν περαιτέρω τον αριθμό των δικαστών και των εισαγγελέων.  Το Δικαστικό Συμβούλιο και το Συμβούλιο Εισαγγελέων συνέχισαν να εφαρμόζουν τα στρατηγικά σχέδια. Τυχόν νέο σχέδιο νόμου για την Ακαδημία Δικαστών και Εισαγγελέων θα πρέπει να διατηρήσει την Ακαδημία ως το μοναδικό σημείο εισόδου στο δικαστικό σώμα και στην εισαγγελία και να εξασφαλίσει ότι η πρόσβαση στα επαγγέλματα αυτά είναι δίκαιη και διαφανής. Πραγματοποιήθηκαν εργασίες αναβάθμισης του συστήματος λογισμικού, με στόχο να εφαρμοστούν στην πράξη οι διατάξεις του νόμου περί διαχείρισης της ροής υποθέσεων για την αυτόματη και τυχαία κατανομή των υποθέσεων στα δικαστήρια, μέσω του πληροφοριακού συστήματος αυτοματοποιημένης διαχείρισης δικαστικών υποθέσεων.

Η χώρα έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας / είναι σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένη στον τομέα της πρόληψης και της καταπολέμησης της διαφθοράς. Σημειώθηκε κάποια πρόοδος, καθώς η χώρα συνέχισε να εδραιώνει τις επιδόσεις της όσον αφορά τη διερεύνηση, τη δίωξη και την εκδίκαση αρκετών υποθέσεων διαφθοράς, μεταξύ άλλων σε υψηλό επίπεδο. Οι υποθέσεις τις οποίες κίνησε η πρώην Ειδική Εισαγγελία (SPO) συνέχισαν να προχωρούν και στοιχειοθετήθηκε η ευθύνη για τις παράνομες παρακολουθήσεις τηλεφωνικών συνδιαλέξεων. Για ορισμένες υποθέσεις εκδόθηκαν αποφάσεις σε πρώτο βαθμό. Σύμφωνα με τις συστάσεις των προηγούμενων ετών, η Κρατική Επιτροπή για την Πρόληψη της Διαφθοράς (SCPC) υπήρξε προδραστική στην παροχή πολιτικών κατευθύνσεων σε φορείς του δημοσίου για την πρόληψη της διαφθοράς και κίνησε αρκετές υποθέσεις, μεταξύ άλλων και κατά υψηλόβαθμων αξιωματούχων. Θα πρέπει να δοθεί συνέχεια στα πορίσματα των τακτικών της εκθέσεων και να συνεχιστούν οι προσπάθειες βελτίωσης της λειτουργίας της SCPC με περαιτέρω κατανομή δημοσιονομικών και ανθρώπινων πόρων. Θα πρέπει να διατεθούν πρόσθετοι ανθρώπινοι και δημοσιονομικοί πόροι στην εισαγγελία, στα κέντρα διερεύνησης και στις μονάδες επιβολής του νόμου που είναι αρμόδιες για τη διερεύνηση της διαφθοράς. Οι πλέον ευάλωτοι στη διαφθορά τομείς απαιτούν στοχευμένες εκτιμήσεις κινδύνου και εξειδικευμένα μέτρα.

Η Βόρεια Μακεδονία έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Έχει σημειώσει κάποια πρόοδο, κυρίως όσον αφορά την επιχειρησιακή συνεργασία με διεθνείς εταίρους, καθώς και τη βελτίωση του συντονισμού των δραστηριοτήτων για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Πρέπει να γίνουν περισσότερα για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της επιβολής του νόμου όσον αφορά την καταπολέμηση συγκεκριμένων κατηγοριών εγκλημάτων, όπως η νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και τα οικονομικά εγκλήματα. Τα κέντρα διερεύνησης της βασικής εισαγγελίας πρέπει να ενισχυθούν ώστε να επιτύχουν τους στόχους τους για αύξηση της αποτελεσματικότητας των ερευνών και βελτίωση του συντονισμού μεταξύ εισαγγελικών, αστυνομικών και άλλων αρμόδιων αρχών.

Σημειώθηκε κάποια πρόοδος όσον αφορά την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την πρόληψη/αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού, σύμφωνα με τους στόχους που καθορίζονται στο κοινό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας για τα Δυτικά Βαλκάνια και στις διμερείς εκτελεστικές ρυθμίσεις. Το 2021 εγκρίθηκε εθνική στρατηγική για την πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (2021-2023). Θα πρέπει να συνεχιστούν οι εργασίες επανένταξης και επανακοινωνικοποίησης των επαναπατριζόμενων, καθώς και οι εργασίες αποριζοσπαστικοποίησης στις φυλακές.

Το νομικό πλαίσιο για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων συνάδει σε μεγάλο βαθμό με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Η διαδικασία αποϊδρυματοποίησης προχωρά με τη μεταφορά ατόμων με αναπηρίες σε δομές φροντίδας που βασίζονται στις τοπικές κοινότητες. Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Πολιτικής συνεχίζει να επενδύει στις κοινοτικές υπηρεσίες, μεταξύ άλλων για τη στήριξη των θυμάτων έμφυλης βίας. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να εφαρμοστούν όλες οι διατάξεις του νόμου για την πρόληψη και την προστασία από τη βία κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία. Συνεχίζονται οι βελτιώσεις όσον αφορά την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου και τον σεβασμό των δικαιωμάτων των γυναικών. Οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων όσον αφορά τη μεταχείριση κρατουμένων και καταδίκων δεν ελήφθησαν επαρκώς υπόψη. Η εφαρμογή της νομοθεσίας για τη ρητορική μίσους και του εθνικού σχεδίου δράσης για τις διατάξεις της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης πρέπει να βελτιωθεί. Ο πολιτικός μηχανισμός εξωτερικής εποπτείας της αστυνομίας εξακολουθεί να μην είναι ακόμη πλήρως λειτουργικός και δεν διαθέτει εκπροσώπους από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Η Βόρεια Μακεδονία έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας / είναι σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένη στον τομέα της ελευθερίας της έκφρασης. Συνολικά, σημείωσε περιορισμένη πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς ως προς την υλοποίηση των προηγούμενων συστάσεων. Το γενικό πλαίσιο είναι ευνοϊκό για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και καθιστά δυνατή την κριτική πληροφόρηση από αυτά, παρότι υπήρξαν ορισμένες εντάσεις κατά τις τοπικές εκλογές του 2021. Οι δράσεις αυτορρύθμισης των μέσων ενημέρωσης θα πρέπει να ξαναρχίσουν και να επιτύχουν απτά αποτελέσματα για τη βελτίωση των επαγγελματικών προτύπων δημοσιογραφίας. Χρειάζεται μεγαλύτερη διαφάνεια όσον αφορά τη διαφήμιση στα μέσα ενημέρωσης από κρατικά θεσμικά όργανα και πολιτικά κόμματα. Οι αρχές πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για τη μεταρρύθμιση του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα, διασφαλίζοντας την ανεξαρτησία του, τα επαγγελματικά πρότυπα και την οικονομική βιωσιμότητά του. Η διαδικασία μεταρρύθμισης του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα, σύμφωνα με την πενταετή αναπτυξιακή στρατηγική του, περιορίζεται από καθυστερήσεις στον διορισμό των μελών του συμβουλίου προγράμματος. Δεν έχουν ακόμη διοριστεί τα μέλη του συμβουλίου του Οργανισμού Υπηρεσιών Ακουστικών και Οπτικοακουστικών Μέσων. Δεν έχουν ακόμη ληφθεί μέτρα για τα εργασιακά δικαιώματα των δημοσιογράφων.

Όσον αφορά την περιφερειακή συνεργασία, η χώρα διατήρησε τις καλές σχέσεις της με άλλες υποψήφιες χώρες καθώς και τη δέσμευσή της για περιφερειακές πρωτοβουλίες. Οι υφιστάμενες διμερείς συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένης της συμφωνίας των Πρεσπών μεταξύ της Βόρειας Μακεδονίας και της Ελλάδας, καθώς και της Συνθήκης για σχέσεις φιλίας, καλής γειτονίας και συνεργασίας με τη Βουλγαρία, πρέπει να εφαρμοστούν καλή τη πίστει από όλα τα μέρη.

Όσον αφορά τα οικονομικά κριτήρια, η Βόρεια Μακεδονία έχει σημειώσει κάποια πρόοδο και βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας για την ανάπτυξη μιας εύρυθμης οικονομίας της αγοράς. Το 2021 η οικονομία ανέκαμψε σε μεγάλο βαθμό από την πανδημία COVID-19. Η κυβέρνηση συνέχισε να εφαρμόζει μέτρα δημοσιονομικής στήριξης για να συμβάλει στην ανάκαμψη. Χάρη στην ανάκαμψη των φορολογικών εσόδων, το δημοσιονομικό έλλειμμα μειώθηκε στο 5,4 % του ΑΕΠ το 2021, ενώ τα επίπεδα χρέους σταθεροποιήθηκαν μετά από σημαντική αύξηση το 2020. Λόγω της επιτάχυνσης της αύξησης των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας στις αρχές του 2022, η κυβέρνηση ενέκρινε νέα δέσμη δημοσιονομικών μέτρων για να περιορίσει τις αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία, αν και τα δημοσιονομικά μέτρα θα μπορούσαν να είναι καλύτερα στοχευμένα. Η κεντρική τράπεζα αυστηροποίησε την πολιτική της, λόγω των αυξανόμενων πληθωριστικών πιέσεων. Σημαντικές μεταρρυθμίσεις πολιτικής για τη βελτίωση της δημοσιονομικής διακυβέρνησης και της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών παρέμειναν στάσιμες. Μετά από πολλές καθυστερήσεις, ο νέος οργανικός νόμος για τον προϋπολογισμό, ο οποίος προβλέπει δημοσιονομικούς κανόνες και δημοσιονομικό συμβούλιο, εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο στα μέσα Σεπτεμβρίου. Η διαχείριση των δημόσιων επενδύσεων χρήζει περαιτέρω βελτίωσης. Ο τραπεζικός τομέας παρέμεινε υγιής. Τα κανονιστικά μέτρα για τη μείωση των δανειοληπτικών αναγκών καταργήθηκαν σταδιακά το 2021. Το επιχειρηματικό περιβάλλον εξακολουθεί να παρεμποδίζεται από το μεγάλο μέγεθος της άτυπης οικονομίας και από την αργή πρόοδο όσον αφορά τον εξορθολογισμό των φόρων υπέρ τρίτων.

Η Βόρεια Μακεδονία σημείωσε κάποια πρόοδο και είναι σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένη για να αντιμετωπίσει τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις της αγοράς εντός της ΕΕ. Η ολοκλήρωση με την ΕΕ στον τομέα του εμπορίου και των επενδύσεων παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα το 2021, παρά τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας και τις διαταραχές της αλυσίδας εφοδιασμού, τόσο σε εγχώριο επίπεδο όσο και σε επίπεδο χωρών που είναι εμπορικοί εταίροι. Το μερίδιο των προϊόντων υψηλής αξίας στις εξαγωγές αυξήθηκε περαιτέρω. Σημειώθηκε περαιτέρω πρόοδος ως προς τη βελτίωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις δεξιοτήτων για την κάλυψη των αναγκών της αγοράς εργασίας, γεγονός που συνεπάγεται μακρά μετάβαση από την εκπαίδευση στην απασχόληση. Τα ανωτέρω προβλήματα, σε συνδυασμό με τα τεράστια κενά στις υποδομές μεταφορών και ενέργειας και τις χαμηλές δαπάνες για επενδύσεις και καινοτομία αποτελούν τροχοπέδη για το αναπτυξιακό δυναμικό της χώρας. Η ψηφιοποίηση της οικονομίας προχωρά, αν και υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των εγχώριων επιχειρήσεων μέσω της ευρύτερης προσφοράς δημόσιων ηλεκτρονικών υπηρεσιών.

Όσον αφορά την ικανότητα της Βόρειας Μακεδονίας να αναλάβει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους, η χώρα είναι μετρίως προετοιμασμένη στους περισσότερους από τους τομείς που καλύπτονται από την ομάδα 2 για την εσωτερική αγορά, δηλαδή την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, υπηρεσιών και κεφαλαίων, τη διανοητική ιδιοκτησία, την πολιτική ανταγωνισμού, τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και την προστασία των καταναλωτών και της υγείας. Η χώρα παρουσιάζει ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα του εταιρικού δικαίου, παρότι βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο όσον αφορά την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων. Κατά την περίοδο αναφοράς, η Βόρεια Μακεδονία σημείωσε ικανοποιητική πρόοδο στον τομέα της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων και κάποια πρόοδο στους τομείς του εταιρικού δικαίου και των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος ως προς την πολιτική ανταγωνισμού. Συνολικά, απαιτείται μεγαλύτερη πρόοδος εντός του επόμενου έτους στους τομείς που καλύπτονται από την εν λόγω ομάδα, δεδομένου ότι η πρόοδος αυτή θα συμβάλει στην προετοιμασία της Βόρειας Μακεδονίας ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ. Οι εργασίες στην εν λόγω ομάδα έχουν τεράστια σημασία για την ανάπτυξη της κοινής περιφερειακής αγοράς.

Συνολικά, η Βόρεια Μακεδονία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στους περισσότερους από τους τομείς που καλύπτονται από την ομάδα 3 για την ανταγωνιστικότητα και τη χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, μεταξύ άλλων στον ψηφιακό μετασχηματισμό και τα μέσα ενημέρωσης, τη φορολογία, τις επιχειρήσεις και τη βιομηχανική πολιτική, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, καθώς και την οικονομική και νομισματική πολιτική. Έχει επιτύχει ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας στους τομείς της επιστήμης, της έρευνας και της τελωνειακής ένωσης. Στους περισσότερους από τους τομείς που καλύπτονται από αυτή την ομάδα σημειώθηκε κάποια πρόοδος. Ικανοποιητική πρόοδος σημειώθηκε στον τομέα της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής, μετά την έγκριση του οργανικού νόμου για τον προϋπολογισμό τον Σεπτέμβριο του 2022. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες, ιδίως σε τομείς στους οποίους σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος, όπως ο ψηφιακός μετασχηματισμός και τα μέσα ενημέρωσης, καθώς και η εκπαίδευση και ο πολιτισμός.

Όσον αφορά την ομάδα 4 για το πράσινο θεματολόγιο και τη βιώσιμη συνδεσιμότητα, η Βόρεια Μακεδονία έχει επιτύχει ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας για τα διευρωπαϊκά δίκτυα. Η χώρα είναι μετρίως προετοιμασμένη όσον αφορά την πολιτική μεταφορών και την ενέργεια και παρουσιάζει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας στους τομείς του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής. Σημειώθηκε κάποια πρόοδος στους τομείς του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής. Απαιτούνται σημαντικές προσπάθειες στους τομείς στους οποίους σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος, όπως η ενέργεια, η πολιτική μεταφορών και τα διευρωπαϊκά δίκτυα. Η χώρα πρέπει να επιταχύνει την υλοποίηση του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου και του πράσινου θεματολογίου για τα Δυτικά Βαλκάνια κατά την προσεχή περίοδο.

Η Βόρεια Μακεδονία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στους περισσότερους τομείς της ομάδας 5 για τους πόρους, τη γεωργία και τη συνοχή. Έχει επιτύχει ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων και της κτηνιατρικής και φυτοϋγειονομικής πολιτικής, ενώ βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο προετοιμασίας όσον αφορά τις οικονομικές και δημοσιονομικές διατάξεις. Κατά την περίοδο αναφοράς, σημειώθηκε κάποια πρόοδος στη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη, στην ασφάλεια των τροφίμων, καθώς και στην κτηνιατρική και φυτοϋγειονομική πολιτική. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες, ιδίως σε τομείς στους οποίους σημειώθηκε περιορισμένη ή μηδενική πρόοδος, όπως η αλιεία, οι οικονομικές και δημοσιονομικές διατάξεις, καθώς και η περιφερειακή πολιτική και ο συντονισμός των διαρθρωτικών μέσων.

Όσον αφορά την ομάδα 6 για τις εξωτερικές σχέσεις, η Βόρεια Μακεδονία είναι σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένη στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων και έχει επιτύχει ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας. Η χώρα σημείωσε περιορισμένη πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς όσον αφορά την κοινή εμπορική πολιτική. Η Βόρεια Μακεδονία σημείωσε πολύ ικανοποιητική πρόοδο, καθώς ευθυγραμμίστηκε πλήρως με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, μετά την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Με αυτόν τον τρόπο, η Βόρεια Μακεδονία απέδειξε ότι μπορεί να είναι αξιόπιστος εταίρος.

Η Βόρεια Μακεδονία εξακολουθεί να αποτελεί μία από τις κύριες οδούς διαμετακόμισης για μεταναστευτικές μετακινήσεις. Η χώρα εξακολουθεί να διαδραματίζει εποικοδομητικό ρόλο στη διαχείριση των μεικτών μεταναστευτικών ροών. Συνεργάζεται αποτελεσματικά με τις γειτονικές χώρες και τα κράτη μέλη της ΕΕ, μεταξύ άλλων με προσκεκλημένους αξιωματικούς από τα κράτη μέλη της ΕΕ επί τόπου. Συνεχίστηκαν οι προσπάθειες για τη διασφάλιση βασικών συνθηκών διαβίωσης και υπηρεσιών για όλους τους μετανάστες που βρίσκονται στη χώρα. Η καταγραφή των μεταναστών και η κατάλληλη δημιουργία προφίλ λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη προστασίας εξακολουθούν να αποτελούν προτεραιότητα και πρέπει να πραγματοποιούνται με συστηματικότερο τρόπο. Τον Αύγουστο του 2022 η Επιτροπή διαπραγματεύθηκε συμφωνία περί καθεστώτος με τη Βόρεια Μακεδονία, δυνάμει της οποίας ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) θα μπορεί να αναπτύσσει το μόνιμο σώμα της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής στη χώρα. Η συμφωνία αναμένεται να υπογραφεί πριν από το τέλος του έτους. Η χώρα θα πρέπει να υιοθετήσει μια πιο συστηματική προσέγγιση για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών.

Αλβανία

Όσον αφορά τα πολιτικά κριτήρια, εκλεγμένα μέλη από τα μεγαλύτερα κόμματα της αντιπολίτευσης κατέλαβαν τις έδρες τους στο νέο κοινοβούλιο που διαμορφώθηκε από τις εκλογές του 2021, οι οποίες διεξήχθησαν μετά τη διακομματική συμφωνία της 5ης Ιουνίου 2020. Το κοινοβούλιο εξέλεξε τον νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Οι συγκρούσεις στο εσωτερικό του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης (DP) επηρέασαν την κοινοβουλευτική ζωή. Όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις με ευρωπαϊκό προσανατολισμό, το κοινοβούλιο ενέκρινε μια χρονικά περιορισμένη συνταγματική παράταση της εντολής των οργάνων ελέγχου και εννέα νόμους που αποσκοπούν στην εναρμόνιση με το κεκτημένο της ΕΕ. Η κυβέρνηση συνέχισε να εστιάζει στις μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με την πορεία της χώρας προς την ΕΕ και ενίσχυσε τη δομή συντονισμού της για την ένταξη στην ΕΕ. Ωστόσο, πρέπει να προωθήσει περαιτέρω το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της ΕΕ, από κοινού με την αντιπολίτευση και όλα τα τμήματα της κοινωνίας. Η σύσταση αρκετών κυβερνητικών υπηρεσιών γύρω από το Γραφείο του Πρωθυπουργού, χωρίς ολοκληρωμένο συντονιστικό πλαίσιο και χωρίς συστηματική μέριμνα για εποπτεία και γραμμές αναφοράς, εγείρει ερωτήματα ως προς τα πρότυπα της δημόσιας διοίκησης. Εκκρεμεί η θέσπιση μιας νέας στρατηγικής αποκέντρωσης μετά το 2022, για την οποία θα είναι απαραίτητη η διαβούλευση σε τοπικό επίπεδο από τη βάση προς την κορυφή. Παρά τη βελτιωμένη χρηματοδότηση, περιορισμένη πρόοδος έχει σημειωθεί όσον αφορά την εφαρμογή του χάρτη πορείας για τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την κοινωνία των πολιτών.

Η Αλβανία είναι σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένη στον τομέα της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης. Σημείωσε περιορισμένη πρόοδο ως προς την ενίσχυση της ικανότητας των αρμόδιων υπουργείων να εκπονούν εκτιμήσεις επιπτώσεων των κανονιστικών ρυθμίσεων και να διεξάγουν δημόσιες διαβουλεύσεις. Η χώρα άρχισε τις προετοιμασίες για τη μισθολογική μεταρρύθμιση και επέκτεινε το αυτοματοποιημένο σύστημα μισθοδοσίας. Συνεχίστηκε η εφαρμογή της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης για την περίοδο 2015-2022 και των στρατηγικών μεταρρύθμισης της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών για την περίοδο 2014-2022. Τα συστήματα ΤΠ για τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό δεν είναι ακόμη πλήρως λειτουργικά. Ωστόσο, συνεχίστηκε η σύσταση φορέων υπαγόμενων σε υπουργεία (οργανισμούς) χωρίς ολοκληρωμένο συντονιστικό πλαίσιο και χωρίς συστηματική μέριμνα για εποπτεία και γραμμές αναφοράς. Επίσης, εντάθηκε περαιτέρω το πρόβλημα των καθηκόντων που ανατίθενται σε προσωπικό που προσλαμβάνεται βάσει του εργατικού κώδικα, αντί για δημόσιους υπαλλήλους. Εκκρεμεί η πλήρης εφαρμογή των διατάξεων που αφορούν τις αξιοκρατικές προσλήψεις στον νόμο περί δημόσιας διοίκησης, ιδίως για τις ανώτερες θέσεις. Ο αριθμός των υπηρεσιών που παρέχονται διαδικτυακά συνέχισε να αυξάνεται, αν και το γεγονός αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με την ισότιμη πρόσβαση των πολιτών με περιορισμένες ψηφιακές δεξιότητες.

Το δικαστικό σύστημα της Αλβανίας παρουσιάζει μέτριο επίπεδο προετοιμασίας. Η συνολική μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος συνεχίστηκε και επέφερε συνολικά ικανοποιητική πρόοδο. Διορίστηκαν δύο νέοι δικαστές στο Συνταγματικό Δικαστήριο τον Μάρτιο και τον Σεπτέμβριο του 2022, βελτιώνοντας περαιτέρω την ικανότητα του δικαστηρίου να ασκεί τα καθήκοντά του. Σημειώθηκε επίσης πρόοδος όσον αφορά το Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο διαθέτει πλέον 15 εν ενεργεία δικαστές, γεγονός που του επιτρέπει να μειώσει τον αριθμό των εκκρεμών υποθέσεων για πρώτη φορά την τελευταία εξαετία, να αρχίσει την ενοποίηση της νομολογίας και να διορίσει δικαστές στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Αναμένονται περαιτέρω διορισμοί στο Ανώτατο Δικαστήριο. Ωστόσο, οι χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες, το χαμηλό ποσοστό διεκπεραίωσης και ο μεγάλος αριθμός εκκρεμών υποθέσεων εξακολουθούν να επηρεάζουν αρνητικά την αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος. Για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, εγκρίθηκε νέος δικαστικός χάρτης κατόπιν διαβουλεύσεων. Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για την εφαρμογή του, καθώς και για τη βελτίωση του συστήματος διαχείρισης υποθέσεων και του συστήματος κατάρτισης των δικαστικών λειτουργών.

Η προσωρινή επαναξιολόγηση όλων των δικαστών και εισαγγελέων (διαδικασία ελέγχου) εξακολουθεί να προχωρά σταθερά. Συνεχίζεται, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η διεθνής επιχείρηση παρακολούθησης για την ανεξάρτητη επίβλεψη της διαδικασίας. Έως τις 12 Σεπτεμβρίου τα όργανα ελέγχου είχαν διεκπεραιώσει 554 πρωτοβάθμιες υποθέσεις. Περίπου το 64 % των φακέλων που έχουν υποβληθεί σε έλεγχο μέχρι στιγμής οδήγησε σε απολύσεις, παραιτήσεις ή λήξη της εντολής των ελεγχθέντων δικαστικών λειτουργών. Τα όργανα ελέγχου πρέπει να συνεχίσουν να παραπέμπουν στις εισαγγελικές αρχές υποθέσεις στις οποίες υπάρχουν ενδείξεις για ποινικά αδικήματα.

