Σκοπός της σύμβασης της Χάγης, της 25ης Οκτωβρίου 1980, για τα αστικά θέματα της διεθνούς απαγωγής παιδιών (στο εξής: σύμβαση της Χάγης του 1980), η οποία μέχρι σήμερα έχει κυρωθεί από 101 χώρες, μεταξύ των οποίων όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, είναι η αποκατάσταση του status quo με την άμεση επιστροφή των παιδιών που μετακινήθηκαν ή κατακρατήθηκαν παράνομα, μέσω συστήματος συνεργασίας μεταξύ των κεντρικών αρχών τις οποίες έχουν ορίσει τα συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης.

Δεδομένου ότι η πρόληψη της απαγωγής παιδιών αποτελεί ουσιώδες μέρος της πολιτικής της ΕΕ για την προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού, η Ευρωπαϊκή Ένωση δραστηριοποιείται σε διεθνές επίπεδο για τη βελτίωση της εφαρμογής της σύμβασης της Χάγης του 1980 και παροτρύνει τρίτες χώρες να προσχωρήσουν σʼ αυτή.

Οι Φιλιππίνες κατέθεσαν το έγγραφο προσχώρησής τους στη σύμβαση της Χάγης του 1980 στις 16 Μαρτίου 2016. Η σύμβαση τέθηκε σε ισχύ στις Φιλιππίνες την 1η Ιουνίου 2016.

Το άρθρο 38 τέταρτο εδάφιο της σύμβασης της Χάγης του 1980 ορίζει ότι η σύμβαση ισχύει μεταξύ του προσχωρούντος κράτους και των συμβαλλόμενων κρατών που δηλώνουν ότι αποδέχονται αυτή την προσχώρηση.

Η ύπαρξη αποκλειστικής αρμοδιότητας της ΕΕ όσον αφορά την αποδοχή της προσχώρησης τρίτου κράτους στη σύμβαση της Χάγης του 1980 επιβεβαιώθηκε από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του οποίου η γνώμη ζητήθηκε με πρωτοβουλία της Επιτροπής.

Στις 14 Οκτωβρίου 2014 το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη γνωμοδότηση 1/13, έκρινε ότι η αποδοχή της προσχώρησης τρίτου κράτους στη σύμβαση για τα αστικά θέματα της διεθνούς απαγωγής παιδιών, η οποία συνάφθηκε στη Χάγη στις 25 Οκτωβρίου 1980, εμπίπτει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το Δικαστήριο επέμεινε στην ανάγκη ομοιομορφίας στον τομέα αυτόν σε επίπεδο ΕΕ, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο μεταβλητής γεωμετρίας μεταξύ των κρατών μελών.

Δεδομένου ότι το ζήτημα της διεθνούς απαγωγής παιδιών εμπίπτει στην αποκλειστική εξωτερική αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η απόφαση σχετικά με το αν θα γίνει αποδεκτή η προσχώρηση των Φιλιππινών πρέπει να ληφθεί σε επίπεδο ΕΕ, με απόφαση του Συμβουλίου. Συνεπώς, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να καταθέσουν τη δήλωση αποδοχής σχετικά με την προσχώρηση των Φιλιππινών προς το συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η αποδοχή των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα καταστήσει τη σύμβαση της Χάγης του 1980 εφαρμοστέα μεταξύ των Φιλιππινών και των κρατών μελών της ΕΕ πλην της Δανίας.

Όσον αφορά την απαγωγή παιδιών από γονείς, η σύμβαση της Χάγης του 1980 είναι η διεθνής νομοθετική πράξη που αντιστοιχεί στον κανονισμό αριθ. 2201/2003 του Συμβουλίου (που είναι γνωστός ως κανονισμός «Βρυξέλλες IIα»), ο οποίος αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ενωσιακής δικαστικής συνεργασίας στις γαμικές διαφορές και τις διαφορές γονικής μέριμνας.

