ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 23.9.2022

COM(2022) 482 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

33η ετήσια έκθεση για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την καταπολέμηση της απάτης – 2021

{SWD(2022) 302 final} - {SWD(2022) 303 final} - {SWD(2022) 304 final} - {SWD(2022) 305 final} - {SWD(2022) 306 final} - {SWD(2022) 307 final}

Πίνακας περιεχομένων

1.Εισαγωγή

1.1.Βασικές έννοιες

1.2.Τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ το 2021

2.Βασικά στοιχεία του 2021

2.1.Βασικές πράξεις που εκδόθηκαν

2.2.Νομολογία σε θέματα PIF

3.Αρχιτεκτονική της ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης

3.1.Ευρωπαϊκό επίπεδο

3.1.1.Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

3.1.2.Συμβούλιο

3.1.3.Ευρωπαϊκή Επιτροπή

3.1.4.Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF)

3.1.5.Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO)

3.1.6.Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ)

3.1.7.Eurojust

3.1.8.Ευρωπόλ

3.2.Σε επίπεδο κρατών μελών

3.2.1.Υπηρεσίες συντονισμού της καταπολέμησης της απάτης (AFCOS)

3.2.2.Εθνικές στρατηγικές για την καταπολέμηση της απάτης (NAFS)

3.2.3.Εφαρμογή των συστάσεων του 2020 από τα κράτη μέλη

4.Συνεργασία για την καταπολέμηση της απάτης

4.1.Διεθνής συνεργασία

4.1.1.Συνεργασία με τρίτες χώρες και διατάξεις περί αμοιβαίας συνδρομής και καταπολέμησης της απάτης σε διεθνείς συμφωνίες

4.1.2.Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της διαφθοράς (CoSP9) και ψηφίσματα που υποστηρίζονται από την ΕΕ

4.1.3.Καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου προϊόντων καπνού

4.2.Συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και κρατών μελών

4.2.1.Δραστηριότητες της συμβουλευτικής επιτροπής για τον συντονισμό της πρόληψης της απάτης (COCOLAF)

4.2.2.Πρόγραμμα της ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης

4.2.3.Συνεργασία στον τομέα των εσόδων

4.2.3.1.Το πρόγραμμα «Τελωνεία»

4.2.3.2.Πρόγραμμα Fiscalis

4.2.3.3.Κοινές τελωνειακές επιχειρήσεις (ΚΤΕ)

5.Βασικά μέτρα για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και την καταπολέμηση της απάτης

5.1.Μεταφορά της οδηγίας PIF

5.2.Καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες

5.3.Μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας

5.4.Προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος

5.5.Εργαλειοθήκη για το κράτος δικαίου

5.5.1.Έκθεση για το κράτος δικαίου — κύρια πορίσματα και επισημάνσεις σε σχέση με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ

5.5.2.Πρόοδος στην εφαρμογή του κανονισμού της ΕΕ περί γενικού καθεστώτος αιρεσιμότητας για την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ

5.6.Πολιτική για την καταπολέμηση της διαφθοράς

6.Τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων ελέγχου

6.1.Πηγές δεδομένων και μεθοδολογία

6.2.Έσοδα

6.2.1.Απάτη στον τομέα του ΦΠΑ

6.2.2.Παραδοσιακοί ίδιοι πόροι

6.3.Δαπάνες

6.3.1.Επιμερισμένη διαχείριση

6.3.2.Έμμεση διαχείριση

6.3.3.Άμεση διαχείριση

7.Προοπτικές για το 2022, συμπεράσματα και συστάσεις

7.1.Τομέας της ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης

7.2.Διαφάνεια, διαχείριση του κινδύνου απάτης και ψηφιοποίηση της καταπολέμησης της απάτης

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Η πανδημία COVID-19 δημιούργησε νέες προκλήσεις στις οποίες η ΕΕ αντέδρασε γρήγορα, με ευελιξία και με την ανάπτυξη νέων μέσων και πόρων. Με τη θέσπιση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (στο εξής: ΜΑΑ) και την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ο ρόλος των εθνικών αρχών στη διασφάλιση επαρκούς επιπέδου προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ έχει ενισχυθεί σημαντικά. Η Επιτροπή στήριξε τις εθνικές αρχές κατά την αξιολόγηση των εθνικών σχεδίων, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στον σχεδιασμό μέτρων για την προστασία των πόρων του ΜΑΑ από την απάτη, τη διαφθορά, τη σύγκρουση συμφερόντων και τη διπλή χρηματοδότηση.

Η ΕΕ και οι εθνικοί φορείς καταπολέμησης της απάτης ενίσχυσαν τη συνεργασία τους καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021, σε σχέση με την προστασία τόσο των εσόδων όσο και των δαπανών της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) άρχισε να λειτουργεί την 1η Ιουνίου 2021. Τα επιχειρησιακά αποτελέσματα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (στο εξής: OLAF) και της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας καταδεικνύουν την προστιθέμενη αξία που προσφέρουν τα όργανα της ΕΕ στην προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και στην καταπολέμηση της απάτης, υπερβαίνοντας ιδίως τους περιορισμούς των εθνικών συστημάτων όσον αφορά την αντιμετώπιση του διασυνοριακού εγκλήματος.

Το 2021 η ΕΕ ολοκλήρωσε την έγκριση των προγραμμάτων δαπανών για την περίοδο 2021-2027. Η νομοθεσία διασφαλίζει ότι η Επιτροπή, η OLAF, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο και η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία μπορούν να ασκούν την εντολή τους και ότι οι εθνικές αρχές θέτουν σε εφαρμογή αποτελεσματικά μέτρα καταπολέμησης της απάτης λαμβάνοντας υπόψη κάθε κίνδυνο που εντοπίζεται. Μεταξύ αυτών των προγραμμάτων, το Πρόγραμμα της Ένωσης για την καταπολέμηση της απάτης στηρίζει την καταπολέμηση της απάτης παρέχοντας επιχορηγήσεις για συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και επιτρέποντας τη χρηματοδότηση ειδικής πλατφόρμας και εργαλείων ΤΠ με σκοπό τη διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών και της ΕΕ.

Ο αριθμός των περιπτώσεων απάτης και παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν από τις αρμόδιες ενωσιακές και εθνικές αρχές παρέμεινε σταθερός το 2021 σε σύγκριση με το 2020, ενώ τα σχετικά παράτυπα ποσά αυξήθηκαν, λόγω σημαντικών περιπτώσεων που εντοπίστηκαν σε περιορισμένο αριθμό κρατών μελών. Ο αριθμός των μη δόλιων παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν σε ορισμένους τομείς δαπανών είναι χαμηλός σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού. Η μείωση αυτή μπορεί να εξηγηθεί εν μέρει, π.χ. από καθυστερήσεις στην υλοποίηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων, αλλαγές στις πρακτικές υποβολής εκθέσεων και τη χρήση απλουστευμένων επιλογών κόστους.

Εκτός από τους επαναλαμβανόμενους κινδύνους, η εφαρμογή του ΜΑΑ θα αυξήσει την πίεση στις εθνικές διοικήσεις τα επόμενα έτη, καθώς θα χρειαστεί να εφαρμόσουν τα σχέδια του ΜΑΑ και, ταυτόχρονα, τα προγράμματα δαπανών για την περίοδο 2021-2027. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να επιδείξουν εμπειρογνωσία και έλεγχο των διαφόρων τρόπων διαχείρισης που συνδέονται με την εκτέλεση των διαφόρων κονδυλίων.

Στόχος της ΕΕ είναι να επιδιώξει μεγαλύτερη συνοχή και εναρμόνιση ώστε να εξαλειφθούν πιθανά κενά στη συνολική αρχιτεκτονική ελέγχου τα οποία θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν οι απατεώνες. Οι κατευθυντήριες αρχές έχουν ήδη καθοριστεί στη νομοθεσία της ΕΕ, αλλά μπορούν να ενισχυθούν περαιτέρω. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διορθώσουν τα διαπιστωθέντα προβλήματα που συνδέονται με τη μεταφορά της οδηγίας PIF στο εθνικό δίκαιό τους και να επιδιώξουν την ενίσχυση της διαφάνειας, την ψηφιοποίηση της καταπολέμησης της απάτης, καθώς και τη συνεχή ενίσχυση και ανάπτυξη της εκτίμησης και της διαχείρισης του κινδύνου απάτης. Η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για την τροποποίηση του δημοσιονομικού κανονισμού που αποσκοπεί στην ενίσχυση της δράσης της ΕΕ προς αυτήν την κατεύθυνση.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ

1.Εισαγωγή

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της μοιράζονται την ευθύνη για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και την καταπολέμηση της απάτης. Οι αρχές των κρατών μελών της ΕΕ διαχειρίζονται το μεγαλύτερο μερίδιο των δαπανών της ΕΕ και εισπράττουν παραδοσιακούς ιδίους πόρους (ΠΙΠ). Η Επιτροπή εποπτεύει και τους δύο προαναφερθέντες τομείς, καθορίζει πρότυπα και ελέγχει τη συμμόρφωση. Σύμφωνα με το άρθρο 325 παράγραφος 5 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: ΣΛΕΕ), η Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη της ΕΕ, υποχρεούται να υποβάλλει ετήσια έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τα μέτρα που ελήφθησαν για την καταπολέμηση της απάτης και άλλων παράνομων δραστηριοτήτων που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ (στο εξής: έκθεση PIF 1 ). Η παρούσα έκθεση και τα συνοδευτικά της έγγραφα εκπληρώνουν την υποχρέωση αυτή για το 2021.

Η έκθεση PIF για το 2021 παρουσιάζει:

(1)επισκόπηση των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, των βασικών νομικών πράξεων που έχουν εκδοθεί για την προστασία τους και της σχετικής νομολογίας του Δικαστηρίου·

(2)τις σημαντικότερες εξελίξεις στον τομέα της καταπολέμησης της απάτης στην ΕΕ συνολικά και στα κράτη μέλη·

(3)τη συνεργασία για την καταπολέμηση της απάτης·

(4)βασικούς τομείς για τη συνεπή και εναρμονισμένη προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ·

(5)στατιστικά στοιχεία και δεδομένα σχετικά με τις απάτες και τις παρατυπίες που επηρεάζουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ και την ανάλυσή τους·

(6)την προοπτική για το 2022, συμπεράσματα και συστάσεις.

1.1.Βασικές έννοιες

Οι σημαντικότεροι όροι που χρησιμοποιούνται στην έκθεση PIF συνοψίζονται στο πλαίσιο 1.

1.2.Τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ το 2021

Τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ περιλαμβάνουν έσοδα, δαπάνες και στοιχεία ενεργητικού που καλύπτονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, καθώς και εκείνα που καλύπτονται από τους προϋπολογισμούς των θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ και από τους προϋπολογισμούς υπό τη διαχείριση και τον έλεγχό τους 4 .

Τα έσοδα του προϋπολογισμού αποτελούνται από παραδοσιακούς ιδίους πόρους (ΠΙΠ) 5 , φόρο προστιθέμενης αξίας, ίδιο πόρο που βασίζεται στα απορρίμματα πλαστικών συσκευασιών και ένα ποσοστό του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος των κρατών μελών της ΕΕ.

Στο σχήμα 1 παρουσιάζονται οι πόροι που τέθηκαν στη διάθεση της ΕΕ το 2021.

Σχήμα 1 — Έσοδα της ΕΕ το 2021

Η ΕΕ χρηματοδοτεί τις πολιτικές της με τους πόρους αυτούς (βλ. σχήμα 2).

Σχήμα 2 — Δαπάνες της ΕΕ το 2021

Μολονότι ο προϋπολογισμός εκτελείται σε ετήσια βάση 6 , αποτελεί μέρος του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ, δηλαδή του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (στο εξής: ΠΔΠ), το οποίο προβλέπει τα όρια των δαπανών για 7 έτη.

2.Βασικά στοιχεία του 2021

Στο παρόν τμήμα συνοψίζονται οι βασικές πράξεις που εκδόθηκαν και η νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με θέματα PIF το 2021.

2.1.Βασικές πράξεις που εκδόθηκαν

Στον πίνακα 1 παρουσιάζονται οι βασικές νομοθετικές πράξεις που εκδόθηκαν το 2021. Κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους, εκδόθηκε ευρύ φάσμα κανονισμών σχετικά με τα προγράμματα δαπανών για την περίοδο 2021-2027. Περιέχουν ειδικές διατάξεις που επαναλαμβάνουν την αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) και της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας με σκοπό την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και απαιτούν από τις τρίτες χώρες που συμμετέχουν στα προγράμματα να παράσχουν στην Επιτροπή, στην OLAF και στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (στο εξής: ΕΕΣ) τα αναγκαία δικαιώματα και πρόσβαση για την πλήρη άσκηση των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους.

Στον πίνακα δεν έχει προστεθεί παραπομπή στους εν λόγω κανονισμούς.

Πίνακας 1 — Βασικές πράξεις που εκδόθηκαν

2.2.Νομολογία σε θέματα PIF

Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης διασφαλίζει την ενιαία εφαρμογή και ερμηνεία του δικαίου της ΕΕ. Το 2021 το Δικαστήριο εξέδωσε τρεις αποφάσεις σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.

3.Αρχιτεκτονική της ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης

Η πολύπλοκη νομοθετική και οργανωτική αρχιτεκτονική που εφαρμόζεται για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ είναι το αποτέλεσμα μιας συνεχούς διαδικασίας που εκτείνεται σε διάστημα τριών δεκαετιών 16 . Στο παρόν τμήμα παρουσιάζονται οι σημαντικότερες εξελίξεις στον τομέα αυτόν το 2021 17 .

3.1.Ευρωπαϊκό επίπεδο

3.1.1.Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Εκτός από τις νομοθετικές του δραστηριότητες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (στο εξής: ΕΚ) ελέγχει την εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ από την Επιτροπή (και άλλα θεσμικά όργανα και οργανισμούς) μέσω διαδικασίας που είναι γνωστή ως «απαλλαγή». Το 2021 το ΕΚ χορήγησε απαλλαγή για το οικονομικό έτος 2019 18 και κίνησε τη διαδικασία για το οικονομικό έτος 2020 19 . Η Επιτροπή Ελέγχου του Προϋπολογισμού (CONT) κατέχει κεντρική θέση στη διαδικασία απαλλαγής και συντάσσει επίσης ετήσια έκθεση σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Η έκθεση παρέχει πολιτική καθοδήγηση στην Επιτροπή και τα κράτη μέλη αφού εγκριθεί ως ψήφισμα στην ολομέλεια του Κοινοβουλίου. Το 2021 αρκετές συνεδριάσεις της CONT επικεντρώθηκαν στις δραστηριότητες της OLAF, ενώ η Υπηρεσία κλήθηκε να παρουσιάσει τα αποτελέσματά της.

