Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Στρατηγική αυτονομία και επισιτιστική ασφάλεια και βιωσιμότητα»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2022/C 105/09)

Εισηγητής: ο κ. Klaas Johan OSINGA

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	25.3.2021
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
	Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	4.10.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.10.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	564
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	128/0/1

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ προτείνει έναν ορισμό της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας στα συστήματα τροφίμων βασισμένο στην παραγωγή, τους εργαζομένους και το δίκαιο εμπόριο τροφίμων, με πρωταρχικό στόχο την επίτευξη επισιτιστικής ασφάλειας και βιωσιμότητας για όλους τους πολίτες της ΕΕ μέσω ενός δίκαιου, υγιούς, βιώσιμου και ανθεκτικού εφοδιασμού τροφίμων.

1.2.

Ειδικότερα, θα πρέπει τα συστήματα τροφίμων της ΕΕ να είναι πιο διαφοροποιημένα· οι εργαζόμενοι στη γεωργία να ενισχυθούν, ιδίως με την προσέλκυση νέων ανθρώπων και την εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών και αμοιβής εργασίας· και οι εμπορικές πολιτικές να ευθυγραμμιστούν με τα πρότυπα επισιτιστικής βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας της ΕΕ (1).

1.3.

Η ανοικτή στρατηγική αυτονομία και η βιωσιμότητα των συστημάτων τροφίμων διασφαλίζονται καλύτερα με την ανάπτυξη εργαλειοθήκης που περιλαμβάνει μέτρα διαχείρισης των κινδύνων με στόχο να βοηθηθούν οι αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων για την αντιμετώπιση ακραίων καταστάσεων και οι εθνικές και οι ενωσιακές αρχές για την ανάληψη άμεσων δράσεων.

1.4.

Τα πρόσφατα συμβάντα που προκλήθηκαν από την πανδημία COVID-19, τα ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω της απορρύθμισης του κλίματος και οι κυβερνοεπιθέσεις αναδεικνύουν την ανάγκη βελτίωσης της ανθεκτικότητας και της βιωσιμότητας των συστημάτων τροφίμων· Στο πλαίσιο της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναπτύσσει ενωσιακό σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τον εφοδιασμό τροφίμων και την επισιτιστική ασφάλεια, καθώς και σχετικό ενωσιακό μηχανισμό αντιμετώπισης κρίσεων στον τομέα των τροφίμων (2). Αυτό αναμένεται να συμβάλει στην ενίσχυση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τους κινδύνους και να συμπεριλάβει τον εντοπισμό, την αξιολόγηση, τη χαρτογράφηση και την παρακολούθηση των κύριων κινδύνων μέσω της διενέργειας δοκιμών αντοχής των κρίσιμων συστημάτων σε επίπεδο τόσο ΕΕ όσο και κρατών μελών, αλλά και να βοηθήσει στη λήψη ενδεδειγμένων μέτρων για την επίλυση των προβλημάτων.

1.5.

Η ΕΕ χρειάζεται ένα σύστημα για την πρόληψη της ανεξέλεγκτης επιδείνωσης συμβάντων, όπως οι διακοπές της ηλεκτροδότησης και οι ανεπάρκειες των δικτύων ή οι κυβερνοεπιθέσεις, λόγω εξαρτήσεων. Για παράδειγμα: μια πόλη που πρέπει να παραμείνει υπό καθεστώς αναστολής των δραστηριοτήτων επί πολλές εβδομάδες, μια διακοπή της ηλεκτροδότησης που διαρκεί αρκετές ημέρες, μια εταιρεία τροφίμων ή ένας έμπορος λιανικής πώλησης ειδών διατροφής που δέχεται κυβερνοεπίθεση.

1.6.

Για τη βελτίωση των μηχανισμών ανταπόκρισης είναι αναγκαίο να αναπτυχθούν τα υφιστάμενα συστήματα τροφίμων και, παράλληλα, να διαφοροποιηθούν τα συστήματα τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων επιχειρηματικών μοντέλων για τα καταστήματα αγροκτημάτων, την αστική γεωργία, την κάθετη γεωργία και την προσέγγιση «τοπική παραγωγή για τοπική κατανάλωση» (local-for-local) εν γένει. Το εγχείρημα αυτό απαιτεί την ευρύτερη εφαρμογή των αποτελεσμάτων της έρευνας και της καινοτομίας από τους γεωργούς και τους καλλιεργητές και αναμένεται να συμβάλει στην ελαχιστοποίηση των κινδύνων που συνδέονται με τις «τροφικές ερήμους» (food deserts) και την εξειδίκευση της παραγωγής (3). Ταυτόχρονα, τα πλεονεκτήματα του αποτελεσματικού συστήματος διανομής από γεωργικές εκμεταλλεύσεις σε επιχειρήσεις μεταποίησης και αγορές θα πρέπει να ενισχυθούν.

1.7.

Για την εξασφάλιση μακροπρόθεσμης παραγωγής επαρκών και υγιεινών τροφίμων και βιώσιμων μέσων βιοπορισμού, είναι σημαντικό οι φυσικοί πόροι να χρησιμοποιούνται κατά τρόπο βιώσιμο, με παράλληλη διαφύλαξη των εδαφικών και των υδάτινων πόρων, καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας βιοποικιλότητας και προστασία της καλής διαβίωσης των ζώων. Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να ενισχύσει την τοπική και την περιφερειακή παραγωγή για τον συνδυασμό ισορροπημένης παραγωγής και μεταποίησης τροφίμων με περιορισμένο αποτύπωμα άνθρακα.