Η Ειδική Δομή για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς και του Οργανωμένου Εγκλήματος (SPAK), η οποία αποτελείται από την Ειδική Εισαγγελία (SPO) και την Εθνική Υπηρεσία Ερευνών (NBI) συνέχισε τις επιχειρήσεις της. Έπειτα από αύξηση του προϋπολογισμού το 2021, η SPO διαθέτει πλέον 17 εισαγγελείς και σύντομα θα προσλάβει οκτώ οικονομικούς ερευνητές, η δε NBI πέτυχε την πλήρη επιχειρησιακή της ικανότητα 60 ερευνητών μετά από δεύτερο γύρο προσλήψεων.

Η Αλβανία έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς. Συνέχισε τις προσπάθειές της να βελτιώσει το ιστορικό επιδόσεών της στον τομέα των ερευνών, των διώξεων και των καταδικαστικών αποφάσεων σε υποθέσεις καταπολέμησης της διαφθοράς και υπήρξε αποτελεσματική έως έναν βαθμό. Οι προσπάθειες αυτές πρέπει να συνεχιστούν. Ωστόσο, εξακολουθούν να απαιτούνται μεγαλύτερη πολιτική βούληση, περαιτέρω διαρθρωτικές προσπάθειες και επαρκείς πόροι και δεξιότητες. Το δικαστήριο της SPAK εξέδωσε ορισμένες σημαντικές τελεσίδικες αποφάσεις κατά υψηλόβαθμων κρατικών αξιωματούχων, μεταξύ των οποίων ένας πρώην υπουργός Εσωτερικών και ένας πρώην γενικός εισαγγελέας. Μολονότι ο έλεγχος μελών του δικαστικού σώματος συνιστά διοικητική διαδικασία, εξακολουθεί να αποφέρει αποτελέσματα στην καταπολέμηση της διαφθοράς εντός του δικαστικού σώματος. Στο Υπουργείο Δικαιοσύνης συστάθηκε νέα Γενική Διεύθυνση Καταπολέμησης της Διαφθοράς. Σε γενικές γραμμές, παρά την ύπαρξη μερικών δειγμάτων προόδου, η διαφθορά εξακολουθεί να προκαλεί σοβαρές ανησυχίες. Η αύξηση του αριθμού των τελεσίδικων καταδικαστικών αποφάσεων κατά υψηλόβαθμων αξιωματούχων εξακολουθεί να αποτελεί μείζονα προτεραιότητα για την περαιτέρω αντιμετώπιση της νοοτροπίας ατιμωρησίας. Οι πλέον ευάλωτοι στη διαφθορά τομείς απαιτούν στοχευμένες εκτιμήσεις κινδύνου και εξειδικευμένα μέτρα.

Η Αλβανία έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Σημείωσε κάποια πρόοδο ως προς την τήρηση των περσινών συστάσεων. Η στενή και εποικοδομητική συνεργασία με τα κράτη μέλη της ΕΕ, την Ευρωπόλ και την Eurojust έχει οδηγήσει σε απτά αποτελέσματα. Η Αλβανία παρέμεινε προσηλωμένη στην καταπολέμηση της παραγωγής και διακίνησης κάνναβης. Επιτεύχθηκε ικανοποιητική πρόοδος στον τομέα της κατάσχεσης και δήμευσης περιουσιακών στοιχείων που σχετίζονται με το οργανωμένο έγκλημα. Οι προσπάθειες αυτές πρέπει να συνεχιστούν στο μέλλον, ώστε να αυξηθεί ο αριθμός των διώξεων και των τελεσίδικων καταδικαστικών αποφάσεων, ιδίως σε υψηλό επίπεδο. Η καταπολέμηση του κυβερνοεγκλήματος, της εμπορίας ανθρώπων και της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες εξακολουθούν να αποτελούν τομείς στους οποίους είναι απαραίτητο να επιτευχθούν περισσότερα αποτελέσματα. Το φαινόμενο της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στο διαδίκτυο εξακολουθεί να αποτελεί πηγή ανησυχίας. Η χώρα σημείωσε σταθερή πρόοδο στην υλοποίηση του σχεδίου δράσης της ομάδας χρηματοοικονομικής δράσης (FATF), με σκοπό τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας στον τομέα της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, μολονότι η Αλβανία παρέμεινε στον κατάλογο των δικαιοδοσιών που υπόκεινται σε αυξημένη παρακολούθηση. Οι χρηματοοικονομικές έρευνες πρέπει να συνοδεύουν συστηματικά τις ποινικές δικαστικές διαδικασίες. Τον Δεκέμβριο του 2020 η Αλβανία υιοθέτησε νέα εθνική διατομεακή στρατηγική για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και σχετικό σχέδιο δράσης.

Όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα, η Αλβανία συμμορφώνεται, σε γενικές γραμμές, με τις διεθνείς πράξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και έχει κυρώσει τις περισσότερες διεθνείς συμβάσεις για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Σημειώθηκε κάποια πρόοδος στη χρήση εναλλακτικών κυρώσεων αντί των κρατήσεων και, ειδικότερα, στην ανάπτυξη της υπηρεσίας δικαστικής επιτήρησης, η οποία παραμένει πλήρως λειτουργική, μεταξύ άλλων και για ανήλικους παραβάτες. Η Αλβανία εξέδωσε νέο σχέδιο δράσης για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα (λεσβίες, ομοφυλόφιλοι, αμφιφυλόφιλοι, τρανς, κουίρ και ίντερσεξ άτομα), το οποίο περιλαμβάνει μέτρα για την καταπολέμηση των διακρίσεων, τη βελτίωση της πρόσβασης σε υπηρεσίες και την έγκριση του νόμου περί νομικής αναγνώρισης φύλου και ενός εθνικού σχεδίου δράσης για την ισότητα, τη συμπερίληψη και τη συμμετοχή των Ρομά και των Αιγυπτίων. Απαιτούνται ενισχυμένες προσπάθειες για την εδραίωση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας με την καταχώριση και την ψηφιοποίηση κτηματολογικών δεδομένων, καθώς ο τομέας εξακολουθεί να είναι επιρρεπής στη διαφθορά και η διαδικασία αποζημίωσης παραμένει στάσιμη. Όσον αφορά την προστασία των εθνικών μειονοτήτων, η Αλβανία εξέδωσε νέα εκτελεστική νομοθετική πράξη με την οποία δημιουργείται ένα ταμείο για έργα της κοινωνίας των πολιτών υπέρ των δικαιωμάτων μειονοτήτων. Ωστόσο, εξακολουθεί να εκκρεμεί η έγκριση των λοιπών εκτελεστικών νομοθετικών πράξεων, για παράδειγμα, σχετικά με την ελευθερία αυτοπροσδιορισμού ως μέλους εθνικής μειονότητας και σχετικά με τη χρήση μειονοτικών γλωσσών. Συνεχίστηκαν οι προετοιμασίες για την αναμενόμενη εδώ και καιρό απογραφή πληθυσμού και κατοικιών, μεταξύ άλλων με πιλοτικές απογραφές σε περιοχές μειονοτικών πληθυσμών, ωστόσο η απογραφή αναβλήθηκε για το 2023. Είναι απαραίτητο να ληφθούν περαιτέρω μέτρα για να ενισχυθεί η προστασία των δεδομένων και να ευθυγραμμιστεί η εθνική νομοθεσία με τον γενικό κανονισμό για την προστασία δεδομένων της ΕΕ (ΓΚΠΔ).

Η Αλβανία έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας / είναι σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένη στον τομέα της ελευθερίας της έκφρασης. Κατά την περίοδο αναφοράς δεν επιτεύχθηκε καμία πρόοδος. Η διαπλοκή επιχειρηματικών και πολιτικών συμφερόντων εξακολούθησε να υπονομεύει την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης και την ποιότητα της δημοσιογραφίας. Η παραπληροφόρηση και οι εκστρατείες δυσφήμισης είναι σύνηθες φαινόμενο, ιδίως στα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης, των οποίων πρέπει να διασφαλιστεί η αυτορρύθμιση. Το κλίμα των λεκτικών επιθέσεων, των εκστρατειών δυσφήμισης και των πράξεων εκφοβισμού κατά δημοσιογράφων δεν έχει βελτιωθεί. Τυχόν αλλαγές στον νόμο για τα μέσα ενημέρωσης πρέπει να συνάδουν με τη γνωμοδότηση της Επιτροπής της Βενετίας και να υπόκεινται σε κατάλληλες διαβουλεύσεις με οργανισμούς μέσων ενημέρωσης. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να διασφαλιστεί ότι τα μέσα ενημέρωσης έχουν άμεση και διαφανή πρόσβαση στα κυβερνητικά θεσμικά όργανα και στις δραστηριότητές τους. Πρέπει να βελτιωθούν οι κανονιστικές επιδόσεις της ρυθμιστικής αρχής για τα οπτικοακουστικά μέσα (AMA) και θα πρέπει να ενισχυθούν η ανεξαρτησία και οι πόροι του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα.

Η Αλβανία ενέκρινε νέα και καλύτερα προϋπολογισθείσα εθνική στρατηγική για την ισότητα των φύλων και συνεχίζει τις προσπάθειές της να εξασφαλίσει επαρκή κρατική χρηματοδότηση για την υλοποίησή της σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο. Απαιτούνται προσπάθειες για να διασφαλιστεί ότι όλες οι εθνικές στρατηγικές σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο ενσωματώνουν τη διάσταση του φύλου και εκτελούν τον προϋπολογισμό κατά τρόπο που συνεκτιμά το φύλο. Όσον αφορά την ιθαγένεια, η Αλβανία θα πρέπει να μην αναπτύξει πρόγραμμα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές (χρυσά διαβατήρια), καθώς αυτό, αφενός, ενέχει κινδύνους για την ασφάλεια, τη νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, τη φοροδιαφυγή, τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, τη διαφθορά και τη διείσδυση του οργανωμένου εγκλήματος και, αφετέρου, είναι ασύμβατο με το κεκτημένο της ΕΕ.

Όσον αφορά τη μετανάστευση, το νομικό πλαίσιο για τη μετανάστευση είναι ως επί το πλείστον ευθυγραμμισμένο με το κεκτημένο της ΕΕ, αλλά πρέπει να επικαιροποιηθεί και να παράσχει ένα σαφές πλαίσιο για τη διαχείριση και τον συντονισμό των μεταναστευτικών ροών. Ο αριθμός των αντικανονικών μεταναστών που συνελήφθησαν στην Αλβανία το 2021 μειώθηκε κατά 15 % περίπου σε σύγκριση με το 2020. Δεν σημειώθηκε πρόοδος ως προς τις παραπομπές στη διαδικασία ασύλου, ούτε ως προς την εφαρμογή των διαδικασιών επιστροφής σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο. Η πολιτική θεωρήσεων της Αλβανίας θα πρέπει να ευθυγραμμιστεί με την πολιτική της ΕΕ.

Ο αριθμός των Αλβανών πολιτών που υπέβαλαν αιτήσεις ασύλου στα κράτη μέλη της ΕΕ παραμένει χαμηλότερος από την κορύφωση που σημειώθηκε το 2015, όμως αυξήθηκε σημαντικά το καλοκαίρι του 2021 και, ως εκ τούτου, εξακολουθεί να χρήζει συνεχών και σταθερών προσπαθειών. Συνεχίστηκαν ο διάλογος και η συνεργασία με τις πλέον πληττόμενες χώρες, καθώς και οι διεξοδικοί συνοριακοί έλεγχοι και η ενημέρωση σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το καθεστώς απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης. Η Αλβανία θα πρέπει να συνεχίσει να λαμβάνει μέτρα για το φαινόμενο των ασυνόδευτων ανηλίκων. Η Επιτροπή παρακολουθεί πολύ προσεκτικά την τάση στο πλαίσιο του μηχανισμού παρακολούθησης μετά την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων.

Όσον αφορά τα οικονομικά κριτήρια, η Αλβανία σημείωσε ικανοποιητική πρόοδο και είναι προετοιμασμένη σε μέτριο βαθμό όσον αφορά την ανάπτυξη μιας εύρυθμης οικονομίας της αγοράς. Οι επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στην οικονομία, το δημοσιονομικό έλλειμμα και τον δείκτη δημόσιου χρέους ήταν χαμηλότερες από τις αναμενόμενες, αλλά ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας προκάλεσε αυξήσεις των τιμών και μείωση του εμπορίου. Τα δημοσιονομικά περιθώρια παραμένουν περιορισμένα. Οι μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με τα έσοδα προχώρησαν, αλλά οι επενδυτικές δαπάνες παραμένουν ισχνές. Οι συχνές αναθεωρήσεις του προϋπολογισμού υπονομεύουν τη δημοσιονομική αξιοπιστία. Ο πληθωρισμός αυξήθηκε πάνω από τον στόχο. Η αύξηση της ψηφιοποίησης των δημόσιων υπηρεσιών, της χρηματοπιστωτικής ένταξης και των επιθεωρήσεων εργασίας ωφέλησαν το επιχειρηματικό περιβάλλον και την τυποποίηση της οικονομίας, αλλά η άτυπη οικονομία εξακολουθεί να έχει αξιοσημείωτο μέγεθος. Η δημόσια διαβούλευση παραμένει ανεπαρκής. Η Αλβανία σημείωσε κάποια πρόοδο και έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό ώστε να αντιμετωπίσει τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις της αγοράς εντός της ΕΕ. Οι υποδομές ενέργειας και μεταφορών, η ψηφιοποίηση και η εκπαίδευση βελτιώθηκαν, αλλά η επιχειρηματική και τεχνολογική τεχνογνωσία παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, με ανεκπλήρωτες επενδυτικές ανάγκες για ανθρώπινο και υλικό κεφάλαιο, έλλειψη δεξιοτήτων, εκπαιδευτικό χάσμα και χαμηλά επίπεδα δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη. Η χαμηλή διαφοροποίηση των εξαγωγών αυξάνει την ευπάθεια σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς. Η περιφερειακή ολοκλήρωση και οι εξαγωγές αυξήθηκαν, αλλά δεν αξιοποίησαν το πλήρες δυναμικό της χώρας.

Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις, η Αλβανία είναι σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένη και έχει σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο, ιδίως με τη θέσπιση περαιτέρω εκτελεστικών νομοθετικών πράξεων και τη δρομολόγηση ηλεκτρονικού συστήματος προσφυγών και καταγγελιών. Όσον αφορά τις στατιστικές, η Αλβανία είναι επίσης σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένη, καθώς σημείωσε περιορισμένη πρόοδο όσον αφορά την ευθυγράμμιση με τα πρότυπα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Λογαριασμών (ΕΣΛ) του 2010, την ταχύτερη δημοσίευση και τη διαβίβαση στην Eurostat. Ωστόσο, ο νόμος για την απογραφή του πληθυσμού αναβλήθηκε περαιτέρω. Η Αλβανία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στους περισσότερους τομείς του δημοσιονομικού ελέγχου, σε σχέση με τον οποίο η χώρα σημείωσε κάποια πρόοδο, κυρίως όσον αφορά τον δημόσιο εσωτερικό δημοσιονομικό έλεγχο και τον εσωτερικό έλεγχο.

Η Αλβανία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στους περισσότερους τομείς της εσωτερικής αγοράς, δηλαδή την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, υπηρεσιών και κεφαλαίων, το εταιρικό δίκαιο και την πολιτική ανταγωνισμού. Το ίδιο ισχύει για τα κεφάλαια των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και του δικαίου διανοητικής ιδιοκτησίας, σε αμφότερα εκ των οποίων η χώρα σημείωσε ικανοποιητική πρόοδο χάρη στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και τη θέσπιση νομοθεσίας σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Η Αλβανία σημείωσε κάποια πρόοδο με τη θέσπιση νέου νόμου για τους αλλοδαπούς, καθώς και με την υλοποίηση ορισμένων από τις συστάσεις της έκθεσης της Moneyval (επιτροπή εμπειρογνωμόνων για την αξιολόγηση των μέτρων κατά της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες). Ωστόσο, στον τομέα της πολιτικής ανταγωνισμού, η αρχή κρατικών ενισχύσεων πρέπει να καταστεί ανεξάρτητη και να διαθέτει επαρκείς πόρους. Οι προετοιμασίες βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο στον τομέα της προστασίας των καταναλωτών και της υγείας, στον οποίο η χώρα σημείωσε περιορισμένη πρόοδο.

Η Αλβανία έχει επιτύχει μέτριο επίπεδο προετοιμασίας σε πολλούς τομείς που συνδέονται με την ανταγωνιστικότητα και τη χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, δηλαδή τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τα μέσα ενημέρωσης, τη φορολογία, την οικονομική και νομισματική πολιτική, τις επιχειρήσεις και τη βιομηχανική πολιτική, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό. Το ίδιο ισχύει και για την τελωνειακή ένωση, στην οποία εφαρμόζονται οι πανευρωμεσογειακοί κανόνες καταγωγής, οι δε φορείς που συμμετέχουν στην καταπολέμηση του λαθρεμπορίου και των προϊόντων παραποίησης/απομίμησης ενισχύονται και συνεργάζονται καλύτερα. Η χορήγηση φορολογικής και εγκληματικής αμνηστίας, ενάντια στις συμβουλές της ΕΕ και της Moneyval, ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο την πρόοδο τόσο σε αυτόν τον τομέα όσο και στην καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Η Αλβανία παρουσιάζει κάποιο βαθμό προετοιμασίας στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής και της απασχόλησης, καθώς και στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας. Η χώρα σημείωσε μερική πρόοδο στον τομέα της εκπαίδευσης, ιδίως με την έγκριση της νέας εθνικής στρατηγικής για την εκπαίδευση και του σχεδίου δράσης 2021-2026, μολονότι η πρόοδος ήταν περιορισμένη στον τομέα της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής.

Όσον αφορά το πράσινο θεματολόγιο και τη βιώσιμη συνδεσιμότητα, η Αλβανία είναι σε μέτριο βαθμό προετοιμασμένη στους τομείς της ενέργειας, του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής. Είναι εν μέρει προετοιμασμένη στους τομείς της πολιτικής μεταφορών και των διευρωπαϊκών δικτύων και σημειώθηκε κάποια πρόοδος ως προς την ανάπτυξη των δικτύων μεταφορών και ενέργειας. Η χώρα έχει επιτύχει πρόοδο στον τομέα της πολιτικής προστασίας και είναι έτοιμη να προσχωρήσει στον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης. Έχει σημειώσει περιορισμένη πρόοδο στους λοιπούς τομείς που καλύπτονται από την εν λόγω ομάδα και πρέπει να διατηρηθούν οι τρέχουσες προσπάθειες για την αντιμετώπιση ζητημάτων που αφορούν τον έλεγχο πλοίων από το κράτος σημαίας και την εναρμόνιση της νομοθεσίας. Περιορισμένη πρόοδος επιτεύχθηκε ως προς την περαιτέρω ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ στους τομείς της διαχείρισης των υδάτων, των χημικών προϊόντων και του περιβαλλοντικών εγκλημάτων. Ο αντίκτυπος των στρατηγικών επενδύσεων στη βιοποικιλότητα και την προστασία της φύσης απαιτεί προσοχή. Η ομάδα αυτή και οι σχετικές μεταρρυθμίσεις συνδέονται στενά με το πρόγραμμα οικονομικής μεταρρύθμισης της Αλβανίας, το οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο της Επιτροπής και το πράσινο θεματολόγιο για τα Δυτικά Βαλκάνια που εγκρίθηκε από την Αλβανία τον Δεκέμβριο του 2020.

Η Αλβανία παρουσιάζει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας στους περισσότερους τομείς που συνδέονται με τους πόρους, τη γεωργία και τη συνοχή, και συγκεκριμένα τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη, την ασφάλεια των τροφίμων, την κτηνιατρική και φυτοϋγειονομική πολιτική, την αλιεία και τις οικονομικές και δημοσιονομικές διατάξεις. Έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό όσον αφορά την περιφερειακή πολιτική και τον συντονισμό των διαρθρωτικών μέσων. Η Αλβανία έχει σημειώσει κάποια πρόοδο στον τομέα της γεωργίας και της αγροτικής ανάπτυξης, ιδίως με τη δημιουργία μητρώου γεωργικών εκμεταλλεύσεων και τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας για την αγροτική ανάπτυξη. Ικανοποιητική πρόοδος παρατηρήθηκε στον τομέα της αλιείας, με τη συνέχιση της επιχειρησιακής λειτουργίας του συστήματος παρακολούθησης σκαφών (VMS) και την κατανομή ανθρώπινων πόρων σε καθήκοντα παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων σχετικά με τις δραστηριότητες των αλιευτικών σκαφών. Η Αλβανία, ως συμβαλλόμενο μέρος της Γενικής Επιτροπής Αλιείας της Μεσογείου (ΓΕΑΜ), εφαρμόζει πλήρως τις συστάσεις σχετικά με την αλιευτική προσπάθεια. Σημειώθηκε κάποια πρόοδος ως προς τις οικονομικές και δημοσιονομικές διατάξεις. Ωστόσο, η πρόοδος ήταν περιορισμένη στους τομείς της ασφάλειας των τροφίμων, της κτηνιατρικής και φυτοϋγειονομικής πολιτικής, της περιφερειακής πολιτικής και του συντονισμού των διαρθρωτικών μέσων. Στο πλαίσιο αυτό, ο διυπηρεσιακός συντονισμός για την προενταξιακή βοήθεια χρειάζεται βελτίωση και πρέπει να αντιμετωπιστούν ζητήματα σχετικά με τον στρατηγικό σχεδιασμό, την υλοποίηση και την ικανότητα παρακολούθησης των έργων υποδομής στο πλαίσιο του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου.

Η Αλβανία έχει επιτύχει ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά τις εξωτερικές σχέσεις, την εξωτερική ασφάλεια και την άμυνα. Όσον αφορά το κεφάλαιο των διαπραγματεύσεων αναφορικά με τις εξωτερικές σχέσεις, η Αλβανία σημείωσε κάποια πρόοδο, καθώς συνέχισε τις προσπάθειες ευθυγράμμισης της νομοθεσίας της στον τομέα των αγαθών διπλής χρήσης και εφαρμογής των πρόσθετων πρωτοκόλλων της CEFTA. Όσον αφορά την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, η Αλβανία παρέμεινε πλήρως ευθυγραμμισμένη με όλες τις σχετικές αποφάσεις και δηλώσεις της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των περιοριστικών μέτρων της ΕΕ μετά την απρόκλητη επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Ως μη μόνιμο μέλος από τον Ιανουάριο του 2022, η Αλβανία συμμετέχει ενεργά στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για την προώθηση και την υπεράσπιση της βασισμένης σε κανόνες διεθνούς έννομης τάξης.

Βοσνία και Ερζεγοβίνη

Όσον αφορά τα πολιτικά κριτήρια, τα κόμματα που εδρεύουν στην οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας (Republika Srpska) παρακώλυσαν τους κρατικούς νομοθετικούς και εκτελεστικούς θεσμούς έως την άνοιξη του 2022, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα σχεδόν πλήρη αναστολή των μεταρρυθμίσεων κατά την εν λόγω περίοδο. Η κυβέρνηση της ομοσπονδιακής οντότητας συνέχισε να ασκεί τα καθήκοντά της, αλλά υπό υπηρεσιακή ιδιότητα, καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας 2018-2022. Κατά τη διάρκεια σημαντικού μέρους της περιόδου αναφοράς, η οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας επιδίωξε να αναλάβει μονομερώς κρατικές αρμοδιότητες (μεταξύ άλλων στον τομέα της φορολογίας, της δικαιοσύνης, της άμυνας και της ασφάλειας) και να διαλύσει τους κρατικούς θεσμούς, θέτοντας σε κίνδυνο την προοπτική προσχώρησης της χώρας στην ΕΕ, όπως αναφέρεται στη γνώμη της Επιτροπής. Ελήφθησαν ορισμένα νομοθετικά μέτρα για την απόσυρση της οντότητας της Σερβικής Δημοκρατίας από κρατικούς φορείς καίριας σημασίας και για τη σύσταση παράλληλων φορέων σε επίπεδο οντότητας· οι νόμοι αυτοί έχουν ανασταλεί και υπόκεινται σε συνταγματικό έλεγχο.