Ένας από τους βασικούς στόχους του κανονισμού είναι η αποτροπή της απαγωγής παιδιών μεταξύ κρατών μελών μέσω της θέσπισης διαδικασιών για τη διασφάλιση της ταχείας επιστροφής του παιδιού στο κράτος μέλος της συνήθους διαμονής του. Για τον σκοπό αυτό, ο κανονισμός «Βρυξέλλες IIα» ενσωματώνει στο άρθρο 11 τη διαδικασία που προβλέπεται στη σύμβαση της Χάγης του 1980 και τη συμπληρώνει, αποσαφηνίζοντας ορισμένες πτυχές της, ιδίως την ακρόαση του παιδιού, την προθεσμία για την έκδοση απόφασης μετά την κατάθεση της αίτησης επιστροφής και τους λόγους για τη μη επιστροφή του παιδιού. Θεσπίζει επίσης διατάξεις που διέπουν την περίπτωση αντικρουόμενων αποφάσεων επιστροφής και μη επιστροφής οι οποίες έχουν εκδοθεί σε διαφορετικά κράτη μέλη.

Σε διεθνές επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει την προσχώρηση τρίτων χωρών στη σύμβαση της Χάγης του 1980, με σκοπό τα κράτη μέλη της να βασίζονται σε ένα κοινό νομικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των διεθνών απαγωγών παιδιών.

Μεταξύ Ιουνίου 2015 και Φεβρουαρίου 2019 εκδόθηκαν 18 αποφάσεις του Συμβουλίου για την αποδοχή της προσχώρησης 26 τρίτων χωρών (Μαρόκο, Σινγκαπούρη, Ρωσική Ομοσπονδία, Αλβανία, Ανδόρα, Σεϋχέλλες, Αρμενία, Δημοκρατία της Κορέας, Καζακστάν, Περού, Γεωργία, Νότια Αφρική, Χιλή, Ισλανδία, Μπαχάμες, Παναμάς, Ουρουγουάη, Κολομβία, Ελ Σαλβαδόρ, Άγιος Μαρίνος, Δομινικανή Δημοκρατία, Λευκορωσία, Ουζμπεκιστάν, Ονδούρα, Ισημερινός και Ουκρανία) στη σύμβαση της Χάγης του 1980 για τη διεθνή απαγωγή παιδιών 1 .

Η παρούσα πρόταση συνδέεται προφανώς με τον γενικό στόχο που κατοχυρώνεται στο άρθρο 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού. Το σύστημα της σύμβασης της Χάγης του 1980 αποσκοπεί στην προστασία των παιδιών από τις επιβλαβείς επιπτώσεις της απαγωγής από γονείς και στη διασφάλιση της δυνατότητας του παιδιού να διατηρεί επαφή και με τους δύο γονείς του, για παράδειγμα με την εξασφάλιση της αποτελεσματικής άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας.

Αξίζει να αναφερθεί επίσης ο σύνδεσμος με την προώθηση της χρήσης της διαμεσολάβησης για την επίλυση διασυνοριακών οικογενειακών διαφορών. Η οδηγία για ορισμένα θέματα διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις 2 εφαρμόζεται επίσης στο οικογενειακό δίκαιο εντός του κοινού ευρωπαϊκού δικαστικού χώρου. Ομοίως, η σύμβαση της Χάγης του 1980 ενθαρρύνει τον φιλικό διακανονισμό των οικογενειακών διαφορών. Ένας από τους οδηγούς ορθής πρακτικής στο πλαίσιο της σύμβασης της Χάγης του 1980 που δημοσιεύθηκε από τη Συνδιάσκεψη της Χάγης για το ιδιωτικό διεθνές δίκαιο είναι αφιερωμένος στη χρήση της διαμεσολάβησης για την επίλυση των διεθνών οικογενειακών διαφορών οι οποίες αφορούν παιδιά και εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της σύμβασης. Με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο εν λόγω οδηγός μεταφράστηκε σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ πέραν των αγγλικών και των γαλλικών, καθώς και στα αραβικά, ώστε να υποστηριχθεί ο διάλογος με τα κράτη τα οποία δεν έχουν ακόμη κυρώσει τη σύμβαση / προσχωρήσει σ’ αυτήν και να προωθηθεί η εύρεση συγκεκριμένων τρόπων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν στο πλαίσιο των διεθνών απαγωγών παιδιών 3 .

Σύμφωνα με το άρθρο 38 της σύμβασης της Χάγης του 1980 «[η] προσχώρηση [των προσχωρούντων κρατών] δεν έχει αποτελέσματα παρά μόνο στις σχέσεις μεταξύ του προσχωρούντος κράτους και των συμβαλλομένων κρατών που δηλώνουν ότι αποδέχονται αυτήν την προσχώρηση». Δεδομένου ότι η απόφαση αφορά τη ρητή αποδοχή της προσχώρησης προσχωρούντος κράτους στη σύμβαση της Χάγης του 1980 εκ μέρους των κρατών μελών προς το συμφέρον της Ένωσης, η εφαρμοστέα νομική βάση είναι το άρθρο 218 παράγραφος 6 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ουσιαστική νομική βάση είναι το άρθρο 81 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ, επομένως το Συμβούλιο αποφασίζει ομόφωνα μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η Ιρλανδία δεσμεύεται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2201/2003 και, συνεπώς, συμμετέχει στην έκδοση και στην εφαρμογή της παρούσας απόφασης.

Σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 2 του πρωτοκόλλου αριθ. 22 σχετικά με τη θέση της Δανίας, το οποίο προσαρτάται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Δανία δεν συμμετέχει στην έκδοση της παρούσας απόφασης και δεν δεσμεύεται από αυτή ούτε υπόκειται στη εφαρμογή της.

Η παρούσα πρόταση έχει συνταχθεί κατά το πρότυπο των ήδη υφιστάμενων αποφάσεων του Συμβουλίου με το ίδιο αντικείμενο και δεν βαίνει πέραν αυτού που είναι αναγκαίο για την επίτευξη του στόχου μιας συνεκτικής δράσης της ΕΕ στο θέμα της διεθνούς απαγωγής παιδιών, διασφαλίζοντας ότι τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδέχονται την προσχώρηση των Φιλιππινών στη σύμβαση της Χάγης του 1980 εντός μιας δεδομένης προθεσμίας.

Η συντριπτική πλειοψηφία των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των οποίων ζητήθηκε η γνώμη από την Επιτροπή σχετικά με την πρόθεσή τους να αποδεχθούν την προσχώρηση των Φιλιππινών στη σύμβαση της Χάγης του 1980, διατύπωσαν ευνοϊκή γνώμη.

Από τις συζητήσεις κατά τη συνεδρίαση εμπειρογνωμόνων της 2ας Ιουλίου 2019 προέκυψε ότι, με μία εξαίρεση, δεν υπήρχαν αντιρρήσεις από τα κράτη μέλη για την αποδοχή της προσχώρησης των Φιλιππινών στη σύμβαση της Χάγης του 1980.

Η Επιτροπή ευελπιστεί ότι οι περαιτέρω συζητήσεις σε τεχνικό επίπεδο στην ομάδα εργασίας «Θέματα αστικού δικαίου» του Συμβουλίου θα οδηγήσουν στην απαιτούμενη ομοφωνία για την έκδοση της απόφασης του Συμβουλίου.

Η Επιτροπή, για να προετοιμάσει τη συνεδρίαση των εμπειρογνωμόνων της 2ας Ιουλίου 2019 και για να δώσει συνέχεια σ’ αυτήν, ήταν σε στενή επαφή με τη συνδιάσκεψη της Χάγης για το ιδιωτικό διεθνές δίκαιο, την αντιπροσωπεία της ΕΕ στη Μανίλα και το Υπουργείο Δικαιοσύνης των Φιλιππινών, ιδίως με τον γενικό εισαγγελέα (Chief State Counsel), υπό την ιδιότητά του ως ορισθείσας κεντρικής αρχής δυνάμει της σύμβασης της Χάγης του 1980.

Όσον αφορά τις 18 αποφάσεις του Συμβουλίου που εκδόθηκαν ήδη μεταξύ 2015 και 2019 για την αποδοχή της προσχώρησης ορισμένων τρίτων χωρών στη σύμβαση της Χάγης του 1980, δεν διενεργήθηκε ειδική εκτίμηση επιπτώσεων, λόγω της φύσης της εν λόγω νομοθετικής πράξης. Ωστόσο, το επίπεδο εφαρμογής της σύμβασης από τις Φιλιππίνες εξετάστηκε κατά τη συνεδρίαση των εμπειρογνωμόνων στις 2 Ιουλίου 2019, στην οποία εκπροσωπήθηκαν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ . Σε συνέχεια της συνεδρίασης, η Επιτροπή παρακολούθησε εκ του σύνεγγυς τις περαιτέρω εξελίξεις στις Φιλιππίνες.