1.8.

Η ΚΓΠ επιτελεί καθοριστικό οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό ρόλο. Θα πρέπει να σταθεροποιεί τις αγορές σε περιόδους κρίσεων, ενώ ταυτόχρονα παρέχει δίχτυ ασφαλείας στους γεωργούς και τους μεταποιητές τροφίμων και ευνοεί την προστασία του περιβάλλοντος, του εργατικού δυναμικού, του κλίματος και της καλής διαβίωσης των ζώων. Η ΚΓΠ συμβάλλει στη διατήρηση της στρατηγικής παραγωγικής ικανότητας και της επισιτιστικής ασφάλειας και επάρκειας.

1.9.

Οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις, η εύφορη γεωργική γη και το νερό αποτελούν στρατηγικούς πόρους και πρέπει να προστατεύονται μέχρι ενός σημείου σε όλη την ΕΕ: συνιστούν τη ραχοκοκαλιά της ανοικτής στρατηγικής μας αυτονομίας τροφίμων.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύστασή της να διερευνηθεί η δυνατότητα σύστασης ενός πολυμερούς και πολυεπίπεδου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Επισιτιστικής Πολιτικής (4). Στο πλαίσιο της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας, αυτό το Συμβούλιο θα μπορούσε να επιτελεί, μεταξύ άλλων, εποπτικό ρόλο και να συμβάλλει στην αξιολόγηση και την πρόβλεψη των κινδύνων στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων.

1.11.

Η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει πως τα σύνορα παραμένουν ανοικτά με ασφάλεια, το εργατικό δυναμικό απασχολείται και η παραγωγή και η διανομή τροφίμων διεξάγονται απρόσκοπτα («πράσινες λωρίδες»), τόσο εντός της ΕΕ όσο και με τρίτες χώρες. Προς τούτο απαιτείται ισχυρός μηχανισμός συντονισμού μεταξύ των κρατών μελών, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των τρίτων χωρών.

2.   Εισαγωγή

2.1.

Η παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας έχει ως στόχο να διερευνήσει την έννοια της «ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας» για την Ευρώπη σε σχέση με τη μελλοντική επισιτιστική ασφάλεια και βιωσιμότητα και να παράσχει μελλοντοστρεφείς απόψεις και συστάσεις πολιτικής προερχόμενες από την κοινωνία των πολιτών. Ειδικότερα, η γνωμοδότηση παρέχει «τροφή για σκέψη» σε θέματα που ανέκυψαν λόγω των πρόσφατων συμβάντων όπως η πανδημία COVID-19, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι κυβερνοεπιθέσεις και οι πολιτικές/κοινωνικές εντάσεις.

2.2.

Η «ανοικτή στρατηγική αυτονομία» θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ευκαιρία για την ΕΕ προκειμένου να διασφαλίσει την ασφάλεια του εφοδιασμού τροφίμων της και να ορίσει υψηλά πρότυπα βιωσιμότητας, ιδίως στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και των ΣΒΑ του ΟΗΕ. Η ευρωπαϊκή πρόκληση της βιωσιμότητας των τροφίμων πρέπει να αντιμετωπιστεί τόσο εκ των έσω όσο και εκ των έξω και η παρούσα γνωμοδότηση θα εξετάσει επίσης δυνητικούς τρόπους προστασίας και βελτίωσης της διαθεσιμότητας βιώσιμων τροφίμων για όλους τους πολίτες της ΕΕ, ιδίως σε περιόδους κρίσεων.

2.3.

Η γνωμοδότηση βασίζεται σε μια σειρά προτάσεων και συγκεκριμένων ιδεών που διατυπώθηκαν από την ΕΟΚΕ στις προηγούμενες εργασίες της (5). Οι προτάσεις αυτές μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: — προώθηση μιας σφαιρικής πολιτικής τροφίμων στην ΕΕ, με στόχο την προαγωγή της υγιεινής διατροφής χάρη σε βιώσιμα επισιτιστικά συστήματα, τη σύνδεση της γεωργίας με τη διατροφή και τις υπηρεσίες οικοσυστημάτων, καθώς και τη διασφάλιση αλυσίδων εφοδιασμού που εγγυώνται την προστασία της δημόσιας υγείας όλων των συνιστωσών της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Μια τέτοια πολιτική, η οποία ανακλάται πλέον στη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα πρέπει να βελτιώσει τη συνοχή σε όλους τους τομείς πολιτικής που σχετίζονται με τα τρόφιμα, να αποκαταστήσει την αξία των τροφίμων και να προωθήσει τη μακροπρόθεσμη μετάβαση από τη λογική της παραγωγικότητας και του καταναλωτισμού τροφίμων στην υπεύθυνη διατροφική συμπεριφορά· — ενίσχυση του δυναμικού των βραχειών αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων, της αγροοικολογίας και των συστημάτων ποιότητας των προϊόντων· — διασφάλιση δίκαιων τιμών και απαγόρευση αθέμιτων εμπορικών πρακτικών· — ενσωμάτωση σε όλες τις μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ των στρατηγικών της Πράσινης Συμφωνίας «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και «Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα», ως παγκόσμιων προτύπων βιωσιμότητας· — διασφάλιση της διαρθρωμένης συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών και όλων των ενδιαφερόμενων φορέων κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, μεταξύ άλλων μέσω ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Επισιτιστικής Πολιτικής.

2.4.