Τα κοινοβουλευτικά κόμματα δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν σε μια λύση για συνταγματικές και εκλογικές μεταρρυθμίσεις ώστε να ευθυγραμμιστεί το Σύνταγμα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, σε συμμόρφωση με την απόφαση Sejdić-Finci και τις σχετικές αποφάσεις, παρά τη σημαντική διευκόλυνση των συνομιλιών από την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Οι τροπολογίες για τη βελτίωση των εκλογικών κανόνων απορρίφθηκαν στο Κοινοβούλιο. Ορισμένες αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου δεν έχουν εκτελεστεί ακόμη πλήρως. Το υπουργικό συμβούλιο δεν έλαβε μέτρα όσον αφορά την κατάρτιση εθνικού προγράμματος για την υιοθέτηση του κεκτημένου της ΕΕ. Λόγω πολιτικής παρακώλυσης, το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών παρεμπόδισε την ομαλή διοργάνωση των εκλογών του Οκτωβρίου του 2022 με την παρακράτηση των απαιτούμενων κονδυλίων. Στις 2 Οκτωβρίου διεξήχθησαν γενικές εκλογές και, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά πορίσματα του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ, οι εκλογές ήταν συνολικά ανταγωνιστικές και καλά οργανωμένες, αλλά χαρακτηρίστηκαν από δυσπιστία προς τους δημόσιους θεσμούς και από ρητορική εθνοτικού διχασμού. Την ίδια ημέρα, ο ύπατος εκπρόσωπος επέβαλε σημαντικές τροποποιήσεις στο σύνταγμα της ομοσπονδιακής οντότητας και στον εκλογικό νόμο της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, με στόχο την αντιμετώπιση ορισμένων ζητημάτων λειτουργικότητας και την έγκαιρη συγκρότηση αρχών. Δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος όσον αφορά τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την κοινωνία των πολιτών. Οι αρχές και τα κόμματα της οντότητας της Σερβικής Δημοκρατίας τάχθηκαν υπέρ μιας ουδέτερης στάσης όσον αφορά την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, αμφισβητώντας την ευθυγράμμιση της χώρας με τις δηλώσεις της ΕΕ και εμποδίζοντας την πλήρη εφαρμογή των περιοριστικών μέτρων κατά της Ρωσίας. Η προεδρία επικύρωσε διάφορες διεθνείς συμφωνίες, μεταξύ άλλων σχετικά με τον ΜΠΒ III, τα προγράμματα «Ορίζων Ευρώπη» και «Δημιουργική Ευρώπη», καθώς και τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης.

Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο προετοιμασίας σε σχέση με τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης (ΜΔΔ) και σημείωσε περιορισμένη πρόοδο στον τομέα αυτό. Ειδικότερα, ελήφθησαν θετικά μέτρα στον τομέα της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών: i) εγκρίθηκε μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών (ΔΔΟ) σε επίπεδο χώρας, η οποία πρέπει τώρα να εφαρμοστεί· ii) κάθε επίπεδο διακυβέρνησης άρχισε να εφαρμόζει στρατηγικές ΔΔΟ· iii) οι κρατικοί θεσμοί βελτίωσαν ορισμένα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης· και iv) η ομοσπονδιακή οντότητα τροποποίησε τις διοικητικές διαδικασίες της. Ωστόσο, η έλλειψη πολιτικού οργάνου λήψης αποφάσεων για την καθοδήγηση της ΜΔΔ και η ανεπαρκής εφαρμογή του σχεδίου δράσης και των ικανοτήτων για την προώθηση του θεματολογίου της ΜΔΔ υπονομεύουν την εύρυθμη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης. Οι νόμοι για τη δημόσια διοίκηση δεν είναι εναρμονισμένοι μεταξύ τους και με τις αρχές της αξιοκρατίας, ενώ η παρακολούθηση της διαχείρισης των ανθρώπινων πόρων δεν επιτρέπει τον έλεγχο τυχόν παρατυπιών. Σύμφωνα με τη βασική προτεραιότητα 14 της γνώμης, η χώρα πρέπει να ολοκληρώσει τα αναγκαία βήματα για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, με την εξασφάλιση επαγγελματικής και αποπολιτικοποιημένης δημόσιας διοίκησης και συντονισμένης προσέγγισης στη χάραξη πολιτικής σε εθνικό επίπεδο, με παράλληλη συγκρότηση πολιτικού οργάνου λήψης αποφάσεων που θα καθοδηγεί τη ΜΔΔ.

Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο προετοιμασίας όσον αφορά τη δικαιοσύνη στη χώρα. Κατά την περίοδο αναφοράς δεν επιτεύχθηκε καμία πρόοδος στον τομέα αυτό. Η ανεξαρτησία και η αμεροληψία της δικαιοσύνης δεν βελτιώθηκαν. Οι εκτελεστικές και νομοθετικές αρχές δεν υιοθέτησαν πρόσθετες διασφαλίσεις. Εξακολουθεί να υπάρχει ασυνέπεια και υπερβολικά ευρεία διακριτική ευχέρεια κατά την εφαρμογή των κανόνων σχετικά με τον διορισμό, την πειθαρχική ευθύνη, την εξέλιξη της σταδιοδρομίας και τη σύγκρουση συμφερόντων των δικαστών και των εισαγγελέων. Ο γενικός εισαγγελέας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης και ο γενικός εισαγγελέας της οντότητας της Σερβικής Δημοκρατίας υποβιβάστηκαν λόγω πειθαρχικών παραπτωμάτων κατά την περίοδο αναφοράς. Το Κοινοβούλιο απέρριψε τις τροπολογίες σχετικά με την ακεραιότητα στον νόμο για το Ανώτατο Δικαστικό και Εισαγγελικό Συμβούλιο, οι οποίες αποσκοπούσαν στη δημιουργία ενός αξιόπιστου και αυστηρού συστήματος για την επαλήθευση των δηλώσεων περιουσιακών στοιχείων των δικαστικών λειτουργών. Η οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας δρομολόγησε νομοθετική πρωτοβουλία για τη σύσταση χωριστού δικαστικού και εισαγγελικού συμβουλίου σε επίπεδο οντότητας, η οποία, εάν εγκριθεί, θα παραβιάζει την έννομη και συνταγματική τάξη. Απαιτούνται επείγοντα μέτρα για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του κοινού στο δικαστικό σύστημα και την ενίσχυση της ακεραιότητάς του. Η έλλειψη πολιτικής δέσμευσης για τη μεταρρύθμιση του δικαστικού τομέα και η κακή λειτουργία του δικαστικού συστήματος συνέχισαν να υπονομεύουν τόσο την άσκηση των δικαιωμάτων των πολιτών όσο και την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος.

Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο / έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά την πρόληψη και την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος. Κατά την περίοδο αναφοράς δεν επιτεύχθηκε καμία πρόοδος στον τομέα αυτό. Το Κοινοβούλιο απέρριψε νόμο για τη σύγκρουση συμφερόντων. Οι πολιτικοί ηγέτες και οι δικαστικοί θεσμοί δεν κατόρθωσαν να αντιμετωπίσουν την εκτεταμένη διαφθορά και εμπόδισαν ενεργά την πρόοδο, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα μακροχρόνια στασιμότητα και αυξανόμενες ενδείξεις πολιτικής άλωσης. Η συνεχιζόμενη έλλειψη προόδου σε όλα τα επίπεδα αυξάνει τον κίνδυνο οπισθοδρόμησης. Οι πολιτικοί ηγέτες και οι δικαστικοί θεσμοί πρέπει να διορθώσουν επειγόντως την κατάσταση. Μολονότι απαγγέλθηκαν ορισμένες κατηγορίες κατά την περίοδο αναφοράς, με αποτέλεσμα την επιβολή ποινών για αδικήματα διαφθοράς υψηλού επιπέδου, το συνολικό ιστορικό επιδόσεων όσον αφορά την πρόληψη και την καταστολή της διαφθοράς (μεταξύ άλλων σε υψηλό επίπεδο) παραμένει αμελητέο, λόγω της επιχειρησιακής αναποτελεσματικότητας και των πολιτικών παρεμβάσεων. Υπάρχουν συστημικές ελλείψεις στην επιχειρησιακή συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών επιβολής του νόμου για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, λόγω της μη εναρμονισμένης ποινικής νομοθεσίας, του ανεπαρκούς θεσμικού συντονισμού και της πολύ περιορισμένης ανταλλαγής πληροφοριών. Οι εγκληματικές οργανώσεις που δρουν στη χώρα εκμεταλλεύονται τα νομικά και διοικητικά κενά. Η αστυνομία είναι ευεπίφορη σε πολιτικές παρεμβάσεις. Οι χρηματοοικονομικές έρευνες και οι κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων είναι επίσης σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικές. Η εφαρμογή προδραστικής προσέγγισης εξακολουθεί να είναι θεμελιώδους σημασίας για την καταπολέμηση της εγκληματικής διείσδυσης στο πολιτικό, νομικό και οικονομικό σύστημα. Το σημείο επαφής για τη συνεργασία με την Ευρωπόλ δεν έχει ακόμη τεθεί σε λειτουργία· προπαρασκευαστικές ενέργειες βρίσκονται σε εξέλιξη. Δεν υπάρχει συστηματική συνεργασία με την Eurojust. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειές της για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και της διακίνησης ναρκωτικών και να βελτιώσει την ικανότητά της στον τομέα αυτό. Πρέπει να εγκριθεί επειγόντως νέος νόμος για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας σύμφωνα με το κεκτημένο της ΕΕ.

Ενώ το νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο για τα θεμελιώδη δικαιώματα έχει θεσπιστεί σε μεγάλο βαθμό, δεν υπάρχει ολοκληρωμένο στρατηγικό πλαίσιο. Η έγκριση σχεδίων δράσης για την κοινωνική ένταξη των Ρομά τον Απρίλιο του 2022 και για τα δικαιώματα των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ τον Ιούλιο του 2022 αποτελούν θετικά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή. Εξακολουθούν να απαιτούνται σημαντικές μεταρρυθμίσεις προκειμένου όλοι οι πολίτες να είναι σε θέση να ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα και να εξασφαλιστεί ποιοτική, συμπεριληπτική και χωρίς διακρίσεις εκπαίδευση για όλους και όλες, μεταξύ άλλων δίνοντας τέλος στην πρακτική των «δύο σχολείων κάτω από μία στέγη». Δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος όσον αφορά την εγγύηση της ελευθερίας της έκφρασης και των μέσων ενημέρωσης μέσω της προστασίας των δημοσιογράφων από απειλές και βία και της διασφάλισης της οικονομικής βιωσιμότητας του συστήματος της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά την ελευθερία του συνέρχεσθαι, ιδίως στην οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας.

Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη έχει κάνει σημαντικά βήματα για τη βελτίωση της διαχείρισης της μετανάστευσης. Το Υπουργείο Ασφάλειας συνέχισε τις προσπάθειες για τη βελτίωση του συντονισμού με τις τοπικές αρχές και ενίσχυσε τη διεθνή συνεργασία. Ωστόσο, σημαντικές αδυναμίες εξακολουθούν να υπονομεύουν την παροχή της αναγκαίας βοήθειας. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη πρέπει να εγκρίνει επειγόντως τη στρατηγική και το σχέδιο δράσης για τη μετανάστευση, να εντείνει τις προσπάθειες για τη διασφάλιση της πρόσβασης στο άσυλο και να ενισχύσει τη διαχείριση των συνόρων.

Όσον αφορά τα οικονομικά κριτήρια, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο όσον αφορά τη δημιουργία λειτουργούσας οικονομίας της αγοράς. Η συνεργασία και ο συντονισμός της χάραξης οικονομικής πολιτικής σε κρατικό επίπεδο και μεταξύ των οντοτήτων έχουν επιδεινωθεί περαιτέρω. Ως εκ τούτου, η εσωτερική αγορά της χώρας παραμένει κατακερματισμένη. Το πρόγραμμα οικονομικής μεταρρύθμισης της χώρας δεν περιλαμβάνει επαρκή αξιόπιστα μέτρα σε επίπεδο χώρας για την αντιμετώπιση των μεγάλων διαρθρωτικών οικονομικών προκλήσεων. Αυτές σχετίζονται με το επιχειρηματικό περιβάλλον, την άτυπη οικονομία, τις δημόσιες επιχειρήσεις, την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και την ανεργία. Συνολικά, οι οικονομικές επιδόσεις της χώρας παραμένουν κάτω από τις δυνατότητές της, καθώς η χάραξη πολιτικής παρεμποδίζεται από το πολιτικό αδιέξοδο, τον υπερβολικά βραχυπρόθεσμο προσανατολισμό και τη μη εστίαση σε μέτρα πολιτικής για τη δημιουργία ανάπτυξης.

Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη παραμένει σε πρώιμο στάδιο όσον αφορά την ικανότητα αντιμετώπισης των ανταγωνιστικών πιέσεων και των δυνάμεων της αγοράς στην ΕΕ και δεν σημείωσε σημαντική πρόοδο στον τομέα αυτό. Η ποιότητα της εκπαίδευσης παραμένει χαμηλή, ενώ δεν ελήφθησαν επαρκή μέτρα για τη βελτίωση των υποδομών μεταφορών και ενέργειας. Οι τομείς του εμπορίου και των μεταφορών σημείωσαν πρόοδο όσον αφορά τη σχετική οικονομική τους σημασία (σε όρους προστιθέμενης αξίας) ως απάντηση στην ισχυρή εξωτερική ζήτηση, ενώ το μέγεθος του δημόσιου τομέα στην οικονομία ήταν αναλογικά ελαφρώς χαμηλότερο.

Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο / έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά την ικανότητά της να αναλάβει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ. Η χώρα πρέπει να εντείνει σημαντικά τη διαδικασία ευθυγράμμισης με το κεκτημένο της ΕΕ καθώς και να εφαρμόσει και να επιβάλει την αναγκαία νομοθεσία. Κατά την περίοδο αναφοράς, σημειώθηκε περιορισμένη ή μηδενική πρόοδος στα διάφορα κεφάλαια του κεκτημένου της ΕΕ.

Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας και σημείωσε κάποια πρόοδο στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων, καθώς οι τροπολογίες που εγκρίθηκαν τον Αύγουστο ευθυγράμμισαν περαιτέρω τη νομοθεσία με το κεκτημένο της ΕΕ. Πρόκειται για ένα πρώτο σημαντικό βήμα προς τις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν στις 12 Ιουνίου και συμβάλλει στην αντιμετώπιση της βασικής προτεραιότητας 7. Περιορισμένη πρόοδος σημειώθηκε όσον αφορά τις στατιστικές, καθώς οι προετοιμασίες για την επόμενη απογραφή έχουν προχωρήσει ελάχιστα και η παραγωγή μακροοικονομικών στατιστικών εξακολουθεί να αποκλίνει από το κεκτημένο της ΕΕ. Σημειώθηκε κάποια πρόοδος όσον αφορά τον δημόσιο εσωτερικό δημοσιονομικό έλεγχο, καθώς και οι δύο οντότητες υιοθετούν στρατηγικές.

Απαιτούνται σημαντικά βήματα για την ευθυγράμμιση του νομικού πλαισίου σε ολόκληρη τη χώρα με το κεκτημένο της ΕΕ για την εσωτερική αγορά (ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των εργαζομένων, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων, εταιρικό δίκαιο, διανοητική ιδιοκτησία, πολιτική ανταγωνισμού και χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, προστασία των καταναλωτών και της υγείας). Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη σημείωσε περιορισμένη ή μηδενική πρόοδο στην εν λόγω ομάδα. Οι διαδικασίες και η νομοθεσία που διαφέρουν μεταξύ των οντοτήτων δημιουργούν εμπόδια στην ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη θα πρέπει να ενισχύσει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα με τη βελτίωση του συντονισμού μεταξύ των αρμόδιων αρχών και τη δημιουργία ταμείου χρηματοπιστωτικής σταθερότητας ως μέρος του πλαισίου εξυγίανσης των τραπεζών. Η ομάδα αυτή είναι καίριας σημασίας για την προετοιμασία της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ενιαίας αγοράς της ΕΕ και είναι πολύ σημαντική για την έγκαιρη ολοκλήρωση και την ανάπτυξη της κοινής περιφερειακής αγοράς.

Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη σημείωσε περιορισμένη ή μηδενική πρόοδο στους περισσότερους τομείς της ανταγωνιστικότητας και της χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης (φορολογία, ψηφιακός μετασχηματισμός και μέσα ενημέρωσης, κοινωνική πολιτική και απασχόληση, επιχειρήσεις και βιομηχανική πολιτική, επιστήμη και έρευνα, εκπαίδευση και πολιτισμός) και κάποια πρόοδο στον τομέα της τελωνειακής ένωσης. Η χώρα παρουσίασε οπισθοδρόμηση σε άλλους τομείς (οικονομική και νομισματική πολιτική) όπου βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο ή έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας. Οι τομείς αυτοί συνδέονται στενά με το πρόγραμμα οικονομικής μεταρρύθμισης της χώρας. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη πρέπει να εισαγάγει κοινωνικοοικονομικές μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών αδυναμιών (μεταξύ άλλων της χαμηλής ανταγωνιστικότητας και της υψηλής ανεργίας), καθώς και των επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19.

Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη σημείωσε κάποια ή περιορισμένη πρόοδο όσον αφορά το πράσινο θεματολόγιο και τη βιώσιμη συνδεσιμότητα, σε σχέση με τα οποία η χώρα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο στους τομείς της ενέργειας, του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής. Η χώρα έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας στους τομείς των μεταφορών και των διευρωπαϊκών δικτύων. Απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες όσον αφορά τα μέτρα μεταρρύθμισης της συνδεσιμότητας και την ευθυγράμμιση με τους κανονισμούς για το διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών (ΔΕΔ-Μ) και τα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας (ΔΕΔ-Ε). Η πράσινη μετάβαση και η βιώσιμη συνδεσιμότητα είναι καίριας σημασίας για την οικονομική ολοκλήρωση εντός της περιοχής και με την ΕΕ. Η εφαρμογή του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου 3 και του πράσινου θεματολογίου για τα Δυτικά Βαλκάνια 4 πρέπει να επιταχυνθεί. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη βελτίωσε σημαντικά το σύστημα πολιτικής προστασίας της και επέδειξε σαφή δέσμευση στον τομέα της διαχείρισης καταστροφών. Τον Σεπτέμβριο του 2022, η χώρα προσχώρησε στον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης (ΜΠΠΕ) ως πλήρες μέλος.

Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη δεν σημείωσε καμία πρόοδο στους τομείς των πόρων, της γεωργίας και της συνοχής (γεωργία και αγροτική ανάπτυξη, ασφάλεια των τροφίμων, κτηνιατρική και φυτοϋγειονομική πολιτική, αλιεία, καθώς και οικονομικές και δημοσιονομικές διατάξεις), στους οποίους η προετοιμασία βρίσκεται ως επί το πλείστον σε πρώιμο στάδιο. Η χώρα πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για να καταρτίσει και να εγκρίνει μια στρατηγική για την αγροτική ανάπτυξη μετά το 2021 σε επίπεδο χώρας, να ευθυγραμμίσει τη νομοθεσία της για την ασφάλεια των τροφίμων, την κτηνιατρική και φυτοϋγειονομική πολιτική και να ενισχύσει τις διοικητικές της ικανότητες. Απαιτούνται επίσης περισσότερες προσπάθειες για την κατάρτιση και την έγκριση μιας στρατηγικής για την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια σε επίπεδο χώρας και για την εναρμόνιση της συλλογής δεδομένων. Επιπλέον, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη θα πρέπει να αρχίσει να καταρτίζει μια στρατηγική περιφερειακής ανάπτυξης σε επίπεδο χώρας.

Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας και σημείωσε κάποια πρόοδο στην ομάδα για τις εξωτερικές σχέσεις, ιδίως με τη βελτίωση της ευθυγράμμισής της με τις δηλώσεις εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ και τα περιοριστικά μέτρα, η οποία αυξήθηκε στο 81 % έως τα τέλη Αυγούστου του 2022. Η χώρα πρέπει να εφαρμόσει τα πρόσθετα πρωτόκολλα της Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών της Κεντρικής Ευρώπης (CEFTA) για τη διευκόλυνση του εμπορίου, το εμπόριο και τις υπηρεσίες, και να εγκρίνει ταχέως το πρόσθετο πρωτόκολλο για την επίλυση διαφορών. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη συνέχισε να συμμετέχει ενεργά στην περιφερειακή συνεργασία και να διατηρεί σχέσεις καλής γειτονίας.

Το 2021, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη έλαβε 73 εκατ. EUR στο πλαίσιο του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας 2021-2027 (ΜΠΒ III), ο οποίος παρείχε στήριξη σε προγράμματα στους τομείς της μετανάστευσης και της διαχείρισης των συνόρων, της εκλογικής διαδικασίας, της ενέργειας, των μεταφορών, της απασχόλησης και της κοινωνικής προστασίας, καθώς και του ιδιωτικού τομέα και της περιφερειακής ανάπτυξης. Αυτή η πρώτη σειρά προγραμμάτων, που συμπληρώνεται από δέσμη πολυκρατικών προγραμμάτων, συμβάλλει σημαντικά στην έναρξη της εφαρμογής του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου για τα Δυτικά Βαλκάνια και του πράσινου θεματολογίου. Η υιοθέτηση τομεακών στρατηγικών σε επίπεδο χώρας εξακολουθεί να αποτελεί καθοριστικής σημασίας προϋπόθεση προκειμένου η Βοσνία και Ερζεγοβίνη να επωφεληθεί πλήρως από τη χρηματοδότηση του ΜΠΒ στο μέλλον.

Κόσοβο

Η περίοδος αναφοράς συνέπεσε με το πρώτο πλήρες έτος θητείας της κυβέρνησης υπό την ηγεσία του κόμματος Vetëvendosje. Το Κόσοβο γνώρισε πολιτική σταθερότητα, με την κυβέρνηση να κατέχει σταθερή πλειοψηφία στη Συνέλευση.

Το έργο της Συνέλευσης εξακολούθησε να επηρεάζεται αρνητικά από το πολωμένο πολιτικό κλίμα και τις δυσκολίες στην επίτευξη απαρτίας στη λήψη αποφάσεων, παρόλο που η κυβέρνηση βασίζεται σε ισχυρή πλειοψηφία. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην κακή διαχείριση του νομοθετικού προγράμματος από την πλειοψηφία, αλλά και στο γεγονός ότι ορισμένα μέλη της αντιπολίτευσης στη Συνέλευση απείχαν από την ψηφοφορία με σκοπό να εμποδίσουν την έγκριση νομοθεσίας.

Οι δημοτικές εκλογές του 2021 ήταν συνολικά καλά οργανωμένες, διαφανείς και ανταγωνιστικές. Η εκλογική διαδικασία του Κοσόβου εξακολουθεί να χρήζει συνολικής ενίσχυσης για την αντιμετώπιση των μακροχρόνιων αδυναμιών καθ’ όλη τη διάρκεια του εκλογικού κύκλου, όπως διαπιστώθηκε σε διαδοχικές αποστολές εκλογικών παρατηρητών της ΕΕ από το 2014.

Η κατάσταση στο βόρειο Κόσοβο παραμένει προβληματική, ιδίως όσον αφορά τη διαφθορά, 
το οργανωμένο έγκλημα και τις συνθήκες σχετικά με την ελευθερία της έκφρασης.

Έχει επιτευχθεί κάποιο επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης, αλλά σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος στον τομέα αυτό. Ελήφθησαν ορισμένα σημαντικά θετικά μέτρα, και συγκεκριμένα η ανάπτυξη συνολικών στρατηγικών για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης (ΜΔΔ) και τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών (ΔΔΟ) για την περίοδο 2022-2026, η θέσπιση νομοθεσίας για την προώθηση του πρώτου κύματος εξορθολογισμού των δημόσιων οργανισμών και η έναρξη της ανάπτυξης νέας νομοθεσίας για τις αποδοχές. Ελάχιστη πρόοδος σημειώθηκε όσον αφορά την εφαρμογή του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης. 

Το Κόσοβο βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο όσον αφορά την ανάπτυξη εύρυθμου δικαστικού συστήματος. Μολονότι σημειώθηκε κάποια πρόοδος, η συνολική απονομή δικαιοσύνης εξακολουθεί να είναι αργή, αναποτελεσματική και ευάλωτη σε αθέμιτες επιρροές. Ελήφθησαν μέτρα για την έναρξη της εφαρμογής της στρατηγικής και του σχεδίου δράσης για το κράτος δικαίου και για τη μεταρρύθμιση του νομοθετικού πλαισίου που διέπει το εισαγγελικό σύστημα με την τροποποίηση του νόμου για το Εισαγγελικό Συμβούλιο του Κοσόβου. Η μεταρρύθμιση του τομέα της δικαιοσύνης θα πρέπει να αντιμετωπιστεί πρωτίστως με τη βελτίωση της εφαρμογής των υφιστάμενων εργαλείων για τη διασφάλιση της ακεραιότητας, της ανεξαρτησίας και της αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος. Η δέσμευση της κυβέρνησης να εφαρμόσει πλήρως τη γνωμοδότηση της Επιτροπής της Βενετίας στο έγγραφο βασικών εννοιών για τον έλεγχο των δικαστών και των εισαγγελέων, σε στενή συνεργασία με την ΕΕ, είναι ευπρόσδεκτη.