3.1.2.Συμβούλιο

Η ομάδα εργασίας του Συμβουλίου για την καταπολέμηση της απάτης ασχολείται με θέματα που αφορούν την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και την καταπολέμηση της απάτης και άλλων παράνομων δραστηριοτήτων που θίγουν τα συμφέροντα αυτά. Ασχολείται επίσης με θέματα που αφορούν την OLAF και την οικεία επιτροπή εποπτείας.

Η ομάδα εργασίας είναι επιφορτισμένη με την εξέταση:

·νομοθετικών προτάσεων για την καταπολέμηση της απάτης και για τις δραστηριότητες της OLAF·

·ετήσιων εκθέσεων σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.

Η OLAF εκπροσώπησε την Επιτροπή σε διάφορες ομάδες εργασίας του Συμβουλίου και κυρίως στην ομάδα εργασίας για την καταπολέμηση της απάτης.

3.1.3.Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθορίζει τις στρατηγικές και μετατρέπει σε πολιτικές και πρωτοβουλίες τους γενικούς πολιτικούς στόχους που καθορίζονται συλλογικά από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Οι Γενικές Διευθύνσεις (ΓΔ) της Επιτροπής διαχειρίζονται συγκεκριμένες πολιτικές και τα σχετικά προγράμματα δαπανών που τις στηρίζουν. Για την καλύτερη προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ, το 2019 η Επιτροπή ενέκρινε τη στρατηγική της για την καταπολέμηση της απάτης [στρατηγική της Επιτροπής για την καταπολέμηση της απάτης (CAFS)], συνοδευόμενη από σχέδιο δράσης.

3.1.4.Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF)

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (στο εξής: OLAF) διενεργεί ανεξάρτητες έρευνες για περιπτώσεις απάτης και διαφθοράς που σχετίζονται με κονδύλια της ΕΕ και αναπτύσσει την πολιτική της ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης, της διαφθοράς και κάθε άλλης παράνομης δραστηριότητας εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.

3.1.5.Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO)

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO), ως η πρώτη υπερεθνική διωκτική αρχή, διαθέτει εξουσίες διερεύνησης και δίωξης εγκλημάτων εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ στα 22 συμμετέχοντα κράτη μέλη 25 .

Σύμφωνα με την αρχή της νομιμότητας, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία υποχρεούται να κινεί έρευνες όποτε υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύεται ότι διαπράττεται ή έχει διαπραχθεί αξιόποινη πράξη που εμπίπτει στην αρμοδιότητά της. Οι εθνικές αρχές υποχρεούνται εκ του νόμου να αναφέρουν στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία κάθε αξιόποινη συμπεριφορά για την οποία η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα μπορούσε να ασκήσει την αρμοδιότητά της. Εάν οι εθνικές αρχές έχουν αρχίσει τη διερεύνηση αξιόποινης πράξης που εμπίπτει στην αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας και η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αποφασίσει να ασκήσει το δικαίωμα ανάληψης υπόθεσης, υποχρεούνται να της παραπέμψουν τις υποθέσεις τους. Οι έρευνες κινούνται από τους Ευρωπαίους εντεταλμένους εισαγγελείς στα συμμετέχοντα κράτη μέλη και εποπτεύονται από 22 Ευρωπαίους εισαγγελείς και τον Ευρωπαίο γενικό εισαγγελέα στο Λουξεμβούργο. Οι Ευρωπαίοι εντεταλμένοι εισαγγελείς είναι ενταγμένοι στις εθνικές εισαγγελικές ή δικαστικές αρχές. Ωστόσο, μόνο κατευθύνσεις μπορούν να λάβουν όσον αφορά το επιχειρησιακό τους έργο από τα κεντρικά γραφεία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας είτε μέσω των 15 μόνιμων τμημάτων είτε μέσω των 22 Ευρωπαίων εισαγγελέων. Το 2021 δραστηριοποιήθηκαν 95 Ευρωπαίοι εντεταλμένοι εισαγγελείς και υπάρχει βούληση για τον διορισμό άλλων 140. Το συλλογικό όργανο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας συνεδρίασε 34 φορές και εξέδωσε 125 αποφάσεις. Τροποποίησε και συμπλήρωσε ορισμένες αποφάσεις με βάση τα πρώτα διδάγματα που αντλήθηκαν, για παράδειγμα, σχετικά με την ανάθεση υποθέσεων στα μόνιμα τμήματα ή την επαλήθευση των πληροφοριών που καταχωρίζονται για την αξιολόγηση της ικανότητας της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.

3.1.6.Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ)

Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) αξιολογεί την οικονομία, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα, τη νομιμότητα και την κανονικότητα της δράσης της ΕΕ με σκοπό τη βελτίωση της λογοδοσίας, της διαφάνειας και της δημοσιονομικής διαχείρισης.

3.1.7.Eurojust

Η Eurojust, ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Ποινικής Δικαιοσύνης, συντονίζει το έργο των εθνικών αρχών —τόσο των κρατών μελών της ΕΕ όσο και τρίτων χωρών— όσον αφορά τη διερεύνηση και τη δίωξη του διασυνοριακού εγκλήματος. Όσον αφορά την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, διαδραματίζει κυρίως τον ρόλο της σε σχέση με τα κράτη μέλη που δεν συμμετέχουν στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία.

3.1.8.Ευρωπόλ

Η Ευρωπόλ, ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Επιβολής του Νόμου, λειτουργεί ως κέντρο υποστήριξης των επιχειρήσεων επιβολής του νόμου, κόμβος πληροφοριών για εγκληματικές δραστηριότητες και κέντρο εμπειρογνωσίας στον τομέα της επιβολής του νόμου.

3.2.Σε επίπεδο κρατών μελών

3.2.1.Υπηρεσίες συντονισμού της καταπολέμησης της απάτης (AFCOS)

Από το 2013 28 τα κράτη μέλη υποχρεούνται να ορίσουν υπηρεσία συντονισμού της καταπολέμησης της απάτης (AFCOS) για να διευκολύνουν την αποτελεσματική συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών επιχειρησιακού χαρακτήρα, με την OLAF. Τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να αποφασίσουν πού είναι καλύτερο να τοποθετήσουν την AFCOS στην εθνική διοικητική δομή τους και ποιες εξουσίες θα έχει η υπηρεσία.

Η εντολή της AFCOS μπορεί να ποικίλλει, ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε χώρας. Ωστόσο, σε όλες τις περιπτώσεις, η αποστολή της θα πρέπει να περιλαμβάνει τη διασφάλιση της συνεργασίας με την OLAF και τον συντονισμό, στο οικείο κράτος μέλος, των νομοθετικών, διοικητικών και ερευνητικών υποχρεώσεων και δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.

3.2.2.Εθνικές στρατηγικές για την καταπολέμηση της απάτης (NAFS)

Η συνεχής ενθάρρυνση της Επιτροπής προς τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν εθνικές στρατηγικές για την καταπολέμηση της απάτης (στο εξής: ΕΣΚΑ) είχε ως αποτέλεσμα τη σταθερή αύξηση του αριθμού των ΕΣΚΑ που εγκρίθηκαν. Έως το τέλος του 2021 17 30 κράτη μέλη είχαν εγκρίνει ή επικαιροποιήσει ΕΣΚΑ και από τα 11 31 κράτη μέλη που δεν έχουν εγκρίνει ακόμη ΕΣΚΑ, 4 32 ανέφεραν ότι βρίσκονταν στο στάδιο της κατάρτισης ή της επικείμενης έγκρισης ΕΣΚΑ.

Σχήμα 3 — ΕΣΚΑ: τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την έγκριση

Παρότι η κάλυψη και το περιεχόμενο των στρατηγικών εξακολουθούν να διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών 33 και ορισμένες στρατηγικές πρέπει να επικαιροποιηθούν, η συνολική κατάσταση έχει βελτιωθεί σε σύγκριση με το 2020. Σε συνέχεια των συστάσεων της Επιτροπής, αρκετές 34 από τις τρέχουσες στρατηγικές έχουν επικαιροποιηθεί ώστε να αντικατοπτρίζουν τους νέους σημαντικούς κινδύνους, όπως αυτοί που συνδέονται με την εφαρμογή του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) και τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19.

3.2.3.Εφαρμογή των συστάσεων του 2020 από τα κράτη μέλη 35

Στην έκθεσή της του 2020 σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Επιτροπή διατύπωσε τρεις δέσμες συστάσεων προς τα κράτη μέλη, οι οποίες καλύπτουν α) οριζόντιες πτυχές της καταπολέμησης της απάτης· β) έσοδα· και γ) δαπάνες. Οι εν λόγω συστάσεις αποσκοπούσαν στη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των εθνικών φορέων· στην αύξηση της συνοχής και της συνεκτικότητας των εθνικών μέτρων καταπολέμησης της απάτης· στη βελτιστοποίηση της λειτουργίας της τελωνειακής ένωσης και των τελωνειακών αρχών των κρατών μελών· στην ενδυνάμωση του πλαισίου εσωτερικού ελέγχου· και στην αύξηση της ευελιξίας και της ανθεκτικότητας σε περιόδους κρίσης.

Όσον αφορά τις οριζόντιες πτυχές της καταπολέμησης της απάτης, η Επιτροπή συνέστησε στα κράτη μέλη που δεν είχαν προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία να εξετάσουν το ενδεχόμενο να το πράξουν.

Από τα πέντε κράτη μέλη που δεν συμμετέχουν ακόμη στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, η Σουηδία έχει δηλώσει την πρόθεσή της να προσχωρήσει το 2023. Η Δανία, η Ιρλανδία, η Ουγγαρία και η Πολωνία δήλωσαν ότι δεν προτίθενται να προσχωρήσουν 36 .

Στον τομέα των εσόδων, 16 37 κράτη μέλη απάντησαν ότι εφάρμοσαν πλήρως τη σύσταση της Επιτροπής για αξιολόγηση των κινδύνων και των ελλείψεων των οικείων εθνικών στρατηγικών τελωνειακών ελέγχων που έφερε στο προσκήνιο η πανδημία COVID-19, 4 38 την εφάρμοσαν εν μέρει και 6 39 δεν την εφάρμοσαν. Οι απαντήσεις δείχνουν μια σειρά επιτυχών μέτρων, όπως η ευελιξία των ελέγχων και η κατάρτιση προφίλ κινδύνου, διασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτόν ότι οι έλεγχοι συνέχισαν να διενεργούνται αποτελεσματικά κατά τη διάρκεια της περιόδου της νόσου COVID-19.

Σε συνέχεια της σύστασης για αξιολόγηση των κινδύνων που ενδέχεται να μην αντιμετωπίστηκαν το 2020 και εφαρμογή διορθωτικών μέτρων για την αντιμετώπισή τους, 16 40 κράτη μέλη εφάρμοσαν πλήρως τη σύσταση, 3 41 την εφάρμοσαν εν μέρει και 7 42 δεν την εφάρμοσαν.

Όσον αφορά τις συστάσεις σχετικά με τις δαπάνες, 11 43 κράτη μέλη ανέφεραν ότι είχαν δρομολογήσει στοχευμένες διαδικασίες διαχείρισης κινδύνων που συνδέονται με τον αντίκτυπο της νόσου COVID-19 και την επικείμενη εφαρμογή του ΜΑΑ και ότι είχαν εφαρμόσει πλήρως τη σύσταση· 11 44 το έπραξαν μόνον εν μέρει και 4 45 δεν εφάρμοσαν τη σύσταση.

Όσον αφορά το αν είχαν βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο συλλέγονται και χρησιμοποιούνται τα σχετικά δεδομένα και τα δεδομένα αναφορικά με τις εντοπιζόμενες παρατυπίες και περιπτώσεις απάτης, 14 46 κράτη μέλη ανέφεραν ότι εφάρμοσαν πλήρως τη σύσταση, 7 47 ότι την είχαν εφαρμόσει εν μέρει και 5 48 ότι δεν την είχαν εφαρμόσει. Τα περισσότερα κράτη μέλη ανέφεραν ότι είχαν προσαρμόσει τη χρήση των οικείων συστημάτων ΤΠ, όπως το σύστημα διαχείρισης παρατυπιών (IMS), το Arachne 49 , το σύστημα έγκαιρου εντοπισμού και αποκλεισμού (EDES) 50 , καθώς και διάφορα εθνικά εργαλεία ΤΠ, για τη βελτίωση της ποιότητας των δεδομένων που χρησιμοποιούν.

Η τελευταία σύσταση σχετικά με τις δαπάνες ενθάρρυνε τα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν το ολοκληρωμένο και διαλειτουργικό σύστημα πληροφοριών και παρακολούθησης που θα θέσει η Επιτροπή στη διάθεσή τους για τον ΜΑΑ και τον προϋπολογισμό της ΕΕ. 19 51 κράτη μέλη ανέφεραν ότι την εφάρμοσαν πλήρως, 4 52 την εφάρμοσαν εν μέρει και 3 53 δεν την εφάρμοσαν.

4.Συνεργασία για την καταπολέμηση της απάτης

Η καταπολέμηση της απάτης είναι ζωτικής σημασίας για την ΕΕ, ιδίως λόγω του ρόλου που διαδραματίζει στην παγκόσμια σκηνή. Η συνεργασία είναι καίριας σημασίας για να διασφαλιστεί ότι αυτός ο αγώνας είναι αποτελεσματικός. Στην παρούσα ενότητα περιγράφονται οι σημαντικότερες εξελίξεις σ’ αυτόν τον τομέα.

4.1.Διεθνής συνεργασία

4.1.1.Συνεργασία με τρίτες χώρες και διατάξεις περί αμοιβαίας συνδρομής και καταπολέμησης της απάτης σε διεθνείς συμφωνίες

Η συνεργασία με διεθνείς εταίρους είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία των κονδυλίων της ΕΕ που δαπανώνται εκτός Ευρώπης, καθώς και των εσόδων του προϋπολογισμού της ΕΕ. Για τον σκοπό αυτόν, το 2021 η OLAF, από κοινού με την αρμόδια υπηρεσία της Επιτροπής, συνέχισε να διασφαλίζει ότι οι συμφωνίες χρηματοδότησης και άλλες συμβάσεις περιείχαν αξιόπιστες διατάξεις για την καταπολέμηση της απάτης, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας διενέργειας ελέγχων και ερευνών σχετικά με κονδύλια που εκτελούνται εκτός της ΕΕ. Η OLAF συνήψε επίσης συμφωνίες διοικητικής συνεργασίας με δύο αρχές εταίρους σε διεθνές επίπεδο, τη Γενική Εισαγγελία της Ουκρανίας και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τελωνείων (ΠΟΤ). Οι εν λόγω ρυθμίσεις συμβάλλουν στην καλλιέργεια στενών σχέσεων με εταίρους που ασχολούνται με την καταπολέμηση της απάτης, παρέχοντας ένα πλαίσιο καθοδήγησης για πρακτική συνεργασία, π.χ. ανταλλαγή πληροφοριών ή βέλτιστων πρακτικών. Το 2021 η OLAF διοργάνωσε επίσης διαδικτυακές εκδηλώσεις προβολής για τη δημιουργία νέων επιχειρησιακών επαφών με ερευνητικές αρχές τρίτων χωρών και για την ενθάρρυνση της κοινοποίησης περιπτώσεων απάτης και παρατυπιών μέσω των αντιπροσωπειών της ΕΕ σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η συνεργασία με τρίτες χώρες για την πρόληψη, τον εντοπισμό και την καταπολέμηση των παραβάσεων της τελωνειακής νομοθεσίας βασίζεται σε συμφωνίες αμοιβαίας διοικητικής συνδρομής σε τελωνειακά θέματα. Οι συμφωνίες αυτές συμβάλλουν σημαντικά στην προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Επί του παρόντος, είναι σε ισχύ συμφωνίες με 87 χώρες, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται σημαντικοί εμπορικοί εταίροι της ΕΕ, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η Κίνα και η Ιαπωνία. Το 2021 ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις με τις χώρες της Ανατολικής και Μεσημβρινής Αφρικής (ESA5) 54 και συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις με την Αυστραλία, την Ινδονησία και το Ηνωμένο Βασίλειο όσον αφορά το Γιβραλτάρ.

Οι συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών περιέχουν συνήθως ρήτρα για την καταπολέμηση της απάτης, η οποία επιφέρει την προσωρινή ανάκληση της δασμολογικής προτίμησης που έχει χορηγηθεί για ένα προϊόν σε περιπτώσεις σοβαρής τελωνειακής απάτης ή συνεχιζόμενης έλλειψης επαρκούς συνεργασίας για την καταπολέμησή της. Πράγματι, η ρήτρα αυτή αποτελεί προϋπόθεση εκ των ων ουκ άνευ για τη χορήγηση δασμολογικής προτίμησης σε τρίτες χώρες.

4.1.2.Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της διαφθοράς (CoSP9) και ψηφίσματα που υποστηρίζονται από την ΕΕ

Η ΕΕ είναι μέρος της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών κατά της διαφθοράς (UNCAC), της μόνης νομικά δεσμευτικής καθολικής πράξης για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Η Επιτροπή εκπροσωπεί την ΕΕ σε όλες τις διαδικασίες που σχετίζονται με την UNCAC, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής στις συνεδριάσεις της ομάδας επανεξέτασης της εφαρμογής και στις ανοικτές ομάδες εργασίας για την πρόληψη της διαφθοράς και την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων.

Ο μηχανισμός για την επανεξέταση της εφαρμογής της σύμβασης είναι δεσμευτικός για όλα τα μέρη της σύμβασης, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ. Τον Ιούνιο του 2021 η Επιτροπή ανακοίνωσε στο Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών και την Πρόληψη του Εγκλήματος (UNODC) ότι ήταν έτοιμη να υποβληθεί στη διαδικασία επανεξέτασης που προβλέπεται στο πλαίσιο της UNCAC 55 . Τον Ιούλιο του 2021 ξεκίνησε επίσημα η επανεξέταση της εφαρμογής.

Κατά την ένατη διάσκεψη των συμβαλλόμενων κρατών (CoSP) στο Sharm el-Sheikh της Αιγύπτου τον Δεκέμβριο του 2021, η ΕΕ τόνισε τις συνεχιζόμενες επίπονες προσπάθειές της για τη στήριξη της ευρύτερης δυνατής συμμετοχής των σχετικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των μη κυβερνητικών οργανώσεων στην καταπολέμηση της διαφθοράς.

Κατά τη γενική συζήτηση, η ΕΕ επισήμανε τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας και της OLAF στην καταπολέμηση της διαφθοράς και τόνισε τη σημασία που έχουν τα μέσα ενημέρωσης και οι ερευνητές δημοσιογράφοι. Τέσσερα από τα οκτώ ψηφίσματα που εγκρίθηκαν χρηματοδοτήθηκαν από την ΕΕ, ιδίως όσον αφορά την πρόληψη της διαφθοράς, την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας σε περιόδους έκτακτης ανάγκης, την αντιμετώπιση κρίσεων και την ανάκαμψη, καθώς και την περιφερειακή καταπολέμηση της διαφθοράς 56 .

4.1.3.Καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου προϊόντων καπνού

Το δεύτερο σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου καπνού (2018-2022), το οποίο υποβλήθηκε από την Επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2018 και περιλαμβάνει τόσο μέτρα πολιτικής όσο και επιχειρησιακά μέτρα επιβολής του νόμου, συνέχισε να εφαρμόζεται καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021, ενώ πολλές βασικές δράσεις βρίσκονταν σε εξέλιξη ή είχαν ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2021.

Η Επιτροπή διαδραματίζει ηγετικό ρόλο σ’ αυτόν τον τομέα σε πολυμερές επίπεδο και διμερώς με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης. Σε πολυμερές επίπεδο, το πρωτόκολλο για την εξάλειψη του παράνομου εμπορίου προϊόντων καπνού της σύμβασης-πλαισίου για τον έλεγχο του καπνού (στο εξής: πρωτόκολλο FCTC) είναι μια διεθνής συμφωνία που αποσκοπεί στη σημαντική μείωση του παράνομου εμπορίου καπνού παγκοσμίως. Η OLAF, σε στενή συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Επιτροπής και τα κράτη μέλη, συμμετείχε ενεργά στις εργασίες που σχετίζονται με το πρωτόκολλο FCTC. Η OLAF εκπροσώπησε την ΕΕ και τα συμμετέχοντα κράτη μέλη στη δεύτερη συνεδρίαση των μερών που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2021. Κατά τη διάρκεια αυτής της συνεδρίασης, εγκρίθηκαν τα συμπεράσματα δύο ομάδων εργασίας (παρακολούθηση και εντοπισμός, καθώς και συνδρομή και συνεργασία) και προτάθηκε νέα στρατηγική συνδρομής για τη στήριξη της εφαρμογής του πρωτοκόλλου. Όλα τα εμπλεκόμενα μέρη συμφώνησαν επίσης να συνεχίσουν τις εργασίες για ένα εστιακό σημείο παγκόσμιας ανταλλαγής πληροφοριών, το οποίο θα επιτρέπει στα συστήματα παρακολούθησης και εντοπισμού να ανταλλάσσουν πληροφορίες και να στηρίζουν την παγκόσμια καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου καπνού.

4.2.Συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και κρατών μελών

4.2.1.Δραστηριότητες της συμβουλευτικής επιτροπής για τον συντονισμό της πρόληψης της απάτης (COCOLAF)

Στη συμβουλευτική επιτροπή για τον συντονισμό της πρόληψης της απάτης (στο εξής: COCOLAF) συνεργάζονται εμπειρογνώμονες της Επιτροπής (η οποία εκπροσωπείται από την OLAF) και των κρατών μελών. Αποτελεί ένα φόρουμ για την εξέταση των κύριων εξελίξεων όσον αφορά την καταπολέμηση της απάτης και την κατάρτιση της παρούσας έκθεσης. Οι εργασίες της είναι δομημένες με βάση τέσσερις ομάδες εργασίας και συνεδριάσεις ολομέλειας.

Το 2021 διοργανώθηκαν δύο συνεδριάσεις ολομέλειας τον Ιούνιο και τον Δεκέμβριο, δύο συνεδριάσεις της υποομάδας για την υποβολή εκθέσεων και την ανάλυση περιπτώσεων απάτης και άλλων παρατυπιών, και μία της υποομάδας για την πρόληψη της απάτης. Οι εν λόγω συνεδριάσεις αποτέλεσαν καλή ευκαιρία για να συζητηθούν οι τελευταίες τάσεις όσον αφορά τις παρατυπίες και την απάτη, καθώς και τα εργαλεία ΤΠ που χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση των κονδυλίων της ΕΕ. Χρησίμευσαν επίσης ως σημαντικός σύνδεσμος μεταξύ της OLAF και των εταίρων της κατά τη διάρκεια της πανδημίας, διατηρώντας ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας και επιτρέποντας στους συμμετέχοντες να ανταλλάσσουν πληροφορίες και βέλτιστες πρακτικές.

Η ετήσια συνεδρίαση των AFCOS των κρατών μελών πραγματοποιήθηκε εικονικά τον Σεπτέμβριο. Οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν στον ΜΑΑ. Τον Δεκέμβριο η υποομάδα για την πρόληψη της απάτης συμφώνησε για τη σύσταση ομάδας εμπειρογνωμόνων που θα ασχολείται μόνο με τη χρήση εργαλείων ΤΠ για την προστασία των πόρων του ΜΑΑ.

4.2.2.Πρόγραμμα της ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης

Το πρόγραμμα Hercule III, το οποίο παρείχε συνδρομή για έργα που στηρίζουν την καταπολέμηση της απάτης και την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και εμπίπτουν στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) 2014-2020, αντικαταστάθηκε από το νέο πρόγραμμα της Ένωσης για την καταπολέμηση της απάτης (στο εξής: UAFP) με την έκδοση του κανονισμού (ΕΕ) 2021/785.

Το UAFP συνδυάζει τρεις διαφορετικές δραστηριότητες που ήταν χωριστές παλαιότερα, αλλά βασίζεται στην επιτυχία του προγράμματος Hercule III. Το UAFP συγχωνεύει σε ένα ενιαίο πλαίσιο το μέρος χρηματοδότησης του Hercule, τη χρηματοδότηση του συστήματος πληροφοριών κατά της απάτης (πλατφόρμα AFIS), για τη στήριξη των κρατών μελών στην αμοιβαία συνδρομή σε τελωνειακά και γεωργικά θέματα, και το σύστημα διαχείρισης παρατυπιών (IMS), για την κοινοποίηση παρατυπιών, συμπεριλαμβανομένης της απάτης, σε περιπτώσεις που σχετίζονται με την επιμερισμένη διαχείριση και τα κονδύλια προενταξιακής βοήθειας.

Αυτό ενισχύει τις συνέργειες μεταξύ των διαφόρων σκελών και δημιουργεί οικονομίες όσον αφορά τους πόρους, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής ευελιξίας για την ανακατανομή της χρηματοδότησης στο πλαίσιο του προγράμματος σε διαφορετικά μέρη δραστηριότητας, όπου χρειάζεται.

Το UAFP έχει δύο γενικούς στόχους 57 . Πρώτον, αποσκοπεί στην προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Δεύτερον, αποσκοπεί στη στήριξη της αμοιβαίας συνδρομής μεταξύ των διοικητικών αρχών των κρατών μελών, καθώς και της συνεργασίας μεταξύ αυτών και της Επιτροπής για τη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής των τελωνειακών ή γεωργικών ρυθμίσεων.

Το πρόγραμμα έχει τρεις ειδικούς στόχους:

(1)την πρόληψη και καταπολέμηση της απάτης, της διαφθοράς και κάθε άλλης παράνομης δραστηριότητας εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ·

(2)τη στήριξη της υποβολής εκθέσεων παρατυπιών, συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων απάτης, όσον αφορά τα κονδύλια επιμερισμένης διαχείρισης και τα κονδύλια προενταξιακής βοήθειας του προϋπολογισμού της ΕΕ·

(3)την παροχή εργαλείων για την ανταλλαγή πληροφοριών και τη στήριξη επιχειρησιακών δραστηριοτήτων στον τομέα της αμοιβαίας διοικητικής συνδρομής σε τελωνειακά και γεωργικά θέματα.

4.2.3.Συνεργασία στον τομέα των εσόδων

4.2.3.1.Το πρόγραμμα «Τελωνεία»

Μολονότι το πρόγραμμα για τα τελωνεία [κανονισμός (ΕΕ) 2021/444] δεν αντιμετωπίζει άμεσα την καταπολέμηση της απάτης, αποτελεί σημαντικό εταίρο για την προστασία των δημοσιονομικών και οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και των κρατών μελών. Ως πυλώνας του προγράμματος, τα οικεία συστήματα ΤΠ διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στη διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφοριών και δεδομένων μεταξύ των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών σχετικά με τους κινδύνους, στηρίζοντας έτσι την είσπραξη των διαφόρων δασμών (π.χ. τελωνειακοί δασμοί, ΦΠΑ και ειδικοί φόροι κατανάλωσης επί των εισαγωγών). Το πρόγραμμα στηρίζει επίσης δράσεις συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένων ομάδων έργου, δικτύων εμπειρογνωμόνων, εργαστηρίων και δραστηριοτήτων κατάρτισης και άλλων δράσεων στήριξης για την ανάπτυξη δεξιοτήτων των υπαλλήλων, οι οποίες επιτρέπουν στις αρχές των κρατών μελών να ανταλλάσσουν ορθές πρακτικές και να βελτιώνουν τους τελωνειακούς ελέγχους και την είσπραξη των δασμών. Επιπλέον, το νεοσυσταθέν μέσο χρηματοδοτικής στήριξης για τον εξοπλισμό τελωνειακών ελέγχων [κανονισμός (ΕΕ) 2021/1077], που πρόκειται να χρησιμοποιείται σε όλα τα είδη συνόρων, θα πρέπει να στηρίζει την τελωνειακή ένωση και τις εργασίες των τελωνειακών αρχών, ιδίως βοηθώντας τες στην προστασία των δημοσιονομικών και οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, στη διαφύλαξη της ασφάλειας και της προστασίας εντός της ΕΕ και στην προστασία της ΕΕ από το αθέμιτο και παράνομο εμπόριο, όπως είναι η παραποίηση/απομίμηση προϊόντων, με παράλληλη διευκόλυνση των νόμιμων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.

4.2.3.2.Πρόγραμμα Fiscalis

Το πρόγραμμα Fiscalis [κανονισμός (ΕΕ) 2021/847] περιλαμβάνει ευρύ φάσμα δράσεων για τη στήριξη της συνεργασίας μεταξύ των φορολογικών αρχών των κρατών μελών με σκοπό την προστασία των δημοσιονομικών και οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και των κρατών μελών της, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας τους από τη φορολογική απάτη, τη φοροδιαφυγή και τη φοροαποφυγή. Το πρόγραμμα Fiscalis παρέχει επίσης στις εθνικές αρχές ευκαιρίες συνεργασίας μέσω της χρήσης συστημάτων ΤΠ, συνεργατικών δραστηριοτήτων και δράσεων ανάπτυξης δεξιοτήτων των υπαλλήλων.

4.2.3.3.Κοινές τελωνειακές επιχειρήσεις (ΚΤΕ)

Οι κοινές τελωνειακές επιχειρήσεις (στο εξής: ΚΤΕ) είναι στοχευμένες δράσεις περιορισμένης διάρκειας με στόχο την καταπολέμηση της απάτης και της παράνομης διακίνησης ευαίσθητων εμπορευμάτων σε συγκεκριμένες περιοχές κινδύνου και/ή σε προσδιορισμένες εμπορικές διαδρομές.

Πέραν των ερευνών της σε υποθέσεις απάτης στους τομείς των εσόδων και της παραποίησης/απομίμησης, η OLAF επιπλέον συντονίζει ΚΤΕ μεγάλης κλίμακας με τη συμμετοχή ενωσιακών και διεθνών επιχειρησιακών εταίρων. Η στήριξη της OLAF προσαρμόζεται σε κάθε ΚΤΕ και μπορεί να περιλαμβάνει τη χρήση μόνιμων τεχνικών υποδομών, εργαλείων ΤΠ και επικοινωνιών, ειδικότερα της VOCU για την ασφαλή ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς και στρατηγική ανάλυση, διοικητική και οικονομική στήριξη. Το 2021 η OLAF διοργάνωσε ή συνδιοργάνωσε δύο επιχειρήσεις για μάσκες προσώπου και προϊόντα καπνού και συμμετείχε σε διάφορες επιχειρήσεις που δρομολογήθηκαν από τα κράτη μέλη, την Ευρωπόλ, τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX) ή τον ΠΟΤ.

Πίνακας 2 — ΚΤΕ το 2021

5.Βασικά μέτρα για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και την καταπολέμηση της απάτης

5.1.Μεταφορά της οδηγίας PIF

Η οδηγία (ΕΕ) 2017/1371 σχετικά με την καταπολέμηση, μέσω του ποινικού δικαίου, της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης (στο εξής: οδηγία PIF) άρχισε να ισχύει στις 5 Ιουλίου 2017. Η προθεσμία για τη μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο έληξε στις 6 Ιουλίου 2019.

Η Επιτροπή δημοσίευσε την πρώτη από τις τρεις εκθέσεις σχετικά με τη μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο, όπως απαιτείται βάσει του άρθρου 18 της εν λόγω οδηγίας, στις 6 Σεπτεμβρίου 2021. Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, μολονότι όλα τα κράτη μέλη έχουν μεταφέρει την οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο, απαιτείται περαιτέρω δράση για την αντιμετώπιση των εκκρεμών ζητημάτων συμμόρφωσης. Τονίζει ότι η ορθή μεταφορά των ορισμών, των κυρώσεων, των κανόνων δικαιοδοσίας και των προθεσμιών παραγραφής της οδηγίας PIF για την απάτη και άλλα αδικήματα που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ είναι απαραίτητη για να μπορέσει η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία να διεξάγει αποτελεσματικές έρευνες και διώξεις. Η έκθεση τονίζει επίσης ότι η συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας και των κρατών μελών είναι ζωτικής σημασίας.

Τον Δεκέμβριο του 2021 η Επιτροπή αποφάσισε να κινήσει διαδικασίες επί παραβάσει κατά οκτώ κρατών μελών 60 για μη ορθή μεταφορά της οδηγίας PIF στο εθνικό τους δίκαιο. Τον Φεβρουάριο του 2022 η Επιτροπή κίνησε διαδικασίες επί παραβάσει κατά πέντε ακόμα κρατών μελών 61 . Τον Μάιο του 2022 η Επιτροπή κίνησε διαδικασίες επί παραβάσει κατά τεσσάρων ακόμα κρατών μελών 62 .

Η Επιτροπή θα συνεχίσει να λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για να διασφαλίσει την ορθή και ολοκληρωμένη μεταφορά της οδηγίας PIF στο εθνικό δίκαιο, με περαιτέρω διαδικασίες επί παραβάσει, εάν χρειαστεί.

Η Επιτροπή προετοιμάζει μια δεύτερη έκθεση για τη μεταφορά της οδηγίας PIF στο εθνικό δίκαιο, η οποία αναμένεται εντός του τρίτου τριμήνου του 2022. Η παρούσα έκθεση θα επικεντρωθεί στην καταλληλότητα του κατώτατου ορίου των 10 εκατ. EUR για τον ΦΠΑ και στην αποτελεσματικότητα των διατάξεων της οδηγίας στον τομέα της απάτης σε σχέση με τις δημόσιες συμβάσεις και τις προθεσμίες παραγραφής.

5.2.Καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες

Η απάτη σε βάρος του προϋπολογισμού της ΕΕ μπορεί επίσης να είναι ο πρόδρομος άλλων εγκλημάτων (δηλαδή μπορεί να αποτελεί κύριο αδίκημα). Επομένως, παρότι δεν συνδέεται άμεσα με την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ, το νομικό πλαίσιο της ΕΕ για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας είναι συναφές εν προκειμένω.

Όλα τα κράτη μέλη έχουν αναφέρει την πλήρη μεταφορά της πέμπτης οδηγίας για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες 63 σχετικά με την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας 64 .

5.3.Μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας

Ο κανονισμός για τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο ΜΑΑ χρηματοδοτεί μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στα κράτη μέλη από την έναρξη της πανδημίας τον Φεβρουάριο του 2020 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2026. Προκειμένου να επωφεληθούν από τον ΜΑΑ, τα κράτη μέλη πρέπει να υποβάλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα οικεία εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Κάθε σχέδιο καθορίζει τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις που πρέπει να υλοποιηθούν έως το τέλος του 2026, επιτρέποντας στα κράτη μέλη να λάβουν χρηματοδότηση έως ένα ποσό που έχει συμφωνηθεί προηγουμένως.

Κάθε σχέδιο θα πρέπει να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις που προσδιορίζονται στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο 65 , ιδίως τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις 66 του 2019 και του 2020 που εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο. Θα πρέπει επίσης να προωθεί την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και να καθιστά τις οικονομίες και τις κοινωνίες των κρατών μελών πιο ανθεκτικές. Οι επενδύσεις πρέπει να τηρούν την απαίτηση «εφόσον δεν βλάπτουν σοβαρά» 67 .

Ο ΜΑΑ είναι ένα μέσο που βασίζεται στις επιδόσεις. Η εκπλήρωση των συμφωνηθέντων οροσήμων και στόχων για την επίτευξη των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων που παρουσιάζονται στα σχέδια καθιστά δυνατή την εκταμίευση επιχορηγήσεων και δανείων στα κράτη μέλη.

Ο κανονισμός ΜΑΑ 68 απαιτεί από τα κράτη μέλη να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και να διασφαλίζουν ότι η χρήση των κονδυλίων συμμορφώνεται με την ισχύουσα ενωσιακή και εθνική νομοθεσία. Για τον σκοπό αυτόν, το κράτος μέλος πρέπει να προβλέψει αποτελεσματικό και αποδοτικό σύστημα εσωτερικού ελέγχου και την ανάκτηση των αδικαιολογήτως καταβληθέντων ή μη ορθώς χρησιμοποιηθέντων ποσών. Αυτό το νέο μοντέλο λειτουργίας παρέχει στα κράτη μέλη σημαντική ευθύνη για τη διασφάλιση της προστασίας των πόρων αυτών από την απάτη, τη διαφθορά, τη σύγκρουση συμφερόντων (που ορίζονται ως «σοβαρές παρατυπίες») και τη διπλή χρηματοδότηση.

Σχήμα 4 — Διαδικασία αξιολόγησης των εθνικών σχεδίων

Συνεπώς, κάθε σχέδιο περιλαμβάνει ένα τμήμα εσωτερικού και λογιστικού ελέγχου στο οποίο τα κράτη μέλη περιγράφουν τα μέτρα (συμπεριλαμβανομένων των μέτρων για την καταπολέμηση της απάτης) τα οποία θα εφαρμόσουν και προσδιορίζουν συγκεκριμένα ορόσημα και στόχους για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ από σοβαρές παρατυπίες και διπλή χρηματοδότηση. Η Επιτροπή μπορεί να αξιολογήσει θετικά ένα σχέδιο μόνον εάν αξιολογεί θετικά τα οικεία συστήματα ελέγχου. Ως υπηρεσία της Επιτροπής, η OLAF συνέβαλε στην αξιολόγηση από την Επιτροπή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των κρατών μελών, παρέχοντας στοχευμένες συμβουλές για την καταπολέμηση της απάτης. Η συνεργασία με τις εθνικές αρχές συνεχίζεται για την ανταλλαγή απόψεων και τη διευκόλυνση της διάδοσης ορθών πρακτικών και εμπειριών (όπως η χρήση εργαλείων ΤΠ — βλ. επίσης τμήμα 4.2.1).

Μεταξύ των υποχρεώσεων των κρατών μελών όσον αφορά τα μέτρα για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, σημαντική θέση κατέχει η συλλογή δεδομένων σχετικά με τους δικαιούχους, τους εργολάβους, τους υπεργολάβους και τους πραγματικούς δικαιούχους. Η Επιτροπή έθεσε το Arachne στη διάθεση των κρατών μελών προς χρήση σε σχέση με τον ΜΑΑ.

Έως το τέλος του 2021 είχαν εγκριθεί 22 εθνικά σχέδια. Ήταν 25 στις 31 Ιουλίου 2022 69 .

5.4.Προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος

Παράνομες δραστηριότητες και περιστατικά κατάχρησης δικαίου μπορεί να συμβούν σε οποιονδήποτε οργανισμό, ιδιωτικό ή δημόσιο, μεγάλο ή μικρό. Μπορούν να λάβουν πολλές μορφές, όπως διαφθορά, απάτη, αθέμιτες πρακτικές ή αμέλεια των επιχειρήσεων. Εάν δεν αντιμετωπιστούν, οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να βλάψουν σοβαρά το δημόσιο συμφέρον. Όσοι εργάζονται σε κάποιον οργανισμό ή έρχονται σε επαφή με αυτόν στο πλαίσιο των εργασιακών δραστηριοτήτων τους είναι συχνά οι πρώτοι που ανακαλύπτουν τα εν λόγω περιστατικά και, συνεπώς, βρίσκονται στην πλεονεκτική θέση να ενημερώσουν τους αρμοδίους για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, δηλαδή τα άτομα που καταγγέλλουν (στον οικείο οργανισμό ή σε εξωτερική αρχή) ή αποκαλύπτουν (στο κοινό) πληροφορίες σχετικά με αξιόποινες πράξεις που έχουν αποκτηθεί σε εργασιακό πλαίσιο, συμβάλλουν στην πρόληψη ζημιών και στον εντοπισμό απειλών ή βλάβης για το δημόσιο συμφέρον, οι οποίες διαφορετικά ενδέχεται να μείνουν απαρατήρητες.

Ωστόσο, σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, η προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος είναι ανομοιογενής και κατακερματισμένη. Συνεπώς, ο φόβος αντιποίνων αποθαρρύνει συχνά τους δυνητικούς μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος από την αναφορά των ανησυχιών τους.

Η οδηγία για την προστασία των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του δικαίου της ΕΕ, η οποία εκδόθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2019, έδωσε στα κράτη μέλη προθεσμία έως τις 17 Δεκεμβρίου 2021 να τη μεταφέρουν στο εθνικό δίκαιο. Καλύπτει πολλούς βασικούς τομείς του δικαίου της ΕΕ, όπως η καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, η προστασία των δεδομένων, η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, η ασφάλεια των τροφίμων και των προϊόντων, η δημόσια υγεία, η προστασία του περιβάλλοντος και η πυρηνική ασφάλεια.

Έως το τέλος του 2021 μόνο πέντε κράτη μέλη 70 είχαν θεσπίσει ειδική νομοθεσία. Έως τον Ιούνιο του 2022 τέσσερα ακόμα κράτη μέλη 71 προέβησαν στην εν λόγω ενέργεια. Μόνο ένα κράτος μέλος 72 δεν έχει ακόμη κινήσει καμία διαδικασία. Τρία κράτη μέλη 73 έχουν μάλιστα διευρύνει το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας.

Έως τις 17 Δεκεμβρίου 2023 η Επιτροπή πρέπει να υποβάλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο σχετικά με την εκτέλεση και εφαρμογή της παρούσας οδηγίας.

5.5.Εργαλειοθήκη για το κράτος δικαίου

Στο πλαίσιο της λεγόμενης εργαλειοθήκης για το κράτος δικαίου, η Επιτροπή έχει αναπτύξει μια σειρά μέσων για την αντιμετώπιση διαφόρων προκλήσεων όσον αφορά το κράτος δικαίου.

Περιλαμβάνει τον ευρωπαϊκό μηχανισμό για το κράτος δικαίου, με επίκεντρο την ετήσια έκθεση για το κράτος δικαίου. Αποσκοπεί στην ενίσχυση της ευαισθητοποίησης και της κατανόησης των εξελίξεων στα κράτη μέλη, ώστε να είναι σε θέση να εντοπίζουν τις προκλήσεις για το κράτος δικαίου, να αναπτύσσουν πιθανές λύσεις και να επιδιώκουν τη στήριξη σε πρώιμο στάδιο. Ο μηχανισμός προβλέπει επίσης διαδικασία ετήσιου διαλόγου μεταξύ της Επιτροπής, του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από κοινού με τα κράτη μέλη, καθώς και με τα εθνικά κοινοβούλια, την κοινωνία των πολιτών και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με το κράτος δικαίου.

5.5.1.Έκθεση για το κράτος δικαίου — κύρια πορίσματα και επισημάνσεις σε σχέση με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ

Η έκθεση του 2021 για το κράτος δικαίου 74 , συμπεριλαμβανομένων των 27 κεφαλαίων της ανά χώρα, παρουσιάζει θετικές και αρνητικές εξελίξεις κατά την περίοδο από τον Ιούλιο του 2020 έως τον Ιούνιο του 2021, σε όλα τα κράτη μέλη σε τέσσερις βασικούς τομείς για το κράτος δικαίου: το σύστημα δικαιοσύνης, το πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς, την πολυφωνία και την ελευθερία των μέσων επικοινωνίας και άλλα θεσμικά ζητήματα σχετικά με το σύστημα ελέγχων και ισορροπιών. Ζητήματα που σχετίζονται με το σύστημα απονομής δικαιοσύνης ή το πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο προστατεύονται τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ σε ένα συγκεκριμένο κράτος μέλος.

Η τρίτη έκθεση για το κράτος δικαίου, που εγκρίθηκε τον Ιούλιο του 2022 75 , καλύπτει την περίοδο από τον Ιούλιο του 2021 έως τον Ιούνιο του 2022 και περιλαμβάνει για πρώτη φορά ειδικές συστάσεις προς όλα τα κράτη μέλη, όπως ανακοινώθηκε από την πρόεδρο κ. von der Leyen στην ομιλία για την κατάσταση της Ένωσης το 2021. Σύμφωνα με τον προληπτικό χαρακτήρα της έκθεσης, στόχος των συστάσεων είναι να στηρίξουν τα κράτη μέλη στις προσπάθειές τους να προωθήσουν τις τρέχουσες ή σχεδιαζόμενες μεταρρυθμίσεις, να ενθαρρύνουν τις θετικές εξελίξεις και να βοηθήσουν τα κράτη μέλη να εντοπίσουν πού ενδέχεται να χρειαστούν βελτιώσεις ή να δοθεί συνέχεια σε πρόσφατες αλλαγές ή μεταρρυθμίσεις, με σκοπό επίσης την αντιμετώπιση συστημικών προκλήσεων σε ορισμένες περιπτώσεις.