Τέλος, η γνωμοδότηση πρωτοβουλίας επιδιώκει να παράσχει πολύτιμα στοιχεία για τις τρέχουσες εργασίες επί της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» της Πράσινης Συμφωνίας, της ΚΓΠ, της επανεξέτασης της εμπορικής πολιτικής και του θεματολογίου στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών, θέτοντας την επισιτιστική ασφάλεια και βιωσιμότητα της ΕΕ στον πυρήνα της ανάλυσης.

2.5.

Τον Σεπτέμβριο του 2021 ο ΟΗΕ διεξήγαγε Σύνοδο κορυφής για τα συστήματα τροφίμων, η οποία είχε ως στόχο να βοηθήσει τις χώρες να επιτύχουν τους 17 ΣΒΑ, ιδίως δε τον ΣΒΑ2 — Μηδενική Πείνα. Η ΕΟΚΕ συνέβαλε στη συζήτηση αυτή (6).

3.   Ανοικτή στρατηγική αυτονομία, τα κύρια στοιχεία για το επισιτιστικό σύστημα

3.1.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η «ανοικτή στρατηγική αυτονομία» συνίσταται στην ικανότητα της ΕΕ να προβαίνει στις δικές της επιλογές και να διαμορφώνει τον κόσμο που την περιβάλλει μέσω ηγεσίας και συμμετοχής, αντικατοπτρίζοντας τα στρατηγικά συμφέροντα και τις αξίες της. Επιτρέπει στην ΕΕ να είναι ισχυρότερη, τόσο οικονομικά όσο και γεωπολιτικά, όντας (7): — ανοικτή στο εμπόριο και τις επενδύσεις που βοηθούν την οικονομία της ΕΕ να ανακάμπτει από κρίσεις και να παραμένει ανταγωνιστική και συνδεδεμένη με τον υπόλοιπο κόσμο· — βιώσιμη και υπεύθυνη, πρωτοστατώντας διεθνώς στη διαμόρφωση ενός πιο οικολογικού και πιο δίκαιου κόσμου, ενισχύοντας τις υφιστάμενες συμμαχίες και συνεργαζόμενη με πολλούς εταίρους· — αποφασιστική απέναντι σε αθέμιτες και εκβιαστικές πρακτικές και έτοιμη να επιβάλει τα δικαιώματά της, προτιμώντας πάντοτε τη διεθνή συνεργασία για την επίλυση παγκόσμιων προβλημάτων.

3.2.

Η «ανοικτή στρατηγική αυτονομία» πρέπει να προσδιοριστεί καλύτερα όσον αφορά τα συστήματα τροφίμων. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να συμβάλει στον προβληματισμό σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ μπορεί να προετοιμαστεί καλύτερα ενόψει μελλοντικών κρίσεων, πράγμα το οποίο θα πρέπει να καταστεί μέρος του Σχεδίου Ανάκαμψης της ΕΕ, για παράδειγμα μέσω της χρήσης των κονδυλίων του Next Generation EU.

3.3.

Η ΕΟΚΕ προτείνει έναν ορισμό της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας βασισμένο στην παραγωγή, τους εργαζόμενους και το δίκαιο εμπόριο τροφίμων, με πρωταρχικό στόχο την επίτευξη επισιτιστικής ασφάλειας και βιωσιμότητας για τους πολίτες της ΕΕ μέσω ενός δίκαιου, βιώσιμου και ανθεκτικού εφοδιασμού τροφίμων.

3.4.   Παραγωγή τροφίμων

3.4.1.

Η επισιτιστική ασφάλεια θα πρέπει να προσεγγίζεται από διεθνή, εθνική και τοπική σκοπιά. 55 % του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πόλεις, όπου παράγονται ελάχιστα νωπά τρόφιμα, στις λεγόμενες τροφικές ερήμους (food deserts). Ο ΟΗΕ αναμένει πως το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί σε 68 % έως το 2050. Οι προβλέψεις δείχνουν πως η αστυφιλία, σε συνδυασμό με τη συνολική αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, θα μπορούσε να αυξήσει τον πληθυσμό των αστικών περιοχών κατά άλλα 2,5 δισεκατομμύρια έως το 2050 (8). Το επίπεδο αστικοποίησης της Ευρώπης αναμένεται να αυξηθεί σε περίπου 83,7 % έως το 2050 (9).

3.4.2.

Εντός της εσωτερικής αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταφέρονται καθημερινά τρόφιμα κατά κύριο λόγο από τις αγροτικές περιοχές και τις μεταποιητικές βιομηχανίες στα σουπερμάρκετ των αστικών περιοχών. Ωστόσο, η δημοτικότητα των τοπικών καταστημάτων, των καταστημάτων αγροκτημάτων και των ηλεκτρονικών καταστημάτων αυξήθηκε μεταξύ των καταναλωτών κατά τη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων της περιόδου 2020-2021.

3.4.3.

Η ανάπτυξη βραχειών αλυσίδων εφοδιασμού συμβάλλει στην ανθεκτικότητα της Ευρώπης. Οι τοπικοί δίαυλοι θα πρέπει να συνάδουν με τις ανάγκες των πληθυσμών και τις ιδιαιτερότητες των περιοχών και των κλιμάτων. Η ικανότητα μεταποίησης θα πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω σε τοπικό επίπεδο.

3.4.4.