Το Κόσοβο βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο / έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς.  
Κατά την περίοδο αναφοράς, σημειώθηκε κάποια πρόοδος όσον αφορά τη θέσπιση σημαντικής νομοθεσίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Είναι αναγκαίο να βελτιωθεί η εφαρμογή του συνολικού νομικού πλαισίου. Απαιτούνται συνεχείς προσπάθειες για την επίτευξη πιο προδραστικών ερευνών, τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων και οριστικής δήμευσης περιουσιακών στοιχείων. Παρά τις προσπάθειες που έχουν ήδη καταβληθεί, απαιτείται ισχυρή πολιτική βούληση ώστε να συνεχιστεί η αποτελεσματική αντιμετώπιση των συστημικών κινδύνων διαφθοράς και η στιβαρή αντίδραση της ποινικής δικαιοσύνης σε υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου.

Το Κόσοβο βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο όσον αφορά την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και έχει σημειώσει περιορισμένη πρόοδο 
κατά τη διερεύνηση και δίωξη υποθέσεων οργανωμένου εγκλήματος. Τα ισχυρά εργαλεία που προβλέπονται από τον ποινικό κώδικα και τον νόμο περί εκτεταμένων εξουσιών δήμευσης δεν έχουν ακόμη αξιοποιηθεί πλήρως. Πραγματοποιήθηκαν ορισμένες επιτυχείς επιχειρήσεις με στόχο το οργανωμένο έγκλημα, οι οποίες περιλάμβαναν διεθνή και διασυνοριακή συνεργασία. Η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος στο βόρειο Κόσοβο εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση.

Σημειώθηκε κάποια πρόοδος όσον αφορά την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την αντιμετώπιση και πρόληψη του βίαιου εξτρεμισμού, σύμφωνα με τους στόχους που ορίζονται στην εκτελεστική ρύθμιση ΕΕ–Κοσόβου για το κοινό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στα Δυτικά Βαλκάνια. Οι προσπάθειες των αρχών του Κοσόβου για καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες πρέπει να καταστούν πιο αποτελεσματικές, ενώ η ισχύουσα νομοθεσία θα πρέπει να εναρμονιστεί με το κεκτημένο της ΕΕ και τα διεθνή πρότυπα. Το νομικό πλαίσιο εγγυάται ευρέως την προστασία των ανθρωπίνων και θεμελιωδών δικαιωμάτων σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Το Κόσοβο επέδειξε προσήλωση στην αντιμετώπιση της ανισότητας των φύλων. Πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για την αποτελεσματική διασφάλιση των δικαιωμάτων των ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες, όπως οι Ρομά 5 και οι Ασκάλι, καθώς και οι εκτοπισθέντες, προκειμένου να διασφαλιστεί η ισότητα των φύλων στην πράξη και να προωθηθεί η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η έλλειψη διοικητικών οδηγιών για την εφαρμογή της νομοθεσίας για την προστασία των παιδιών παρεμποδίζει την περαιτέρω πρόοδο στον τομέα αυτό. Όσον αφορά την ελευθερία της έκφρασης, το Κόσοβο έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας και διαθέτει πλουραλιστικό και δυναμικό περιβάλλον στον τομέα των μέσων ενημέρωσης. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες όσον αφορά τις δυσφημιστικές εκστρατείες, τις απειλές και τις σωματικές επιθέσεις κατά δημοσιογράφων. Η έλλειψη οικονομικής αυτάρκειας καθιστά τα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα, ευάλωτα στα πολιτικά και επιχειρηματικά συμφέροντα.

Οι αρχές του Κοσόβου συνέχισαν να σημειώνουν πρόοδο στη διαχείριση της μετανάστευσης. Η διαχείριση της μετανάστευσης και το άσυλο θα πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω.

Το Κόσοβο σημείωσε κάποια πρόοδο όσον αφορά τα οικονομικά κριτήρια και βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο 
όσον αφορά την ανάπτυξη λειτουργούσας οικονομίας της αγοράς. Η οικονομία επέδειξε ανθεκτικότητα κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ωστόσο, οι μακροχρόνιες διαρθρωτικές προκλήσεις, όπως η εκτεταμένη άτυπη οικονομία, η ευρεία επικράτηση της διαφθοράς και το συνολικά αδύναμο κράτος δικαίου, εξακολουθούν να πλήττουν τον ιδιωτικό τομέα.

Ενώ οι δημοσιονομικοί κανόνες έχουν ανασταλεί από το 2020, η οικονομική ανάκαμψη καθώς και τα κέρδη που σχετίζονται με την τυποποίηση οδήγησαν σε σημαντική αύξηση των φορολογικών εσόδων και σε χαμηλό δημόσιο έλλειμμα το 2021. Λόγω της εκτίναξης των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, ο πληθωρισμός αυξήθηκε σημαντικά. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας παρέμεινε σταθερός και ο δανεισμός συνέχισε να επεκτείνεται. Παρά την ισχυρή αντιπολίτευση, η κυβέρνηση έλαβε φορολογικά συνετές θέσεις όσον αφορά τις συντάξεις των βετεράνων πολέμου και το ταμείο συντάξεων του Κοσόβου.

Το Κόσοβο σημείωσε περιορισμένη πρόοδο και βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο όσον αφορά την ικανότητά του να αντιμετωπίζει τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις της αγοράς στην ΕΕ. Ελάχιστη πρόοδος σημειώθηκε όσον αφορά τη βελτίωση 
της ποιότητας της εκπαίδευσης και την αντιμετώπιση του χάσματος δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας. Το Κόσοβο σημείωσε κάποια 
πρόοδο όσον αφορά τη βελτίωση των οδικών υποδομών και την αύξηση των επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά ο 
παρωχημένος και αναξιόπιστος ενεργειακός εφοδιασμός που βασίζεται στον άνθρακα εξακολουθεί να αποτελεί πηγή ανησυχίας. Το Κόσοβο εξακολουθεί να στερείται μακροπρόθεσμης ενεργειακής στρατηγικής. Το Κόσοβο σημείωσε κάποια πρόοδο όσον αφορά την ψηφιοποίηση της οικονομίας.

Όσον αφορά τις σχέσεις καλής γειτονίας και την περιφερειακή συνεργασία, το Κόσοβο συνέχισε να συμμετέχει στα 
περισσότερα περιφερειακά φόρουμ. Το Κόσοβο διατήρησε γενικά καλές σχέσεις με την Αλβανία, 
το Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία. Δεν υπήρξε καμία αλλαγή στις επίσημες σχέσεις του Κοσόβου 
με τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, η οποία δεν αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Κοσόβου και οι δύο χώρες 
διατηρούν αυστηρό καθεστώς θεωρήσεων.

Ο διάλογος υπό την αιγίδα της ΕΕ για την εξομάλυνση των σχέσεων με τη Σερβία συνεχίστηκε με τακτικές μηνιαίες συνεδριάσεις σε επίπεδο επικεφαλής διαπραγματευτών και με συνεδρίαση υψηλού επιπέδου στις 18 Αυγούστου 2022. Τον Ιούνιο του 2022, τα μέρη ενέκριναν χάρτη πορείας για την εφαρμογή των ενεργειακών συμφωνιών και κατέληξαν σε συμφωνία, τον Αύγουστο του 2022, για την αναγνώριση των δελτίων ταυτότητας ως ταξιδιωτικών εγγράφων μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας. Το Κόσοβο πρέπει να συμμετάσχει με πιο εποικοδομητικό τρόπο και να καταβάλει περαιτέρω ουσιαστικές προσπάθειες για την εφαρμογή όλων των προηγούμενων συμφωνιών και να συμβάλει στην επίτευξη συνολικής νομικά δεσμευτικής συμφωνίας εξομάλυνσης με τη Σερβία. Μια τέτοια συμφωνία είναι επείγουσα και καθοριστικής σημασίας προκειμένου το Κόσοβο και η Σερβία να μπορέσουν να σημειώσουν πρόοδο στην αντίστοιχη ευρωπαϊκή τους πορεία.

Κατά την περίοδο αναφοράς, σημειώθηκε κάποια πρόοδος όσον αφορά την ευθυγράμμιση με τα ευρωπαϊκά πρότυπα στον τομέα των στατιστικών και του δημοσιονομικού ελέγχου, ενώ σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος όσον αφορά την ευθυγράμμιση με τα ευρωπαϊκά πρότυπα στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων. Στους περισσότερους τομείς που σχετίζονται με την εσωτερική αγορά, το Κόσοβο έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας, μεταξύ άλλων όσον αφορά τον ανταγωνισμό. Κατά την περίοδο αναφοράς, το Κόσοβο σημείωσε κάποια πρόοδο σε όλους τους τομείς εκτός από την πολιτική για τους καταναλωτές και την προστασία της υγείας, όπου σημειώθηκε περιορισμένη μόνο πρόοδος.

Το Κόσοβο σημείωσε κάποια πρόοδο στους τομείς της ανταγωνιστικότητας και της χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης (τελωνεία, φορολογία, οικονομική και νομισματική πολιτική, ψηφιακός μετασχηματισμός και μέσα ενημέρωσης, επιχειρήσεις και βιομηχανική πολιτική, κοινωνική πολιτική και απασχόληση, εκπαίδευση και πολιτισμός) και περιορισμένη πρόοδο στον τομέα της έρευνας.

Όσον αφορά το πράσινο θεματολόγιο για τα Δυτικά Βαλκάνια και τη βιώσιμη συνδεσιμότητα, το Κόσοβο σημείωσε κάποια πρόοδο στον τομέα των μεταφορών και περιορισμένη πρόοδο στους τομείς της ενέργειας, του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής. Στον τομέα των πόρων και της γεωργίας, το Κόσοβο σημείωσε κάποια πρόοδο όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων, την κτηνιατρική και φυτοϋγειονομική πολιτική, αλλά περιορισμένη μόνο πρόοδο στον τομέα της γεωργίας.

Όσον αφορά τις εξωτερικές σχέσεις και την εμπορική πολιτική, το Κόσοβο σημείωσε περιορισμένη πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς και βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο προετοιμασίας. Το Κόσοβο δεν έχει ακόμη επικυρώσει τα πρόσθετα πρωτόκολλα της Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών της Κεντρικής Ευρώπης για τη διευκόλυνση του εμπορίου και τις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών. Το Κόσοβο θέσπισε περιορισμούς στις εξαγωγές ορισμένων γεωργικών προϊόντων διατροφής χωρίς αιτιολόγηση ή προηγούμενη διαβούλευση με την Επιτροπή. 

Συνολικά, το Κόσοβο πρέπει να βελτιώσει τη διοικητική ικανότητα και τον συντονισμό του σε όλους τους τομείς προκειμένου να επιτύχει την αποτελεσματική εφαρμογή του κεκτημένου της ΕΕ.

Τουρκία

Υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις στη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών της Τουρκίας. Κατά την περίοδο αναφοράς, συνεχίστηκε η οπισθοδρόμηση στον τομέα της δημοκρατίας. Οι διαρθρωτικές ελλείψεις του προεδρικού συστήματος παρέμειναν σε ισχύ. Συστάσεις καθοριστικής σημασίας του Συμβουλίου της Ευρώπης και των οργάνων του δεν έχουν ακόμα εφαρμοστεί. Το Κοινοβούλιο συνέχισε να μην διαθέτει τα απαραίτητα μέσα για να επιτύχει τη λογοδοσία της κυβέρνησης. Η συνταγματική αρχιτεκτονική εξακολούθησε να συγκεντρώνει εξουσίες στο επίπεδο της Προεδρίας χωρίς να διασφαλίζει την ορθή και αποτελεσματική διάκριση των εξουσιών μεταξύ της εκτελεστικής, της νομοθετικής και της δικαστικής εξουσίας. Ελλείψει αποτελεσματικού μηχανισμού ελέγχων και ισορροπιών, η υποχρέωση λογοδοσίας της εκτελεστικής εξουσίας, την οποία επιτάσσει το δημοκρατικό πολίτευμα, εξακολουθεί να περιορίζεται στις εκλογές.

Παρά την άρση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης τον Ιούλιο του 2018, ορισμένες νομικές διατάξεις που αναθέτουν έκτακτες εξουσίες σε κυβερνητικούς αξιωματούχους και διατηρούν αρκετά από τα περιοριστικά στοιχεία της κατάστασης έκτακτης ανάγκης παρέμειναν σε ισχύ. Η εξεταστική επιτροπή για την κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν έχει ακόμη ολοκληρώσει την εξέταση των υποθέσεων που αφορούν τους δημόσιους υπαλλήλους που απολύθηκαν με νομοθετικά διατάγματα κατά τη διάρκεια του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης. Τον Ιούλιο του 2021 το κοινοβούλιο της Τουρκίας ενέκρινε νομοσχέδιο που παρατείνει τη διάρκεια ορισμένων από τα περιοριστικά στοιχεία της κατάστασης έκτακτης ανάγκης για ένα ακόμη έτος.

Το δικαστικό σώμα συνέχισε να στοχοποιεί συστηματικά μέλη των κομμάτων της αντιπολίτευσης στο Κοινοβούλιο όσον αφορά εικαζόμενα αδικήματα που σχετίζονται με την τρομοκρατία. Το νομικό πλαίσιο για τις εκλογές και τα πολιτικά κόμματα παραμένει προβληματικό. Το εκλογικό όριο μειώθηκε από 10 % σε 7 %. Η Τουρκία δεν έχει ακόμη ανταποκριθεί στις υπόλοιπες συστάσεις του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ και της Επιτροπής της Βενετίας.

Η πίεση που άσκησε η κυβέρνηση του κυβερνώντος συνασπισμού στους δημάρχους που προέρχονταν από κόμματα της αντιπολίτευσης αποδυνάμωσε περαιτέρω την τοπική δημοκρατία. Δήμαρχοι των κομμάτων της αντιπολίτευσης αντιμετώπισαν διοικητικές και δικαστικές έρευνες. Η τοπική δημοκρατία στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας εξακολουθεί να παρεμποδίζεται σοβαρά. Στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας, οι δήμαρχοι που αποπέμφθηκαν με βία εξακολούθησαν να αντικαθίστανται από εντολοδόχους διορισμένους από την κυβέρνηση.

Η κατάσταση στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας παρέμεινε πολύ ανησυχητική. Τον Οκτώβριο του 2021, το Κοινοβούλιο της Τουρκίας παρέτεινε την εντολή του στρατού για την έναρξη διασυνοριακών αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων στη Συρία και το Ιράκ κατά δύο επιπλέον έτη. Η τουρκική κυβέρνηση συνέχισε τις εγχώριες και διασυνοριακές επιχειρήσεις ασφάλειας και τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις στο Ιράκ και στη Συρία. Η κατάσταση ασφάλειας παρέμεινε κρίσιμη στις παραμεθόριες περιοχές με επαναλαμβανόμενες τρομοκρατικές ενέργειες που διαπράχθηκαν από το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), το οποίο παραμένει στον ενωσιακό κατάλογο προσώπων, ομάδων και οντοτήτων που επιδίδονται σε τρομοκρατικές ενέργειες. Η ΕΕ καταδίκασε απερίφραστα τις επιθέσεις του PKK και εξέφρασε την αλληλεγγύη της προς τις οικογένειες των θυμάτων. Η κυβέρνηση έχει νόμιμο δικαίωμα και ευθύνη καταπολέμησης της τρομοκρατίας, αλλά είναι σημαντικό να ενεργεί σύμφωνα με το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες. Τα αντιτρομοκρατικά μέτρα πρέπει να είναι αναλογικά. Δεν υπήρξε καμία εξέλιξη όσον αφορά την επανέναρξη αξιόπιστης πολιτικής ειρηνευτικής διαδικασίας για την επίτευξη βιώσιμης λύσης.

Η σοβαρή οπισθοδρόμηση όσον αφορά ζητήματα της κοινωνίας των πολιτών συνεχίστηκε. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών βρέθηκαν αντιμέτωπες με αυξημένη πίεση και ο χώρος ελεύθερης λειτουργίας τους συνέχισε να μειώνεται, με περιορισμό των ελευθεριών της έκφρασης, του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι. Η εφαρμογή του νόμου για την πρόληψη της χρηματοδότησης της διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής πρόσθεσε περαιτέρω περιορισμούς στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Η πολιτική εποπτεία των δυνάμεων ασφαλείας δεν έχει εδραιωθεί. Η λογοδοσία του στρατού, της αστυνομίας και των υπηρεσιών πληροφοριών παρέμεινε πολύ περιορισμένη. Η κοινοβουλευτική εποπτεία των θεσμών που είναι επιφορτισμένοι με την ασφάλεια πρέπει να ενισχυθεί. Τον Ιούλιο, το Κοινοβούλιο παρέτεινε την ηλικία συνταξιοδότησης του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου από τα 67 στα 72 έτη, επιτρέποντας στον εν ενεργεία Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου να υπηρετήσει ένα επιπλέον έτος, ενώ οι διοικητές της αεροπορίας και του ναυτικού έχουν συνταξιοδοτηθεί.

Η Τουρκία έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας / έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στον τομέα της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης. Κατά την περίοδο αναφοράς δεν επιτεύχθηκε καμία πρόοδος. Η χώρα εξακολουθεί να μην διαθέτει ολοκληρωμένο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για τη δημόσια διοίκηση και τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και η κυβέρνηση δεν έχει ξεκινήσει καμία ολοκληρωμένη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης. Η λογοδοσία της διοίκησης είναι ανεπαρκής και η διαχείριση των ανθρώπινων πόρων της πρέπει να βελτιωθεί. Η χάραξη πολιτικής στερείται τεκμηριωμένων μεθόδων και συμμετοχικών μηχανισμών. Η πολιτικοποίηση της διοίκησης συνεχίστηκε. Η εκπροσώπηση των γυναικών σε διευθυντικές θέσεις της δημόσιας διοίκησης παρέμεινε χαμηλή.

Το δικαστικό σύστημα της Τουρκίας βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο προετοιμασίας. Η σοβαρή οπισθοδρόμηση που παρατηρήθηκε από το 2016 συνεχίστηκε κατά την περίοδο αναφοράς. Συνέχισαν να υφίστανται ανησυχίες, ειδικότερα όσον αφορά τη συστημική έλλειψη ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και την ανοίκεια πίεση που ασκείται στους δικαστές και στους εισαγγελείς. Οι ιδιαίτερες ανησυχίες σχετικά με την τήρηση των διεθνών και ευρωπαϊκών προτύπων από το δικαστικό σύστημα αυξήθηκαν, ιδίως σε σχέση με την άρνηση εφαρμογής αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Συνεχίστηκε η εφαρμογή του σχεδίου δράσης του 2021 για τα ανθρώπινα δικαιώματα και της στρατηγικής του 2019 για τη δικαστική μεταρρύθμιση. Ωστόσο, κανένα από τα δύο έγγραφα δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει σημαντικές ελλείψεις στο τουρκικό δικαστικό σύστημα, καθώς δεν περιλαμβάνουν σχέδιο για σημαντικές βελτιώσεις στη συνολική λειτουργία του δικαστικού συστήματος της χώρας. Μόνο 515 δικαστές ή εισαγγελείς που απολύθηκαν μετά την απόπειρα πραξικοπήματος επανήλθαν στα καθήκοντά τους, παρά το γεγονός ότι αρκετοί αθωώθηκαν. Η έλλειψη αντικειμενικών, αξιοκρατικών, τυποποιημένων και προκαθορισμένων κριτηρίων για την πρόσληψη και την προαγωγή δικαστών και εισαγγελέων εξακολουθεί να αποτελεί πηγή ανησυχίας.

Όσον αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς, η Τουρκία παρέμεινε σε πρώιμο στάδιο προετοιμασίας και δεν σημείωσε καμία πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς. Η χώρα δεν έχει συστήσει φορείς για την καταπολέμηση της διαφθοράς σύμφωνα με τις διεθνείς υποχρεώσεις της. Το νομικό πλαίσιο και η θεσμική αρχιτεκτονική πρέπει να βελτιωθούν ώστε να περιοριστεί η αθέμιτη πολιτική επιρροή στη δίωξη και την εκδίκαση υποθέσεων διαφθοράς. Η υποχρέωση λογοδοσίας και η διαφάνεια των δημόσιων οργανισμών πρέπει να βελτιωθούν. Η απουσία στρατηγικής και σχεδίου δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς αποτελεί ένδειξη της έλλειψης βούλησης για αποφασιστική καταπολέμησή της. Οι περισσότερες συστάσεις της ομάδας κρατών του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά της διαφθοράς (GRECO) δεν έχουν εφαρμοστεί. Γενικά, η διαφθορά είναι εκτεταμένη και εξακολουθεί να προκαλεί ανησυχία.

Η Τουρκία έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, ωστόσο σημείωσε περιορισμένη πρόοδο συνολικά. Η ολοκλήρωση διεθνούς συμφωνίας σχετικά με την ανταλλαγή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μεταξύ της Ευρωπόλ και των τουρκικών αρχών που είναι αρμόδιες για την καταπολέμηση του σοβαρού εγκλήματος και της τρομοκρατίας εξακολουθεί να εκκρεμεί, δεδομένου ότι η τουρκική νομοθεσία για την προστασία των δεδομένων δεν συνάδει ακόμη με το κεκτημένο της ΕΕ. Το νομικό πλαίσιο που διέπει την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας πρέπει να βελτιωθεί σύμφωνα με τις συστάσεις της ομάδας χρηματοοικονομικής δράσης (FATF) και τις συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας σχετικά με τον νόμο για την πρόληψη της χρηματοδότησης της διάδοσης των όπλων μαζικής καταστροφής.

Η επιδείνωση της κατάστασης όσον αφορά τα ανθρώπινα και θεμελιώδη δικαιώματα συνεχίστηκε. Πολλά από τα μέτρα που θεσπίστηκαν κατά τη διάρκεια της κατάστασης έκτακτης ανάγκης παραμένουν σε ισχύ. Το νομικό πλαίσιο περιλαμβάνει γενικές εγγυήσεις για τον σεβασμό των ανθρωπίνων και θεμελιωδών δικαιωμάτων, αλλά η νομοθεσία και η εφαρμογή της δεν έχουν ακόμη εναρμονιστεί με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ). Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης συνέχισε να παρακολουθεί τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου από την Τουρκία. Η συνεχιζόμενη άρνηση της Τουρκίας να εφαρμόσει ορισμένες αποφάσεις του ΕΔΔΑ, ιδίως στις υποθέσεις των Selahattin Demirtaş και Osman Kavala, αποτελεί πηγή σοβαρής ανησυχίας όσον αφορά την τήρηση των διεθνών και ευρωπαϊκών προτύπων από το δικαστικό σύστημα και τη δέσμευση της Τουρκίας να προωθήσει το κράτος δικαίου και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η διαδικασία επί παραβάσει που κίνησε το Συμβούλιο της Ευρώπης κατά της Τουρκίας τον Φεβρουάριο του 2022 για μη εφαρμογή της απόφασης στην υπόθεση Kavala υπήρξε ένα ακόμη ορόσημο της απομάκρυνσης της Τουρκίας από τα πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες που έχει υιοθετήσει ως μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης. Τον Ιούλιο, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η Τουρκία δεν εφάρμοσε την απόφαση του ΕΔΔΑ του 2019 σχετικά με την υπόθεση Kavala.

Το σχέδιο δράσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα που εγκρίθηκε το 2021 συνέχισε να εφαρμόζεται, αλλά δεν εξετάζει κρίσιμα ζητήματα και δεν έχει οδηγήσει σε βελτίωση της συνολικής κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Όσον αφορά την ελευθερία της έκφρασης, συνεχίστηκε η σοβαρή οπισθοδρόμηση που παρατηρήθηκε τα τελευταία χρόνια. Η εφαρμογή της ποινικής νομοθεσίας που αφορά την εθνική ασφάλεια και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας συνέχισε να παραβιάζει την ΕΣΔΑ και άλλα διεθνή πρότυπα και να αποκλίνει από τη νομολογία του ΕΔΔΑ. Τα περιοριστικά μέτρα που εφαρμόζονται από κρατικούς θεσμούς και η αυξανόμενη πίεση με δικαστικά και διοικητικά μέσα συνέχισαν να υπονομεύουν την άσκηση της ελευθερίας της έκφρασης. Συνεχίστηκαν οι ποινικές διώξεις και οι καταδίκες δημοσιογράφων, υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δικηγόρων, συγγραφέων, πολιτικών της αντιπολίτευσης, φοιτητών, καλλιτεχνών και χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Σημειώθηκε περαιτέρω οπισθοδρόμηση στον τομέα της ελευθερίας του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι. Υπήρξαν επαναλαμβανόμενες απαγορεύσεις, δυσανάλογη χρήση βίας και παρεμβάσεις σε ειρηνικές διαδηλώσεις, καθώς και έρευνες, δικαστικές υποθέσεις και διοικητικά πρόστιμα κατά διαδηλωτών με κατηγορίες για δραστηριότητες που σχετίζονται με την τρομοκρατία ή για παραβίαση του νόμου περί διαδηλώσεων και πορειών.

Τα δικαιώματα των πλέον μειονεκτουσών ομάδων και των ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες χρήζουν καλύτερης προστασίας. Οι Ρομά παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό αποκλεισμένοι από επίσημες θέσεις εργασίας και οι συνθήκες διαβίωσής τους επιδεινώθηκαν σοβαρά. Η έμφυλη βία, οι διακρίσεις και η ρητορική μίσους κατά των μειονοτήτων, ιδίως κατά των λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων, τρανς, κουίρ και ίντερσεξ (ΛΟΑΤΚΙ), εξακολουθούν να προκαλούν σοβαρή ανησυχία.

Στον τομέα της πολιτικής για τη μετανάστευση και το άσυλο, η Τουρκία σημείωσε κάποια πρόοδο. Η δήλωση ΕΕ–Τουρκίας παρέμεινε το κύριο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας και η συνεργασία της ΕΕ με την Τουρκία για τη μετανάστευση εντατικοποιήθηκε. Σημειώθηκε κάποια πρόοδος όσον αφορά την περαιτέρω ενίσχυση της ικανότητας επιτήρησης και προστασίας των χερσαίων συνόρων με το Ιράν. Η επιστροφή αντικανονικών μεταναστών από τα ελληνικά νησιά στο πλαίσιο της δήλωσης ΕΕ–Τουρκίας παρέμεινε σε αναστολή, όπως ισχύει από τον Μάρτιο του 2020. Το 2021, οι αφίξεις αντικανονικών μεταναστών αυξήθηκαν στις περισσότερες διαδρομές σε σύγκριση με το 2020. Η αύξηση μπορεί να οφείλεται εν μέρει στην άρση των μέτρων που έλαβαν οι χώρες της περιοχής το 2020 για την ανάσχεση της πανδημίας COVID-19. Παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των αντικανονικών αφίξεων στην Ελλάδα έχει μειωθεί σε σύγκριση με τα προ COVID-19 στοιχεία, οι αντικανονικές αφίξεις στην Ιταλία και στις περιοχές της Κύπρου που τελούν υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης αυξήθηκαν σημαντικά το προηγούμενο έτος και έχουν καθιερωθεί νέες οδοί παράνομης διακίνησης. Η Τουρκία δεν έχει ακόμη εφαρμόσει τις διατάξεις της συμφωνίας επανεισδοχής ΕΕ–Τουρκίας σχετικά με τους υπηκόους τρίτων χωρών, οι οποίες τέθηκαν σε ισχύ τον Οκτώβριο του 2017. Συνολικά, ο αριθμός των παράνομων διελεύσεων των ελληνοτουρκικών συνόρων παρέμεινε σημαντικά χαμηλότερος απ’ ό,τι ήταν πριν από την έγκριση της δήλωσης ΕΕ–Τουρκίας.

Η Τουρκία συνέχισε να καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για τη φιλοξενία και την κάλυψη των αναγκών μιας από τις μεγαλύτερες κοινότητες προσφύγων στον κόσμο. Από το σύνολο του επιχειρησιακού προϋπολογισμού της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες ύψους 6 δισ. EUR, εκταμιεύτηκαν πάνω από 4,7 δισ. EUR έως τον Ιούνιο του 2022. Απαιτούνται αποτελεσματικά μέτρα ένταξης των προσφύγων για την αντιμετώπιση της παρατεταμένης παρουσίας τους στη χώρα. Η πρόσβαση των μεταναστών και των προσφύγων στο σύστημα δημόσιας υγείας θα πρέπει να βελτιωθεί. Δεν εκπληρώθηκαν τα εκκρεμή κριτήρια αξιολόγησης για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων. Η Τουρκία δεν έχει ακόμη ευθυγραμμίσει περαιτέρω τη νομοθεσία της με το κεκτημένο της ΕΕ για την πολιτική θεωρήσεων.

Η μονομερής εξωτερική πολιτική της Τουρκίας συνέχισε να έρχεται σε αντίθεση με τις προτεραιότητες της ΕΕ στο πλαίσιο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), ιδίως λόγω της στρατιωτικής δράσης της στη Συρία και το Ιράκ και της έλλειψης ευθυγράμμισης με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας. Η Τουρκία διατήρησε πολύ χαμηλό ποσοστό ευθυγράμμισης με τη θέση της ΕΕ όσον αφορά την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της τάξης του 7 % (τον Αύγουστο του 2022). Η στρατιωτική στήριξη που παρέχει η Τουρκία στη Λιβύη, μεταξύ άλλων με την ανάπτυξη ξένων μαχητών επιτόπου, καθώς και οι συνεχείς επικρίσεις της και η έλλειψη συνεργασίας με την επιχείρηση IRINI είναι επιζήμιες για την αποτελεσματική συνεισφορά της ΕΕ στην εφαρμογή του εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ, ενώ έχουν οδηγήσει σε αντικρουόμενες προσεγγίσεις για τη Λιβύη. Η Τουρκία παραμένει εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας στη συριακή κρίση και συμμερίζεται με την ΕΕ τον στόχο για μια Συρία που χαρακτηρίζεται από σταθερότητα και ευημερία. Ωστόσο, τα στρατεύματά της διατήρησαν σημαντική παρουσία στην περιοχή και σε άλλα τμήματα της βόρειας Συρίας. Οι ανησυχίες της Τουρκίας για την ασφάλεια που απορρέουν από τη βόρεια Συρία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με πολιτικά και διπλωματικά μέσα και όχι με στρατιωτική δράση, και με πλήρη σεβασμό του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.

Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας αναγνωρίστηκε από την Τουρκία ως εμπόλεμη κατάσταση και η Τουρκία καταδίκασε τη ρωσική επίθεση. Η Τουρκία εφάρμοσε τη σύμβαση του Μοντρέ, σύμφωνα με την οποία η διέλευση πολεμικών πλοίων περιορίζεται σε εκείνα που επιστρέφουν στις βάσεις τους. Οι τουρκικές εταιρείες συνέχισαν να πωλούν στρατιωτικές προμήθειες στην Ουκρανία. Η Τουρκία επιδίωξε να διευκολύνει τις συνομιλίες μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας και να εργαστεί για την αποκλιμάκωση και την κατάπαυση του πυρός. Ανέλαβε επίσης διπλωματική πρωτοβουλία για τη διευκόλυνση της εξαγωγής ουκρανικών σιτηρών. Η συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας στις 22 Ιουλίου στην Κωνσταντινούπολη, με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ και της Τουρκίας, δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τον εποικοδομητικό ρόλο της Τουρκίας, η οποία συμμετέχει επίσης στη διευκόλυνση της εφαρμογής της συμφωνίας. Ωστόσο, η Τουρκία απέφυγε να ευθυγραμμιστεί με τις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας. Η Τουρκία έχει υπογράψει μνημόνιο συμφωνίας για την ανάπτυξη οικονομικών και εμπορικών σχέσεων με τη Ρωσία.

Η βελτιωμένη δυναμική των σχέσεων ΕΕ–Τουρκίας που παρατηρείται από τον Δεκέμβριο του 2020, μετά την αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο, επικράτησε για αρκετούς μήνες πριν από την επανέναρξη των εντάσεων στο Αιγαίο τον Απρίλιο του 2022. Τον Νοέμβριο του 2021, μετά τη δεύτερη επανεξέταση του πλαισίου περιοριστικών μέτρων, το Συμβούλιο παρέτεινε το καθεστώς για ένα ακόμη έτος έως τις 12 Νοεμβρίου 2022. Επί του παρόντος, δύο άτομα υπόκεινται σε κυρώσεις. Ενώ δεν υπήρξαν παράνομες γεωτρήσεις από την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο κατά την περίοδο αναφοράς, οι εντάσεις αυξήθηκαν. Τουρκικά πολεμικά πλοία παρεμπόδισαν παράνομα ερευνητικές δραστηριότητες στην κυπριακή αποκλειστική οικονομική ζώνη. Οι στρατιωτικές ασκήσεις της Τουρκίας στις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου συνεχίστηκαν. Παρά την καταδίκη από τη διεθνή κοινότητα, και ιδίως από την ΕΕ, των μονομερών ενεργειών της Τουρκίας, η Τουρκία συνέχισε τις ενέργειές της για το περαιτέρω άνοιγμα της περίκλειστης πόλης των Βαρωσίων στην Κύπρο.

Η Τουρκία πρέπει να αναλάβει σαφή δέσμευση υπέρ των σχέσεων καλής γειτονίας, των διεθνών συμφωνιών και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών σύμφωνα με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, με προσφυγή, εάν χρειαστεί, στο Διεθνές Δικαστήριο.

Τον Ιούνιο του 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέφρασε βαθιά ανησυχία για τις πρόσφατες επανειλημμένες ενέργειες και δηλώσεις της Τουρκίας. Υπενθύμισε τα προηγούμενα συμπεράσματά του και τη δήλωση του Μαρτίου του 2021 και επανέλαβε ότι η Τουρκία πρέπει να σέβεται την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα όλων των κρατών μελών της ΕΕ. Τόνισε ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναμένει από την Τουρκία να σεβαστεί πλήρως το διεθνές δίκαιο, να αποκλιμακώσει τις εντάσεις προς όφελος της περιφερειακής σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο, να προαγάγει τις σχέσεις καλής γειτονίας με βιώσιμο τρόπο και να σεβαστεί πλήρως το διεθνές δίκαιο. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει επανειλημμένα υπενθυμίσει το στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Επίσης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε εκ νέου την προθυμία του να συνεργαστεί με την Τουρκία σε σταδιακή, αναλογική και αναστρέψιμη βάση σε ορισμένους τομείς κοινού ενδιαφέροντος, υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα τηρήσει τους όρους που έχουν καθοριστεί σε προηγούμενα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, και υπό την προϋπόθεση ότι θα διατηρηθεί η αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο.

Όσον αφορά τα οικονομικά κριτήρια, η τουρκική οικονομία βρίσκεται σε προηγμένο στάδιο, αλλά δεν σημείωσε καμία πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς. Εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες για τη συνέχιση της εύρυθμης λειτουργίας της οικονομίας της αγοράς της Τουρκίας, καθώς παρατηρείται οπισθοδρόμηση σε σημαντικά στοιχεία, όπως η άσκηση της νομισματικής πολιτικής και το θεσμικό και κανονιστικό περιβάλλον. Η οικονομία ανέκαμψε σημαντικά από την κρίση της COVID-19, σημειώνοντας ανάπτυξη κατά 11,4 % το 2021 και κατά περισσότερο από 7 % το πρώτο εξάμηνο του 2022, παρά τις επιπτώσεις της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η υπερβολικά χαλαρή νομισματική πολιτική της χώρας και η έλλειψη αξιοπιστίας στις πολιτικές έχουν αποδυναμώσει τη λίρα και έχουν οδηγήσει τον επίσημο πληθωρισμό σε υψηλό εικοσαετίας άνω του 80 %. Οι υψηλότερες τιμές των εισαγόμενων εμπορευμάτων διεύρυναν τις εξωτερικές ανισορροπίες, οι οποίες εξακολουθούν να αποτελούν σημαντική ευπάθεια σε μια κατάσταση αυξημένης αβεβαιότητας και χαμηλού επιπέδου συναλλαγματικών διαθεσίμων. Η εκτέλεση του προϋπολογισμού υπερέβη τον σχεδιασμό αλλά το δημόσιο χρέος αυξήθηκε και η δημοσιονομική πολιτική δέχεται όλο και περισσότερες πιέσεις, οι οποίες επιβαρύνονται από ανεπιτυχείς προσπάθειες περιορισμού του αυξανόμενου πληθωρισμού και στήριξης του εγχώριου νομίσματος.

Το θεσμικό και κανονιστικό περιβάλλον παραμένει εύθραυστο, ιδίως όσον αφορά την προβλεψιμότητα, τη διαφάνεια και την εφαρμογή των κανονισμών. Ελήφθησαν ορισμένα σημαντικά μέτρα για τη βελτίωση της επίλυσης εμπορικών διαφορών. Παρά τη σταδιακή μείωση, ο άτυπος τομέας εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει σημαντικό μερίδιο της οικονομικής δραστηριότητας. Η κρατική παρέμβαση στους μηχανισμούς καθορισμού των τιμών συνεχίζεται. Όσον αφορά την παροχή κρατικών ενισχύσεων, δεν υφίστανται κατάλληλοι κανόνες για την εφαρμογή, την επιβολή και τη διαφάνεια. Ο τραπεζικός τομέας παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό σταθερός και η κεφαλαιακή επάρκεια υπερβαίνει τις κανονιστικές απαιτήσεις. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μειώθηκαν και η κερδοφορία βελτιώθηκε, αλλά η δολαριοποίηση και οι κίνδυνοι για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα αυξήθηκαν. Η αγορά εργασίας ανέκαμψε από την πανδημία, αλλά εξακολουθούν να υφίστανται βαθιές διαρθρωτικές προκλήσεις, όπως το πολύ σημαντικό χάσμα μεταξύ των φύλων, το υψηλό ποσοστό ανεργίας των νέων και οι μεγάλες περιφερειακές ανισότητες.

Η Τουρκία έχει επιτύχει ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας και έχει σημειώσει περιορισμένη πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς όσον αφορά την ανάπτυξη της ικανότητάς της να αντιμετωπίζει τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις της αγοράς στην ΕΕ. Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά τη βελτίωση της επαγγελματικής κατάρτισης, η αναντιστοιχία μεταξύ του εκπαιδευτικού συστήματος και των αναγκών της αγοράς εργασίας συνεχίζει να υφίσταται. Οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη συνέχισαν να αυξάνονται με πολύ βραδείς ρυθμούς και εξακολούθησαν να υπολείπονται κατά πολύ του στόχου της κυβέρνησης. Η επενδυτική δραστηριότητα επιβραδύνθηκε το δεύτερο εξάμηνο του 2021. Συνεχίστηκε η πρόοδος όσον αφορά τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού και την αύξηση του μεριδίου της ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές. Η επέκταση των πρακτικών όσον αφορά τις απαιτήσεις τοπικού περιεχομένου εγείρει ανησυχίες. Η Τουρκία κατάργησε ορισμένους από τους πρόσθετους δασμούς που είχε επιβάλει κατά παράβαση των δεσμεύσεων στο πλαίσιο της τελωνειακής ένωσης ΕΕ–Τουρκίας. Ωστόσο, οι εκτεταμένες αποκλίσεις από τις υποχρεώσεις της στο πλαίσιο της τελωνειακής ένωσης ΕΕ–Τουρκίας παρεμποδίζουν το διμερές εμπόριο.

Η Τουρκία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων, αλλά δεν σημείωσε καμία πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς και εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλα κενά στην ευθυγράμμισή της με το κεκτημένο της ΕΕ. Η Τουρκία συνέχισε να εφαρμόζει το πλεονέκτημα που εισάγει διακρίσεις σε σχέση με τις εγχώριες τιμές και πρακτικές των αντισταθμιστικών οφελών που ευνοούν το τοπικό περιεχόμενο. Η Τουρκία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στον τομέα των στατιστικών και σημείωσε περιορισμένη πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς. Οι συχνές διαχειριστικές αλλαγές εντός της τουρκικής στατιστικής υπηρεσίας κατά τα τελευταία έτη, μεταξύ άλλων και κατά την περίοδο αναφοράς, υπονόμευσαν σημαντικά την αξιοπιστία του φορέα. Η αξιοπιστία των βασικών οικονομικών δεδομένων έχει τεθεί επανειλημμένα υπό αμφισβήτηση. Η Τουρκία έχει επιτύχει ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά τον δημοσιονομικό έλεγχο, αν και δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος κατά την περίοδο αναφοράς. Το έγγραφο πολιτικής για τον δημόσιο εσωτερικό δημοσιονομικό έλεγχο δεν έχει επικαιροποιηθεί ακόμη και το δίκτυο της υπηρεσίας συντονισμού καταπολέμησης της απάτης (AFCOS) δεν έχει ακόμη αποκατασταθεί.

Όσον αφορά την ικανότητα ανάληψης των υποχρεώσεων που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ, η ευθυγράμμιση της Τουρκίας με το κεκτημένο της ΕΕ εξακολούθησε να είναι πολύ περιορισμένη και συνεχίστηκε σε μάλλον ad hoc βάση.

Η ομάδα για την εσωτερική αγορά είναι καίριας σημασίας για την καλή λειτουργία της τελωνειακής ένωσης ΕΕ–Τουρκίας και την ενσωμάτωση της Τουρκίας στην ενιαία αγορά της ΕΕ. Οι προετοιμασίες στους τομείς της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων και του δικαιώματος εγκατάστασης και της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο, καθώς πολλά επαγγέλματα είναι κλειστά για τους υπηκόους της ΕΕ. Η Τουρκία έχει επιτύχει ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας για την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων. Οι τεχνικοί φραγμοί στο εμπόριο παρέμειναν σε ισχύ. Η Τουρκία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό για την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων, καθώς εξακολουθούν να υφίστανται περιορισμοί στην ξένη ιδιοκτησία και στην κίνηση κεφαλαίων. Η Τουρκία πρέπει να συνεχίσει να αντιμετωπίζει τα εκκρεμή ζητήματα σε σχέση με το οικείο πλαίσιο που διέπει την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.

Η Τουρκία βρίσκεται σε προηγμένο στάδιο στον τομέα του εταιρικού δικαίου και πρέπει να σημειώσει περαιτέρω πρόοδο όσον αφορά την ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ. Έχει επιτύχει καλό επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα της νομοθεσίας περί διανοητικής ιδιοκτησίας, αλλά πρέπει να βελτιώσει την επιβολή της. Η Τουρκία παρουσιάζει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα της πολιτικής ανταγωνισμού. Εξακολουθούν να υφίστανται σοβαρές ανησυχίες όσον αφορά το νομοθετικό πλαίσιο, την ικανότητα επιβολής και τη διαφάνεια στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων. Η Τουρκία έχει επιτύχει ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και σημείωσε κάποια πρόοδο, μεταξύ άλλων με την ανάπτυξη νέων εναλλακτικών χρηματοδοτικών μέσων. Έχει επιτευχθεί ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά τη νομοθετική εναρμόνιση της προστασίας των καταναλωτών και της υγείας και έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος, ιδίως όσον αφορά την ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ και την ενίσχυση της διατομεακής συνεργασίας.

Στο πλαίσιο της ομάδας για την ανταγωνιστικότητα και τη χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, η Τουρκία έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα του ψηφιακού μετασχηματισμού και των ψηφιακών μέσων ενημέρωσης, αν και εξακολουθεί να παρουσιάζει οπισθοδρόμηση. Οι προετοιμασίες της Τουρκίας στον τομέα της επιστήμης και της έρευνας βρίσκονται σε προηγμένο στάδιο και η Τουρκία σημείωσε ικανοποιητική πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς, ιδίως με τη σύναψη της συμφωνίας σύνδεσης για το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» για την περίοδο 2021-2027. Η Τουρκία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό όσον αφορά την εκπαίδευση και τον πολιτισμό και έχει σημειώσει κάποια πρόοδο, ιδίως σχετικά με την επαγγελματική εκπαίδευση, τα εθνικά συστήματα επαγγελματικών προσόντων και τη συμμετοχή της στα προγράμματα της ΕΕ.

Όσον αφορά τα κεφάλαια που σχετίζονται με την οικονομία, η οπισθοδρόμηση συνεχίστηκε στον τομέα της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής, αντανακλώντας την αναποτελεσματική πολιτική για τη διασφάλιση της σταθερότητας των τιμών και τη συγκράτηση των προσδοκιών σχετικά με τον πληθωρισμό. Η κεντρική τράπεζα εξακολουθεί να υφίσταται σημαντικές πολιτικές πιέσεις και η λειτουργική ανεξαρτησία της πρέπει να αποκατασταθεί. Η Τουρκία σημείωσε περιορισμένη πρόοδο όσον αφορά τις επιχειρήσεις και τη βιομηχανική πολιτική, ενώ οι μείζονες προκλήσεις σε σχέση με μέτρα που δεν συνάδουν με τις αρχές της βιομηχανικής πολιτικής της ΕΕ παραμένουν ανεπίλυτες. Κατά την περίοδο αναφοράς δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής και της απασχόλησης, ενώ εξακολουθούν να υφίστανται ανησυχίες σχετικά με τα συνδικαλιστικά δικαιώματα, την έλλειψη πραγματικού κοινωνικού διαλόγου και τα σταθερά επίπεδα άτυπης οικονομικής δραστηριότητας.

Μολονότι η Τουρκία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό όσον αφορά τη φορολογία, δεν σημείωσε καμία πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς και εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη για σαφή στρατηγική, η οποία θα αποφεύγει τις συχνές αλλαγές στους φορολογικούς συντελεστές και θα επιτρέπει την ανταλλαγή φορολογικών πληροφοριών με όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η Τουρκία διατηρεί ικανοποιητικό επίπεδο προετοιμασίας όσον αφορά την τελωνειακή ένωση, αλλά σημείωσε περιορισμένη πρόοδο, ιδίως με την κατάργηση ορισμένων πρόσθετων δασμών που επιβάλλονται στις εισαγωγές προϊόντων καταγωγής τρίτων χωρών. Ωστόσο, οι αποκλίσεις της Τουρκίας από τις υποχρεώσεις της στο πλαίσιο της τελωνειακής ένωσης ΕΕ–Τουρκίας συνεχίζονται, επιφέροντας μεγάλο αριθμό φραγμών στο εμπόριο.

Όσον αφορά την ομάδα για το πράσινο θεματολόγιο και τη βιώσιμη συνδεσιμότητα, η Τουρκία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στον τομέα της πολιτικής μεταφορών. Σημείωσε περιορισμένη πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς, κυρίως σε σχέση με την έγκριση σχεδίου για τη σημαντική αύξηση της χρήσης των σιδηροδρομικών μεταφορών. Η Τουρκία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στον τομέα της ενέργειας και σημείωσε περιορισμένη πρόοδο συνολικά. Συνεχίστηκε η πρόοδος όσον αφορά την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα του φυσικού αερίου και τη νομοθετική εναρμόνιση για την πυρηνική ασφάλεια. Η Τουρκία βρίσκεται σε προηγμένο στάδιο όσον αφορά τα διευρωπαϊκά δίκτυα και έχει σημειώσει κάποια πρόοδο, κυρίως όσον αφορά τα ενεργειακά δίκτυα, χάρη στην ομαλή λειτουργία του αγωγού της Ανατολίας (TANAP). Συνεχίστηκε η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Halkalı-Kapıkule που συνδέει τα βουλγαρικά σύνορα με την Κωνσταντινούπολη. Η Τουρκία έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής, αλλά δεν σημείωσε καμία πρόοδο συνολικά κατά την περίοδο αναφοράς. Η Τουρκία αντιμετωπίζει κρίσιμες περιβαλλοντικές και κλιματικές προκλήσεις, τόσο σε σχέση με τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής όσο και με την προσαρμογή σε αυτήν. Πρέπει να καταρτιστούν και να εφαρμοστούν πιο φιλόδοξες και καλύτερα συντονισμένες πολιτικές για το περιβάλλον και το κλίμα. Η Τουρκία πρέπει ακόμη να ενισχύσει και να υλοποιήσει τη συνεισφορά της στη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και να ολοκληρώσει την ευθυγράμμισή της με το κεκτημένο για τη δράση για το κλίμα.

Όσον αφορά την ομάδα που καλύπτει τους πόρους, τη γεωργία και τη συνοχή, η Τουρκία πέτυχε κάποιο επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα της γεωργίας και της αγροτικής ανάπτυξης. Η οπισθοδρόμηση συνεχίστηκε κατά την περίοδο αναφοράς, καθώς η γεωργική πολιτική της εξακολουθεί να απομακρύνεται από τις κύριες αρχές της κοινής γεωργικής πολιτικής της ΕΕ και η Τουρκία συνέχισε να περιορίζει τις εισαγωγές γεωργικών προϊόντων από την ΕΕ. Η Τουρκία είναι σημαντικός εξαγωγέας τροφίμων προς την ΕΕ και σημείωσε περιορισμένη πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων και της κτηνιατρικής και φυτοϋγειονομικής πολιτικής. Η πλήρης εφαρμογή του κεκτημένου της ΕΕ στον τομέα αυτό απαιτεί σημαντικές περαιτέρω ενέργειες. Η Τουρκία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στον τομέα της αλιείας και συνέχισε να σημειώνει ικανοποιητική πρόοδο, ιδίως όσον αφορά την εφαρμογή της νέας αλιευτικής νομοθεσίας, τη διαχείριση των πόρων και του στόλου, καθώς και την επιθεώρηση και τον έλεγχο. Η Τουρκία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στον τομέα της περιφερειακής πολιτικής και του συντονισμού των διαρθρωτικών μέσων και συνέχισε να σημειώνει κάποια πρόοδο όσον αφορά την επιτάχυνση της απορρόφησης των κονδυλίων του ΜΠΒ II. Η Τουρκία έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα των οικονομικών και δημοσιονομικών διατάξεων, αλλά δεν σημείωσε καμία πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς.

Όσον αφορά την ομάδα για τις εξωτερικές σχέσεις, η Τουρκία έχει προετοιμαστεί σε μέτριο βαθμό στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων και σημείωσε περιορισμένη πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς, ιδίως λόγω της συνεχιζόμενης παρέκκλισης από το κοινό δασμολόγιο. Η απόκλιση από το σύστημα γενικευμένων προτιμήσεων της ΕΕ συνεχίστηκε, κατά παράβαση της τελωνειακής ένωσης ΕΕ–Τουρκίας. Η επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια που παρέχεται από την Τουρκία διοχετεύθηκε σε μεγάλο βαθμό στην ανθρωπιστική στήριξη των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τη Συρία στο έδαφος της Τουρκίας. Η Τουρκία έχει επιτύχει κάποιο επίπεδο προετοιμασίας στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας. Συνολικά, η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας εξακολούθησε να έρχεται σε αντίθεση με τις προτεραιότητες της ΕΕ στο πλαίσιο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ). Η μη ευθυγράμμιση της Τουρκίας με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία λόγω της ελεύθερης κυκλοφορίας προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων αγαθών διπλής χρήσης, στο πλαίσιο της τελωνειακής ένωσης ΕΕ–Τουρκίας. Αυτό δημιουργεί κίνδυνο υπονόμευσης των περιοριστικών μέτρων της ΕΕ. Για να συνεχιστεί η λειτουργία της τελωνειακής ένωσης, τα μέρη πρέπει να τηρούν πλήρως τους ισχύοντες κανόνες και να αποφεύγουν την υπονόμευση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης.

Συνολικά, σε πολλούς τομείς απαιτούνται σημαντικές περαιτέρω ενέργειες για τη νομοθετική ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ. Σε όλους τους τομείς, η εφαρμογή και η επιβολή χρήζουν ουσιαστικής βελτίωσης. Η διασφάλιση της ανεξαρτησίας των ρυθμιστικών αρχών και η ανάπτυξη της διοικητικής ικανότητας είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη περαιτέρω προόδου από την Τουρκία.

Παράρτημα 2. Εφαρμογή του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου (ΟΕΣ) για τα Δυτικά Βαλκάνια

Το 2021 ήταν το πρώτο πλήρες έτος εφαρμογής του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου για τα Δυτικά Βαλκάνια που εγκρίθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2020. Το σχέδιο αποσκοπεί στη στενότερη ολοκλήρωση και τη γεφύρωση του κοινωνικοοικονομικού χάσματος μεταξύ της περιοχής και της ΕΕ, συμβάλλοντας στην πράσινη και ψηφιακή ανάκαμψη μετά την πανδημία COVID-19 και φέρνοντας τα Δυτικά Βαλκάνια πιο κοντά στην κοινή αγορά της ΕΕ. Αποτελεί επίσης το κατάλληλο πλαίσιο για τη στήριξη των Δυτικών Βαλκανίων στην αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και των συνεπειών του ρωσικού πολέμου στην Ουκρανία. Επικεντρώνεται σε εμβληματικές επενδύσεις και πρωτοβουλίες πολιτικής που ανταποκρίνονται στις προτεραιότητες και απαντήσεις πολιτικής της ΕΕ. Στηρίζει τη συνδεσιμότητα εντός της περιοχής και με την ΕΕ στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών και της ψηφιακής οικονομίας. Υποστηρίζει την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα και του ανθρώπινου κεφαλαίου, συμπεριλαμβανομένης της καινοτομίας. Βασίζεται σε δέσμη επιχορηγήσεων της ΕΕ ύψους 9 δισ. EUR και στον μηχανισμό εγγυήσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια με στόχο την προσέλκυση έως και 20 δισ. EUR σε επενδύσεις.

Ο αντίκτυπος αυτών των επενδύσεων στην οικονομία της περιοχής αναμένεται να ενισχυθεί από την απτή πρόοδο στην υλοποίηση του σχεδίου για την κοινή περιφερειακή αγορά και των προγραμμάτων οικονομικών μεταρρυθμίσεων, καθώς και από τη συνεχή πρόοδο στους τομείς του κράτους δικαίου, της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών και της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης.

Η υλοποίηση των προτεραιοτήτων του ΟΕΣ πραγματοποιείται μέσω ενισχυμένης πολιτικής δέσμευσης και διαλόγου πολιτικής σε αυτούς τους τομείς, καθώς και μέσω πιο στοχευμένης χρηματοδοτικής βοήθειας της ΕΕ που παρέχεται μέσω του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ III). Στο πλαίσιο της επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, το ΟΕΣ παρέχει επίσης κατάλληλα εργαλεία για να βοηθήσει την περιοχή να αντιμετωπίσει τον οικονομικό της αντίκτυπο, ιδίως μέσω της προώθησης της ενεργειακής μετάβασης και της διευκόλυνσης της μεγαλύτερης διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας.

Η πρακτική εφαρμογή του σχεδίου ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022 με την έγκριση επιχορηγήσεων επενδύσεων συνολικού ύψους 1,3 δισ. EUR βάσει του πλαισίου επενδύσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια (WBIF), με στόχο τη χρηματοδότηση 24 εμβληματικών επενδυτικών έργων συνολικής επενδυτικής αξίας 3,3 δισ. EUR 6 . Το ποσό αυτό προστίθεται στην αναπλήρωση κατά 100 εκατ. EUR του περιφερειακού προγράμματος ενεργειακής απόδοσης (REEP+) κατά τα επόμενα έτη για την επέκταση του «κύματος ανακαινίσεων της ΕΕ» στα Δυτικά Βαλκάνια. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης τη συνεισφορά της ΕΕ ύψους 560 εκατ. EUR κατά τη διάρκεια της επταετούς περιόδου στα προγράμματα IPARD για την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο και τη Σερβία. Τα εν λόγω προγράμματα στηρίζουν τις γεωργικές επιχειρήσεις και τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην πράσινη και ψηφιακή μετάβασή τους και στην εφαρμογή πιο βιώσιμων μοντέλων παραγωγής τροφίμων στο πλαίσιο του ΟΕΣ. Ο ΜΠΒ III συμβάλλει στην εφαρμογή του ΟΕΣ με διμερή και περιφερειακά προγράμματα με όλες τις οικονομίες των Δυτικών Βαλκανίων.

Η συνδεσιμότητα στον τομέα των μεταφορών επικεντρώνεται τόσο στην ανάπτυξη των αναγκαίων υποδομών για τις οδικές, σιδηροδρομικές και πλωτές μεταφορές σύμφωνα με τις προτεραιότητες των διευρωπαϊκών δικτύων όσο και στην αναβάθμιση και τον οικολογικό προσανατολισμό των υφιστάμενων υποδομών ώστε να συμβάλουν σε λύσεις έξυπνης κινητικότητας σύμφωνα με το πράσινο θεματολόγιο. Η προτεραιότητα υλοποιείται μέσω των εμβληματικών πρωτοβουλιών 1, 2 και 3 του ΟΕΣ, εστιάζοντας αντίστοιχα στη σύνδεση Βορρά και Νότου, Ανατολής και Δύσης, καθώς και στη σύνδεση των παράκτιων περιοχών.

Κατά την περίοδο αναφοράς, συνεχίστηκαν οι εργασίες για όλα τα επενδυτικά έργα συνδεσιμότητας που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο του θεματολογίου συνδεσιμότητας κατά τα προηγούμενα έτη, καθώς αρκετά έργα ολοκληρώθηκαν, ιδίως κατά μήκος του οδικού διαδρόμου της Μεσογείου και του σιδηροδρομικού διαδρόμου Ανατολής-Ανατολικής Μεσογείου, καθώς και δύο διασυνοριακές γέφυρες (Svilaj και Gradiška). Το επιχειρησιακό συμβούλιο του WBIF ενέκρινε επίσης χρηματοδότηση για 13 νέα επενδυτικά έργα στον τομέα των υποδομών μεταφορών με χρηματοδότηση από την ΕΕ που υπερβαίνει το 1 δισ. EUR.

Σημαντικό ορόσημο για την περιοχή ήταν η έγκριση των πέντε τομεακών σχεδίων δράσης (σιδηροδρομικές και οδικές μεταφορές, οδική ασφάλεια, διευκόλυνση των μεταφορών, πλωτές μεταφορές και πολυτροπικότητα) και της στρατηγικής για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα για τα Δυτικά Βαλκάνια, τα οποία καταρτίστηκαν σε συντονισμό με τη Μόνιμη Γραμματεία της Συνθήκης για την ίδρυση Κοινότητας Μεταφορών. Το πενταετές κυλιόμενο πρόγραμμα εργασίας που εγκρίθηκε από τους έξι εταίρους χρησιμεύει ως πρόσθετο εργαλείο σχεδιασμού για τα μέτρα μεταρρυθμίσεων και τις επενδύσεις σε υποδομές στα οποία η περιοχή πρέπει να δώσει προτεραιότητα κατά τα επόμενα έτη.

Η Επιτροπή, από κοινού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ), αναπτύσσει το πρόγραμμα ασφαλών και βιώσιμων μεταφορών ύψους 80 εκατ. EUR για τη στήριξη λύσεων έξυπνης και βιώσιμης κινητικότητας μέσω της απανθρακοποίησης και της ψηφιοποίησης. Θα παρασχεθεί στήριξη για έργα που αφορούν, για παράδειγμα, τη βελτίωση της ασφάλειας σε ισόπεδες διαβάσεις, τον εκσυγχρονισμό επιλεγμένων συνοριακών σημείων διέλευσης, τη βελτίωση οδικών τμημάτων υψηλού κινδύνου, την ανάπτυξη ευφυών συστημάτων μεταφορών και υποδομές εναλλακτικών καυσίμων, καθώς και για μέτρα που συνδέονται με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, την προστασία της βιοποικιλότητας και τη μείωση της ρύπανσης.

Μετά την επιτυχή δημιουργία των «πράσινων λωρίδων» στην περιοχή κατά την πανδημία COVID-19, βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες για την πιλοτική εφαρμογή πράσινων λωρίδων και μεταξύ των Δυτικών Βαλκανίων και της ΕΕ στο πλαίσιο των μέτρων διευκόλυνσης των μεταφορών. Στην πράξη, οι πράσινες λωρίδες οδηγούν σε μείωση του χρόνου αναμονής στα σημεία διέλευσης, απλούστευση των επιθεωρήσεων και μείωση των διατυπώσεων και του κόστους. Στις 7 Ιουλίου 2022 υπεγράφη μνημόνιο συμφωνίας για τη δημιουργία λειτουργικής πράσινης λωρίδας μεταξύ Βόρειας Μακεδονίας και Ελλάδας.

Βρίσκονται επίσης σε εξέλιξη εργασίες για την αναδιαμόρφωση του δικτύου ΔΕΔ-Μ στα Δυτικά Βαλκάνια, οι οποίες αναμένεται να ολοκληρωθούν στα τέλη του 2022, με σκοπό την επικαιροποίηση του καταλόγου των κεντρικών και εκτεταμένων δικτύων μεταφορών.

Όσον αφορά τις χρηματοδοτικές δεσμεύσεις στο πλαίσιο διμερών και πολυκρατικών προγραμμάτων του ΜΠΒ για το 2021, δεσμεύτηκαν συνολικά 350 εκατ. EUR για τις μεταφορές και την έξυπνη κινητικότητα.

Η ενεργειακή συνδεσιμότητα και μετάβαση υποστηρίζονται από τρεις εμβληματικές πρωτοβουλίες, οι οποίες αφορούν επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το «κύμα ανακαινίσεων» σχετικά με την ενεργειακή απόδοση και τη διευκόλυνση της μετάβασης από τον άνθρακα. Η ενεργειακή ασφάλεια και η διαφοροποίηση του εφοδιασμού υποστηρίζονται επίσης στο πλαίσιο του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία.

Κατά την περίοδο αναφοράς, έξι έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εγκρίθηκαν για χρηματοδότηση στο πλαίσιο του WBIF, μεταξύ των οποίων η αποκατάσταση του υδροηλεκτρικού σταθμού Fierza στην Αλβανία, τρία έργα ηλιακών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής στη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία και ένα έργο έξυπνης μέτρησης στο σύστημα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας στη Σερβία. Επίσης, διατέθηκε χρηματοδότηση για την κατασκευή τμήματος του διαβαλκανικού διαδρόμου ηλεκτρικής ενέργειας.

Για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης και για τη στήριξη της προόδου στην ανακαίνιση δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, η Επιτροπή έχει αναπληρώσει το περιφερειακό πρόγραμμα ενεργειακής απόδοσης κατά 100 εκατ. EUR, με την υπογραφή συμφωνίας εφαρμογής με την ΕΤΑΑ και την τράπεζα Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW) έως το τέλος του 2022. Η χρηματοδότηση ειδικού μηχανισμού εγγυήσεων για έργα που σχετίζονται κυρίως με την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ύψους 45 εκατ. EUR έλαβε τη θετική γνώμη του επιχειρησιακού συμβουλίου του WBIF τον Απρίλιο του 2022.

Σύμφωνα με τη Συνθήκη για την ίδρυση της Ενεργειακής Κοινότητας, έως το τέλος του 2022 τα Δυτικά Βαλκάνια θα πρέπει να δεσμευτούν για την επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης έως το 2030. Για τον σκοπό αυτό και με βάση αυτές τις δεσμεύσεις, θα αναπτύξουν στη συνέχεια στρατηγικές με τη μορφή επιμέρους ολοκληρωμένων σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα. Η μετάβαση από τον άνθρακα στην περιοχή, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα, θα αποτελέσει μείζονα κοινωνικοοικονομική πρόκληση. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή στηρίζει τη δημιουργία και τη λειτουργία πλατφόρμας συνεργασίας για τις περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα σε μετάβαση στα Δυτικά Βαλκάνια και την Ουκρανία, η οποία αναπαράγει παρόμοια πρωτοβουλία της ΕΕ. Έχει ήδη πραγματοποιηθεί σειρά διμερών ανταλλαγών με τις περιφέρειες της ΕΕ, ενώ έχουν προγραμματιστεί περισσότερες. Διάσκεψη ολομέλειας της πλατφόρμας έχει προγραμματιστεί για τα τέλη του 2022.

Όσον αφορά τις χρηματοδοτικές δεσμεύσεις στο πλαίσιο του προγραμματισμού για το 2021 του ΜΠΒ, η Επιτροπή έχει δεσμεύσει 114 εκατ. EUR για έργα καθαρής ενέργειας τόσο σε περιφερειακό όσο και σε διμερές επίπεδο.

Η ψηφιακή μετάβαση στηρίζει την περιοχή στον ψηφιακό μετασχηματισμό της μέσω τεχνικής βοήθειας και επενδύσεων. Επικεντρώνεται στις κανονιστικές μεταρρυθμίσεις που ευνοούν την ανάπτυξη αγοράς ψηφιακών υπηρεσιών και στην προώθηση των επενδύσεων σε καινοτόμες ψηφιακές λύσεις και ψηφιακές υποδομές. Όσον αφορά την τελευταία πτυχή, η προτεραιότητα υποστηρίζεται από την εμβληματική πρωτοβουλία 8 «Ψηφιακές υποδομές» του ΟΕΣ.

Όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις του νομικού πλαισίου, η Επιτροπή διατηρεί ετήσιο διάλογο επί κανονιστικών θεμάτων με την περιοχή σχετικά με την ψηφιακή πολιτική και στηρίζει τις ετήσιες ψηφιακές συνόδους κορυφής υψηλού επιπέδου των Δυτικών Βαλκανίων. Οι έξι οικονομίες έχουν υπογράψει τη διακήρυξη για το μέλλον του Διαδικτύου της 28ης Απριλίου 2022 7 . Η διακήρυξη, που έχει υπογραφεί από περισσότερους από 60 διεθνείς εταίρους μέχρι σήμερα, παρουσιάζει το όραμα και τις αρχές ενός αξιόπιστου διαδικτύου. Η περιοχή συμμετέχει επίσης πλήρως στις εργασίες του Φορέα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών για τις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες. Η Επιτροπή, από κοινού με το Συμβούλιο Περιφερειακής Συνεργασίας, διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη διασφάλιση της περιφερειακής συμφωνίας περιαγωγής, η οποία οδήγησε σε ένα σύστημα περιαγωγής με χρέωση εσωτερικού στην περιοχή από την 1η Ιουλίου 2021. Μετά την κατάρτιση χάρτη πορείας για τη σταδιακή μείωση των τελών περιαγωγής μεταξύ της περιοχής και της ΕΕ το 2021, βρίσκονται επί του παρόντος σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις με τους φορείς τηλεπικοινωνιών των Δυτικών Βαλκανίων και της ΕΕ για την οικειοθελή μείωση των εν λόγω τελών, με πιθανή πρώτη μείωση από το 2023.

Παράλληλα, η ΕΕ προωθεί την ανάπτυξη νέων ψηφιακών λύσεων σε διάφορες πτυχές της οικονομίας των Δυτικών Βαλκανίων, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών, της ενέργειας, της εφοδιαστικής, της δημόσιας διοίκησης, του εμπορίου κ.λπ. Μια σημαντική πρωτοβουλία για την προώθηση των λύσεων αυτών είναι ο ετήσιος διαγωνισμός Balkathon, ο οποίος βραβεύει καινοτόμα έργα ψηφιακής μετάβασης. Η ΕΕ στηρίζει επίσης την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων μεταξύ των κοινωνιών της περιοχής. Επί του παρόντος ολοκληρώνεται μια αξιολόγηση του χάσματος ψηφιακών δεξιοτήτων για τις έξι οικονομίες.

Το WBIF υποστηρίζει μια σειρά μελετών σκοπιμότητας και επενδύσεων στον ψηφιακό τομέα. Τον Φεβρουάριο του 2022 ολοκληρώθηκε μελέτη σκοπιμότητας σχετικά με την ευρυζωνική ανάπτυξη στο Μαυροβούνιο, ενώ δρομολογήθηκαν δύο νέα έργα: επενδυτική επιχορήγηση στη Σερβία για την ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων στις αγροτικές περιοχές και επιχορήγηση τεχνικής βοήθειας στην Αλβανία για μελέτη σκοπιμότητας σχετικά με την καθιέρωση υπολογιστικής υψηλών επιδόσεων για τα δεδομένα κρατικών οργανισμών.

Η κυβερνοασφάλεια παραμένει σημαντικό στοιχείο του ΟΕΣ. Έχει ολοκληρωθεί η αξιολόγηση των αναγκών στον τομέα της κυβερνοασφάλειας για την περιοχή και πραγματοποιείται σειρά εκδηλώσεων τεχνικής βοήθειας στο πλαίσιο του μέσου TAIEX, με σκοπό την ανάπτυξη ετοιμότητας για κυβερνοπεριστατικά. Για τον σκοπό αυτό εξετάζονται περαιτέρω κονδύλια στο πλαίσιο διαφόρων μέσων της Επιτροπής.

Συνολικά, στο πλαίσιο διμερών και πολυκρατικών προγραμμάτων του ΜΠΒ για το 2021, η Επιτροπή δέσμευσε πάνω από 50 εκατ. EUR για έργα ψηφιακής μετάβασης, τα οποία αναμένεται να μοχλεύσουν σημαντικές επενδύσεις από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και ιδιωτικές πηγές.

Οι προτεραιότητες του ΟΕΣ για τις μεταφορές, την ενέργεια και τον ψηφιακό τομέα υποστηρίζονται επίσης από το πράσινο θεματολόγιο για τα Δυτικά Βαλκάνια 8 . Αυτό θεσπίστηκε από κοινού με το ΟΕΣ και εγκρίθηκε από τους ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων μέσω της δήλωσης της Σόφιας για το πράσινο θεματολόγιο τον Νοέμβριο του 2020. Το αποτελούμενο από πέντε πυλώνες θεματολόγιο βασίζεται σε κανονιστικές μεταρρυθμίσεις στην περιοχή με στόχο την ευθυγράμμισή της με τις φιλοδοξίες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και σε επενδύσεις που σχετίζονται με τη διαχείριση αποβλήτων και λυμάτων, την ενεργειακή μετάβαση και τις βιώσιμες μεταφορές. Η εφαρμογή του θεματολογίου υποστηρίζεται από τις πρώτες επτά από τις δέκα εμβληματικές πρωτοβουλίες του ΟΕΣ που σχετίζονται με τις μεταφορές, την ενεργειακή μετάβαση και τη διαχείριση αποβλήτων και λυμάτων.

Κατά την περίοδο αναφοράς, η περιοχή, με τη συνδρομή του Συμβουλίου Περιφερειακής Συνεργασίας, εκπόνησε λεπτομερές σχέδιο δράσης για την εφαρμογή της ημερήσιας διάταξης, το οποίο εγκρίθηκε από τους ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων κατά τη σύνοδο κορυφής στο Brdo τον Οκτώβριο του 2021. Ενώ το Συμβούλιο Περιφερειακής Συνεργασίας διατηρεί καθοριστικό ρόλο στον συντονισμό των περιφερειακών πρωτοβουλιών στο πλαίσιο του πράσινου θεματολογίου, η Επιτροπή ολοκλήρωσε επίσης ένα περιφερειακό πρόγραμμα EU4Green ύψους 11 εκατ. EUR με τον Οργανισμό Περιβάλλοντος της Αυστρίας για να βοηθήσει κάθε εταίρο στην περιοχή να εργαστεί για τις δικές του στρατηγικές και μεταρρυθμίσεις. Το πρόγραμμα ξεκίνησε στις αρχές του 2022.

Στη δέσμη επενδύσεων του WBIF του Φεβρουαρίου του 2022, η Επιτροπή ενέκρινε τη χρηματοδότηση δύο έργων, τα οποία συνδέονται άμεσα με το θεματολόγιο, όσον αφορά τις μονάδες επεξεργασίας λυμάτων στην Ποντγκόριτσα και στα Σκόπια (πέραν των πέντε έργων ενεργειακής μετάβασης που εξετάζονται κατωτέρω). Τα έργα αυτά σηματοδοτούν την έναρξη της υλοποίησης της εμβληματικής πρωτοβουλίας 7 «Διαχείριση αποβλήτων και λυμάτων» του ΟΕΣ.

Επί του παρόντος βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες για τη χαρτογράφηση όλων των προγραμματισμένων και εν εξελίξει παρεμβάσεων που σχετίζονται με το πράσινο θεματολόγιο στην περιοχή, καθώς και για την ανάπτυξη εργαλείου παρακολούθησης για την εφαρμογή του. Η προετοιμασία περιφερειακών μέσων για τις πράσινες υποδομές και για την πρόληψη της ρύπανσης από πλαστικά και των θαλάσσιων απορριμμάτων είναι επίσης υπό εξέταση. Προς τα τέλη του 2022, οι εταίροι θα κληθούν να δηλώσουν τους στόχους τους για απανθρακοποίηση στο πλαίσιο της Ενεργειακής Κοινότητας και, στη συνέχεια, να τους αποτυπώσουν στα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα.

Όσον αφορά τις χρηματοδοτικές δεσμεύσεις στο πλαίσιο του προγραμματισμού για το 2021 του ΜΠΒ III, δεσμεύτηκαν συνολικά 165 εκατ. EUR για τη στήριξη της εφαρμογής του πράσινου θεματολογίου σε διμερή και πολυκρατικά έργα.

Η στήριξη του ιδιωτικού τομέα υλοποιείται μέσω της εμβληματικής πρωτοβουλίας 9 του ΟΕΣ, η οποία εστιάζει σε στοχευμένη χρηματοδότηση μέσω ειδικού μηχανισμού εγγυήσεων υπέρ των ΜΜΕ, ώστε να ξεκινήσουν, να καινοτομήσουν και να καταστούν ανταγωνιστικές. Παρόμοια στήριξη παρέχεται επίσης στον αγροτικό τομέα στο πλαίσιο του μέσου IPARD.