5.5.2.Πρόοδος στην εφαρμογή του κανονισμού της ΕΕ περί γενικού καθεστώτος αιρεσιμότητας για την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ

Ο κανονισμός (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2092 περί γενικού καθεστώτος αιρεσιμότητας αποσκοπεί στην προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ από παραβιάσεις των αρχών του κράτους δικαίου που επηρεάζουν ή απειλούν σοβαρά να επηρεάσουν τη χρηστή δημοσιονομική διαχείρισή του ή τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ κατά τρόπο επαρκώς άμεσο.

Στις 2 Μαρτίου 2022 η Επιτροπή εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές 76 στις οποίες επεξηγεί τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμόσει τον κανονισμό, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο θα προστατεύονται τα δικαιώματα των τελικών αποδεκτών και των δικαιούχων ενωσιακής χρηματοδότησης (βλ. τμήμα 7).

Η Επιτροπή κίνησε μία διαδικασία βάσει του κανονισμού για την αιρεσιμότητα.

5.6.Πολιτική για την καταπολέμηση της διαφθοράς

Το 2021 η Επιτροπή συνέχισε να παρέχει τεχνική υποστήριξη στα κράτη μέλη στον τομέα της καταπολέμησης της διαφθοράς και της ακεραιότητας μέσω των προγραμμάτων της και συγκεκριμένα του προγράμματος στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και του νεοσυσταθέντος Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης. Η τεχνική υποστήριξη διευκόλυνε την επανεξέταση των διαδικασιών για την επιλογή και την αξιολόγηση δικαστών και εισαγγελέων, καθώς και την επιβολή μέτρων για την καταπολέμηση της διαφθοράς στους τομείς της εκπαίδευσης, του περιβάλλοντος και του αθλητισμού. Ορισμένες εθνικές αρχές έλαβαν στήριξη για τη θέσπιση μηχανισμών παρακολούθησης του εθνικού τους σχεδίου για την καταπολέμηση της διαφθοράς, την αναθεώρηση των κανόνων τους με σκοπό τη διαχείριση των συγκρούσεων συμφερόντων, τη διασφάλιση της εποπτείας των δημόσιων δαπανών ή την επίδειξη ετοιμότητας για την προσχώρηση στη σύμβαση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για την καταπολέμηση της δωροδοκίας.

Η Επιτροπή διοργανώνει εργαστήρια ανταλλαγής εμπειριών για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε ολόκληρη την ΕΕ. Στις 13 Δεκεμβρίου 2021 στο 14ο εργαστήριο ανταλλαγής εμπειριών συμμετείχαν εκπρόσωποι των κρατών μελών της ΕΕ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπόλ και της ακαδημαϊκής κοινότητας για να συζητήσουν το θέμα της ανθεκτικότητας στην καταπολέμηση της διαφθοράς σε περιόδους κρίσης. Η Επιτροπή στηρίζει επίσης έργα που αποσκοπούν, μεταξύ άλλων, στη βελτίωση της ακεραιότητας και στην αντιμετώπιση της διαφθοράς στα κράτη μέλη της ΕΕ. Το 2021 χρηματοδοτήθηκαν έργα για την καταπολέμηση της διαφθοράς στο πλαίσιο του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας «Αστυνομική συνεργασία» (ISFP) 2014-2020 τα οποία περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το έργο C.O.R.E, το οποίο αποσκοπεί στην ανάπτυξη και την επικύρωση μιας αναπαραγόμενης διαδικασίας για τον υπολογισμό του κινδύνου διαφθοράς στις δημόσιες συμβάσεις κατά την περίοδο της πανδημίας, με βάση τη συλλογή και τη διασταυρούμενη επεξεργασία δεδομένων για τις δημόσιες συμβάσεις. Η διαδικασία αποσκοπεί στην ενίσχυση του έγκαιρου εντοπισμού του κινδύνου διαφθοράς και στην προώθηση μιας ισχυρότερης βάσης αποδεικτικών στοιχείων για την πολιτική μεταρρύθμιση, εξυπηρετώντας πρωτίστως τις αρχές καταπολέμησης της διαφθοράς και τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου αλλά και δημοσιογράφους και το ευρύ κοινό για την επίτευξη στόχων λογοδοσίας.

Η Επιτροπή ενθαρρύνει επίσης τα κράτη μέλη να θεσπίσουν εθνικές στρατηγικές για την καταπολέμηση της διαφθοράς, καθώς οι εν λόγω στρατηγικές διασφαλίζουν ότι:

·οι πολιτικές δεσμεύσεις μετατρέπονται σε συγκεκριμένες δράσεις·

·τα νομοθετικά ή θεσμικά κενά αντιμετωπίζονται με συνεκτικό, ολοκληρωμένο και συντονισμένο τρόπο· και

·οι προσπάθειες για την καταπολέμηση της διαφθοράς προσαρμόζονται στο εξελισσόμενο τοπίο.

6.Τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων ελέγχου

6.1.Πηγές δεδομένων και μεθοδολογία

Η παρούσα ενότητα βασίζεται κυρίως σε στοιχεία που υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη στους τομείς των παραδοσιακών ιδίων πόρων (ΠΙΠ) και της επιμερισμένης διαχείρισης, καθώς και από τις υποψήφιες χώρες στον τομέα της προενταξιακής βοήθειας. Τα στοιχεία που αφορούν τις άμεσες δαπάνες (τμήμα 6.1.2) εξάγονται από το εσωτερικό λογιστικό σύστημα της Επιτροπής. Στο πλαίσιο 2 προσδιορίζονται οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες πραγματοποιείται η υποβολή εκθέσεων από τα κράτη μέλη και ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούνται στο παρόν τμήμα.

Το 2021 κοινοποιήθηκαν συνολικά 11 218 παρατυπίες, οι οποίες αφορούσαν περίπου 3,24 δισ. EUR. Όσον αφορά τον αριθμό των παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν, η κατάσταση είναι σταθερή σε σύγκριση με το 2020, με μικρή μείωση περίπου 5 %. Ωστόσο, τα σχετικά ποσά αντιπροσωπεύουν σημαντική αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο έτος, έχοντας υπερδιπλασιαστεί (+ 121 %).

Στο πλαίσιο 3 παρέχεται ένα σύντομο μεθοδολογικό σημείωμα σχετικά με τον τρόπο ερμηνείας των εν λόγω στοιχείων και αυτών που δημοσιεύονται στα ακόλουθα τμήματα.

6.2.Έσοδα

Το 2021 η Επιτροπή ενέκρινε πρόταση για την τροποποίηση του κανονισμού για την απόδοση των ιδίων πόρων 78 με στόχο την περαιτέρω ενίσχυση του συστήματος απόδοσης των ιδίων πόρων, προκειμένου να διασφαλιστούν τακτικές και έγκαιρες πληρωμές στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Επιπλέον, εφαρμόστηκε νέα στρατηγική επιβολής με στόχο την ταχύτερη αντίδραση έναντι επικείμενων κινδύνων και την καλύτερη προστασία των ΠΙΠ. 

6.2.1.Απάτη στον τομέα του ΦΠΑ

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει την αρμοδιότητα να διερευνά σοβαρά αδικήματα κατά του κοινού συστήματος ΦΠΑ. Τα εν λόγω αδικήματα θα πρέπει να συνδέονται με το έδαφος δύο ή περισσότερων κρατών μελών και να περιλαμβάνουν συνολική ζημία τουλάχιστον 10 εκατ. EUR.

Το 2021 η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διερεύνησε 91 παρόμοιες υποθέσεις για εκτιμώμενες ζημίες 2,5 δισ. EUR 79 .

6.2.2.Παραδοσιακοί ίδιοι πόροι

Το 2021 η πανδημία COVID-19 συνέχισε να επηρεάζει τη ζωή όλων των ανθρώπων και των επιχειρήσεων στην ΕΕ. Ενώ το 2020 η πανδημία αντιμετωπίστηκε ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης, το 2021 κατέστη δεδομένο γεγονός, όπως μαρτυρούν τα αριθμητικά στοιχεία για τον όγκο των εισαγωγών: μετά την έντονη μείωση των εισαγωγών της ΕΕ των 27 κατά 11,6 % το 2020, οι εισαγωγές αυξήθηκαν το 2021 κατά 23 %.

Πίνακας 3 — Έσοδα: Παρατυπίες που εντοπίστηκαν και κοινοποιήθηκαν από τα κράτη μέλη — ΠΙΠ — το 2021

Το 2021 ο αριθμός των δόλιων και μη δόλιων παρατυπιών που σχετίζονται με τους ΠΙΠ (βλ. πίνακα 3) παρέμεινε αρκετά σταθερός, με μείωση μόνο κατά 3 % σε σύγκριση με τον μέσο όρο πενταετίας. Ο αριθμός των δόλιων παρατυπιών αυξήθηκε κατά 1 % και οι μη δόλιες παρατυπίες μειώθηκαν κατά 4 %. Από όλες τις περιπτώσεις δόλιων και μη δόλιων παρατυπιών που εντοπίστηκαν το 2021, το 12 % ταξινομήθηκαν ως δόλιες. Το σχετικό ποσό ΠΙΠ αυξήθηκε και ήταν το υψηλότερο ποσό ΠΙΠ που εντοπίστηκε κατά την τελευταία πενταετία. Τόσο για τις δόλιες όσο και για τις μη δόλιες παρατυπίες, το ποσό των ΠΙΠ που εντοπίστηκε αυξήθηκε σε σύγκριση με τον μέσο όρο πενταετίας κατά 32 % και 13 %, αντίστοιχα. Συνολικά, το ποσό των ΠΙΠ αυξήθηκε κατά 18 % το 2021 σε σχέση με τον μέσο όρο για την περίοδο 2017-2021 82 .

Η καταπολέμηση της απάτης σε εθνικό επίπεδο, από κοινού με τις τελωνειακές υπηρεσίες, διαδραμάτισε καίριο ρόλο στον εντοπισμό περιπτώσεων απάτης το 2021. Οι επιθεωρήσεις από τις υπηρεσίες καταπολέμησης της απάτης ήταν ο πιο επιτυχημένος τρόπος εντοπισμού περιπτώσεων απάτης και υπερέβησαν τους ελέγχους μετά την παράδοση και τους ελέγχους παράδοσης για τον εντοπισμό δόλιων περιπτώσεων διαφυγής δασμών. Μη δόλιες παρατυπίες εντοπίστηκαν πρωτίστως μέσω ελέγχων μετά την παράδοση.

Το 2021 η Επιτροπή συνέχισε να πραγματοποιεί επισκέψεις παρακολούθησης και ελέγχου, επιτόπου ή εξ αποστάσεως, για να διασφαλίσει την ορθή εφαρμογή της ενωσιακής τελωνειακής νομοθεσίας και της νομοθεσίας για τους ΠΙΠ. Όταν η συνεργασία και η πρόοδος στην αντιμετώπιση εκκρεμών ζητημάτων κρίνονται ανεπαρκείς, εφαρμόζονται διορθωτικά μέτρα.

Όπως αναφέρεται στην έκθεση PIF του 2020, τέτοιου είδους διορθωτικά μέτρα έχουν ήδη εφαρμοστεί από την Επιτροπή κατά του Ηνωμένου Βασιλείου σχετικά με δήλωση χαμηλότερης δασμολογητέας αξίας για κλωστοϋφαντουργικά είδη και υποδήματα από την Κίνα 83 . Στις 8 Μαρτίου 2022 το Δικαστήριο εξέδωσε την απόφασή του για την υπόθεση C-213/19 84 κατά του Ηνωμένου Βασιλείου. Η Επιτροπή βρίσκεται στη διαδικασία ανάλυσης των επιπτώσεων της εν λόγω απόφασης του ΔΕΕ τόσο για το Ηνωμένο Βασίλειο (π.χ. επανυπολογισμός των απωλειών ΠΙΠ) όσο και για τα άλλα κράτη μέλη.

6.3.Δαπάνες

Ενώ θεσπίστηκαν δυνατότητες ευελιξίας και μέσα για την αντιμετώπιση της κρίσης που προκάλεσε η πανδημία COVID-19, ο προϋπολογισμός της ΕΕ αντιμετώπισε επίσης νέες προκλήσεις και κινδύνους 88 . Συνολικά, η Επιτροπή κατόρθωσε να διατηρήσει υψηλό επίπεδο κάλυψης και διασφάλισης των ελέγχων. Αυτό συνέβη και στα κράτη μέλη, τα οποία διενεργούν το μεγαλύτερο μέρος των λογιστικών ελέγχων και όλων των ελέγχων στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης.

Με τον τρόπο αυτόν εξασφαλίστηκε ότι η παρεχόμενη ευελιξία δεν οδήγησε σε χαλάρωση των ελέγχων. Οι τροποποιημένοι κανόνες που θεσπίστηκαν στις διαδικασίες ελέγχου των κρατών μελών ήταν περιορισμένοι σε διάρκεια και πεδίο εφαρμογής. Αυτό βοήθησε τους δικαιούχους και τα κράτη μέλη σε δύσκολες συνθήκες 89 .

Έχουν επίσης θεσπιστεί ή είχαν ήδη τεθεί σε εφαρμογή αυστηρά μέτρα μετριασμού για τον μετριασμό των κινδύνων που συνδέονται με την αδυναμία διενέργειας επιτόπιων λογιστικών και άλλων ελέγχων. Αυτά περιλάμβαναν την αντικατάσταση των επιτόπιων λογιστικών ελέγχων από ελέγχους βάσει εγγράφων και εξ αποστάσεως ελέγχους, καθώς και τη δυνατότητα αντικατάστασης των επιτόπιων επιθεωρήσεων με λύσεις ΤΠ (φωτογραφίες με γεωσήμανση, δορυφορικές εικόνες, βιντεοδιασκέψεις κ.λπ.) 90 .

Στο πλαίσιο αυτό, και σύμφωνα με την αναμενόμενη τάση, κατά την τελευταία πενταετία έχει μειωθεί ο αριθμός των παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν (δόλιες και μη δόλιες) σχετικά με τις δαπάνες της ΕΕ για την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, ενώ οι παρατυπίες που συνδέονται με το δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020 91 αυξάνονται, σύμφωνα με τους κύκλους υλοποίησης, με αποτέλεσμα να αντιπροσωπεύουν πλέον τη μεγάλη πλειονότητα των παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν (περίπου 90 %). Οι κοινοποιημένες παρατυπίες που αφορούν ετήσιες δαπάνες (άμεσες ενισχύσεις προς τους γεωργούς και μέτρα στήριξης της αγοράς) παρέμειναν σταθερές.