Η διαφοροποίηση της παραγωγής θα συμβάλει επίσης στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ΕΕ. Η αύξηση των γεωργικών γαιών που διατίθενται στη βιολογική γεωργία προβλέπεται στη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», ενώ τα κοινόχρηστα κηπάρια, η αστική και η κάθετη γεωργία (10) αποτελούν εύλογες επιλογές που εξοικονομούν χιλιόμετρα μεταφοράς τροφίμων και καθίστανται ολοένα πιο δημοφιλείς. Αυτές οι πρωτοβουλίες θα πρέπει να συνδεθούν με άλλες τοπικές και περιφερειακές δομές παραγωγής και μεταποίησης τροφίμων με στόχο να δημιουργηθεί ένα δίχτυ ασφαλείας.

3.4.5.

Η χαρτογράφηση των τρωτών σημείων θα πρέπει να βρίσκεται στην κορυφή της ημερήσιας διάταξης της ΕΕ. Τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να συνεργαστούν για την ανάδειξη των ελλείψεων, τη μείωση της σπατάλης τροφίμων, τη διαμόρφωση σεναρίων και τον συντονισμό στοχευμένων δράσεων κατάρτισης και επικοινωνίας.

3.4.6.

Η έξυπνη διαχείριση των αποθεμάτων τροφίμων θα πρέπει να ενσωματωθεί στην ανοικτή στρατηγική αυτονομία της ΕΕ για τα τρόφιμα, η οποία θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει την τακτική ανανέωση των στρατηγικών αποθεμάτων και την αποφυγή της εμπορικής κερδοσκοπίας, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς αγαθών και τροφίμων σε τιμές κάτω του κόστους παραγωγής τους (11), και των έντονων αντιδράσεων της αγοράς μέσω της διασφάλισης διαφάνειας στην αγορά.

3.5.   Εργατικό δυναμικό

3.5.1.

Δεν υπάρχουν αρκετοί νέοι που διαθέτουν την κατάρτιση και την επιθυμία να ασχοληθούν με τη γεωργία. Το 2016, για κάθε νέο αγρότη ηλικίας κάτω των 35 ετών, υπήρχαν πάνω από 6 αγρότες ηλικίας άνω των 65 ετών (12) στην ΕΕ.

3.5.2.

Επιπλέον, οι γεωργοί συνεχίζουν να επωμίζονται δυσανάλογο μερίδιο των ζημιών και των απωλειών που επιφέρουν οι καταστροφές. Η αυξανόμενη συχνότητα και έντασή τους, καθώς και η συστημική φύση του κινδύνου, διαταράσσουν τις ζωές των ανθρώπων, καταστρέφουν τα μέσα βιοπορισμού και θέτουν σε κίνδυνο ολόκληρο το επισιτιστικό μας σύστημα.

3.5.3.

Είναι ζωτικής σημασίας να αυξηθεί το εργατικό δυναμικό του γεωργικού τομέα στην ΕΕ, να προστατευθεί η γεωργία και η εύφορη γεωργική γη και να εξασφαλιστούν κατάλληλα συστήματα γεωργικής γνώσης και καινοτομίας. Οι νέοι και οι γυναίκες πρέπει να παροτρυνθούν να ασχοληθούν με τη γεωργία και να αποκτήσουν κίνητρα ώστε να συνεχίσουν να εργάζονται στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις για πολλά χρόνια.

3.5.4.

Η εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας για ενωσιακούς και μη εργαζόμενους στον γεωργικό τομέα και τον τομέα των τροφίμων σε όλα τα επίπεδα της αλυσίδας εφοδιασμού αποτελεί προϋπόθεση για την υλοποίηση ενός βιώσιμου και ανθεκτικού συστήματος τροφίμων. Θα πρέπει δε να διασφαλιστούν τα εξής: επαρκής χρηματοδότηση, δίκαιοι και υψηλότεροι μισθοί, δίκαιες τιμές, επιδοτήσεις για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και παροχή εγγυήσεων στους εποχιακούς εργαζόμενους για τα δικαιώματά τους.

3.5.5.

Μια ολοκληρωμένη πολιτική τροφίμων της ΕΕ θα πρέπει, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, να επιφέρει οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνικοοικονομική βιωσιμότητα. Είναι συνεπώς επιτακτικής σημασίας να εξασφαλιστεί πως η στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» θα αναδιαμορφώσει ριζικά τη δυναμική της αλυσίδας εφοδιασμού και θα φέρει διαρκείς βελτιώσεις στα εισοδήματα και τα μέσα βιοπορισμού των γεωργών (13). Τίθεται το ερώτημα αν αυτή η αναγκαία θεμελιώδης αλλαγή θα μπορέσει να υλοποιηθεί χωρίς να θεσπιστούν τα κατάλληλα πολιτικά και οικονομικά κίνητρα.

3.6.   Εμπόριο

3.6.1.

Οι εξαγωγές αγροδιατροφικών προϊόντων της ΕΕ-27 το 2020 ανήλθαν σε 184,3 δισεκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 1,4 % σε σύγκριση με το 2019, ενώ οι εισαγωγές, ύψους 122,2 δισεκατ. ευρώ, αυξήθηκαν κατά 0,5 % σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Το εμπορικό πλεόνασμα στον τομέα των αγροδιατροφικών προϊόντων το 2020 ανήλθε σε 62 δισεκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 3 % σε σχέση με το 2019 (14). Σύμφωνα με το ΚΚΕρ, εξαγωγές αγροδιατροφικών προϊόντων ύψους 1 δισεκατ. ευρώ δημιουργούν κατά μέσο όρο 20 000 θέσεις εργασίας, εκ των οποίων 13 700 στον πρωτογενή τομέα. Ταυτόχρονα, ο γεωργικός τομέας αντιπροσώπευε περίπου το 4,2 % της συνολικής απασχόλησης στην ΕΕ το 2016 (15).