Δεν έχει ακόμη θεσπιστεί ειδική νομοθεσία για την εφαρμογή της σύμβασης της Χάγης του 1980, καθώς απαιτείτο διαβούλευση μεταξύ διαφόρων υπουργείων. Ως προσωρινό μέτρο, το Υπουργείο Δικαιοσύνης καταρτίζει εκτελεστικό διάταγμα το οποίο θα υπογραφεί από τον Πρόεδρο.

Επιδιώκει να προβλέψει τους ειδικούς ρόλους των αρμόδιων υπηρεσιών που συμμετέχουν στη διαδικασία της σύμβασης της Χάγης του 1980 και τον μηχανισμό για την επιτάχυνση της διυπηρεσιακής συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ του Υπουργείου Δικαιοσύνης, του Γραφείου Μετανάστευσης, του Εθνικού Γραφείου Ερευνών, του Τμήματος Κοινωνικής Πρόνοιας και Ανάπτυξης, του Γραφείου Δημόσιας Δικαιοσύνης και του Υπουργείου Εξωτερικών, μεταξύ άλλων. Θα ζητήσει επίσης τη συνδρομή του Γραφείου του Προέδρου για την πρόβλεψη των αρχικών δημοσιονομικών απαιτήσεων σχετικά με τη χρηματοδότηση της εφαρμογής της σύμβασης της Χάγης του 1980 από τη χώρα.

Οι Φιλιππίνες ανέφεραν ότι το αναθεωρημένο σχέδιο εκτελεστικού διατάγματος θα διανεμηθεί στους αρμόδιους οργανισμούς για υποβολή παρατηρήσεων εντός του Μαΐου 2021 και θα ακολουθήσει επόμενη διυπηρεσιακή διαβούλευση, ώστε να είναι εφικτή η διαβίβασή του στο Γραφείο του Προέδρου έως το τέλος του 2ου τριμήνου του 2021 το αργότερο.

Παράλληλα με το προτεινόμενο σχέδιο εκτελεστικού διατάγματος, το Υπουργείο Δικαιοσύνης διερευνά επίσης τη δυνατότητα να ζητήσει από τον υπουργό Δικαιοσύνης να εκδώσει εγκύκλιο του υπουργείου, η οποία θα προβλέπει επίσης τον διυπηρεσιακό μηχανισμό συντονισμού, εν αναμονή της έκδοσης του προτεινόμενου εκτελεστικού διατάγματος. Τα συμπεράσματα από τις διαβουλεύσεις επί του περιεχομένου του σχεδίου εκτελεστικού διατάγματος μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη σύνταξη της εγκυκλίου του υπουργείου. Η διαδικασία και ο διυπηρεσιακός συντονισμός που θα περιληφθούν στο σχέδιο εγκυκλίου του υπουργείου θα χρησιμεύσουν στη συνέχεια ως προτεινόμενοι εκτελεστικοί κανόνες και κανονισμοί του προτεινόμενου εκτελεστικού διατάγματος.

Αν και η διαδικασία έκδοσης εκτελεστικής/-ών νομοθεσίας/κανόνων ήταν μάλλον αργή, αναμένεται ότι οι Φιλιππίνες έχουν πλέον πλήρη επίγνωση της ανάγκης να επιδείξουν απτά αποτελέσματα για να διευκολύνουν την αποδοχή της προσχώρησής τους από τα κράτη μέλη της ΕΕ και τα άλλα συμβαλλόμενα μέρη.

Η προσχώρηση των Φιλιππινών στη σύμβαση της Χάγης του 1980 έγινε δεκτή από 16 συμβαλλόμενα μέρη.

Η προτεινόμενη απόφαση δεν έχει δημοσιονομικές επιπτώσεις.

Δεδομένου ότι η πρόταση αφορά μόνο την εξουσιοδότηση των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αποδεχθούν την προσχώρηση των Φιλιππινών στη σύμβαση της Χάγης του 1980, η παρακολούθηση της εφαρμογής της περιορίζεται στην τήρηση από τα κράτη μέλη της διατύπωσης της δήλωσης, του χρονοδιαγράμματος για την κατάθεσή της και τη γνωστοποίηση της κατάθεσής της στην Επιτροπή, όπως ορίζεται στην απόφαση του Συμβουλίου.