Η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για την ανάπτυξη και τη μεγέθυνση του ιδιωτικού τομέα, ιδίως των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, βρίσκεται στο επίκεντρο του διαλόγου οικονομικής πολιτικής που διεξάγεται ετησίως με τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων μέσω των προγραμμάτων οικονομικών μεταρρυθμίσεων και των συνακόλουθων συστάσεων οικονομικής πολιτικής. Η διαδικασία επικαιροποιήθηκε κατά την περίοδο αναφοράς ώστε να αντικατοπτρίζει καλύτερα τις προτεραιότητες του ΟΕΣ, καθώς και τις προκλήσεις μετά την κρίση COVID-19 και τον αντίκτυπο των πρόσφατων γεωπολιτικών γεγονότων. Ο διάλογος πολιτικής ενημερώνεται επίσης μέσω δημοσίευσης του δείκτη πολιτικής για τις ΜΜΕ του ΟΟΣΑ, η οποία χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ το 2022.

Η στήριξη προς τον ιδιωτικό τομέα, ιδίως με στόχο την προώθηση της καινοτομίας και την ενίσχυση της διττής πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, παρέχεται μέσω ειδικών καθεστώτων εγγυήσεων που εκπονήθηκαν το 2021/2022 ως συνέχεια της οικονομικής ύφεσης που προκλήθηκε από τις επιπτώσεις της νόσου COVID-19. Το Growth4All και ο μηχανισμός επιμερισμού των γεωργικών κινδύνων αποτελούν δύο παραδείγματα τέτοιων εγγυήσεων. Επιπλέον, η Επιτροπή ενέκρινε δέσμη 40 εκατ. EUR συνδυαστικής χρηματοδότησης για καινοτόμα έργα του ιδιωτικού τομέα σε τομείς όπως η πράσινη μετάβαση και η κοινωνική ένταξη.

Η Επιτροπή υποστηρίζει επίσης τη λειτουργία του Επενδυτικού Φόρουμ Επιμελητηρίων των έξι κρατών των Δυτικών Βαλκανίων για την προώθηση των οικονομικών συμφερόντων της περιοχής εντός και εκτός των Δυτικών Βαλκανίων. Ειδικότερα, χρηματοδοτεί το νέο περιφερειακό πρόγραμμα ανάπτυξης για προμηθευτές, το οποίο αποσκοπεί στη διευκόλυνση της δημιουργίας δεσμών/ευκαιριών για τους εγχώριους προμηθευτές.

Τέλος, η Επιτροπή προετοιμάζεται για τη δρομολόγηση της εγγύησης για τα Δυτικά Βαλκάνια στο πλαίσιο του ευρύτερου Ευρωπαϊκού Ταμείου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΕΤΒΑ+). Η εγγύηση θα στηρίξει τα ιδρύματα που χορηγούν δάνεια στον ιδιωτικό τομέα της περιοχής στους τομείς της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης και της κλιματικής αλλαγής. Το μέσο αυτό αναμένεται να μοχλεύσει έως και 20 δισ. EUR σε επενδύσεις στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων για να τονώσει την οικονομική της ανάπτυξη.

Όσον αφορά τον προγραμματισμό για το 2021 του ΜΠΒ, η Επιτροπή έχει δεσμεύσει σχεδόν 148 εκατ. EUR για τη στήριξη της ανάπτυξης του ιδιωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένων των γεωργικών επιχειρήσεων στα Δυτικά Βαλκάνια.

Το ΟΕΣ στηρίζει επίσης την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου και της καινοτομίας στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της νεολαίας, της εκπαίδευσης και της υιοθέτησης της καινοτομίας. Κατά την υπουργική σύνοδο του Brdo στις 8 Ιουλίου 2021, οι υπουργοί και οι εκπρόσωποι που είναι αρμόδιοι για την απασχόληση και τις κοινωνικές υποθέσεις της περιοχής ενέκριναν δήλωση με την οποία δεσμεύονται ότι οι οικονομίες τους τηρούν τις αρχές του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και υλοποιούν την εμβληματική πρωτοβουλία «Εγγυήσεις για τη νεολαία» του ΟΕΣ. Τον Οκτώβριο του 2021, η σύνοδος κορυφής ΕΕ–Δυτικών Βαλκανίων εγκαινίασε ολοκληρωμένο θεματολόγιο για τα Δυτικά Βαλκάνια σχετικά με την καινοτομία, την έρευνα, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τη νεολαία και τον αθλητισμό, ενώ, τον Ιούνιο του 2022, η σύνοδος των ηγετών αποτέλεσε ευκαιρία για τον απολογισμό των διαφόρων δράσεων που απευθύνονται στους νέους.

Οι Εγγυήσεις για τη νεολαία εφαρμόζονται στην ΕΕ από το 2014 και ενισχύθηκαν από το 2020. Σήμερα, ως εμβληματική πρωτοβουλία του ΟΕΣ, οι Εγγυήσεις για τη νεολαία στα Δυτικά Βαλκάνια αποτελούν πρόγραμμα ενεργοποίησης που διασφαλίζει ότι οι νέοι στα Δυτικά Βαλκάνια λαμβάνουν ποιοτική προσφορά απασχόλησης, συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία ή κατάρτιση εντός ορισμένης περιόδου αφότου καθίστανται άνεργοι ή εξέρχονται από την επίσημη εκπαίδευση. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένων οργανώσεων νέων και κοινωνικών εταίρων. Η Επιτροπή έχει δημιουργήσει μηχανισμό τεχνικής συνδρομής σε συνεργασία με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας και το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης για τη στήριξη των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων στην προσπάθεια αυτή. Οι Εγγυήσεις για τη νεολαία έχουν τη δυνατότητα να τονώσουν τη μεταρρύθμιση των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης των οικονομιών των Δυτικών Βαλκανίων και να μειώσουν τη φυγή επιστημόνων στο εξωτερικό που βιώνει η περιοχή. Οι Εγγυήσεις για τη νεολαία απαιτούν μεταρρυθμίσεις και ανάπτυξη ικανοτήτων σε διάφορους τομείς, από την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση έως την απασχόληση, τις υπηρεσίες εργασίας και την κοινωνική προστασία. Όλοι οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων, εκτός από τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη (όπου οι εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη), έχουν θεσπίσει μηχανισμούς συντονισμού για τις Εγγυήσεις για τη νεολαία, βρίσκονται στη διαδικασία εκπόνησης λεπτομερών σχεδίων εφαρμογής, ενώ ορισμένοι έχουν ήδη αρχίσει να τα θέτουν σε εφαρμογή.

Στον τομέα της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, διενεργείται λεπτομερής διάγνωση του τομέα της εκπαίδευσης και δύο χώρες (Σερβία και Βόρεια Μακεδονία) συνδέονται με το Erasmus+, ενώ η διαδικασία σύνδεσης των υπόλοιπων εταίρων βρίσκεται σε εξέλιξη. Η περιοχή συνδέεται πλέον πλήρως με το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη», αν και απαιτούνται προσπάθειες για την ευθυγράμμιση με την οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων. Με το 2022 να έχει εξαγγελθεί ως Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας, τα Δυτικά Βαλκάνια συμμετέχουν σε διάφορες εκδηλώσεις και πρωτοβουλίες της ΕΕ, ενώ τα Τίρανα βρίσκονται στο επίκεντρο ως η Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Νεολαίας 2022.

Όσον αφορά το κοινωνικό θεματολόγιο, έχει ολοκληρωθεί διεξοδική ανάλυση της κατάστασης της κοινωνικής προστασίας στην περιοχή, με τα συμπεράσματα να τροφοδοτούν τις κατευθύνσεις πολιτικής για τα οικονομικά προγράμματα και τα προγράμματα μεταρρυθμίσεων. Το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κοινωνική οικονομία του 2021 προσαρμόζεται ως παράλληλη πρωτοβουλία που θα δρομολογηθεί και στα Δυτικά Βαλκάνια. Πέντε από τους εταίρους στην περιοχή (όλοι εκτός από το Κόσοβο) έχουν επίσης εγκρίνει νέες στρατηγικές και σχέδια δράσης για τους Ρομά προκειμένου να ευθυγραμμιστούν με το πλαίσιο της ΕΕ για την περίοδο 2020-2030. Από το 2022, ο μηχανισμός τεχνικής βοήθειας SOCIEUX+, ο οποίος ειδικεύεται στην απασχόληση και την κοινωνική προστασία, θα είναι διαθέσιμος για τα Δυτικά Βαλκάνια. Θα στηρίξει τους δημόσιους φορείς σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και θα ενισχύσει τις θεσμικές και ατομικές ικανότητες μέσω ανταλλαγών με ομοτίμους από τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Η συνδρομή της ΕΕ στον τομέα αυτό περιλαμβάνει επίσης στενή συνεργασία με τα Δυτικά Βαλκάνια στον τομέα της υγείας, ιδίως στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19 και της δωρεάς εμβολίων (περίπου 6,5 εκατομμύρια δόσεις δωρίστηκαν ή μεταπωλήθηκαν από τα κράτη μέλη της ΕΕ στην περιοχή), και αυξημένη στήριξη από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC). Η περιοχή εξακολουθεί να συνδέεται στενά με το έργο της επιτροπής υγειονομικής ασφάλειας της ΕΕ και του ECDC και έχει πρόσβαση στην κοινή προμήθεια ιατρικών εφοδίων. Η ΕΕ χρηματοδοτεί ένα έργο ανθεκτικότητας στις κρίσεις στον τομέα της υγείας στα Δυτικά Βαλκάνια, το οποίο υλοποιείται με τη βοήθεια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, και ένα νέο επενδυτικό έργο εγκρίθηκε στο πλαίσιο του WBIF για την επέκταση του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Παίδων στο Βελιγράδι.

Το κύριο μέσο υλοποίησης του θεματολογίου καινοτομίας είναι το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», στο οποίο συμμετέχουν πλέον και οι έξι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων. Η περιοχή έχει επίσης πρόσβαση στον μηχανισμό πολιτικής για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη και ενθαρρύνεται ενεργά να συμμετάσχει σε ερευνητικές πρωτοβουλίες της ΕΕ, όπως η ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας (COST) και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τον Συντονισμό της Έρευνας (EUREKA). Η Σερβία και το Μαυροβούνιο έχουν πλέον εγκρίνει στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης, ενώ οι άλλοι εταίροι λαμβάνουν τεχνική βοήθεια από την ΕΕ για την οριστικοποίηση (Βόρεια Μακεδονία) ή την ανάπτυξη τέτοιων στρατηγικών (Αλβανία, Κόσοβο και Βοσνία και Ερζεγοβίνη). Το Ταμείο Οικονομικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας των Δυτικών Βαλκανίων έχει παράσχει μέχρι στιγμής τεχνική βοήθεια για έως και 50 έργα στο πλαίσιο του προγράμματος εξακρίβωσης της δυνατότητας υλοποίησης, ενώ επί του παρόντος τελεί υπό αξιολόγηση νέα πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος.

Τέλος, η ΕΕ προτίθεται να συνδέσει πλήρως τα Δυτικά Βαλκάνια με την πρωτοβουλία για το Νέο Ευρωπαϊκό Μπάουχαους, με την προώθηση της καινοτομίας, της βιωσιμότητας, της ένταξης και της αισθητικής σε έργα υποδομής και άλλα έργα, ιδίως σε σχέση με την υλοποίηση του πράσινου θεματολογίου. Πρόθεση είναι να επεκταθεί το ετήσιο βραβείο Μπάουχαους που προβλέπεται στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας στα Δυτικά Βαλκάνια από το 2023.

Οι δεσμεύσεις του ΜΠΒ για το 2021 στο πλαίσιο διμερών και πολυκρατικών προγραμμάτων στον τομέα της ανάπτυξης του ανθρώπινου κεφαλαίου και της καινοτομίας ανέρχονται σε 62 εκατ. EUR.

Αυτές οι έξι προτεραιότητες στηρίζονται —και ο αντίκτυπός τους ενισχύεται— από τη δέσμευση της περιοχής (και τη στήριξη της ΕΕ) για τη δημιουργία κοινής περιφερειακής αγοράς στα Δυτικά Βαλκάνια 9 , με βάση τις τέσσερις ελευθερίες που αφορούν την κυκλοφορία. Όλα τα μέρη πρέπει να διαδραματίσουν εποικοδομητικό ρόλο στην προώθηση της πρωτοβουλίας για την περιφερειακή αγορά. Η επιτυχία του οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου εξαρτάται επίσης από την πρόοδο όλων των εταίρων στην καθιέρωση βέλτιστων πρακτικών όσον αφορά το κράτος δικαίου, τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και των επενδύσεων, καθώς και την προώθηση επαγγελματικής και αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης. Η πρόοδος και στις δύο αυτές πτυχές εξετάζεται στις αντίστοιχες ενότητες της παρούσας ανακοίνωσης.

   

Παράρτημα 3 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (στις 1.9.2022)
Δημογραφία		Σημείωση	Μαυροβούνιο		Βόρεια Μακεδονία		Αλβανία		Σερβία		Τουρκία		Βοσνία και  Ερζεγοβίνη		Κόσοβο*				ΕΕ-27
			2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019		2020		2019		2020
Συνολικός πληθυσμός (σε χιλιάδες)			622 s	622 s	2 077 s	2 076 s	2 862 s	2 846 s	6 964 s	6 927 s	82 004 s	83 155 s	3 492 ps	:	1 796 s		1 782 s		446 559 s		447 485 s
Μερίδιο 15-64 επί του συνολικού πληθυσμού (%)			66,9 s	66,5 s	69,6 s	69,3 s	68,7 s	68,4 s	65,3 s	64,8 s	67,8 s	67,8 s	:	:	67,1 s		67,1 s		64,6 beps		64,3 eps
Ακαθάριστο ποσοστό φυσικής πληθυσμιακής μεταβολής (ανά 1 000 κατοίκους)			1,0	- 0,3	- 0,3	- 3,2	2,3	0,2	- 5,3	- 8,0	9,1 be	:	:	:	6,9		:		- 1,1 bep		- 2,5 ep
Προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, άνδρες (σε έτη)			74,0	73,2	74,7	72,2	77,6	75,2	73,4	71,6	76,4	:	:	:	:		:		78,5 bep		77,5 ep
Προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, γυναίκες (σε έτη)			79,5	78,8	78,6	76,7	80,7	79,6	78,6	77,5	81,8	:	:	:	:		:		84,0 bep		83,2 ep
Αγορά εργασίας		Σημείωση	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019		2020		2019		2020
Ποσοστό οικονομικής δραστηριότητας ατόμων ηλικίας 20-64 ετών: αναλογία του οικονομικά ενεργού πληθυσμού ηλικίας 20-64 ετών (%)
Σύνολο		1)	71,8	67,2	71,5	70,5	75,9 ew	75,3 ew	72,9	72,5	62,2	58,7	59,0 w	62,3 bw	45,2 w		42,9 w		78,2		77,6
Άνδρες		1)	79,2	74,6	83,4	82,5	84,4 ew	83,9 ew	80,1	79,9	83,3	79,8	71,3 w	75,4 bw	67,3 w		63,0 w		84,2		83,6
Γυναίκες		1)	64,4	59,9	59,3	58,2	67,6 ew	66,9 ew	65,6	65,2	41,1	37,5	46,9 w	49,1 bw	23,2 w		23,1 w		72,2		71,7
Ποσοστά απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20-64 ετών (% του πληθυσμού)
Σύνολο		1)	60,8	55,2	59,2	59,1	67,1 ew	66,3 ew	65,2	65,9	53,8	51,0	49,7 w	52,5 bw	34,2 w		32,3 w		73,1		72,2
Άνδρες		1)	67,5	61,7	69,7	68,9	74,7 ew	74,0 ew	72,1	72,9	73,2	70,1	61,6 w	64,9 bw	53,0 w		48,8 w		78,9		78,0
Γυναίκες		1)	54,2	48,8	48,4	49,0	59,7 ew	58,8 ew	58,2	58,9	34,4	32,0	38,0 w	40,0 bw	15,6 w		16,0 w		67,2		66,5
Άτομα ηλικίας 15-24 ετών εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης, % επί του πληθυσμού της ηλικιακής ομάδας		1)	17,3	21,1	18,1	19,6	25,5 w	26,6 w	15,3	15,9	26,0	28,3	21,0 w	21,6 w	32,7 w		33,6 w		10,1		11,1

Αγορά εργασίας (συνέχεια)

Σημείωση

Μαυροβούνιο

Βόρεια Μακεδονία

Αλβανία

Σερβία

Τουρκία

Βοσνία και  Ερζεγοβίνη

Κόσοβο*

ΕΕ-27

2019

2020

2019

2020

2019

2020

2019

2020

2019

2020

2019

2020

2019

2020

2019

2020

Άτομα ηλικίας 15-29 ετών εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης, % επί του πληθυσμού της ηλικιακής ομάδας

1)

21,3

26,6

24,5

26,2

26,6 w

27,9 w

19,0

20,0

29,5

32,0

25,0 w

25,9 w

39,9 w

40,4 w

12,6

13,8

Απασχόληση ανά κύριους τομείς

Γεωργία, δασοκομία και αλιεία (%)

1)

7,1 s

7,5 s

13,9 s

12,0 s

36,4 ew

36,1 ew

15,6 s

14,6 s

18,1 s

17,6 s

18,0 w

12,0 bw

5,2 w

4,8 w

4,3 s

4,3 s

Βιομηχανία (%)

1)

9,5 s

10,1 s

24,1 s

23,9 s

13,1 ew

13,4 ew

22,6 s

22,6 s

19,8 s

20,5 s

23,8 w

33,4 bw

15,1 w

16,3 w

18,1 s

18,2 s

Κατασκευές (%)

1)

9,9 s

8,3 s

7,0 s

6,9 s

7,0 ew

7,0 ew

4,8 s

5,4 s

5,5 s

5,7 s

7,9 w

9,4 bw

12,6 w

11,1 w

6,7 s

6,6 s

Υπηρεσίες (%)

1)

73,1 s

73,5 s

55,0 s

57,1 s

43,5 ew

43,5 ew

56,9 s

57,5 s

56,6 s

56,2 s

50,3 w

45,3 bw

67,1 w

67,9 w

70,1 s

70,1 s

Εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα ως ποσοστό επί της συνολικής απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20-64 ετών (%)

2) 3) 4) 1)

29,3 w

30,5 w

23,2 w

24,4 w

15,3 ew

15,5 ew

26,6 w

26,4 w

16,8 w

17,7 w

17,2 w

19,1 bw

27,6 w

28,7 w

:

:

Εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα ως ποσοστό επί της συνολικής απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20-64 ετών (%)

5) 4) 1)

66,5 w

65,6 w

76,8 w

75,6 w

84,7 ew

84,5 ew

73,4 w

73,6 w

83,2 w

82,3 w

82,8 w

80,9 bw

72,4 w

71,3 w

:

:

Ποσοστά ανεργίας (% του εργατικού δυναμικού)

Σύνολο

1)

15,2

17,9

17,3

16,4

11,5 ew

11,8 ew

10,5

9,1

13,7

13,2

15,9 w

15,9 bw

25,5 w

25,8 w

6,7

7,1

Άνδρες

1)

14,7

17,5

16,5

16,7

11,6 ew

11,6 ew

10,0

8,8

12,4

12,4

13,8 w

14,2 bw

22,4 w

23,4 w

6,4

6,8

Γυναίκες

1)

15,7

18,4

18,4

15,9

11,4 ew

12,0 ew

11,2

9,5

16,5

14,9

19,0 w

18,6 bw

34,4 w

32,2 w

7,1

7,4

Νέοι ηλικίας 15-24 ετών

1)

25,2

36,0

35,6

35,7

27,2 ew

26,5 ew

27,5

26,6

25,2

25,1

33,8 w

36,6 bw

49,4 w

49,1 w

15,1

16,8

Μακροχρόνια (>12 μήνες)

1)

12,0

13,4

12,4

12,4

7,3 ew

7,0 ew

5,5

4,5

3,2

3,3

12,1 w

11,9 bw

16,2 w

18,4 w

2,7

2,5

Μέσοι ονομαστικοί μηνιαίοι μισθοί και ημερομίσθια (σε EUR)

6) 7) 8) 9)

515 sw

524 sw

410 sw

441 sw

430 sew

434 sew

645 sw

706 sw

427 sw

384 sw

471 sw

489 sw

477 sw

466 sw

:

:

Εκπαίδευση	Σημείωση	Μαυροβούνιο		Βόρεια Μακεδονία		Αλβανία		Σερβία		Τουρκία		Βοσνία και  Ερζεγοβίνη		Κόσοβο*		ΕΕ-27
		2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020
Άτομα που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση: ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 18-24 ετών που έχουν ολοκληρώσει το πολύ την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και δεν παρακολουθούν περαιτέρω εκπαίδευση ή κατάρτιση (%)	1)	5,0	3,6	7,1	5,7	16,3 w	15,6 w	6,6	5,6	28,7	26,7	3,8 w	4,7 w	8,2 w	7,8 w	10,2	9,9
Δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕΠ (%)		:	:	:	:	3,3 psw	3,3 sw	3,6 sw	3,5 sw	4,4	4,0 sw	4,0 sw	:	4,6 sw	4,6 sw	4,7 d	:
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που έχουν ολοκληρώσει το πολύ την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σύνολο	1)	4,8	:	8,1	6,1	:	:	7,5	6,4	38,0	34,4	:	5,8 bw	8,6 w	10,2 w	16,5	15,7
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που έχουν ολοκληρώσει το πολύ την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, άνδρες	1)	:	:	6,4	5,9	:	:	7,3	6,0	39,5	36,7	:	5,8 bw	7,7 w	9,1 w	19,0	18,5
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που έχουν ολοκληρώσει το πολύ την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, γυναίκες	1)	:	:	9,9	6,2	:	:	7,6	6,8	36,6	32,2	:	5,9 bw	9,6 w	11,5 w	13,8	12,9
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που είναι απόφοιτοι ανώτερης δευτεροβάθμιας ή μεταδευτεροβάθμιας μη τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σύνολο	1)	82,4	83,3	83,7	85,2	:	:	85,9	85,4	39,8	43,1	87,3 w	84,2 bw	78,9 w	78,8 w	66,6	66,8
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που είναι απόφοιτοι ανώτερης δευτεροβάθμιας ή μεταδευτεροβάθμιας μη τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, άνδρες	1)	85,3	85,7	87,6	89,0	:	:	88,1	87,5	41,7	45,3	89,9 w	86,1 bw	83,3 w	83,1 w	67,3	67,5
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 20-24 ετών που είναι απόφοιτοι ανώτερης δευτεροβάθμιας ή μεταδευτεροβάθμιας μη τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, γυναίκες	1)	79,3	80,6	79,4	81,1	:	:	83,7	83,2	37,9	40,8	84,1 w	82,3 bw	73,9 w	73,8 w	65,8	66,0
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 30-34 ετών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σύνολο	1)	36,8	38,4	35,7	39,7	31,3 ew	33,2 ew	33,5	33,0	31,4	33,1	22,5 w	28,4 bw	24,5 w	29,1 w	40,3	41,1
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 30-34 ετών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, άνδρες	1)	35,4	35,1	32,1	34,3	27,1 ew	26,7 ew	26,9	27,1	32,7	33,9	17,3 w	23,2 bw	22,5 w	28,1 w	35,1	36,0
Ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 30-34 ετών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, γυναίκες	1)	38,1	41,7	39,4	45,3	36,6 ew	40,0 ew	40,4	39,1	30,0	32,2	28,6 w	34,0 bw	26,8 w	30,3 w	45,6	46,2

Εθνικοί λογαριασμοί	Σημείωση	Μαυροβούνιο		Βόρεια Μακεδονία		Αλβανία		Σερβία		Τουρκία		Βοσνία και  Ερζεγοβίνη		Κόσοβο*		ΕΕ-27
		2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020
Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν
Σε τρέχουσες τιμές (εκατ. EUR)		4 951	4 186	11 262	10 635 p	13 754	13 283 p	46 005	46 796	679 132	626 576	18 046	17 514	7 056	6 772	14 016 454	13 411 849
Κατά κεφαλή (EUR)		7 960	6 740	5 422 sw	5 122 psw	4 820	4 680 p	6 620	6 780	8 220	7 510	5 168 ps	:	3 930 s	3 800 s	31 300	29 920
Σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (ΜΑΔ) κατά κεφαλή		15 696	13 356	:	:	9 524	9 109 p	12 805	12 758	18 466	18 406	10 400	10 100	:	:	31 302	29 921
Σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (ΜΑΔ) κατά κεφαλή, σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ (ΕΕ-27 = 100)		50,1	44,6	38,1	:	30,4	30,4	40,9	42,6	59,0	61,5	32,5 s	33,0 s	:	:	100	100
Πραγματικό (όγκος) ετήσιο ποσοστό μεταβολής, σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος (%)		4,1	- 15,3	3,9	- 6,1 p	2,1	- 3,5 p	4,3	- 0,9	0,9	1,8	2,8	- 3,1	4,8	- 5,3	1,8	- 5,9
Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία κατά κύριους τομείς
Γεωργία, δασοκομία και αλιεία (%)		7,9	9,1	9,4	9,8 p	21,0	22,0 p	7,2	7,6	7,1	7,5	6,6	7,0	9,0	8,9	1,8	1,8
Βιομηχανία (%)		11,9	13,5	20,8	19,7 p	13,8	12,6 p	24,0	23,4	24,2	25,6	23,1	23,0	23,4	24,1	19,9	19,5
Κατασκευές (%)		7,9	7,3	6,5	6,2 p	9,8	10,3 p	6,9	6,5	6,0	5,9	5,0	5,4	10,1	9,3	5,4	5,6
Υπηρεσίες (%)		72,2 s	70,0 s	63,4 s	64,1 ps	55,4 s	55,2 ps	61,9 s	62,4 s	62,8 s	60,9 s	65,3 s	64,5 s	57,5 s	57,7 s	72,9 s	73,0 s
Ισοζύγιο πληρωμών	Σημείωση	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020
Καθαρές (εισερχόμενες – εξερχόμενες) άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) (σε εκατ. EUR)	27)	345,0 s	467,5 w	363,3 w	154,7 w	1 037,1 s	893,6 w	3 551,1 w	2 938,5 w	5 639,8 s	4 009,8 s	277,8 w	296,8 w	188,4 w	286,6 w	- 51 947,3 s	77 731,3 s
Καθαρές (εισερχόμενες – εξερχόμενες) άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) (% του ΑΕΠ)	27)	6,97 s	11,17 sw	3,23 s	1,44 sw	7,54 s	6,84 sw	7,72 s	6,28 sw	0,83 s	0,64 s	1,54 sw	1,70 sw	2,67 s	4,23 sw	- 0,37 s	0,58 s
Καθαρές (εισερχόμενες – εξερχόμενες) άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) σε σχέση με την ΕΕ-27 (σε εκατ. EUR)	15) 28) 29)	40,0 s	92,9 w	193,0 s	11,0 w	610,3 s	507,0 w	2 186,0 s	1 932,4 w	- 289,2 s	- 12,3 w	135,4 w	207,7 w	152,5 s	135,6 w	22 301,9 s	- 117 798,9 s
Καθαρές (εισερχόμενες – εξερχόμενες) άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) σε σχέση με την ΕΕ-27 (% του ΑΕΠ)	30) 29)	0,81 s	2,22 sw	1,71 s	0,10 sw	4,44 s	3,88 sw	4,75 s	4,13 sw	- 0,04 s	0,00 sw	0,75 sw	1,19 sw	2,16 s	2,00 sw	0,16 s	- 0,88 s
Εμβάσματα σε % του ΑΕΠ		4,83 s	6,26 s	1,74 s	2,66 ps	5,11 s	5,07 ps	5,83 s	4,81 s	0,02 s	0,02 s	8,54 s	7,36 s	12,07 s	14,47 s	0,15 s	0,14 s

Εξωτερικό εμπόριο αγαθών	Σημείωση	Μαυροβούνιο		Βόρεια Μακεδονία		Αλβανία		Σερβία		Τουρκία		Βοσνία και  Ερζεγοβίνη		Κόσοβο*		ΕΕ-27
		2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020
Μερίδιο εξαγωγών στις χώρες της ΕΕ-27 επί της αξίας των συνολικών εξαγωγών (%)		37,0 s	37,7 s	78,5 s	77,5 s	76,4 s	74,7 s	66,3 s	66,2 s	42,2 s	41,1 s	72,3 s	72,4 s	33,2 s	34,5 s	:	:
Μερίδιο εισαγωγών από τις χώρες της ΕΕ-27 επί της αξίας των συνολικών εισαγωγών (%)		47,0 s	44,2 s	50,8 s	46,3 s	57,7 s	57,9 s	54,7 s	55,7 s	31,6 s	33,1 s	61,1 s	60,8 s	49,1 s	45,8 s	:	:
Εμπορικό ισοζύγιο (σε εκατ. EUR)		- 2 185	- 1 739	- 2 040	- 1 818	- 2 843	- 2 670	- 5 356	- 4 981	- 27 836	- 42 293	- 4 093	- 3 254	- 3 114	- 2 822	191,129	215,751
Διεθνές εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών ως ποσοστό του ΑΕΠ
Εισαγωγές (% του ΑΕΠ)		65,0	61,0	76,2	71,9 p	45,0	37,2 p	60,9	56,5	30,0	32,5	55,2	48,5	56,4	53,9	45,9	42,9
Εξαγωγές (% του ΑΕΠ)		43,8	26,0	62,4	58,9 p	31,3	22,7 p	51,0	48,2	32,6	28,7	40,6	34,5	29,3	21,7	49,3	46,6
Δημόσια οικονομικά	Σημείωση	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020
Πλεόνασμα (+) / έλλειμμα (-) γενικής κυβέρνησης (%)		- 2,0 w	- 10,7 ew	- 2,0 w	- 8,1 w	- 1,9 w	- 6,8 w	- 0,2 ew	- 8,0 w	- 4,4 w	- 4,7 w	1,9 w	- 5,3 w	- 0,5 w	- 5,2 w	- 0,6	- 6,8
Χρέος της γενικής κυβέρνησης (%)	10)	76,5 w	103,1 w	40,7 w	51,2 w	63,3 w	72,7 w	52,9 ew	57,7 w	32,7 w	39,8 w	32,7 w	36,6 w	17,5 w	21,8 w	77,5	90,0

Οικονομικοί δείκτες

Σημείωση

Μαυροβούνιο

Βόρεια Μακεδονία

Αλβανία

Σερβία

Τουρκία

Βοσνία και  Ερζεγοβίνη

Κόσοβο*

ΕΕ-27

2019

2020

2019

2020

2019

2020

2019

2020

2019

2020

2019

2020

2019

2020

2019

2020

Ετήσια μεταβολή των τιμών καταναλωτή (%)

11)

0,5 w

- 0,8 w

0,7 d

1,2 d

1,7 w

2,2 w

1,9 d

1,8 d

15,2 d

12,3 d

0,6 w

- 1,1 w

2,7 w

0,2 w

1,4

0,7

Ιδιωτικό χρέος, ενοποιημένο, ως ποσοστό του ΑΕΠ (%)

12) 13)

:

:

:

:

:

:

:

:

3,3 w

10,3 w

3,8 w

- 1,2 w

:

:

:

:

Σύνολο εξωτερικού χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ (%)

14) 15) 16)

169,0 sw

224,1 sw

72,4 s

80,3 ps

59,9 s

64,3 ps

61,4 sw

65,8 sw

54,8 sw

60,5 sw

63,6 sw

64,9 sw

31,2 sw

37,2 sw

:

:

Σύνολο χρέους σε ξένο νόμισμα, ως ποσοστό του ΑΕΠ (%)

17)

15 w

17 w

:

:

60 w

66 w

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

Επιτόκιο δανεισμού (ένα έτος), ετησίως (%)

18) 19) 20) 21) 22)

6,01 w

5,84 w

2,75 w

2,00 w

6,27 w

6,10 w

3,50 w

1,90 w

15,84 w

16,46 w

3,29 w

3,05 w

6,51 w

6,21 w

:

:

Επιτόκιο καταθέσεων (ένα έτος), ετησίως (%)

18) 19) 23) 24) 25) 26)

0,40 w

0,40 w

0,15 w

0,15 w

0,49 w

0,40 w

1,00 w

0,10 w

14,56 w

13,51 w

0,06 w

0,07 w

1,46 w

1,49 w

:

:

Αξία διαθεσίμων (συμπεριλαμβανομένου του χρυσού) (σε εκατ. EUR)

19) 15) 16)

1 366,8 w

1 738,5 w

3 262,6 w

3 359,9 w

3 359,6 w

3 942,4 w

13 378,5 w

13 491,7 w

94 413,6 w

81 664,3 w

6 441,1 w

7 091,0 w

863,7 w

900,8 w

:

:

Συναλλαγματικά διαθέσιμα – ισοδυναμία σε μήνες εισαγωγών

19) 15) 16)

5,1 sw

8,2 sw

4,6 sw

5,3 sw

6,5 sw

9,6 sw

5,7 sw

6,1 sw

5,6 sw

4,9 sw

7,8 sw

10,0 sw

2,6 sw

3,0 sw

:

:

Επιχειρήσεις	Σημείωση	Μαυροβούνιο		Βόρεια Μακεδονία		Αλβανία		Σερβία		Τουρκία		Βοσνία και  Ερζεγοβίνη		Κόσοβο*		ΕΕ-27
		2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020
Δείκτης βιομηχανικής παραγωγής (2015 = 100)	31)	106,7	105,6	113,2	102,4	95,5 w	89,5 w	111,3	111,0	113,6	115,4	103,5	96,7	:	:	106,2	98,5
Υποδομές	Σημείωση	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020
Πυκνότητα σιδηροδρομικού δικτύου (γραμμές σε λειτουργία ανά χίλια km²)	32) 33)	18,0 s	:	26,9 s	26,9 s	5,9 sw	7,8 sw	48,5 sw	43,2 sw	13,3 s	13,3 s	19,9 sw	19,9 sw	30,5 sw	30,5 sw	:	:
Μήκος αυτοκινητοδρόμων (σε χιλιόμετρα)		z	z	335	335	z	22	928 w	928	3 060	3 523	208	218	137 w	137 w	:	:
Ενέργεια	Σημείωση	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020	2019	2020
Καθαρές εισαγωγές ενέργειας σε σχέση με το ΑΕΠ		4 s	3 s	7 s	5 ps	2 s	2 ps	5 s	3 s	1 s	1 s	5 s	3 s	6 s	4 s	2,6 s	1,6 s

Πηγή: Eurostat και στατιστικές αρχές των Δυτικών Βαλκανίων και της Τουρκίας

	: = μη διαθέσιμα στοιχεία
	b = διακοπή σειράς
	d = ο ορισμός διαφέρει
	e = εκτιμώμενη αξία
	p = προσωρινή
	s = εκτίμηση της Eurostat
	w = τα δεδομένα παρέχονται από την εθνική στατιστική αρχή και υπό την ευθύνη της και δημοσιεύονται «ως έχουν», χωρίς καμία διασφάλιση όσον αφορά την ποιότητά τους και την τήρηση της στατιστικής μεθοδολογίας της ΕΕ
	z = άνευ αντικειμένου, επομένως ισούται με 0
	* = η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση 1244/1999 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου.
	Υποσημειώσεις:
1)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: από τον Ιανουάριο του 2020, η έρευνα σχετικά με το εργατικό δυναμικό στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη διεξάγεται αδιαλείπτως, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με δημοσίευση τριμηνιαίων στοιχείων. Επίσης, από το 2020 εφαρμόζεται η διαδικασία βαθμονόμησης σύμφωνα με τις πληθυσμιακές εκτιμήσεις ανά ηλικιακές ομάδες πέντε ετών και ανά φύλο.
2)	Μαυροβούνιο: τα στοιχεία αναφέρονται στον αριθμό των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα ως ποσοστό επί του συνολικού αριθμού των απασχολούμενων ατόμων.
3)	Βόρεια Μακεδονία: στον δημόσιο τομέα περιλαμβάνονται τα εξής στοιχεία: άλλα (μεικτά, συλλογικά, κρατικά, μη προσδιορισμένα).
4)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: ο δημόσιος τομέας περιλαμβάνει τους τίτλους Ξ, Ο και Π της NACE αναθ. 2, ενώ ο ιδιωτικός τομέας περιλαμβάνει και άλλους τίτλους της NACE.
5)	Μαυροβούνιο: διακοπή σειράς επειδή στο παρελθόν μόνον υπάλληλοι απαντούσαν σε αυτή την ερώτηση. Από το 2018 όλοι οι απασχολούμενοι δίνουν απάντηση σε αυτή την ερώτηση.
6)	Αλβανία: πηγή πληροφοριών: Γενική Διεύθυνση Φορολογίας· συνεισφέροντες στην κοινωνική ασφάλιση· υπολογισμός της Στατιστικής Υπηρεσίας της Αλβανίας (INSTAT).
7)	Τουρκία: πηγή: έρευνα σχετικά με το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης.
8)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: καθαρές αποδοχές.
9)	Κόσοβο: τα στοιχεία για τους μισθούς της περιόδου 2012-2019 έχουν αναθεωρηθεί.
10)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: τέλος του έτους (31 Δεκεμβρίου).
11)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: πληθωρισμός τιμών καταναλωτή.
12)	Τουρκία: τα στοιχεία καλύπτουν χρεόγραφα και δάνεια.
13)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: στοιχεία για τα νομισματικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
14)	Σερβία: επίσημο εξωτερικό χρέος της Δημοκρατίας της Σερβίας.
15)	Τουρκία: μέσος όρος ετήσιας συναλλαγματικής ισοτιμίας που χρησιμοποιείται για τη μετατροπή σε ευρώ.
16)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: βάσει του εγχειριδίου του ΔΝΤ για το ισοζύγιο πληρωμών (6η έκδοση).
17)	Αλβανία: εξωτερικό χρέος (συμπεριλαμβανομένων των ΑΞΕ).
18)	Μαυροβούνιο: σταθμισμένο μέσο πραγματικό επιτόκιο, ανεξόφλητα ποσά, ετήσιο.
19)	Βόρεια Μακεδονία: τέλος του έτους (31 Δεκεμβρίου).
20)	Αλβανία: σταθμισμένος μέσος συντελεστής εφαρμοζόμενος στα νέα 12μηνα δάνεια τον αντίστοιχο μήνα, 12μηνης ληκτότητας.
21)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: βραχυπρόθεσμα επιτόκια δανεισμού σε εθνικό νόμισμα προς μη χρηματοδοτικές εταιρείες (σταθμισμένος μέσος όρος).
22)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: τα στοιχεία αναθεωρούνται λόγω διορθώσεων σε ορισμένες τράπεζες.
23)	Αλβανία: το επιτόκιο καταθέσεων αντιπροσωπεύει τον σταθμισμένο μέσο συντελεστή για νέες καταθέσεις κατά τον αντίστοιχο μήνα, 12μηνης ληκτότητας.
24)	Τουρκία: μέσος όρος μηνιαίων στοιχείων. Διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων μίας ημέρας.
25)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: ζήτηση επιτοκίων καταθέσεων νοικοκυριών σε εθνικό νόμισμα (σταθμισμένος μέσος όρος).
26)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: στοιχεία για τον Δεκέμβριο του 2018.
27)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: με βάση το εγχειρίδιο του ΔΝΤ για το ισοζύγιο πληρωμών, προσέγγιση ενεργητικού–παθητικού.
28)	Τουρκία: βάσει του εγχειριδίου για το ισοζύγιο πληρωμών, 6η έκδοση.
29)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: με βάση το εγχειρίδιο του ΔΝΤ για το ισοζύγιο πληρωμών (6η έκδοση) και τον ορισμό αναφοράς των άμεσων ξένων επενδύσεων του ΟΟΣΑ (4η έκδοση).
30)	Τουρκία: μέσος όρος ετήσιας συναλλαγματικής ισοτιμίας που χρησιμοποιείται για τη μετατροπή σε ευρώ. Βάσει του εγχειριδίου για το ισοζύγιο πληρωμών, 6η έκδοση.
31)	Αλβανία: δραστηριότητα Β_Δ.
32)	Σερβία: στοιχεία για την 31η Δεκεμβρίου του τρέχοντος έτους, εξαίρεση για το 2021, όπου τα στοιχεία αφορούν την 1η Ιανουαρίου 2021. Τα στοιχεία ελήφθησαν από τη Δημόσια Γεωδαιτική Αρχή.
33)	Βοσνία και Ερζεγοβίνη: τα εσωτερικά ύδατα εκτιμώνται σε 210 km².

Δείκτες 10	Δείκτες τρίτων σε σχέση με την κατάσταση της δημοκρατίας, της χρηστής διακυβέρνησης και του κράτους δικαίου στις υποψήφιες χώρες και στις δυνάμει υποψήφιες χώρες 11
	Αλβανία	Βοσνία και Ερζεγοβίνη	Κόσοβο	Βόρεια Μακεδονία	Μαυροβούνιο	Σερβία	Τουρκία
Έκθεση «Nations in Transit 2022» – Βαθμολογίες στον τομέα της δημοκρατίας, Freedom House https://freedomhouse.org/countries/nations-transit/scores	Συνολική βαθμολογία: 46/100 (2021: 46/100) Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς (2021: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)	Συνολική βαθμολογία: 38/100 (2021: 39/100) Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς (2021: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)	Συνολική βαθμολογία: 38/100 (2021: 36/100) Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς (2021: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)	Συνολική βαθμολογία: 47/100 (2021: 47/100) Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς (2021: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)	Συνολική βαθμολογία: 47/100 (2021: 47/100) Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς (2021: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)	Συνολική βαθμολογία: 46/100 (2021: 48/100) Κατάσταση: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς (2021: Μεταβατικό ή υβριδικό καθεστώς)	άνευ αντικειμένου
Έκθεση «Freedom in the World 2022» – Βαθμολογίες σε θέματα παγκόσμιας ελευθερίας, Freedom House https://freedomhouse.org/countries/freedom-world/scores	Συνολική βαθμολογία: 67/100 (2021: 66/100) Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη (2021: Εν μέρει ελεύθερη)	Συνολική βαθμολογία: 53/100 (2021: 53/100) Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη (2021: Εν μέρει ελεύθερη)	Συνολική βαθμολογία: 56/100 (2021: 54/100) Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη (2021: Εν μέρει ελεύθερη)	Συνολική βαθμολογία: 67/100 (2021: 66/100) Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη (2021: Εν μέρει ελεύθερη)	Συνολική βαθμολογία: 67/100 (2021: 63/100) Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη (2021: Εν μέρει ελεύθερη)	Συνολική βαθμολογία: 62/100 (2021: 64/100) Κατάσταση: Εν μέρει ελεύθερη (2021: Εν μέρει ελεύθερη)	Συνολική βαθμολογία: 32/100 (2021: 32/100) Κατάσταση: Όχι ελεύθερη (2021: Όχι ελεύθερη)
Δείκτης δημοκρατίας 2021 – The Economist Intelligence Unit https://www.eiu.com/n/campaigns/democracy-index-2021/	Συνολική βαθμολογία: 6,11/10 (2020: 6,08/10) Κατάταξη: 68/167 (2020: 71/167) Είδος καθεστώτος: Ελαττωματική δημοκρατία (2020: Ελαττωματική δημοκρατία)	Συνολική βαθμολογία: 5,04/10 (2020: 4,84/10) Κατάταξη: 95/167 (2020: 101/167) Είδος καθεστώτος: Υβριδικό καθεστώς (2020: Υβριδικό καθεστώς)	άνευ αντικειμένου	Συνολική βαθμολογία: 6,03/10 (2020: 5,89/10) Κατάταξη: 73/167 (2020: 78/167) Είδος καθεστώτος: Ελαττωματική δημοκρατία (2020: Υβριδικό καθεστώς)	Συνολική βαθμολογία: 6,02/10 (2020: 5,77/10) Κατάταξη: 74/167 (2020: 81/167) Είδος καθεστώτος: Ελαττωματική δημοκρατία (2020: Υβριδικό καθεστώς)	Συνολική βαθμολογία: 6,36/10 (2020: 6,22/10) Κατάταξη: 63/167 (2020: 66/167) Είδος καθεστώτος: Ελαττωματική δημοκρατία (2020: Ελαττωματική δημοκρατία)	Συνολική βαθμολογία: 4,35/10 (2020: 4,48/10) Κατάταξη: 103/167 (2020: 104/167) Είδος καθεστώτος: Υβριδικό καθεστώς (2020: Υβριδικό καθεστώς)
Παγκόσμιος δείκτης ελευθερίας του Τύπου 2022 – Δημοσιογράφοι χωρίς σύνορα https://rsf.org/en/index	Συνολική βαθμολογία: 56,41/100 (2021: 69,41/100) Κατάταξη: 103/180 (2021: 83/180)	Συνολική βαθμολογία: 65,64/100 (2021: 71,66/100) Κατάταξη: 67/180 (2021: 58/180)	Συνολική βαθμολογία: 67,00/100 (2021: 69,68/100) Κατάταξη: 61/180 (2021: 78/180)	Συνολική βαθμολογία: 68,44/100 (2021: 68,33/100) Κατάταξη: 57/180 (2021: 90/180)	Συνολική βαθμολογία: 66,54/100 (2021: 65,67/100) Κατάταξη: 63/180 (2021: 104/180)	Συνολική βαθμολογία: 61,51/100 (2021: 67,97/100) Κατάταξη: 79/180 (2021: 93/180)	Συνολική βαθμολογία: 41,25/100 (2021: 50,21/100) Κατάταξη: 149/180 (2021: 153/180)
Δείκτης κράτους δικαίου 2021 – World Justice Project https://worldjusticeproject.org/rule-of-law-index/global/2021	Συνολική βαθμολογία: 0,49/1 (2020: 0,50/1) Συνολική κατάταξη: 83/139 (2020: 78/128)	Συνολική βαθμολογία: 0,52/1 (2020: 0,52/1) Συνολική κατάταξη: 72/139 (2020: 64/128)	Συνολική βαθμολογία: 0,55/1 (2020: 0,54/1) Συνολική κατάταξη: 60/139 (2020: 54/128)	Συνολική βαθμολογία: 0,53/1 (2020: 0,53/1) Συνολική κατάταξη: 64/139 (2020: 58/128)	άνευ αντικειμένου	Συνολική βαθμολογία: 0,49/1 (2020: 0,50/1) Συνολική κατάταξη: 81/139 (2020: 75/128)	Συνολική βαθμολογία: 0,42/1 (2020: 0,43/1) Συνολική κατάταξη: 117/139 (2020: 107/128)
Παγκόσμιοι δείκτες διακυβέρνησης 2021 – Κράτος δικαίου, Όμιλος της Παγκόσμιας Τράπεζας http://info.worldbank.org/governance/wgi/	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 43,75/100 (2020: 40,87/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 42,79/100 (2020: 42,79/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 43,27/100 (2020: 39,42/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 52,40/100 (2020: 51,92/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 52,88/100 (2020: 54,33/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 50,96/100 (2020: 51,44/100	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 36,54/100 (2020: 38,46/100)
Παγκόσμιοι δείκτες διακυβέρνησης 2021 – Αποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης, Όμιλος της Παγκόσμιας Τράπεζας http://info.worldbank.org/governance/wgi/	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 53,37/100 (2020: 48,08/100	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 13,46/100 (2020: 12,98/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 42,79/100 (2020: 39,90/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 50,00/100 (2020: 55,29/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 53,85/100 (2020: 50,96/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 55,77/100 (2020: 52,88/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 49,52/100 (2020: 47,60/100)
Παγκόσμιοι δείκτες διακυβέρνησης 2021 – Έλεγχος της διαφθοράς, Όμιλος της Παγκόσμιας Τράπεζας http://info.worldbank.org/governance/wgi/	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 31,73/100 (2020: 31,73/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 28,85/100 (2020: 28,37/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 44,71/100 (2020: 37,02/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 43,27/100 (2020: 34,62/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 54,33/100 (2020: 55,77/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 36,06/100 (2020: 38,46/100)	Κατάταξη σε εκατοστημόριο: 40,38/100 (2020: 43,27/100)
Δείκτης αντίληψης της διαφθοράς 2021 – Διεθνής Διαφάνεια https://www.transparency.org/en/cpi/2021	Βαθμολογία: 35/100 (2020: 36/100) Κατάταξη: 110/180 (2020: 104/180)	Βαθμολογία: 35/100 (2020: 35/100) Κατάταξη: 110/180 (2020: 111/180)	Βαθμολογία: 39/100 (2020: 36/100) Κατάταξη: 87/180 (2020: 104/180)	Βαθμολογία: 39/100 (2020: 35/100) Κατάταξη: 87/180 (2020: 111/180)	Βαθμολογία: 46/100 (2020: 45/100) Κατάταξη: 64/180 (2020: 67/180)	Βαθμολογία: 38/100 (2020: 38/100) Κατάταξη: 96/180 (2020: 94/180)	Βαθμολογία: 38/100 (2020: 40/100) Κατάταξη: 96/180 (2020: 86/180)