3.6.2.

Το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ελβετία και η Ιαπωνία αποτέλεσαν τις σημαντικότερες αγορές ενωσιακών αγροδιατροφικών προϊόντων, απορροφώντας πάνω από 52 % των συνολικών εξαγωγών. Οι κυριότερες πηγές των ενωσιακών εισαγωγών αγροδιατροφικών προϊόντων το 2020 συμπεριελάμβαναν το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Βραζιλία, τις ΗΠΑ, την Ουκρανία και την Κίνα.

3.6.3.

Η ΕΕ επιτελεί μείζονα ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο αγροδιατροφικών προϊόντων και η ευθυγράμμιση των εμπορικών πολιτικών της με τους στόχους βιωσιμότητάς της είναι καθοριστικής σημασίας. Σε παλαιότερη γνωμοδότησή της (16), η ΕΟΚΕ πρότεινε την ενσωμάτωση της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα της Πράσινης Συμφωνίας σε όλες οι μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ ως παγκόσμια πρότυπα βιωσιμότητας. Αναγνώρισε τη σημασία και την αξία του εμπορίου που βασίζεται σε κανόνες και αναπτύσσεται υπό ισότιμους όρους ανταγωνισμού, καθώς και τη σημαντική συμβολή του στην οικονομική ανάκαμψη κατά την περίοδο μετά την κρίση COVID-19.

3.6.4.

Για να μειωθεί η εξάρτηση από τις γεωργικές εισροές, η ΕΕ θα πρέπει να υποστηρίξει πρακτικές χαμηλών εισροών, ιδίως όσον αφορά τα ορυκτά καύσιμα και τα φυτοφάρμακα, και να ενισχύσει την ικανότητα παραγωγής των σχετικών γεωργικών προϊόντων στην Ευρώπη.

3.6.5.

Απαιτούνται καινοτόμα συστήματα για την προστασία και την ενίσχυση της βάσης φυσικών πόρων, με παράλληλη προώθηση της αποδοτικής παραγωγής (17). Οι νέες τεχνολογίες, τα ρομπότ και τα εμβόλια αποτελούν σημαντικά στοιχεία που πρέπει να αναπτυχθούν.

4.   Διαχείριση κινδύνων και σενάριο δοκιμών αντοχής

4.1.

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ, η ανθρωπότητα και η επισιτιστική μας ασφάλεια αντιμετωπίζουν μια σειρά νέων και πρωτοφανών απειλών, όπως τα ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω της απορρύθμισης του κλίματος, οι ασθένειες και οι πανδημίες. Η γεωργία βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα φάσμα κινδύνων που αλληλεπιδρούν σε έναν υπερσυνδεδεμένο κόσμο (18).

4.2.

Ο FAO αναφέρει πως, την περίοδο 2020-2021, οι τιμές των τροφίμων ανήλθαν στο υψηλότερο επίπεδο από το 2011 (19). Αναφέρεται συχνά πως οι διακυμάνσεις των τιμών υποκινούνται εν μέρει από την κερδοσκοπία. Ο ΟΗΕ και ο ΟΟΣΑ αναφέρουν πως, το 2020, η πείνα έπληξε από 720 έως 811 εκατομμύρια άτομα. Σχεδόν ένας στους τρεις ανθρώπους παγκοσμίως (2,37 δισεκατομμύρια) δεν είχε πρόσβαση σε επαρκή τροφή το 2020, σημειώνοντας αύξηση κατά 320 εκατομμύρια σε ένα χρόνο (20).

4.3.

Η πανδημία COVID-19 αποδεικνύει πως η επισιτιστική ασφάλεια —ακόμα και στην Ευρώπη— δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη. Όλοι οι φορείς και οι δραστηριότητες κατά μήκος της επισιτιστικής αλυσίδας είναι υπερσυνδεδεμένοι. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι χώρες θέσπισαν εμπορικούς περιορισμούς. Ακόμα και εντός της ΕΕ, τα κράτη μέλη έλαβαν μονομερή μέτρα για το κλείσιμο των συνόρων, θέτοντας σε κίνδυνο τη μεταφορά τροφίμων και τη μετακίνηση εποχιακών εργαζομένων. Χάρη στις ταχείες προσαρμογές των γεωργών και των εταίρων της αλυσίδας τροφίμων, η παραγωγή, η μεταποίηση και η διανομή συνεχίστηκαν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέλαβε επίσης δράση για τη διατήρηση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς. Ωστόσο, πολλοί επιχειρηματίες επλήγησαν οικονομικά από την κρίση καθώς διακόπηκαν οι υπηρεσίες ταξιδίων, τουρισμού και εστίασης.

4.4.

Οι κυβερνοεπιθέσεις, όπως οι επιθέσεις λυτρισμικού, προκαλούν κρίσεις στον πραγματικό κόσμο διότι σήμερα σχεδόν τα πάντα είναι διαδικτυακά («Διαδίκτυο των Αντικειμένων»). Το ειδησεογραφικό πρακτορείο Associated Press (AP) ανέφερε πως η μέση καταβολή λύτρων σε κυβερνοεγκληματίες αυξήθηκε κατά 311 % το 2020, φτάνοντας σε 310 000 δολάρια. Κατά μέσο όρο, τα θύματα δεν ανέκτησαν την πρόσβαση στα δεδομένα τους παρά μόνο μετά από 21 ημέρες (21).