Πίνακας 4 — Δαπάνες: παρατυπίες που εντοπίστηκαν και κοινοποιήθηκαν ανά τομέα του προϋπολογισμού το 2021

6.3.1.Επιμερισμένη διαχείριση

Γεωργία 94 — Η ανάλυση της πενταετίας (2017-2021) επιβεβαιώνει τις κύριες τάσεις που επισημάνθηκαν σε προηγούμενες εκθέσεις PIF 95 . Παρότι αυξάνονται σταδιακά, οι δόλιες παρατυπίες στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης που σχετίζονται με την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020 εξακολουθούν να είναι λιγότερες από εκείνες που κοινοποιήθηκαν για την περίοδο 2007-2013 μετά από συγκρίσιμη περίοδο υλοποίησης. Η κοινοποίηση περιπτώσεων απάτης στον τομέα της γεωργίας (συμπεριλαμβανομένων των άμεσων ενισχύσεων και των μέτρων για την αγορά) παραμένει αρκετά σταθερή σε βάθος χρόνου, ακόμη και αν παρουσίασε μείωση της τάξης του 17 % το 2021 σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Η συχνότητα των κοινοποιούμενων περιπτώσεων απάτης κατ’ αναλογία προς τις πληρωμές παραμένει πολύ χαμηλή για τις άμεσες ενισχύσεις. Είναι η υψηλότερη για τα μέτρα για την αγορά, ιδίως στον τομέα των οπωροκηπευτικών και σε σχέση με τα εθνικά προγράμματα στήριξης στον αμπελοοινικό τομέα. Τα συναφή χρηματικά ποσά ήταν επίσης σχετικά υψηλά για το μέτρο της αγοράς που αφορούσε ειδικά την προώθηση γεωργικών προϊόντων.

Όσον αφορά την αγροτική ανάπτυξη και τις άμεσες ενισχύσεις στους γεωργούς, η ανάλυση κινδύνου και η αυθόρμητη παροχή πληροφοριών από την κοινωνία των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των μέσων ενημέρωσης, συμβάλλουν οριακά στον εντοπισμό δόλιων και μη δόλιων παρατυπιών. Όσον αφορά τα μέτρα για την αγορά, η ανάλυση κινδύνου διαδραματίζει ισχυρότερο ρόλο στον εντοπισμό, λόγω του ελέγχου βάσει κινδύνου των εμπορικών εγγράφων των οντοτήτων που λαμβάνουν πληρωμές.

Περίπου δέκα έτη μετά την αρχική αναφορά, το ποσοστό των περιπτώσεων υπόνοιας απάτης που δεν κατέληξαν σε καταδίκη παραμένει πολύ υψηλό, ενώ το ποσοστό των υποθέσεων στις οποίες διαπιστώνεται απάτη είναι χαμηλό. Αυτό μπορεί να σηματοδοτήσει την ανάγκη για περισσότερες επενδύσεις στη διερεύνηση και την άσκηση διώξεων. 

Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) 98 — Μεταξύ 2017 και 2021 ο αριθμός των δόλιων και μη δόλιων παρατυπιών που σχετίζονται με την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 μειώθηκε για τα ΕΔΕΤ. Ο αριθμός των παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020 αυξήθηκε. Η δυναμική αυτή συνάδει με τις γνωστές τάσεις και τα πρότυπα όσον αφορά τον εντοπισμό και την κοινοποίηση παρατυπιών και συνδέεται με τον κύκλο υλοποίησης των πολυετών προγραμμάτων.

Ο αριθμός των παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν ως δόλιες για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020 ήταν σύμφωνος με τις παρατυπίες που εντοπίστηκαν για την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 μετά τον ίδιο αριθμό ετών από την έναρξη της περιόδου· με ποσοστό περίπου 1 %, ο FDR ήταν υψηλότερος από ό,τι για την περίοδο 2007-2013 99 . Αυτό δεν ισχύει για τις μη δόλιες παρατυπίες. Γι' αυτές, η μείωση του αριθμού και των χρηματικών ποσών που κοινοποιήθηκαν έπειτα από οκτώ έτη από την έναρξη της περιόδου προγραμματισμού είναι εντυπωσιακή (βλ. στιγμιότυπο 17 για την ανάλυση των λόγων στους οποίους οφείλεται η μείωση).

Οι κίνδυνοι παρατυπιών φαίνεται να είναι υψηλότεροι στους τομείς της πολιτικής συνοχής που σχετίζονται με τις μεταφορές, την προστασία του περιβάλλοντος, την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία (RTD&I), την κοινωνική ένταξη και την προώθηση της απασχόλησης και της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού.

Στην ανάλυση επισημαίνονται οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την πράσινη μετάβαση, μεταξύ άλλων για επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση, την παροχή πόσιμου νερού, τη διαχείριση αποβλήτων, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ηλιακή ενέργεια) και στην πρόληψη κινδύνων. Οι κίνδυνοι ψηφιακής μετάβασης φαίνεται να είναι πιο σημαντικοί στις υπηρεσίες και τις εφαρμογές για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), όσον αφορά τον αριθμό των παρατυπιών, καθώς και στις υπηρεσίες και τις εφαρμογές ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, όσον αφορά τα σχετικά χρηματικά ποσά. Αναφέρθηκαν επίσης παρατυπίες σε σχέση με τις επενδύσεις σε υποδομές για την ψηφιακή μετάβαση.

Όσον αφορά την RTD&I, από την ανάλυση αναδεικνύονται υψηλότεροι κίνδυνοι για τις επενδύσεις με σκοπό την παροχή βοήθειας στις εταιρείες γι’ αυτές τις δραστηριότητες. Ιδιαίτερα επηρεάστηκαν τα μέτρα για την τόνωση της έρευνας, της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας στις ΜΜΕ.

Οι κίνδυνοι είναι υψηλοί σε σχέση με τις επενδύσεις στις υποδομές μεταφορών, λόγω της συχνότητας των παρατυπιών σε γενικά οδικά έργα, οι οποίες επηρεάζουν το περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, καθώς και λόγω των υψηλών χρηματικών ποσών που συνδέονται με παρατυπίες που αφορούν τους σιδηρόδρομους και τους δρόμους του διευρωπαϊκού δικτύου (ΔΕΔ). Οι επενδύσεις σε πολυτροπικές υποδομές του ΔΕΔ και σε δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας φαίνεται επίσης να ενέχουν κινδύνους.

Οι κίνδυνοι σε σχέση με την κοινωνική ένταξη, τη φτώχεια και τις διακρίσεις φαίνεται να είναι υψηλότεροι για επενδύσεις (i) στην ενεργή ένταξη· ii) στις υγειονομικές υποδομές· iii) στη βελτίωση της πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη και στις κοινωνικές υπηρεσίες· iv) στις κοινωνικές υποδομές και στην ανάπλαση αγροτικών και αστικών περιοχών· v) υπέρ περιθωριοποιημένων κοινοτήτων και vi) σε υποδομές παιδικής φροντίδας.

Όσον αφορά την προώθηση της απασχόλησης και της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού, οι κίνδυνοι φαίνεται να είναι υψηλότεροι για τις επενδύσεις i) στην προσαρμογή στην αλλαγή εργαζομένων και επιχειρήσεων, ιδίως σε ενέργειες για τον σχεδιασμό και τη διάδοση καινοτόμων και παραγωγικότερων τρόπων εργασίας· ii) στην πρόσβαση στην απασχόληση, ιδίως σε ενέργειες για άτομα που αναζητούν εργασία και οικονομικά μη ενεργά άτομα, συμπεριλαμβανομένων των μακροχρόνια ανέργων και των ατόμων που απέχουν από την αγορά εργασίας· και iii) στη στήριξη της αυτοαπασχόλησης και της σύστασης επιχειρήσεων.

Η ανάλυση κινδύνου εξακολουθεί να έχει οριακή συμβολή στον εντοπισμό της απάτης, ενώ οι πληροφορίες από την κοινωνία των πολιτών (συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών που δημοσιεύονται στα μέσα ενημέρωσης) διαδραματίζουν σημαντικό και αυξανόμενο ρόλο. Αυτό δεν ισχύει για τις μη δόλιες παρατυπίες. Ο εντοπισμός περιπτώσεων απάτης και παρατυπιών θα μπορούσε να βελτιωθεί μέσω έργων εκ των υστέρων θεματικής ανάλυσης κινδύνου που επικεντρώνονται σε ομάδες προηγούμενων συναλλαγών.

Περίπου δέκα έτη μετά την αρχική αναφορά, το ποσοστό των περιπτώσεων υπόνοιας απάτης που δεν κατέληξαν σε καταδίκη παραμένει πολύ υψηλό, ενώ το ποσοστό των περιπτώσεων στις οποίες διαπιστώνεται απάτη είναι χαμηλό. Αυτό μπορεί να σηματοδοτήσει την ανάγκη για περισσότερες επενδύσεις στη διερεύνηση και την άσκηση διώξεων.

Άλλα ταμεία επιμερισμένης διαχείρισης 101  — Όσον αφορά τα ταμεία επιμερισμένης διαχείρισης για άλλες εσωτερικές πολιτικές, το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους (ΤΕΒΑ) ήταν το ταμείο που επηρεάστηκε περισσότερο από απάτη. Πάνω από το 90 % των εντοπισμένων περιπτώσεων μη δόλιων παρατυπιών αφορούσε τα ακόλουθα ταμεία: Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ), ΤΕΒΑ και Πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων (ΠΑΝ).

6.3.2.Έμμεση διαχείριση

Προενταξιακή διαδικασία 102  — Οι παρατυπίες που κοινοποιήθηκαν σ’ αυτόν τον τομέα το 2021 μειώνονται σε σύγκριση με τον μέσο όρο της πενταετίας (– 23 % ως προς τον αριθμό και – 48 % όσον αφορά τα παράτυπα χρηματικά ποσά). Κατά την ίδια περίοδο, ο υψηλότερος αριθμός παρατυπιών που εντοπίστηκαν αφορούσε την προενταξιακή βοήθεια για την αγροτική ανάπτυξη (IPARD) και τη διασυνοριακή συνεργασία.

6.3.3.Άμεση διαχείριση

Οι δόλιες παρατυπίες που εντοπίστηκαν από την Επιτροπή όσον αφορά τις άμεσες δαπάνες μειώθηκαν από το 2016 και έχουν παραμείνει σταθερές κατά την τελευταία τετραετία, παρά την οριακή αύξηση το 2021. Οι μη δόλιες παρατυπίες συνέχισαν να μειώνονται και το 2021 ήταν το έτος με το χαμηλότερο ποσοστό τόσο ως προς τον αριθμό των υποθέσεων όσο και ως προς τα σχετικά ποσά 103 .

7.Προοπτικές για το 2022, συμπεράσματα και συστάσεις

Η πανδημία COVID-19 δημιούργησε νέες προκλήσεις στις οποίες η ΕΕ αντέδρασε γρήγορα, με ευελιξία και με την ανάπτυξη νέων μέσων και πόρων. Οι προκλήσεις και οι συνέπειες της κρίσης αυτής δεν έχουν παρέλθει ακόμη, αλλά η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει σηματοδοτήσει σημαντική νέα δυναμική, με σοβαρές επιπτώσεις για την ΕΕ, την οικονομία και την κοινωνία της.

Στις 18 Μαΐου 2022 η Επιτροπή παρουσίασε δέσμη μέτρων για την αντιμετώπιση των θεμάτων που έχουν έρθει στο προσκήνιο μετά την εισβολή στην Ουκρανία, από την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού έως το επενδυτικό κενό της ΕΕ στον τομέα της άμυνας και τη μακροπρόθεσμη ανασυγκρότηση της Ουκρανίας. Όλα αυτά τα θέματα έχουν επιπτώσεις στον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ δέχεται ήδη πιέσεις, καθώς εφαρμόζονται νέα μέτρα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των πρόσφατων γεγονότων (π.χ. REPowerEU), οι προτεραιότητες μετατοπίζονται (μετανάστευση) και πρέπει να επιβληθεί η ευρύτερη δέσμη κυρώσεων που έχει συμφωνηθεί ποτέ κατά μιας χώρας (εν γένει, αλλά και σε σχέση με στοχευόμενα άτομα), με επιπτώσεις στα έσοδα (εισαγωγή και εξαγωγή αγαθών) και στις δαπάνες της ΕΕ (αποκλεισμοί από τις διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων και τις επιχορηγήσεις).

Ήδη, με τη θέσπιση του ΜΑΑ και την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ο ρόλος των εθνικών αρχών στη διασφάλιση επαρκούς επιπέδου προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ έχει ενισχυθεί σημαντικά. Η πίεση που ασκείται στις εθνικές διοικήσεις θα παραμείνει υψηλή κατά τη διάρκεια του 2022 και στη συνέχεια, καθώς θα πρέπει επίσης να υλοποιήσουν τις δαπάνες του κύκλου προγραμματισμού 2021-2027 και να επιδείξουν εμπειρογνωσία και έλεγχο των διαφόρων τρόπων διαχείρισης που συνδέονται με την εκτέλεση των διαφόρων κονδυλίων.

7.1.Τομέας της ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης

Τα αποτελέσματα της OLAF και της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας το 2021 104 καταδεικνύουν την προστιθέμενη αξία που μπορεί να προσφέρει η διάσταση της ΕΕ στην προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και στην καταπολέμηση της απάτης, υπερβαίνοντας τους εγγενείς περιορισμούς των εθνικών συστημάτων, ιδίως όσον αφορά την αντιμετώπιση του διασυνοριακού εγκλήματος.

Το σημαντικότερο είναι ότι καταδεικνύουν επίσης την ανάγκη να συνεχιστεί η προσπάθεια για έναν ολοένα και πιο εναρμονισμένο τομέα της ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης, το οποίο απαιτεί, ειδικότερα, την εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με το δίκαιο της ΕΕ και τις αρχές της.

Ο κανονισμός 2020/2092 περί γενικού καθεστώτος αιρεσιμότητας για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης (κανονισμός για την αιρεσιμότητα) εφαρμόζεται από την 1η Ιανουαρίου 2021 και είναι εκτελεστός από την ημερομηνία αυτήν. Καλύπτονται όλες οι παραβιάσεις των αρχών του κράτους δικαίου σε ένα κράτος μέλος, οι οποίες επηρεάζουν ή απειλούν σοβαρά να επηρεάσουν τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση του προϋπολογισμού της ΕΕ και τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ κατά τρόπο επαρκώς άμεσο μετά την εν λόγω ημερομηνία.

Ο κανονισμός για την αιρεσιμότητα επιτρέπει στην ΕΕ να λαμβάνει μέτρα —για παράδειγμα, αναστολή των πληρωμών ή δημοσιονομικές διορθώσεις— με σκοπό την προστασία του προϋπολογισμού, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι τελικοί δικαιούχοι των κονδυλίων της ΕΕ εξακολουθούν να λαμβάνουν τις πληρωμές τους απευθείας από τα οικεία κράτη μέλη. Οι πρακτικές των δημόσιων αρχών σε σχέση με την απάτη συγκαταλέγονται στις περιπτώσεις οι οποίες, εάν θίγονται από παραβιάσεις των αρχών του κράτους δικαίου, μπορεί να είναι συναφείς στο πλαίσιο της διαδικασίας που ορίζεται στον κανονισμό αιρεσιμότητας.

Στις 16 Φεβρουαρίου 2022 το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων απέρριψε τις προσφυγές δύο κρατών μελών (C-156/21 105 και C-157/21 106 ) κρίνοντας ότι ο κανονισμός εμπίπτει στην αρμοδιότητα που παρέχουν οι Συνθήκες για τη θέσπιση δημοσιονομικών κανόνων για την εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ. Στις 2 Μαρτίου 2022 η Επιτροπή εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή του κανονισμού, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου.

Ένας συνεκτικός και ολοένα πιο εναρμονισμένος τομέας της ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης συμβάλλει επίσης στην εξάλειψη πιθανών κενών στη συνολική αρχιτεκτονική ελέγχου που μπορούν να εκμεταλλευτούν οι απατεώνες.

7.2.Διαφάνεια, διαχείριση του κινδύνου απάτης και ψηφιοποίηση της καταπολέμησης της απάτης

Για το ΠΔΠ 2021-2027 και το μέσο NextGenerationEU, η Επιτροπή υπέβαλε προτάσεις για τη βελτίωση της ποιότητας των δεδομένων και της διαλειτουργικότητας των συστημάτων ΤΠ σχετικά με τους αποδέκτες χρηματοδότησης της ΕΕ όταν ο προϋπολογισμός εκτελείται υπό καθεστώς επιμερισμένης διαχείρισης και στο πλαίσιο του ΜΑΑ.

Με βάση μία από τις προτάσεις της Επιτροπής που επιλέχθηκαν από τους συννομοθέτες για τον ΜΑΑ και την πολιτική συνοχής, τα κράτη μέλη πρέπει να καταγράφουν και να αποθηκεύουν τα δεδομένα σχετικά με τους αποδέκτες χρηματοδότησης της ΕΕ και τους πραγματικούς δικαιούχους τους. Όσον αφορά την ΚΓΠ, τα κράτη μέλη θα συλλέγουν δεδομένα σχετικά με τις ομάδες στις οποίες συμμετέχουν οι δικαιούχοι, κατά περίπτωση.

Με τη στοχευμένη τροποποίηση του δημοσιονομικού κανονισμού 107 , η Επιτροπή προτίθεται να βελτιώσει περαιτέρω τον τρόπο με τον οποίο παρέχονται στο κοινό πληροφορίες σχετικά με τη χρήση του προϋπολογισμού της ΕΕ και τους αποδέκτες χρηματοδότησης της ΕΕ. Πρότεινε να απαιτείται από τα κράτη μέλη και άλλους φορείς που εκτελούν τον προϋπολογισμό της ΕΕ με όλους τους τρόπους διαχείρισης να παρέχουν στην Επιτροπή πληροφορίες σχετικά με τους αποδέκτες χρηματοδότησης της ΕΕ μία φορά τον χρόνο, συμπεριλαμβανομένων των μοναδικών αναγνωριστικών κωδικών εάν οι αποδέκτες είναι νομικά πρόσωπα. Τα δικαιώματα των δικαιούχων για σεβασμό της ιδιωτικής τους ζωής και των προσωπικών τους δεδομένων θα πρέπει να προστατεύονται 108 . Η Επιτροπή θα συμπληρώνει τις πληροφορίες αυτές με τα δεδομένα που έχει στη διάθεσή της σχετικά με την άμεση διαχείριση και θα είναι υπεύθυνη για την ενοποίηση, τη συγκέντρωση και τη δημοσίευση των πληροφοριών σε βάση δεδομένων σε έναν ενιαίο δικτυακό τόπο που θα καλύπτει όλους τους τρόπους διαχείρισης. Ο ενιαίος δικτυακός τόπος που θα προκύψει θα είναι μια βελτιωμένη έκδοση του συστήματος δημοσιονομικής διαφάνειας που χρησιμοποιείται επί του παρόντος για την άμεση διαχείριση.

Η στοχευμένη τροποποίηση του δημοσιονομικού κανονισμού παρέχει ακόμα μια ευκαιρία για την περαιτέρω βελτίωση της προστασίας του προϋπολογισμού της ΕΕ από παρατυπίες, απάτη, διαφθορά και συγκρούσεις συμφερόντων.

Πρώτον, η Επιτροπή πρότεινε να καταστεί υποχρεωτική η χρήση ενός ενιαίου ολοκληρωμένου συστήματος ΤΠ για την εξόρυξη δεδομένων και τη βαθμολόγηση κινδύνου. Η χρήση του υφιστάμενου συστήματος, του Arachne, είναι οικειοθελής και, παρότι ήδη χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό στην πολιτική συνοχής και εισάγεται για τις γεωργικές δαπάνες, η υποχρεωτική εφαρμογή του θα αποτελούσε σημαντικό βήμα προόδου.

Δεύτερον, η Επιτροπή προτείνει επίσης την επέκταση του πεδίου εφαρμογής και της αποτελεσματικότητας του συστήματος έγκαιρου εντοπισμού και αποκλεισμού (EDES). Το σύστημα αυτό συνίσταται σε ένα σύνολο μέτρων έναντι αναξιόπιστων οικονομικών φορέων. Ειδικότερα, επιτρέπει τον έγκαιρο εντοπισμό δόλιων ή αναξιόπιστων οικονομικών φορέων και τον πιθανό αποκλεισμό τους από τη χρηματοδότηση της ΕΕ. Οι απαγορευμένες πρακτικές περιλαμβάνουν ευρύ φάσμα συμπεριφορών που επηρεάζουν την επαγγελματική ακεραιότητα (π.χ. απάτη, διαφθορά και σοβαρό επαγγελματικό παράπτωμα) και κακές συμβατικές επιδόσεις (για παράδειγμα, σημαντικές ελλείψεις κατά την εκτέλεση συμβάσεων χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ) 109 . Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή πρότεινε επίσης την επέκταση του συστήματος στους δικαιούχους υπό καθεστώς επιμερισμένης διαχείρισης με αναλογική και στοχευμένη προσέγγιση. Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι οι αποφάσεις αποκλεισμού που λαμβάνονται σε επίπεδο ΕΕ εφαρμόζονται από τις αρχές των κρατών μελών στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης. Η Επιτροπή προτείνει επίσης να επιτρέπεται σε συνδεδεμένες οντότητες και/ή πραγματικούς δικαιούχους μιας βασικής εξαιρούμενης οντότητας να αποκλείονται από την υποβολή προσφορών για δημόσιες συμβάσεις και, τελικά, από τη λήψη κονδυλίων της ΕΕ.

Τρίτον, οι προτεινόμενες τροποποιήσεις του δημοσιονομικού κανονισμού, εάν εγκριθούν από τον συννομοθέτη, θα αυξήσουν την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα των λογιστικών και άλλων ελέγχων με τη βοήθεια της ψηφιοποίησης και των αναδυόμενων τεχνολογιών, όπως η μηχανική μάθηση, η αυτοματοποίηση των ρομποτικών διεργασιών και η τεχνητή νοημοσύνη. Οι πτυχές αυτές προβάλλονται περισσότερο στον δημοσιονομικό κανονισμό για την ευρύτερη και συνεκτικότερη χρήση των ψηφιακών λογιστικών και λοιπών ελέγχων, μειώνοντας παράλληλα το κόστος των λογιστικών και λοιπών ελέγχων. Η ψηφιοποίηση της καταπολέμησης της απάτης θα αποτελέσει επίσης θέμα επανεξέτασης του σχεδίου δράσης που συνοδεύει τη στρατηγική της Επιτροπής για την καταπολέμηση της απάτης, η οποία προβλέπεται για το 2023.

Η έγκαιρη και προορατική προσέγγιση για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση των κινδύνων είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Αυτό περιλαμβάνει τη χρήση όλων των διαθέσιμων πηγών πληροφοριών, την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και την παροχή άμεσης ανατροφοδότησης σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται. Αυτή η διαρκής αξιολόγηση, η ανταλλαγή πληροφοριών και η παρακολούθηση των κινδύνων, των τάσεων απάτης και της ανατροφοδότησης είναι απαραίτητες για την προσαρμογή των μέτρων που πρέπει να ληφθούν με σκοπό την καλύτερη προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.

(1)    Επίσης γνωστή ως έκθεση PIF, από το γαλλικό αρκτικόλεξο των λέξεων Protection des Intérêts Financiers, η παρούσα έκθεση συνοδεύεται από έξι έγγραφα εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που αφορούν τα ακόλουθα:

(2)    Άρθρο 1 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/95 του Συμβουλίου της 18ης Δεκεμβρίου 1995 (ΕΕ L 312 της 23.12.1995, σ. 1) και άρθρο 2 παράγραφος 35 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Δεκεμβρίου 2013 (ΕΕ L 347 της 20.12.2013 σ. 320).

(3)    Βλ. για παράδειγμα άρθρο 2 στοιχείο α) του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) 2015/1970 της Επιτροπής της 8ης Ιουλίου 2015 (ΕΕ L 293 της 10.11.2015, σ. 1).

(4)    Οδηγία (ΕΕ) 2017/1371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουλίου 2017, άρθρο 2 σημείο 1 στοιχείο α) (ΕΕ L 198 της 28.7.2017, σ. 29).

(5)    Οι ΠΙΠ συνίστανται κυρίως σε τελωνειακούς δασμούς μετά την αφαίρεση του ποσοστού παρακράτησης 25 %.

(6)    Για την ετήσια διαδικασία έγκρισης του προϋπολογισμού της ΕΕ, ανατρέξτε στη διεύθυνση https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/about_the_european_commission/eu_budget/budgetary-procedure.pdf  

(7)    ΕΕ L 57 της 18.2.2021, σ. 17.

(8)    Το τμήμα 5.2 περιέχει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εφαρμογή του.

(9)    ΕΕ L 231 της 30.6.2021, σ. 159.

(10)    ΕΕ L 172 της 17.5.2021, σ. 110.

(11)    Για περισσότερες πληροφορίες βλ. τμήμα 4.2.2.

(12)    Απόφαση της 30ής Σεπτεμβρίου 2021, EU:C:2021:782.

(13)    Απόφαση της 14ης Οκτωβρίου 2021, EU:C:2021:856.

(14)    Σύμβαση η οποία καταρτίζεται βάσει του άρθρου Κ.3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΕ C 316 της 27.11.1995, σ. 49).

(15)    Απόφαση της 21ης Οκτωβρίου 2021, EU:C:2021:1034.

(16)    Όσον αφορά την ανάπτυξη νομοθεσίας για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ κατά τις τρεις πρώτες δεκαετίες (1989-2018) της πτυχής PIF του έργου της ΕΕ, βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ετήσια έκθεση για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την καταπολέμηση της απάτης (2018) [COM(2019) 444 final της 11.10.2019]. Για τα τελευταία δύο έτη (2019-2020), βλ. αντίστοιχα, Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ετήσια έκθεση για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και την καταπολέμηση της απάτης – 2019 [COM(2020) 363 final της 3.9.2020] και Ετήσια έκθεση για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την καταπολέμηση της απάτης – 2020 [COM(2021) 578 final της 20.9.2021].

(17)    Η αρχιτεκτονική της ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης και οι κύριοι εμπλεκόμενοι παράγοντες παρουσιάστηκαν στο έγγραφο COM(2021) 444 final, ό.π., τμήμα 3, σ. 11-19.

(18)    2020/2140(DEC) της 28.4.2021.

(19)    2021/2106(DEC). Το ΕΚ ενέκρινε το ψήφισμα σχετικά με την απαλλαγή τον Μάιο του 2021. Ενέκρινε το ψήφισμα σχετικά με την απαλλαγή της Επιτροπής, το οποίο συνοδεύει την απόφαση απαλλαγής, με 451 ψήφους υπέρ, 175 ψήφους κατά και 17 αποχές.

(20)    Φάκελος διαδικασίας 2020/2246(INI), Προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ — καταπολέμηση της απάτης — ετήσια έκθεση 2019.

(21)    Για την πορεία της εφαρμογής του σχεδίου δράσης της CAFS, βλ. «CAFS Action Plan - State of play June 2022» (Σχέδιο δράσης της CAFS — τρέχουσα κατάσταση Ιουνίου 2022) που συνοδεύει την παρούσα έκθεση.

(22)    Η δήλωση χαμηλότερης δασμολογητέας αξίας που εντοπίστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει ήδη αναφερθεί στην έκθεση PIF του 2020, ό.π., Στιγμιότυπο 1, σ. 13.

(23)    Το νομικό πλαίσιο που διέπει τη σχέση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας με την OLAF προβλέπει ρυθμίσεις συνεργασίας μεταξύ των δύο υπηρεσιών για τον καθορισμό των πρακτικών πτυχών της σχέσης αυτής. Οι ρυθμίσεις συνεργασίας υπογράφηκαν στις 5 Ιουλίου 2021.

(24)    Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), The OLAF Report 2021 (Έκθεση OLAF 2021), σ. 38.

(25)    Η Δανία, η Ιρλανδία, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Σουηδία δεν συμμετέχουν στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Η Σουηδία αναμένεται να προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία το 2023.

(26)    Για λεπτομερέστερες στατιστικές, ιδίως ανά συμμετέχον κράτος μέλος, βλ. 2021 Annual Report (Ετήσια έκθεση 2021) της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.

(27)    Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, Ετήσια έκθεση σχετικά με την εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ για το οικονομικό έτος 2020 , 26.10.2021.

(28)    Σύμφωνα με το άρθρο 12α του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Σεπτεμβρίου 2013, σχετικά με τις έρευνες που πραγματοποιούνται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1073/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και του κανονισμού (Ευρατόμ) αριθ. 1074/1999 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2016/2030 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Οκτωβρίου 2016, και τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2223 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Δεκεμβρίου 2020.

(29)    Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις εθνικές πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, βλ. το έγγραφο «Measures adopted by the Member States to protect the EU’s financial interests in 2021 – Implementation of Article 325 TFEU» (Μέτρα που εγκρίθηκαν από τα κράτη μέλη για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ το 2021 — Εφαρμογή του άρθρου 325 της ΣΛΕΕ) που συνοδεύει την παρούσα έκθεση.

(30)    Βουλγαρία, Τσεχία, Δανία, Γερμανία, Εσθονία, Ελλάδα, Γαλλία, Κροατία, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Μάλτα, Αυστρία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Σουηδία. Εξ αυτών, η Γερμανία και η Πορτογαλία δεν είχαν διαβιβάσει ακόμη τα αναγκαία έγγραφα στην OLAF. Η Αυστρία ανέφερε το 2020 ότι θα έθετε σε εφαρμογή στρατηγική έως το τέλος του έτους, αλλά δεν διαβίβασε περαιτέρω επικαιροποιήσεις για το 2021.

(31)    Βέλγιο, Ιρλανδία, Ισπανία, Κύπρος, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβενία, Φινλανδία.

(32)    Βέλγιο, Ισπανία, Λουξεμβούργο, Ρουμανία.

(33)    Βλ. επίσης τμήμα 5.6.

(34)    Βουλγαρία, Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία, Ουγγαρία.

(35)    Για πλήρη επισκόπηση της συνέχειας που δόθηκε από τα κράτη μέλη, βλ. το έγγραφο «Implementation of the 2020 recommendations by the Member States» (Εφαρμογή των συστάσεων του 2020 από τα κράτη μέλη) που συνοδεύει την παρούσα έκθεση.

(36)    Η Δανία και η Ιρλανδία έχουν δυνατότητα εξαίρεσης από τον χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης.

(37)      Βουλγαρία, Τσεχία, Εσθονία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ιταλία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία, Σουηδία.

(38)    Βέλγιο, Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία.

(39)    Δανία, Κροατία, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Σλοβακία, Φινλανδία.

(40)      Τσεχία, Εσθονία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία, Σουηδία.

(41)      Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία.

(42)      Δανία, Γερμανία, Κροατία, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Σλοβακία, Φινλανδία.

(43)      Δανία, Εσθονία, Ελλάδα, Ιταλία, Κύπρος, Λετονία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Πολωνία, Πορτογαλία, Σουηδία.

(44)      Βέλγιο, Βουλγαρία, Τσεχία, Ισπανία, Γαλλία, Κροατία, Ουγγαρία, Κάτω Χώρες, Ρουμανία, Σλοβακία, Φινλανδία.

(45)      Γερμανία, Ιρλανδία, Λιθουανία, Σλοβενία.

(46)      Βουλγαρία, Ελλάδα, Κροατία, Ιταλία, Κύπρος, Λετονία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Σουηδία.

(47)      Βέλγιο, Τσεχία, Δανία, Ισπανία, Γαλλία, Ρουμανία, Φινλανδία.

(48)      Γερμανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Λιθουανία, Σλοβενία.

(49)    Το Arachne είναι ένα ενιαίο ολοκληρωμένο σύστημα ΤΠ για την εξόρυξη δεδομένων και τη βαθμολόγηση κινδύνου που έχει αναπτύξει η Επιτροπή και διαθέτει στα κράτη μέλη στους τομείς της συνοχής, της γεωργίας και του ΜΑΑ.

(50)    Για περιγραφή του συστήματος, βλ. τμήμα 7.2.

(51)      Βουλγαρία, Βέλγιο, Τσεχία, Δανία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Κύπρος, Λετονία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβενία, Σλοβακία.

(52)      Κροατία, Λιθουανία, Ρουμανία, Φινλανδία.

(53)      Γερμανία, Εσθονία, Σουηδία.

(54)    Κομόρες, Μαδαγασκάρη, Μαυρίκιος, Σεϋχέλλες και Ζιμπάμπουε.

(55)    Με επιστολή της Επιτρόπου Johansson προς τον εκτελεστικό διευθυντή του UNODC.

(56)    Τελική έκθεση σχετικά με την COSP 9.

(57)    Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. το έγγραφο «Annual overview with information on the results of the Union anti-fraud programme in 2021» (Ετήσια επισκόπηση με πληροφορίες σχετικά με τα αποτελέσματα του προγράμματος της Ένωσης για την καταπολέμηση της απάτης το 2021) που συνοδεύει την παρούσα έκθεση.

(58)    Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 515/97 του Συμβουλίου, της 13ης Μαρτίου 1997, περί της αμοιβαίας συνδρομής μεταξύ των διοικητικών αρχών των κρατών μελών και της συνεργασίας των αρχών αυτών με την Επιτροπή με σκοπό τη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής των τελωνειακών και γεωργικών ρυθμίσεων (ΕΕ L 82 της 22.3.1997, σ. 1).

(59)    Για περιγραφή του συστήματος, βλ. τμήμα 7.2.

(60)    Ελλάδα, Ισπανία, Κροατία, Λετονία, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία, Ρουμανία και Φινλανδία.

(61)    Βέλγιο, Κύπρος, Σλοβενία, Σλοβακία και Σουηδία.

(62)    Εσθονία, Ουγγαρία, Μάλτα και Κάτω Χώρες.

(63)    Οδηγία (ΕΕ) 2018/843 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, για την τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2015/849 σχετικά με την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, και για την τροποποίηση των οδηγιών 2009/138/ΕΚ και 2013/36/ΕΕ (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) (ΕΕ L 156 της 19.6.2018, σ. 43).

(64)     https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/banking-and-finance/financial-supervision-and-risk-management/anti-money-laundering-and-counter-terrorist-financing_en#eu »

(65)     https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination/eu-economic-governance-monitoring-prevention-correction/european-semester_el  

(66)     https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination/eu-economic-governance-monitoring-prevention-correction/european-semester/european-semester-timeline/spring-package_el  

(67)    Κανένα μέτρο που περιλαμβάνεται στον ΜΑΑ δεν θα πρέπει να οδηγεί σε στόχους σημαντικής επιβάρυνσης, όπως ορίζονται στο άρθρο 17 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/852 σχετικά με την ταξινομία.

(68)    Άρθρο 22 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Φεβρουαρίου 2021, για τη θέσπιση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΕΕ L 57 της 18.2.2021, σ. 17).

(69)    Δεν έχει εγκριθεί ακόμη το σχέδιο της Ουγγαρίας και των Κάτω Χωρών.

(70)    Δανία, Λιθουανία, Μάλτα, Πορτογαλία και Σουηδία.

(71)    Γαλλία, Κροατία, Κύπρος και Λετονία.

(72)    Ουγγαρία.

(73)    Δανία, Γαλλία και Λετονία.

(74)    COM(2021) 700 final της 20.7.2021.

(75)      COM(2022) 500 final της 13.7.2022.

(76)    COM(2022) 1382 final της 2.3.2022.

(77)    Αυτό είναι το χρονικό διάστημα που μετρήθηκε για τις παρατυπίες που κοινοποιήθηκαν στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής. Βλ. το έγγραφο «Statistical evaluation of irregularities reported in 2021» (Στατιστική αξιολόγηση των παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν το 2021) που συνοδεύει την παρούσα έκθεση, τμήμα 4.5.1.

(78)    Ο κανονισμός (ΕΕ, Ευρατόμ) 2022/615 του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 609/2014 εκδόθηκε στις 5 Απριλίου 2022.

(79)    Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, Ετήσια έκθεση 2021, σ. 10.

(80)    FDR — Ποσοστό εντοπισμού περιπτώσεων απάτης: Ποσοστό των χρηματικών ποσών που συνδέονται με δόλιες παρατυπίες επί του συνόλου των βεβαιωμένων ιδίων πόρων και του εκτιμώμενου ποσού.

(81)    IDR — Ποσοστό εντοπισμού παρατυπιών: Ποσοστό των χρηματικών ποσών που συνδέονται με μη δόλιες παρατυπίες επί του συνόλου των βεβαιωμένων ιδίων πόρων και του εκτιμώμενου ποσού.

(82)    Για πλήρη ανάλυση των παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν στον τομέα των ΠΙΠ, βλ. το έγγραφο «Statistical evaluation of irregularities reported for 2021» που συνοδεύει την παρούσα έκθεση, τμήμα 2.

(83)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 32η ετήσια έκθεση για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και την καταπολέμηση της απάτης — 2020, στιγμιότυπο 1, σ. 13.

(84)    Απόφαση της 8ης Μαρτίου 2022. EU:C:2022:167.

(85)    Βάσει του άρθρου 13 του βασικού κανονισμού αντιντάμπινγκ, καταστρατήγηση πραγματοποιείται όταν οι παραγωγοί-εξαγωγείς σε τρίτες χώρες εφαρμόζουν πρακτικές όπως η αποστολή του προϊόντος μέσω χώρας που δεν υπόκειται σε δασμούς (μεταφόρτωση), η ελαφρά τροποποίηση του προϊόντος ώστε να μην εμπίπτει στους δασμούς ή η εξαγωγή μέσω παραγωγού-εξαγωγέα με χαμηλότερους ατομικούς συντελεστές δασμών αντιντάμπινγκ ή αντισταθμιστικών δασμών (διοχέτευση μέσω εταιρείας).

(86)

     Μια άλλη πρακτική είναι η απορρόφηση του δασμού όταν οι εξαγωγείς, παρά τα επιβληθέντα μέτρα, μειώνουν τις τιμές τους για να υπερβούν τους δασμούς ή οι εισαγωγείς δεν αποτυπώνουν τον δασμό κατά τη μεταπώληση του προϊόντος στην Ένωση.

(87)    Τα υφάσματα από ίνες γυαλιού χρησιμοποιούνται, για παράδειγμα, στην παραγωγή λεπίδων για ανεμογεννήτριες, στην παραγωγή σκαφών, φορτηγών και αθλητικού εξοπλισμού, καθώς και στο σύστημα αποκατάστασης σωλήνων.

(88)    Βλ. 32η έκθεση PIF, ό.π., τμήμα 6.2, σ. 37-40.

(89)    Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τη συνέχεια που δόθηκε στην απαλλαγή για το οικονομικό έτος 2020 [COM(2022) 331 final της 30.6.2022, σ. 2].

(90)    Αυτόθι.

(91)    Οι τομείς δαπανών που συνδέονται με τις περιόδους προγραμματισμού αφορούν τις πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης, συνοχής, αλιείας και τις εσωτερικές πολιτικές.

(92)    FDR — Ποσοστό εντοπισμού περιπτώσεων απάτης: Ποσοστό των χρηματικών ποσών που συνδέονται με δόλιες παρατυπίες επί του συνόλου των πληρωμών που πραγματοποιήθηκαν.

(93)    IDR — Ποσοστό εντοπισμού παρατυπιών: Ποσοστό των χρηματικών ποσών που συνδέονται με μη δόλιες παρατυπίες επί του συνόλου των πληρωμών που πραγματοποιήθηκαν.

(94)    Για πλήρη ανάλυση των παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν στον τομέα της γεωργίας, βλ. το έγγραφο «Statistical evaluation of irregularities reported for 2021» που συνοδεύει την παρούσα έκθεση, τμήμα 3.

(95)    Βλ. 32η έκθεση PIF 2020, ό.π., σ. 35.

(96)    COM(2021) 141.

(97)    Το TRACES είναι η διαδικτυακή πλατφόρμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την υγειονομική και φυτοϋγειονομική πιστοποίηση που απαιτείται για την εισαγωγή ζώων, ζωικών προϊόντων, τροφίμων και ζωοτροφών μη ζωικής προέλευσης και φυτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και για το ενδοενωσιακό εμπόριο και τις εξαγωγές ζώων και ορισμένων ζωικών προϊόντων της ΕΕ.

(98)    Για πλήρη ανάλυση των παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν σε σχέση με τα ΕΔΕΤ, βλ. το έγγραφο «Statistical evaluation of irregularities reported for 2021» που συνοδεύει την παρούσα έκθεση, τμήμα 4.

(99)    Όσον αφορά την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, ο FDR επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από σημαντικές περιπτώσεις που εντοπίστηκαν από τη Ρουμανία και τη Σλοβακία, αλλά σε σχέση με μεμονωμένες παρατυπίες που αφορούσαν τεράστια χρηματικά ποσά. Οι παρατυπίες αυτές είχαν επίσης σημαντικό αντίκτυπο στον FDR της ΕΕ των 27. Η σύγκριση μεταξύ των δύο περιόδων προγραμματισμού είναι σημαντική, καθώς επιτρέπει να γίνει κατανοητό ότι η αύξηση κατά 186 % το 2021 σε σύγκριση με τον μέσο όρο της πενταετίας συνδέεται με εξαιρετικές καταστάσεις.

(100)     https://ec.europa.eu/regional_policy/en/policy/how/improving-investment/integrity-pacts/  

(101)    Για την ανάλυση των παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν σε σχέση με τα εν λόγω ταμεία, βλ. το έγγραφο «Statistical evaluation of irregularities reported for 2021» που συνοδεύει την παρούσα έκθεση, τμήμα 4.6.

(102)    Για την ανάλυση των παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν στο πλαίσιο της προενταξιακής διαδικασίας, βλ. το έγγραφο «Statistical evaluation of irregularities reported for 2021» που συνοδεύει την παρούσα έκθεση, τμήμα 5.

(103)    Για την ανάλυση των παρατυπιών που εντοπίστηκαν στο πλαίσιο της άμεσης διαχείρισης, βλ. το έγγραφο «Statistical evaluation of irregularities reported for 2021» που συνοδεύει την παρούσα έκθεση, τμήμα 6.

(104)    Βλ. στιγμιότυπα 3 και 4.

(105)    Απόφαση της 16ης Φεβρουαρίου 2022. EU:C:2022:97.

(106)    Απόφαση της 16ης Φεβρουαρίου 2022. EU:C:2022:98.

(107)    COM(2022) 184 final της 22.4.2022.

(108)    Σύμφωνα με τους κανονισμούς (ΕΕ) 2016/679 (ΓΚΠΔ) και (ΕΕ) 2018/1725.

(109)    Για λεπτομερή επισκόπηση των αποφάσεων που ελήφθησαν από την επιτροπή το 2021, βλ. το έγγραφο «Early Detection and Exclusion System (EDES) — Panel referred to in Article 143 of the Financial Regulation» [Σύστημα έγκαιρου εντοπισμού και αποκλεισμού (EDES) — Επιτροπή του άρθρου 143 του δημοσιονομικού κανονισμού] που συνοδεύει την παρούσα έκθεση.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 23.9.2022

COM(2022) 482 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

στην

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

33η ετήσια έκθεση για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την καταπολέμηση της απάτης – 2021

{SWD(2022) 302 final} - {SWD(2022) 303 final} - {SWD(2022) 304 final} - {SWD(2022) 305 final} - {SWD(2022) 306 final} - {SWD(2022) 307 final}

Παράρτημα 1 – Παρατυπίες που κοινοποιήθηκαν ως δόλιες το 2021

Ο αριθμός των παρατυπιών που κοινοποιήθηκαν ως δόλιες αποτελεί μέτρο των αποτελεσμάτων του έργου των κρατών μελών για την καταπολέμηση της απάτης και άλλων παράνομων δραστηριοτήτων εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Ως εκ τούτου, τα αριθμητικά στοιχεία δεν θα πρέπει να ερμηνεύονται ως ενδεικτικά για το επίπεδο απάτης στις επικράτειες των κρατών μελών. Το παράρτημα της έκθεσης PIF δεν περιλαμβάνει τις τρίτες χώρες (προενταξιακή διαδικασία), το Ηνωμένο Βασίλειο και τις άμεσες δαπάνες.

Παράρτημα 2 — Παρατυπίες που κοινοποιήθηκαν ως μη δόλιες το 2021

Το παράρτημα της έκθεσης PIF δεν περιλαμβάνει τις τρίτες χώρες (προενταξιακή διαδικασία), το Ηνωμένο Βασίλειο και τις άμεσες δαπάνες.