4.5.

Τον Απρίλιο του 2021, το μεγαλύτερο ολλανδικό σουπερμάρκετ (Albert Heijn) ξέμεινε από ορισμένα τυροκομικά προϊόντα για αρκετές ημέρες λόγω κυβερνοεπίθεσης εις βάρος μείζονος διανομέα (22). Πρόσφατα, η παγκοσμίως μεγαλύτερη εταιρεία συσκευασίας κρέατος, η JBS, έπεσε θύμα κυβερνοεπίθεσης. Το γεγονός αυτό επέτεινε τις ανησυχίες των ΗΠΑ όσον αφορά την ασφάλεια του εθνικού τους εφοδιασμού τροφίμων (23). Εικάζεται πως πολλές κυβερνοεπιθέσεις δεν καταγγέλλονται από τις επιχειρήσεις προκειμένου αυτές να αποφύγουν αντιδράσεις της αγοράς, όπως οι μαζικές αγορές για τη δημιουργία αποθεμάτων και η εκτόξευση των τιμών στα ύψη. Υπάρχουν επιχειρήσεις που υπέστησαν σημαντικές συνέπειες από κυβερνοεπιθέσεις παρότι δεν αποτελούσαν τον άμεσο στόχο της επίθεσης, όπως συνέβη με το κλείσιμο —τον Ιούλιο του 2021— εκατοντάδων καταστημάτων του ομίλου συνεταιρισμών στη Σουηδία μετά από επίθεση λυτρισμικού εις βάρος της αμερικανικής εταιρείας προμήθειας λογισμικού Kaseya (24).

4.6.

Εξίσου ανησυχητική ήταν η φραγή της διώρυγας του Σουέζ από πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων (Ε/Κ) βάρους 200 000 τόνων στις αρχές Απριλίου του 2021. Αυτά τα συμβάντα δείχνουν την τρωτότητα των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού. Μια ολιγοήμερη διαταραχή αυτών των αλυσίδων απαιτεί πολύ χρόνο προκειμένου να ανακτηθεί ο πρότερος ρυθμός, πράγμα που ενδέχεται να επιφέρει αυξήσεις τιμών για καταναλωτές και επιχειρήσεις.

4.7.

Τον Σεπτέμβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την Έκθεση στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών για το 2021 που εστιάζει στην ανοικτή στρατηγική αυτονομία (25). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί τη διασφάλιση βιώσιμων και ανθεκτικών συστημάτων τροφίμων ως έναν από τους βασικούς στρατηγικούς τομείς για την ενίσχυση της παγκόσμιας πρωτοκαθεδρίας της ΕΕ. Προς τούτο, επισημαίνεται η ανάγκη επενδύσεων στην καινοτομία για την προστασία ανθεκτικών και βιώσιμων συστημάτων τροφίμων (26).

4.8.

Επιπλέον, πρόσφατο τεχνικό έγγραφο του Κοινού Κέντρου Ερευνών παρέχει το υπόβαθρο για τους πίνακες ανθεκτικότητας που παρουσιάστηκαν στην αντίστοιχη έκθεση του 2020 (27). Σε αυτό περιλαμβάνονται δείκτες τρωτότητας που σχετίζονται με την πρόσβαση σε τοπικές υπηρεσίες και την εξάρτηση από τις εισαγωγές τροφίμων και αποδεικνύουν τη γεωπολιτική σημασία των τροφίμων. Ένας πίνακας επιδόσεων συνδράμει στη χαρτογράφηση των ευπαθειών και στην ανάπτυξη στοχευμένων δοκιμών αντοχής. Ωστόσο, πρόκειται για γενική προσέγγιση, καθώς δεν υφίσταται ένας ενιαίος δείκτης και οι πίνακες ανθεκτικότητας τελούν επί του παρόντος υπό αναθεώρηση.

4.9.

Είναι αναγκαίο οι αλυσίδες εφοδιασμού να περάσουν από τη λογική του «οριακά εγκαίρως» στη λογική του «διά παν ενδεχόμενο». Η εξάρτηση από μονοπωλιακούς προμηθευτές για ορισμένα αγαθά μπορεί να προκαλέσει παρέμβαση από εχθρικές κυβερνήσεις. Επίσης, τίθεται ζήτημα προμήθειας εισροών στους γεωργούς και τους μεταποιητές τροφίμων. Η ΕΟΚΕ ζητεί συνεπώς την επανεξέταση της διαθεσιμότητας τροφίμων στην ΕΕ υπό το πρίσμα της ασφάλειας. Αυτό θα πρέπει να γίνει μέσω μελετών σεναρίου.

4.10.

Θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν δοκιμές αντοχής για να αναδειχθούν οι ευπάθειες. Για παράδειγμα: ποιες θα είναι οι πιθανές επιπτώσεις πολυήμερων διακοπών παροχής στα τοπικά/περιφερειακά/εθνικά δίκτυα ενέργειας και τηλεπικοινωνιών; Το συγκεκριμένο ενδεχόμενο γίνεται ευρέως αντιληπτό ως ένας από τους υψηλότερους κινδύνους, από την άποψη της ζήτησης, για τις κρίσιμες υποδομές κάθε κράτους, συμπεριλαμβανομένου του εφοδιασμού τροφίμων. Στις άμεσες επιπτώσεις στον εφοδιασμό τροφίμων συμπεριλαμβάνονται: η διακοπή της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, νερού και φυσικού αερίου· η απώλεια ικανότητας ψύξης και κατάψυξης· η αδυναμία χρήσης εγκαταστάσεων μαγειρικής, ζαχαροπλαστικής και επεξεργασίας/μεταποίησης· η απώλεια θερμότητας και φωτός· η αδυναμία εξασφάλισης της στοιχειώδους υγιεινής των τροφίμων· και η αδυναμία εξασφάλισης καυσίμων για τα οχήματα διανομής ή για άλλες χρήσεις στην αλυσίδα εφοδιασμού. Ωστόσο, οι έμμεσες επιπτώσεις λόγω προβλημάτων σε άλλες κρίσιμες υποδομές θα μπορούσαν να είναι επίσης σημαντικές. Η παρατεταμένη έλλειψη τηλεπικοινωνιών και υπηρεσιών επικοινωνίας δεδομένων θα έθετε σοβαρές και άμεσες προκλήσεις ως προς την επικοινωνία των επιχειρήσεων τόσο στο εσωτερικό τους όσο και με κρατικούς οργανισμούς, προμηθευτές, πελάτες και καταναλωτές για τη διευκόλυνση της διάδοσης ζωτικών πληροφοριών και την πραγματοποίηση νέων παραγγελιών και πληρωμών, μεταξύ άλλων και μέσω των συστημάτων τραπεζικών συνδέσεων.

4.11.

Η ΕΟΚΕ συνιστά την περαιτέρω διερεύνηση αυτού του σεναρίου.

5.   Συστάσεις για τη μελλοντική πορεία

5.1.

Η ανοικτή στρατηγική αυτονομία ως έννοια παρέχει ευκαιρίες, αλλά ενέχει και κινδύνους. Η ευημερία της ΕΕ εξαρτάται επίσης από το παγκόσμιο εμπόριο και, συνεπώς, από σαφείς εμπορικούς κανόνες και καθορισμένα μέτρα.

5.2.

Όταν το φαγητό σπανίζει, ή μοιάζει να σπανίζει, ενδέχεται να γίνουν αγορές υπό το κράτος πανικού, ενώ η προθυμία των καταναλωτών να σκεφτούν το κλίμα, τη βιοποικιλότητα ή την καλή διαβίωση των ζώων υποχωρεί. Γι’ αυτό η Ευρώπη δεν μπορεί να καταστεί οικολογικότερη αν δεν καταστεί ανθεκτικότερη.

5.3.

Η πανδημία COVID-19 έδειξε πως, όταν οι αλυσίδες εφοδιασμού διαταράσσονται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, οι επιπτώσεις διαχέονται σε ολόκληρη την οικονομία. Ενδέχεται να χρειαστούν πολλά χρόνια για την επιστροφή στην κανονικότητα.

5.4.

Ανοικτή στρατηγική αυτονομία στα τρόφιμα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ανοικτή και δίκαιη εμπορική πολιτική. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να επιστρέψει στις προστατευτικές πολιτικές γιατί αυτό θα δημιουργούσε νέες ευπάθειες και θα προκαλούσε δυνητικά μεγάλη ζημία (28). Για παράδειγμα: η ΕΕ παρέχει σπόρους στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Συχνά, οι διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού είναι αποτελεσματικότερες και πιο διαφοροποιημένες, και άρα ικανότερες να προσαρμοστούν γρήγορα σε νέους κλυδωνισμούς από ό,τι οι τοπικές.

5.5.

Η ΕΕ θα πρέπει να αξιολογήσει σε ποιες περιπτώσεις και για ποια προϊόντα η αυτάρκεια αποτελεί χρήσιμη προσέγγιση. Η ευαισθητοποίηση όσον αφορά τον τρόπο λειτουργίας των αλυσίδων εφοδιασμού θα πρέπει να αυξηθεί μεταξύ των καταναλωτών και του ευρέος κοινού.

5.6.

Η ΕΕ, μαζί με τον ΟΗΕ και τους εμπορικούς της εταίρους, πρέπει να αντιμετωπίσει τα γενεσιουργά αίτια της επισιτιστικής ανασφάλειας και να συμβάλει στον πολυπόθητο μετασχηματισμό του συστήματος τροφίμων, καθιστώντας τη γεωργία πιο ανθεκτική στους κλυδωνισμούς. Οι κυβερνήσεις κατέχουν ρόλο στην περαιτέρω ενίσχυση της βιωσιμότητας, της στιβαρότητας και της ασφάλειας των αλυσίδων εφοδιασμού.

5.7.

Σε πρόσφατο ανεπίσημο κοινό έγγραφο, η Γαλλία και οι Κάτω Χώρες ζήτησαν αυστηρότερους ενωσιακούς εμπορικούς όρους, συμπεριλαμβανομένου ενός ενωσιακού σχεδίου Υπεύθυνης Επιχειρηματικής Συμπεριφοράς (ΥΕΣ). Αυτό αναμένεται να εξασφαλίσει μια συνεπή και εναρμονισμένη πολιτική, διατηρώντας παράλληλα ισότιμους όρους ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά της ΕΕ. Ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την ΥΕΣ θα πρέπει να καταστεί η γενική στρατηγική που θα διέπει την προσέγγιση της ΕΕ όσον αφορά την προώθηση του δίκαιου εμπορίου και της υπεύθυνης παραγωγής και τη διαχείριση των αλυσίδων εφοδιασμού.

5.8.

Η Ισπανία και οι Κάτω Χώρες εξέδωσαν πρόσφατα ανεπίσημο κοινό έγγραφο για την επιδίωξη της στρατηγικής αυτονομίας με ταυτόχρονη διατήρηση ανοικτής οικονομίας. Ένα από τα μηνύματα του εγγράφου αυτού ήταν πως η «ανοικτή στρατηγική αυτονομία» θα πρέπει να αποτελέσει ένα από τα ζητήματα που θα συζητηθούν στη διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης.

5.9.

Η συζήτηση εντός της ΕΕ για τη δέουσα επιμέλεια (29) και τον κώδικα δεοντολογίας της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» (30) είναι επίσης σημαντική σε αυτό το πλαίσιο. Οι επιχειρήσεις και οι οργανώσεις του αγροδιατροφικού τομέα έχουν πλέον την ευκαιρία να υπογράψουν τον κώδικα δεοντολογίας για τις υπεύθυνες επιχειρηματικές πρακτικές και πρακτικές εμπορίας που εγκαινίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» (31).

---

(1)  Για να υπάρχει μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα των τροφίμων που να είναι πραγματικά χρήσιμη για τους Ευρωπαίους καταναλωτές, είναι σημαντικό τα τρόφιμα που παράγονται στην ΕΕ να είναι ανταγωνιστικά. Αυτό σημαίνει ότι ο ευρωπαϊκός αγροδιατροφικός τομέας πρέπει να είναι σε θέση να παράγει τρόφιμα για τους καταναλωτές σε τιμές που καλύπτουν τις επιπλέον δαπάνες συμμόρφωσης —με κριτήρια όπως η βιωσιμότητα, η ασφάλεια των τροφίμων και η διατροφική αξία, ένα δίκαιο εισόδημα για τους γεωργούς και η καλή διαβίωση των ζώων— και να διατηρεί ταυτόχρονα τη θέση του ως η προτιμώμενη επιλογή για την ευρεία πλειονότητα των καταναλωτών (ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 18, ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 268).

(2)  Σχέδιο έκτακτης ανάγκης, Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

(3)  COVID-19 and the food phenomena (Η νόσος COVID-19 και τα φαινόμενα στον τομέα των τροφίμων), FAO.

(4)  ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 18 και ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 268.

(5)  Μεταξύ άλλων: ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 18, ΕΕ C 190 της 5.6.2019, σ. 9, ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 268, ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 66, ΕΕ C 440 της 6.12.2018, σ. 165, γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προς μια δίκαιη αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων», ΝΑΤ/823 (EE C 517 της 22.12.2021, σ. 38).

(6)  Συμβολή στη Σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για τα συστήματα τροφίμων 2021, ΕΟΚΕ.

(7)  Επανεξέταση της εμπορικής πολιτικής, Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

(8)  68 % του παγκόσμιου πληθυσμού προβλέπεται να ζει σε αστικές περιοχές έως το 2050, ΟΗΕ.

(9)  Η αστικοποίηση στην Ευρώπη, Ευρωπαϊκή Επιτροπή· Παγκόσμιες προοπτικές αστικοποίησης του ΟΗΕ για το 2018.

(10)  Κάθετη γεωργία, WUR.

(11)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προς μια δίκαιη αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων», ΝΑΤ/823 (EE C 517 της 22.12.2021, σ. 38).

(12)  ΚΓΠ — Διαρθρωτική αλλαγή και διαγενεακή ανανέωση, Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

(13)  ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 268.

(14)  2020: χρονιά σταθερότητας για το εμπόριο αγροδιατροφικών προϊόντων της ΕΕ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

(15)  Farmers and the agricultural labour force — statistics, Eurostat.

(16)  ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 66.

(17)  Το μέλλον των τροφίμων και της γεωργίας, FAO.

(18)  Ο αντίκτυπος των καταστροφών και των κρίσεων στη γεωργία και την επισιτιστική ασφάλεια: 2021, FAO.

(19)  Δείκτης τιμών τροφίμων του FAO, FAO.

(20)  Η κατάσταση της επισιτιστικής ασφάλειας και της διατροφής στον κόσμο το 2021, Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα.

(21)  Η κυβερνοεπίθεση στον αγωγό των ΗΠΑ συνδέεται με εγκληματική συμμορία, AP News.

(22)  Kaasschaarste bij Albert Heijn na hack leverancier, de Volkskrant.

(23)  Χακάροντας το αμερικανικό βόειο κρέας: η ανελέητη άνοδος του λυτρισμικού, Financial Times.

(24)  Δήλωση του NCSC για το συμβάν στην εταιρεία Kaseya, NCSC.

(25)  Ετήσια έκθεση προοπτικών του 2021, Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

(26)  Shaping and securing the EU's Open Strategic Autonomy by 2040 and beyond (Διαμόρφωση και διασφάλιση της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ έως το 2040 και πέραν αυτού), ΚΚΕρ.

(27)  Πίνακες ανθεκτικότητας, Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

(28)  Η στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα της Πράσινης Συμφωνίας χρήζουν ενσωμάτωσης σε όλες τις μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ ως παγκόσμια πρότυπα βιωσιμότητας (ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 66).

(29)  Προς ένα υποχρεωτικό ενωσιακό σύστημα δέουσας επιμέλειας για τις αλυσίδες εφοδιασμού, Euractiv.

(30)  Κώδικας Δεοντολογίας για υπεύθυνες πρακτικές στον τομέα των επιχειρήσεων και της εμπορίας, Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

(31)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ευθυγράμμιση των επιχειρηματικών στρατηγικών και λειτουργιών στον τομέα των τροφίμων με τους ΣΒΑ για βιώσιμη ανάκαμψη μετά την πανδημία COVID-19» (δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα).