ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 22.9.2021

COM(2021) 596 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

Έκθεση σχετικά με το ευρωπαϊκό μέσο προσωρινής στήριξης για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (SURE) λόγω της επιδημικής έκρηξης της COVID-19, σύμφωνα με το άρθρο 14 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/672 του Συμβουλίου







SURE: Ένα έτος μετά

Συνοπτική παρουσίαση

Ένα νέο μέσο τέθηκε γρήγορα σε εφαρμογή ως απόκριση στις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας

Η παρούσα έκθεση είναι η δεύτερη εξαμηνιαία έκθεση σχετικά με το ευρωπαϊκό μέσο προσωρινής στήριξης για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (SURE). Παρουσιάζει τις λειτουργίες και τη χρήση του μέσου έως σήμερα και επανεξετάζει τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του. Το SURE είναι ένα μέσο για την αντιμετώπιση της κρίσης, μεγέθους 100 δισ. EUR, το οποίο δημιούργησε η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) με σκοπό να συνδράμει τα κράτη μέλη στην προστασία των θέσεων εργασίας και των εισοδημάτων των εργαζομένων στο πλαίσιο της πανδημίας της νόσου COVID-19. Το SURE αποτελεί επίσης ισχυρή έκφραση της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών μέσω της ΕΕ: όλα τα κράτη μέλη συμφώνησαν να παράσχουν διμερείς εγγυήσεις στην ΕΕ, ώστε η Ένωση να μπορεί να δανείζεται από τις αγορές με πολύ ευνοϊκούς όρους για να χρηματοδοτεί δάνεια στο πλαίσιο του SURE.

Η εφαρμογή του μέσου ήταν ταχεία και ομαλή. Στο πλαίσιο της αρχικής απόκρισης της ΕΕ στην πανδημία, η Επιτροπή πρότεινε τον κανονισμό SURE στις 2 Απριλίου 2020, και ο κανονισμός εκδόθηκε από το Συμβούλιο στις 19 Μαΐου 2020. Το χρηματοδοτικό κονδύλιο των 100 δισ. EUR κατέστη διαθέσιμο στις 22 Σεπτεμβρίου 2020, αφού όλα τα κράτη μέλη υπέγραψαν τις συμφωνίες εγγύησης. Η Επιτροπή επίσπευσε την εφαρμογή του μέσου, συνεργαζόμενη στενά με τα κράτη μέλη. Το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδοτικής συνδρομής που χορηγήθηκε εκταμιεύθηκε μόλις σε επτά μήνες, από τον Οκτώβριο του 2020 έως τον Μάιο του 2021. Τον Ιούνιο του 2021 το SURE κέρδισε το βραβείο χρηστής διαχείρισης του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή για το 2021 στην κατηγορία παροχή υπηρεσιών με επίκεντρο των πολίτη.

Είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ εξέδωσε κοινωνικά ομόλογα για τη χρηματοδότηση της χρηματοδοτικής συνδρομής SURE στα κράτη μέλη. Εκτός από τις απαιτήσεις του κανονισμού SURE, η παρούσα έκθεση παρουσιάζει επίσης τη σχετική υποβολή στοιχείων σύμφωνα με το πλαίσιο κοινωνικών ομολόγων EU SURE, ιδιαίτερα δε σε σχέση με την κατανομή των εσόδων του SURE, το είδος των δαπανών και τον αντίκτυπο του SURE. Επιβεβαιώνει επίσης ότι οι δαπάνες του SURE ήταν πλήρως εναρμονισμένες με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

Ευρεία υιοθέτηση, η οποία έχει αυξηθεί περαιτέρω από την πρώτη εξαμηνιαία έκθεση

Η ζήτηση των κρατών μελών για χρηματοδοτική συνδρομή στο πλαίσιο του SURE υπήρξε μεγάλη, μεταξύ άλλων και κατά το πρώτο εξάμηνο του 2021. Από τη θέσπιση του μέσου και μετά, το Συμβούλιο έχει κατανείμει σε 19 κράτη μέλη —βάσει προτάσεων της Επιτροπής— ποσοστό άνω του 94 % του συνολικού κονδυλίου ύψους 100 δισ. EUR. Τον Μάρτιο του 2021, μετά τη δημοσίευση της πρώτης εξαμηνιαίας έκθεσης σχετικά με το SURE, χορηγήθηκε χρηματοδοτική συνδρομή στην Εσθονία στο πλαίσιο του SURE. Μετά την επανεμφάνιση της πανδημίας, έξι κράτη μέλη που επωφελούνταν ήδη από το SURE (Βέλγιο, Ελλάδα, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία και Μάλτα) υπέβαλαν νέα αίτηση για πρόσθετα κονδύλια στα μέσα Μαρτίου του 2021. Οι εν λόγω αιτήσεις για συμπληρωματικά ποσά συνολικού ύψους 3,7 δισ. EUR διεκπεραιώθηκαν γρήγορα από την Επιτροπή και εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο (στα τέλη Μαρτίου και μέσα Απριλίου αντίστοιχα).

Η Επιτροπή έχει ήδη εκταμιεύσει το 95 % της συνολικής χρηματοδοτικής συνδρομής που χορηγήθηκε από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του SURE, μέσω συνακόλουθων δανειοδοτικών πράξεων προς τα κράτη μέλη βάσει της έκδοσης ομολόγων της ΕΕ. Μετά την πρώτη εξαμηνιαία έκθεση, από τον Μάρτιο έως τον Μάιο του 2021, η Επιτροπή εξέδωσε με επιτυχία, εξ ονόματος της ΕΕ, επιπλέον κοινωνικά ομόλογα SURE ύψους 36 δισ. EUR. Το ενδιαφέρον των επενδυτών παρέμεινε έντονο, παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες της αγοράς ήταν δυσκολότερες σε σύγκριση με το 2020 και τις αρχές του 2021. Αυτό επέτρεψε τη διαμόρφωση περαιτέρω ευνοϊκών όρων τιμολόγησης. Στις 9 Μαρτίου 2021 η Επιτροπή προέβη στην πέμπτη έκδοση ομολόγων SURE ύψους 9 δισ. EUR, η οποία στέφθηκε με επιτυχία. Η έκτη έκδοση ομολόγων SURE από την Επιτροπή στις 23 Μαρτίου 2021 περιλάμβανε δύο δόσεις συνολικού ύψους 13 δισ. EUR. Η έβδομη έκδοση ομολόγων SURE, ύψους άνω των 14,1 δισ. EUR, εκτελέστηκε με επιτυχία στις 18 Μαΐου 2021. Το ποσό που συγκεντρώθηκε στο πλαίσιο αυτών των τριών εκδόσεων από την Επιτροπή εκταμιεύθηκε στα κράτη μέλη μετά από 5 εργάσιμες ημέρες. Η μέση ληκτότητα των εκταμιεύσεων προς τα κράτη μέλη είναι τα 14,5 έτη, και προσεγγίζει το ανώτατο όριο των 15 ετών που προβλέπεται στις εκτελεστικές αποφάσεις του Συμβουλίου.

Η χρήση του SURE από τα δικαιούχα κράτη μέλη 

Το SURE εκτιμάται ότι έχει στηρίξει περίπου 31 εκατομμύρια άτομα και 2,5 εκατομμύρια επιχειρήσεις το 2020. Οι αριθμοί αυτοί αντιπροσωπεύουν πάνω από το ένα τέταρτο της συνολικής απασχόλησης στα δικαιούχα κράτη μέλη. Ειδικότερα, το 2020 το SURE παρείχε στήριξη σε περίπου 22,5 εκατομμύρια μισθωτούς και 8,5 εκατομμύρια αυτοαπασχολούμενους, οι οποίοι καλύπτονταν από συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας και παρόμοια μέτρα. 

Οι συνολικές δημόσιες δαπάνες για μέτρα επιλέξιμα στο πλαίσιο του SURE έχουν αυξηθεί από τη δημοσίευση της πρώτης έκθεσης. Σύμφωνα με τις επικαιροποιημένες εκθέσεις των δικαιούχων κρατών μελών, οι δημόσιες δαπάνες αναμένεται τώρα να ανέλθουν σε 114 δισ. EUR, ποσό που υπερβαίνει τα 94 δισ. EUR που λαμβάνουν στήριξη από το SURE. Αυτό αναδεικνύει τη σημασία των μέτρων που είναι επιλέξιμα στο πλαίσιο του SURE από τη σκοπιά των κρατών μελών.

Οι προβλεπόμενες δαπάνες αντιπροσωπεύουν μόνο το 10 % των συνολικών δαπανών για μέτρα που λαμβάνουν στήριξη από το SURE σύμφωνα με τα στοιχεία που υπέβαλαν τα κράτη μέλη. Αυτό πρέπει να συγκριθεί με το 20 % στην πρώτη εξαμηνιαία έκθεση του Μαρτίου του 2020 και το 54 % του Αυγούστου του 2020, οπότε και 17 κράτη μέλη αιτήθηκαν στήριξη από το SURE.

16 από τα 19 κράτη μέλη που επωφελούνται από το SURE χρησιμοποίησαν τη στήριξη για τη χρηματοδότηση των συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2021, πολλά κράτη μέλη που έλαβαν στήριξη από το SURE παρέτειναν τα οικεία συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας για να αντιμετωπίσουν τα νέα κύματα της πανδημίας. Τα έξι κράτη μέλη που αιτήθηκαν συμπληρωματική ενίσχυση στο πλαίσιο του SURE στις αρχές του 2021 είτε άλλαξαν τον σχεδιασμό των συστημάτων που επωφελούνταν ήδη από το SURE είτε θέσπισαν νέα μέτρα. Έως τον Αύγουστο του 2021, η πλειονότητα των κρατών μελών που χρησιμοποιούσαν το SURE για τη χρηματοδότηση συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας δεν είχαν ακόμη καταργήσει τη στήριξη, μολονότι ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη διακόψει τη χρήση των οικείων συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας.

Πάνω από το ήμισυ του συνολικού ποσού της χρηματοδοτικής συνδρομής στο πλαίσιο του SURE διατέθηκε από τα κράτη μέλη για τη στήριξη συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας. Πάνω από το 40 % διατέθηκε για τη στήριξη παρόμοιων μέτρων, από το οποίο περίπου το ένα τρίτο διατέθηκε σε μέτρα για τους αυτοαπασχολούμενους, ενώ μόνο το 5 % διατέθηκε σε μέτρα που αφορούσαν την υγεία, πράγμα το οποίο επιβεβαίωσε τον «επικουρικό» χαρακτήρα τους σύμφωνα με τον κανονισμό SURE.

Το επίπεδο απορρόφησης της χρηματοδοτικής συνδρομής που χορηγείται στο πλαίσιο του SURE φαίνεται να είναι υψηλό για τη συντριπτική πλειονότητα των κρατών μελών, σύμφωνα με τα αναφερθέντα από αυτά στοιχεία.  Το επίπεδο απορρόφησης θα παρακολουθείται στενότερα σε τρία κράτη μέλη, τα οποία επί του παρόντος αναφέρουν χαμηλότερες προβλεπόμενες δημόσιες δαπάνες από το ποσό που χορηγήθηκε στο πλαίσιο του SURE αλλά έχουν επίσης εκφράσει τη δέσμευσή τους για επίλυση πιθανών ζητημάτων. Το επίπεδο απορρόφησης είναι δυνητικά χαμηλό σε ένα κράτος μέλος, όπου η ανάκαμψη είναι ισχυρότερη από την αναμενόμενη.

Μια πρώτη εκτίμηση των επιπτώσεων του SURE

Τα εθνικά μέτρα για την αγορά εργασίας που λαμβάνουν στήριξη από το SURE έχουν πιθανώς μειώσει την ανεργία κατά σχεδόν 1,5 εκατομμύριο άτομα το 2020. Αυτό επιτεύχθηκε με τη διατήρηση των μισθωτών στις επιχειρήσεις τους και με τη διατήρηση της αυτοαπασχόλησης. Αυτό επίσης εξηγεί τον λόγο για τον οποίοη αύξηση των ποσοστών ανεργίας το 2020 στα δικαιούχα κράτη μέλη ήταν αμελητέα και σαφώς ηπιότερη απ’ ό,τι κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, παρά την πιο σοβαρή μείωση του ΑΕΠ το 2020.

Αυτό, με τη σειρά του, αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ισχυρή οικονομική ανάκαμψη που προβλέπεται για το 2021. Η διατήρηση της σύνδεσης του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού με τις επιχειρήσεις συνέβαλε επίσης στη στήριξη της ταχείας ανάκαμψης το 2021, συνοδεύοντας ενδεχομένως παράλληλα μια βραδύτερη αλλά αναγκαία προσαρμογή στους τομείς που έχουν πληγεί περισσότερο ή σε εκείνους που πλήττονται από μακροχρόνιες επιπτώσεις. Ως εκ τούτου, η μέση απώλεια ΑΕΠ κατά την τελευταία διετία αναμένεται να είναι χαμηλότερη από εκείνη που παρατηρήθηκε κατά τα δύο πρώτα έτη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Η χρηματοδοτική συνδρομή μέσω του SURE έχει επίσης αποφέρει σημαντική εξοικονόμηση δημοσιονομικών πόρων ύψους 8,2 δισ. EUR σε πληρωμές τόκων για τα δικαιούχα κράτη μέλη. Το ποσό αυτό έχει αυξηθεί από τη δημοσίευση της πρώτης εξαμηνιαίας έκθεσης λόγω των τριών επιπρόσθετων εκταμιεύσεων. Η εν λόγω εξοικονόμηση οφείλεται στους ευνοϊκούς όρους δανεισμού που προσφέρει η ΕΕ και στη μεγάλη μέση ληκτότητα των δανείων που πλησιάζει τα 15 έτη.

Η συνέχιση των έκτακτων περιστάσεων που δικαιολογούν το SURE

Η αβεβαιότητα που περιβάλλει τις οικονομικές προοπτικές παραμένει σε υψηλά επίπεδα, παρότι οι κίνδυνοι είναι σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι. Ο στόχος της ΕΕ για τον εμβολιασμό του 70 % του ενήλικου πληθυσμού έως το τέλος του καλοκαιριού επιτεύχθηκε. Επιπλέον, η οικονομική ανάκαμψη επιταχύνθηκε, με τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές για την ευρωπαϊκή οικονομία να είναι πιο αισιόδοξες σήμερα απ’ ό,τι φαινόταν την άνοιξη του 2021. Ωστόσο, η παραλλαγή δέλτα του SARS-CoV-2 εξαπλώθηκε γρήγορα και η πρόοδος στις εκστρατείες εμβολιασμού επιβραδύνεται σε ορισμένες χώρες.

Η ανάκαμψη απαιτεί τη σταδιακή μετάβαση της δημοσιονομικής πολιτικής από τα προσωρινά μέτρα επείγουσας αρωγής, όπως αυτή που παρέχεται στο πλαίσιο του SURE, σε πιο στοχευμένα και μελλοντοστραφή μέτρα ανάκαμψης. Σε αυτά θα περιλαμβάνονται ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας σύμφωνα με τη σύσταση της Επιτροπής σχετικά με την αποτελεσματική ενεργό στήριξη της απασχόλησης μετά την κρίση της νόσου COVID-19 (EASE) 1 . Ταυτόχρονα, περίπου 6 δισ. EUR παραμένουν διαθέσιμα στο πλαίσιο του SURE έως το τέλος του 2022, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη συνέχιση της αντιμετώπισης σοβαρών οικονομικών διαταραχών που προκαλούνται από την πανδημία COVID-19.

Εισαγωγή

Η παρούσα έκθεση είναι η δεύτερη εξαμηνιαία έκθεση σχετικά με το ευρωπαϊκό μέσο προσωρινής στήριξης για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (SURE). Το SURE δημιουργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) τον Μάιο του 2020 με σκοπό να συνδράμει τα κράτη μέλη στην προστασία των θέσεων εργασίας και των εισοδημάτων των εργαζομένων κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 2 . Παρέχει στα κράτη μέλη που το αιτούνται ενωσιακή χρηματοδοτική συνδρομή υπό μορφή δανείων με ευνοϊκούς όρους. Στο πλαίσιο του SURE διατίθεται χρηματοδοτική συνδρομή έως και 100 δισ. EUR για τη χρηματοδότηση των συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας των κρατών μελών ή παρόμοιων μέτρων που αποσκοπούν στην προστασία των μισθωτών και των αυτοαπασχολουμένων, καθώς και για τη χρηματοδότηση, επικουρικά, ορισμένων μέτρων που αφορούν την υγεία, ιδίως στον χώρο εργασίας. Τον Ιούνιο του 2021 το SURE κέρδισε το βραβείο χρηστής διοίκησης του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή για το 2021 για την «αριστεία στην παροχή υπηρεσιών με επίκεντρο των πολίτη».

Η παρούσα εξαμηνιαία έκθεση αποτελεί νομική υποχρέωση. Εκδίδεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (στο εξής: Επιτροπή) σύμφωνα με το άρθρο 14 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/672 του Συμβουλίου (στο εξής: κανονισμός SURE) 3 για την εκπλήρωση της υποχρέωσής της να υποβάλλει έκθεση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή (ΟΔΕ) και την Επιτροπή Απασχόλησης 4 . Η επόμενη έκθεση θα εκδοθεί έως το τέλος Μαρτίου του 2022. Η καταληκτική ημερομηνία για τη συμπερίληψη των πληροφοριών στην παρούσα έκθεση ήταν το τέλος Ιουνίου 2021 για την υποβολή εκθέσεων από τα κράτη μέλη και οι αρχές Σεπτεμβρίου 2021 για τα επιδημιολογικά και οικονομικά δεδομένα.

Μέσω της εξέτασης των κύριων επιτευγμάτων του SURE έως τον Αύγουστο του 2021, η παρούσα έκθεση επιβεβαιώνει σε γενικές γραμμές τη θετική αξιολόγηση της πρώτης έκθεσης. Τα κύρια πορίσματα της έκθεσης μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:

-περίπου 31 εκατομμύρια άτομα και 2,5 εκατομμύρια επιχειρήσεις εκτιμάται ότι έλαβαν στήριξη από το SURE το 2020·

-τα εθνικά μέτρα για την αγορά εργασίας που στηρίζονται από το SURE έχουν συμβάλει στην αποτροπή της ανεργίας για σχεδόν 1,5 εκατομμύρια άτομα το 2020·

-19 κράτη μέλη έχουν αιτηθεί και έχουν λάβει χρηματοδοτική συνδρομή στο πλαίσιο του SURE·

-σε 6 από τα εν λόγω κράτη μέλη, το Συμβούλιο χορήγησε, τον Απρίλιο του 2021, πρόσθετη στήριξη (στο εξής: συμπληρωματική ενίσχυση)·

-περισσότερα από 94 δισ. EUR έχουν διατεθεί και σχεδόν 90 δισ. EUR έχουν εκταμιευθεί·

-πάνω από το ήμισυ της χρηματοδοτικής συνδρομής στο πλαίσιο του SURE διατέθηκε από τα κράτη μέλη για τη στήριξη των συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας και πάνω από το 40 % για τη στήριξη παρόμοιων μέτρων, από το οποίο περίπου το ένα τρίτο διατέθηκε για μέτρα για τους αυτοαπασχολούμενους, ενώ μόνο το 5 % διατέθηκε για μέτρα που αφορούν την υγεία, τα οποία, σύμφωνα με τον κανονισμό SURE, είναι «επικουρικά»·

-Τα επίπεδα απορρόφησης της χρηματοδοτικής συνδρομής που χορηγείται στο πλαίσιο του SURE φαίνεται να είναι υψηλά, εκτός από ένα κράτος μέλος, και παρακολουθούνται στενά σε δύο άλλα κράτη μέλη 5 ·

-συνολικά, εκτιμάται ότι τα κράτη μέλη έχουν εξοικονομήσει 8,2 δισ. EUR σε πληρωμές τόκων·

-Σχεδόν 6 δισ. EUR εξακολουθούν να είναι διαθέσιμα στο πλαίσιο του SURE μετά τις «συμπληρωματικές ενισχύσεις» έως το τέλος του 2022, οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη συνέχιση της αντιμετώπισης σοβαρών οικονομικών διαταραχών που προκαλούνται από την πανδημία COVID-19.

Η παρούσα έκθεση επικαιροποιεί τις πληροφορίες που περιέχονται στην πρώτη εξαμηνιαία έκθεση για το SURE και επεκτείνει την ανάλυση σε ορισμένους τομείς. Καλύπτει τις θεσμικές εξελίξεις μετά τις 26 Φεβρουαρίου 2021 που ήταν η καταληκτική ημερομηνία της πρώτης έκθεσης, συμπεριλαμβανομένης της χορήγησης χρηματοδοτικής συνδρομής στην Εσθονία και της χορήγησης πρόσθετης στήριξης (συμπληρωματικής ενίσχυσης) σε 6 κράτη μέλη, κατόπιν σχετικών αιτήσεών τους. Παρουσιάζει στοιχεία για τις τρεις τελευταίες εκταμιεύσεις που πραγματοποιήθηκαν έκτοτε. Επικαιροποιεί την ανάλυση της πρώτης έκθεσης, ιδίως όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες των κρατών μελών που καλύπτονται από το SURE —βάσει επικαιροποιημένων εκθέσεων που υπέβαλαν τα κράτη μέλη τον Ιούνιο του 2021— και τη μέτρηση του αντίκτυπου του SURE —με βάση τα τελευταία μακροοικονομικά και δημοσιονομικά στοιχεία. Επίσης, επεκτείνει την ανάλυση ιδίως στην κάλυψη των μισθωτών/αυτοαπασχολούμενων και των επιχειρήσεων.

Η παρούσα έκθεση περιγράφει τη χρήση του μέσου SURE έως σήμερα και επανεξετάζει τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του. Διαρθρώνεται σε πέντε ενότητες. Στην ενότητα Ι περιγράφεται η χρηματοδοτική συνδρομή που χορηγήθηκε στα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των ποσών που εκταμιεύθηκαν, των ανεξόφλητων ποσών και του αντίστοιχου χρονοδιαγράμματος αποπληρωμής. Στην ενότητα II συνοψίζονται οι συνολικές δημόσιες δαπάνες των κρατών μελών σχετικά με εθνικά μέτρα που στηρίζονται από το SURE 6 . Η προκαταρκτική ανάλυση των επιπτώσεων του SURE που περιλαμβάνεται στην πρώτη έκθεση επικαιροποιείται και επεκτείνεται στην ενότητα III, συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών στην ανεργία και της εξοικονόμησης τόκων που απέφερε το SURE για τα κράτη μέλη. Στην ενότητα IV εξετάζονται οι περιστάσεις που δικαιολογούν τη συνέχιση του SURE, δηλαδή ο συνεχιζόμενος αντίκτυπος της πανδημίας. Στην ενότητα V παρουσιάζεται η σχετική υποχρέωση υποβολής εκθέσεων σύμφωνα με το τμήμα 2.4 του πλαισίου κοινωνικών ομολόγων EU SURE που ενσωματώνεται στην παρούσα έκθεση 7 .

I.Η χρήση της χρηματοδοτικής συνδρομής στο πλαίσιο του SURE: χορηγηθέντα και εκταμιευθέντα ποσά και λοιπές χρηματοοικονομικές πτυχές 

1.1 Επισκόπηση των δικαιούχων κρατών μελών, ποσά που χορηγήθηκαν και ανεξόφλητα ποσά

Ένα ακόμα κράτος μέλος, η Εσθονία, αιτήθηκε χρηματοδοτική συνδρομή στο πλαίσιο του SURE τον Φεβρουάριο του 2021. Το Συμβούλιο χορήγησε χρηματοδοτική συνδρομή στις 22 Μαρτίου 2021, βάσει πρότασης της Επιτροπής της 26ης Φεβρουαρίου 2021 8 . Έτσι, ο συνολικός αριθμός των δικαιούχων κρατών μελών ανέρχεται σε 19.

Μετά την επανεμφάνιση της πανδημίας, έξι κράτη μέλη που επωφελούνταν ήδη από το SURE υπέβαλαν αιτήματα για πρόσθετη χρηματοδοτική συνδρομή στο πλαίσιο του SURE το πρώτο εξάμηνο του 2021. Τον Μάρτιο του 2021 το Βέλγιο, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Λετονία, η Λιθουανία και η Μάλτα αιτήθηκαν συμπληρωματική ενίσχυση επιπλέον των αρχικών ποσών που τους χορήγησε το Συμβούλιο το 2020.

Πίνακας 1: Επισκόπηση της στήριξης που χορηγήθηκε στο πλαίσιο του SURE (EUR)

*Κατά την εκτέλεση των εκταμιεύσεων, τα χορηγηθέντα ποσά στρογγυλοποιήθηκαν προς τα κάτω για επιχειρησιακούς σκοπούς.

Τα εν λόγω αιτήματα για συμπληρωματικές ενισχύσεις διεκπεραιώθηκαν γρήγορα. Βάσει πρότασης της Επιτροπής που δημοσιεύθηκε στις 30 Μαρτίου 2021, το Συμβούλιο χορήγησε πρόσθετη χρηματοδοτική στήριξη στα έξι ενδιαφερόμενα κράτη μέλη στις 23 Απριλίου 9 , 10 , 11 , 12 , 13 , 14 . Αυτές οι συμπληρωματικές ενισχύσεις ανήλθαν συνολικά στο ποσό των 3,7 δισ. EUR, ανεβάζοντας το ποσό της χρηματοδοτικής συνδρομής που διατέθηκε συνολικά στο πλαίσιο του SURE σε σχεδόν 94,3 δισ. EUR (βλ. πίνακα 1).

1.2 Εκταμιεύσεις και εφαρμοστέο χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής

Από τον Μάρτιο έως τον Μάιο του 2021 η Επιτροπή εξέδωσε με επιτυχία, εξ ονόματος της ΕΕ, επιπλέον κοινωνικά ομόλογα SURE ύψους 36 δισ. EUR. Το ενδιαφέρον των επενδυτών παρέμεινε έντονο, με όλες τις εκδόσεις ομολόγων να υπερκαλύπτονται από 6 έως 9 φορές από τους επενδυτές, παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες της αγοράς ήταν δυσκολότερες σε σχέση με τις αρχές του 2021. Αυτό επέτρεψε τη διαμόρφωση περαιτέρω ευνοϊκών όρων τιμολόγησης.

Η πέμπτη έκδοση ομολόγων SURE ύψους 9 δισ. EUR πραγματοποιήθηκε επιτυχώς από την Επιτροπή στις 9 Μαρτίου 2021. Το 15ετές κοινωνικό ομόλογο εκδόθηκε σε μια περίοδο αυξημένης αστάθειας της αγοράς, ωστόσο τιμολογήθηκε στο χαμηλότερο σημείο της κλίμακας όπου κινήθηκε στις πρωτογενείς αγορές την εποχή εκείνη, με το βιβλίο εντολών να ανέρχεται συνολικά σε 86 δισ. EUR. Τα ποσά που συγκέντρωσε η Επιτροπή εκταμιεύθηκαν σε επτά κράτη μέλη στις 16 Μαρτίου 2021.

Η έκτη έκδοση ομολόγων SURE από την Επιτροπή στις 23 Μαρτίου 2021 περιλάμβανε δύο δόσεις συνολικού ύψους 13 δισ. EUR. Αυτές περιλάμβαναν ποσό 8 δισ. EUR ληξιπρόθεσμο τον Μάρτιο του 2026 και ποσό 5 δισ. EUR ληξιπρόθεσμο τον Μάιο του 2046. Το συνολικό βιβλίο εντολών ανήλθε σε 86,5 δισ. EUR. Στις 30 Μαρτίου 2021 τα κονδύλια εκταμιεύθηκαν σε 6 κράτη μέλη.

Η έβδομη έκδοση ομολόγων SURE, ύψους άνω των 14,1 δισ. EUR, εκτελέστηκε με επιτυχία στις 18 Μαΐου 2021. Η εν λόγω έκδοση σε δύο δόσεις κατανεμήθηκε επίσης με δύο διακριτές προθεσμίες: ποσό 8,137 δισ. EUR ληξιπρόθεσμο τον Ιούλιο του 2029 και ποσό 6 δισ. EUR ληξιπρόθεσμο τον Ιανουάριο του 2047. Η συναλλαγή έγινε δεκτή με έντονο ενδιαφέρον από τους επενδυτές παρά τη συνεχιζόμενη περίοδο αστάθειας της αγοράς όσον αφορά τις ισοτιμίες του ευρώ την περίοδο εκείνη, με ζήτηση άνω των 51 δισ. EUR και 37 δισ. EUR αντίστοιχα. Τα κονδύλια εκταμιεύθηκαν σε 12 κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Βουλγαρίας και της Εσθονίας για πρώτη φορά, στις 25 Μαΐου 2021.

Έως το τέλος Αυγούστου του 2021 είχαν εκταμιευθεί σε 19 κράτη μέλη σχεδόν 90 δισ. EUR χρηματοδοτικής συνδρομής στο πλαίσιο του SURE. Το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει το 95 % της συνολικής χρηματοδοτικής συνδρομής που χορηγήθηκε από το Συμβούλιο στα κράτη μέλη. Η εκταμίευση των υπόλοιπων κονδυλίων καθυστέρησε κατόπιν αιτήματος των ενδιαφερόμενων κρατών μελών, Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις συναλλαγές και τις εκταμιεύσεις στο πλαίσιο του SURE προς τα κράτη μέλη παρατίθενται στους πίνακες A2 και A3 του παραρτήματος.

Η μέση ληκτότητα των εκταμιεύσεων προς τα κράτη μέλη είναι τα 14,5 έτη, και προσεγγίζει το ανώτατο όριο των 15 ετών που προβλέπεται στις αντίστοιχες εκτελεστικές αποφάσεις του Συμβουλίου. Η υποβολή στοιχείων σχετικά με το χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής του αρχικού κεφαλαίου και των τόκων παρουσιάζεται στον πίνακα 2.

Πίνακας 2: Χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής ανεξόφλητων δανείων SURE της ΕΕ

II.Η χρήση του μέσου SURE: δημόσιες δαπάνες και εθνικά μέτρα που καλύπτονται από το SURE

Η παρούσα ενότητα επικεντρώνεται στη χρήση του μέσου σε επίπεδο πολιτικής. Ειδικότερα, συνοψίζει τις δημόσιες δαπάνες των κρατών μελών που καλύπτονται ή είναι επιλέξιμες για το SURE και τη φύση των εθνικών μέτρων. Αναφέρει επίσης την κάλυψη των μέτρων που στηρίζονται από το SURE όσον αφορά τους μισθωτούς και τις επιχειρήσεις.

2.1 Πραγματικές και προβλεπόμενες δημόσιες δαπάνες που στηρίχτηκαν από το SURE

2.1.1 Παρακολούθηση των δημόσιων δαπανών για επιλέξιμα μέτρα

Η υποβολή επικαιροποιημένων εκθέσεων από τα δικαιούχα κράτη μέλη χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση της προβλεπόμενης και της πραγματικής χρήσης της χρηματοδοτικής συνδρομής που χορηγήθηκε στο πλαίσιο του SURE 15 . Η απαιτούμενη υποβολή εκθέσεων περιλαμβάνει την κατανομή των δημόσιων δαπανών στα μέτρα που καλύπτονται από το SURE (και την κάλυψη των μισθωτών και των επιχειρήσεων από τα εν λόγω μέτρα, όπως αναφέρεται στην ενότητα 2.3). Μέχρι στιγμής έχουν υποβληθεί τρεις σειρές εκθέσεων: τον Αύγουστο του 2020 («στοιχεία που συνοδεύουν την επίσημη αίτηση»), την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου του 2021 («πρώτη έκθεση») και τον Ιούνιο του 2021 («τελευταία υποβολή στοιχείων για την παρούσα έκθεση»). Οι πληροφορίες παρουσιάζονται όπως υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη 16 . Οι δαπάνες που δηλώθηκαν από τα κράτη μέλη αντιστοιχούν σε εκείνες που πραγματοποιήθηκαν για μέτρα που είναι επιλέξιμα για το SURE. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν συμπληρώσει τη στήριξη στο πλαίσιο του SURE με εθνική χρηματοδότηση ή με χρηματοδότηση από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ και, ως εκ τούτου, οι δαπάνες ενδέχεται να υπερβαίνουν το ποσό που υποστηρίζεται από το SURE. Η υποβολή εκθέσεων διευκολύνει τη μέτρηση της απορρόφησης της χρηματοδοτικής συνδρομής στο πλαίσιο του SURE σε σύγκριση με το ποσό που χορήγησε το Συμβούλιο.

Το 90 % των προβλεπόμενων δημόσιων δαπανών για επιλέξιμα μέτρα είχαν ήδη πραγματοποιηθεί έως το τέλος Μαΐου του 2021 17 . Ο κανονισμός SURE δίνει επίσης τη δυνατότητα χρησιμοποίησης της χρηματοδοτικής συνδρομής για προβλεπόμενες αυξήσεις των δημόσιων δαπανών σχετικά με τα μέτρα που καλύπτονται από το SURE. Τον Ιούνιο του 2020 το ποσοστό προβλεπόμενων δαπανών ήταν 54 % (σύμφωνα με την υποβολή εκθέσεων του Αυγούστου του 2020)· στο τέλος του 2020 το ποσοστό αυτό ήταν 20 % (όπως αναφέρεται στην πρώτη έκθεση)· το ποσοστό των υπόλοιπων προβλεπόμενων δαπανών είναι επί του παρόντος χαμηλότερο από 10 % (βλ. γράφημα 2).

Από την τελευταία υποβολή στοιχείων προκύπτει ότι οι συνολικές δημόσιες δαπάνες που προορίζονταν για το 2021 αυξήθηκαν σημαντικά από τη δημοσίευση της πρώτης έκθεσης. 14 κράτη μέλη ανέφεραν υψηλότερες προβλεπόμενες δημόσιες δαπάνες για το 2021 από ό,τι αναμενόταν κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2021, πράγμα το οποίο συνάδει με την επανεμφάνιση των λοιμώξεων, την επέκταση της οικονομικής στήριξης που σημειώθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη το 2021 και τις αιτήσεις για τις συμπληρωματικές ενισχύσεις που χορηγήθηκαν τον Απρίλιο του 2021. Οι αμελητέες δημόσιες δαπάνες που είχαν προβλεφθεί για το 2022 σε τρία κράτη μέλη μειώθηκαν, καθώς ορισμένες από αυτές μεταφέρθηκαν στο 2021.

Οι δαπάνες για τα μέτρα που είναι επιλέξιμα στο πλαίσιο του SURE ακολούθησαν, όπως ήταν αναμενόμενο, τον ρυθμό της πανδημίας. Το γράφημα 2 δείχνει ότι το προφίλ των επιλέξιμων δημόσιων δαπανών όπως διαμορφώθηκε βάσει της τελευταίας υποβολής στοιχείων χαρακτηρίζεται από τρεις κορυφώσεις, και συγκεκριμένα τον Μάιο του 2020, τον Δεκέμβριο του 2020 και τον Απρίλιο του 2021, χρονικά σημεία που συμπίπτουν με τα τρία επιδημιολογικά κύματα που καταγράφηκαν πριν από την καταληκτική ημερομηνία της έκθεσης. Οι επιπτώσεις του δεύτερου και του τρίτου κύματος στις δημόσιες δαπάνες που είναι επιλέξιμες στο πλαίσιο του SURE ήταν λιγότερο ισχυρές απ’ ό,τι στο πρώτο κύμα, κατά πάσα πιθανότητα λόγω της προσαρμογής των οικονομιών μετά το πρώτο κύμα, της μικρότερης αυστηρότητας των συνοδευτικών μέτρων ανάσχεσης και πιθανώς λόγω του γεγονότος ότι ορισμένα αρχικά αιτήματα για στήριξη από το SURE είχαν ήδη προβλέψει την ανάκαμψη της πανδημίας μετά το καλοκαίρι του 2020.

Επί του παρόντος, οι συνολικές δημόσιες δαπάνες για επιλέξιμα μέτρα αναμένεται να ανέλθουν σε 114 δισ. EUR, ποσό το οποίο υπερβαίνει το ποσό που στηρίζεται άμεσα από το SURE (94 δισ. EUR). Το ποσό αυτό δεν περιλαμβάνει τις δαπάνες που χρηματοδοτούνται από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, και αποτελεί αύξηση κατά 15 % από τη δημοσίευση της πρώτης έκθεσης, όταν αναμενόταν να δαπανηθεί στα δικαιούχα κράτη μέλη ποσό ύψους 99 δισ. EUR. Είναι μεγαλύτερο από το συνολικό ποσό που χορηγήθηκε στο πλαίσιο του SURE, διότι ορισμένα κράτη μέλη προγραμματίζουν να δαπανήσουν περισσότερα για μέτρα επιλέξιμα στο πλαίσιο του SURE σε σχέση με τη χρηματοδοτική συνδρομή που ζήτησαν 18 . Αυτό αποτελεί περαιτέρω απόδειξη της σημασίας του πεδίου εφαρμογής του SURE από τη σκοπιά των κρατών μελών. 

2.1.2 Επίπεδο απορρόφησης των κονδυλίων

Το επίπεδο απορρόφησης των κονδυλίων που χορηγούνται στα κράτη μέλη στο πλαίσιο του SURE φαίνεται να είναι υψηλό για τη συντριπτική πλειονότητα των κρατών μελών. 16 από τα 19 κράτη μέλη έχουν ήδη δαπανήσει ή προγραμματίζουν να δαπανήσουν σε επιλέξιμα μέτρα ποσό τουλάχιστον ίσο με τη χρηματοδοτική συνδρομή που έχουν λάβει στο πλαίσιο του SURE (βλ. γράφημα 3). Μάλιστα, 13 από αυτά προγραμματίζουν να δαπανήσουν περισσότερα από το χορηγηθέν ποσό, μεταξύ άλλων χρηματοδοτώντας το υπόλοιπο με εθνικά μέσα.

Το επίπεδο απορρόφησης των κονδυλίων είναι δυνητικά χαμηλό σε ένα κράτος μέλος, και θα παρακολουθείται στενότερα σε συγκεκριμένα κράτη μέλη τα οποία έχουν εκφράσει τη δέσμευσή τους για επίλυση πιθανών ζητημάτων. Η Κύπρος, η Πορτογαλία και η Ρουμανία έχουν αναφέρει χαμηλότερες συνολικές δημόσιες δαπάνες για μέτρα που προβλέπονται στις αντίστοιχες εκτελεστικές αποφάσεις του Συμβουλίου σε σχέση με το ποσό που χορήγησε το Συμβούλιο στο πλαίσιο του SURE. Βάσει προκαταρκτικής ανάλυσης, η Κύπρος δεν φαίνεται να αντιμετωπίζει πραγματικό πρόβλημα απορρόφησης 19 . Στην Πορτογαλία, οι εθνικές αρχές έχουν προσδιορίσει πρόσθετα μέτρα, τα οποία η Επιτροπή θα αξιολογήσει σε εύθετο χρόνο, και τα οποία αναμένεται να απορροφήσουν ολόκληρο το ποσό που χορηγήθηκε στο κράτος μέλος. Στην περίπτωση της Ρουμανίας, το χαμηλό επίπεδο απορρόφησης πιθανώς οφείλεται στον ασθενέστερο από τον αναμενόμενο αντίκτυπο της πανδημίας και στην ισχυρότερη από την αναμενόμενη ανάκαμψη, που είχαν ως αποτέλεσμα οι δαπάνες για μέτρα διατήρησης της απασχόλησης να είναι χαμηλότερες από τις προβλεπόμενες. Η διαφορά μεταξύ των πραγματικών δημόσιων δαπανών που έχουν πραγματοποιηθεί έως σήμερα και της χρηματοδοτικής συνδρομής ύψους 3 δισ. EUR που έχει ήδη εκταμιευθεί στη Ρουμανία παραμένει υψηλή (σχεδόν τα δύο τρίτα του εκταμιευθέντος ποσού). Η Επιτροπή συνεργάζεται με τις ρουμανικές αρχές για την εξέταση πιθανών λύσεων και θα συνεχίσει αυτόν τον διάλογο.

Γράφημα 3: Υπέρβαση των προβλεπόμενων και πραγματοποιηθεισών δημόσιων δαπανών για επιλέξιμα μέτρα σε σχέση με το ποσό του δανείου (% του ποσού του δανείου)

Σημείωση: Οι δημόσιες δαπάνες αντιστοιχούν στις δαπάνες που έχουν αναφερθεί, χωρίς προσαρμογή σε σχέση με το όριο συγκέντρωσης, για τα μέτρα που προβλέπονται στις εκτελεστικές αποφάσεις του Συμβουλίου, χωρίς να υπολογίζονται τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ).

2.2. Εθνικά μέτρα: συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας ή παρόμοια μέτρα που στηρίζονται από το SURE

Πάνω από το ήμισυ των συνολικών δημόσιων δαπανών που στηρίζονται από το SURE αναμένεται να πραγματοποιηθούν για συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας. Αυτό βασίζεται σε ανάλυση της Επιτροπής, με κατηγοριοποίηση των μέτρων που ανέφεραν τα κράτη μέλη ανά είδος. Το 53 % των δημόσιων δαπανών για μέτρα επιλέξιμα στο πλαίσιο του SURE χρησιμοποιείται για συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας, ενώ ένα επιπλέον 33 % για «παρόμοια μέτρα» για τους αυτοαπασχολούμενους. Το 7 % διατίθεται σε συστήματα επιδότησης μισθού, ενώ το 5 % αναμένεται να δαπανηθεί σε μέτρα που αφορούν την υγεία 20 . Το υπόλοιπο 2 % των δαπανών διατίθεται σε «άλλα» παρόμοια μέτρα για τη στήριξη της διατήρησης των θέσεων εργασίας και των εισοδημάτων των εργαζομένων. 9 κράτη μέλη χρησιμοποίησαν τη χρηματοδοτική συνδρομή SURE μόνο για συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας και παρόμοια μέτρα (βλ. γράφημα 4).

Γράφημα 4: Δημόσιες δαπάνες για μέτρα επιλέξιμα στο πλαίσιο του SURE ανά είδος δαπάνης

Σημείωση: Βλ. την έκθεση του Μαρτίου του 2021 για το SURE για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις δαπάνες της Ουγγαρίας για την υγεία.

16 από τα 19 κράτη μέλη που επωφελούνται από το SURE χρησιμοποίησαν τη στήριξη για τη χρηματοδότηση των συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας. Σε αυτά περιλαμβάνεται η Εσθονία, η οποία έλαβε χρηματοδοτική ενίσχυση στο πλαίσιο του SURE τον Μάρτιο του 2021. Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια του 2020, η Εσθονία εφάρμοσε ένα νέο (προσωρινό) σύστημα μειωμένου ωραρίου εργασίας ως απόκριση στην πανδημία, σε συνδυασμό με μέτρα παρόμοια με μέτρα μειωμένου ωραρίου εργασίας και μέτρα που αφορούσαν την υγεία.

Τα έξι κράτη μέλη που αιτήθηκαν συμπληρωματική ενίσχυση στο πλαίσιο του SURE στις αρχές του 2021 είτε άλλαξαν τον σχεδιασμό των συστημάτων που επωφελούνταν ήδη από το SURE είτε θέσπισαν νέα μέτρα. Οι αλλαγές στον σχεδιασμό των μέτρων συνίσταντο κυρίως στην αύξηση της γενναιοδωρίας των συστημάτων ή στη χαλάρωση των προϋποθέσεων επιλεξιμότητας 21 .

Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2021, πολλά κράτη μέλη που έλαβαν στήριξη από το SURE παρέτειναν τα οικεία συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας για να αντιμετωπίσουν τα νέα κύματα της πανδημίας. Μέτρα που είχαν ήδη λήξει είτε επανενεργοποιήθηκαν (π.χ. στην Εσθονία και τη Λετονία) είτε τροποποιήθηκαν (π.χ. με την αύξηση της γενναιοδωρίας τους). Η Ιταλία παρέτεινε την επιλέξιμη περίοδο για τη χρήση συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας που σχετίζονται με τη νόσο COVID-19. Η Τσεχία, η Ισπανία, η Κύπρος, η Λετονία, η Λιθουανία, η Πολωνία και η Σλοβακία αύξησαν τη γενναιοδωρία των συστημάτων τους, π.χ. στηρίζοντας μεγαλύτερο μερίδιο των μισθών των εργαζομένων, μειώνοντας τα ανώτατα όρια ή διευκολύνοντας την πρόσβαση στα συστήματά τους.

Η πλειονότητα των κρατών μελών που χρησιμοποίησαν το SURE για τη χρηματοδότηση συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας δεν έχουν ακόμη καταργήσει τη στήριξη έκτακτης ανάγκης. Έντεκα από τις δεκαέξι χώρες που βασίζονται σε εργασία μειωμένου ωραρίου εξακολουθούν να εφαρμόζουν τα συστήματά τους (βλ. παράρτημα 1 για περισσότερες λεπτομέρειες), ωστόσο πολλές είχαν σκοπό να καταργήσουν σταδιακά τα συστήματά τους το καλοκαίρι του 2021 (Βουλγαρία, Λιθουανία και Ρουμανία), τον Σεπτέμβριο του 2021 (Βέλγιο, Ελλάδα, Ισπανία και Σλοβενία) ή αργότερα εντός του 2021 (Κύπρος, Κροατία, Σλοβακία). Η Ιρλανδία και η Μάλτα, οι οποίες λαμβάνουν στήριξη από το SURE για τα οικεία συστήματα επιδότησης μισθού, παρέτειναν τα συστήματα αυτά έως το τέλος του 2021 22 . Η Ιταλία έχει επεκτείνει αρκετές σχετικές με τη νόσο COVID-19 προσαρμογές στα οικεία συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας έως το τέλος το 2021, ενώ ορισμένες ειδικές διατάξεις έχουν ήδη καταργηθεί σταδιακά. Όπως συνιστάται στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την αποτελεσματική ενεργό στήριξη της απασχόλησης, με σκοπό τη στήριξη της ανάκαμψης, η Ισπανία και η Πορτογαλία θέσπισαν μέτρα κατάρτισης ή κίνητρα για την επαγγελματική μετάβαση στο πλαίσιο των συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας 23 .

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη διακόψει τη χρήση των οικείων συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας. Η Τσεχία, η Εσθονία, η Λετονία και η Πολωνία ανέστειλαν τα συστήματά τους τον Μάιο ή τον Ιούνιο του 2021. Ωστόσο, οι προθεσμίες για τη διακοπή των συστημάτων μειωμένου εργασίας είναι συνήθως προσωρινού χαρακτήρα και μπορούν να επικαιροποιούνται ανάλογα με την εξέλιξη της πανδημίας.

2.3Κάλυψη SURE από την άποψη της απασχόλησης και των επιχειρήσεων

Το SURE εκτιμάται ότι παρείχε στήριξη σε περίπου 31 εκατομμύρια άτομα το 2020, αριθμός που αντιστοιχεί σε πάνω από το ένα τέταρτο της συνολικής απασχόλησης στα δικαιούχα κράτη μέλη. Η εκτίμηση αυτή αντιστοιχεί σε άτομα τα οποία καλύπτονταν, σε κάποιο χρονικό σημείο, από συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας ή παρόμοια μέτρα που στηρίζονται από το SURE. Περιλαμβάνει περίπου 22,5 εκατομμύρια μισθωτούς και 8,5 εκατομμύρια αυτοαπασχολούμενους 24 . Λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι το SURE έχει ευρύτερο πεδίο εφαρμογής (καθώς περιλαμβάνει παρόμοια μέτρα, ιδίως για τους αυτοαπασχολούμενους), ο αριθμός αυτός μπορεί να συγκριθεί σε γενικές γραμμές με τα περίπου 19 εκατομμύρια άτομα που καλύπτονταν από συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας στα δικαιούχα κράτη μέλη στο πλαίσιο του SURE και τα 35 εκατομμύρια σε ολόκληρη την ΕΕ το 2020 25 . Η κατανομή της κάλυψης των εργαζομένων στο πλαίσιο του SURE ανά κράτος μέλος παρουσιάζεται στο γράφημα 5. Οι εκτιμήσεις αυτές δεν λαμβάνουν υπόψη τη στήριξη του SURE για μέτρα που αφορούν την υγεία και, ως εκ τούτου, θα μπορούσαν να θεωρηθούν συντηρητικές 26 .

Η κάλυψη του SURE αναμένεται ότι θα εξακολουθήσει να είναι μη αμελητέα το 2021, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το 10 % της απασχόλησης. Ο οικονομικός αντίκτυπος των επόμενων κυμάτων της πανδημίας αναμένεται να είναι πολύ μικρότερος από αυτόν του πρώτου κύματος, ενώ ορισμένα κράτη μέλη δεν θα χρησιμοποιήσουν το SURE για δημόσιες δαπάνες το 2021 λόγω της αναμενόμενης οικονομικής ανάκαμψης. Παρά το γεγονός αυτό, εκτιμάται ότι τουλάχιστον 5 εκατομμύρια άτομα θα επωφεληθούν από το SURE το 2021, στο πλαίσιο της άνισης ανάκαμψης μεταξύ χωρών και οικονομικών τομέων 27 .

Το SURE εκτιμάται ότι στήριξε πάνω από 2,5 εκατομμύρια επιχειρήσεις το 2020. Αυτό περιλαμβάνει τουλάχιστον το ένα πέμπτο των επιχειρήσεων σε όλα τα δικαιούχα κράτη μέλη (βλ. γράφημα 6) 28 . Το 2021 περίπου το 8 % των επιχειρήσεων θα εξακολουθούσε να λαμβάνει στήριξη στο πλαίσιο της αναμενόμενης αλλά άνισης οικονομικής ανάκαμψης. Στην πλειονότητα των δικαιούχων κρατών μελών, οι επιχειρήσεις του τομέα των υπηρεσιών ήταν οι κύριοι δικαιούχοι της στήριξης, και ειδικότερα: i) το χονδρικό και το λιανικό εμπόριο και ii) οι υπηρεσίες παροχής καταλύματος και οι υπηρεσίες εστίασης (βλ. πίνακα 3) 29 . Ο κλάδος της μεταποίησης έλαβε επίσης μεγάλο μερίδιο στήριξης.

Τόσο οι ΜΜΕ όσο και οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν επωφεληθεί από τη στήριξη του SURE. Πριν από την κρίση της νόσου COVID-19, η εργασία μειωμένου ωραρίου εφαρμοζόταν κυρίως από μεγάλες επιχειρήσεις στον κλάδο της βιομηχανίας 30 . Οι μεγάλες εταιρείες αντιμετώπιζαν κατά κανόνα υψηλότερο κόστος προσλήψεων και απολύσεων· οι επιχειρήσεις του τομέα των υπηρεσιών προσάρμοζαν κατά κύριο λόγο την απασχόληση μέσω απολύσεων ή στηριζόμενες περισσότερο στην απασχόληση ορισμένου χρόνου και τις άτυπες μορφές απασχόλησης. Με την πανδημία, η τάση αυτή μετατοπίστηκε και η χρήση της εργασίας μειωμένου ωραρίου απέκτησε ιδιαίτερη σημασία στον τομέα των υπηρεσιών (κυρίως σε ξενοδοχεία και εστιατόρια) και στο λιανικό εμπόριο. Σε ορισμένα κράτη μέλη, το ποσοστό των πολύ μικρών επιχειρήσεων που συμμετέχουν στα συστήματα αυξήθηκε σημαντικά από τον Μάρτιο του 2020 31 . Στα περισσότερα δικαιούχα κράτη μέλη στο πλαίσιο του SURE, η συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων που καλύφθηκαν από το SURE ήταν μικρές επιχειρήσεις (γράφημα 7). Ωστόσο, δεδομένης της ανομοιογενούς υποβολής στοιχείων από τα κράτη μέλη σχετικά με την κάλυψη των επιχειρήσεων, είναι δύσκολο να διενεργηθούν λεπτομερείς εκτιμήσεις όσον αφορά τη σύνθεση των επιχειρήσεων για την παρούσα έκθεση.

Η συμμετοχή των γυναικών και των νέων στην εργασία μειωμένου ωραρίου αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης της νόσου COVID-19. Αυτό αντανακλά κυρίως τη μετατόπιση της τομεακής σύνθεσης της στήριξης από τη μεταποίηση και τις κατασκευές προς τον τομέα των υπηρεσιών και το λιανικό εμπόριο, δηλαδή τομείς όπου απασχολείται σχετικά υψηλότερο ποσοστό γυναικών και νέων 32 .

Πίνακας 3: Τομεακή κάλυψη του SURE

Πηγή: Στοιχεία των κρατών μελών

III.Προκαταρκτική ανάλυση των επιπτώσεων του SURE

Η παρούσα ενότητα επικαιροποιεί την ανάλυση που παρουσιάζεται στην πρώτη εξαμηνιαία έκθεση για το SURE σχετικά με τις επιπτώσεις του SURE στην απασχόληση και τα δημόσια οικονομικά.

3.1Εκτίμηση των επιπτώσεων του SURE στην ανεργία

Η παρούσα ενότητα παρέχει μια επικαιροποιημένη εκτίμηση των επιπτώσεων του SURE στην ανεργία στα δικαιούχα κράτη μέλη. Σκοπός του SURE είναι να συνδράμει τα κράτη μέλη να διατηρήσουν την απασχόληση των μισθωτών και αυτοαπασχολουμένων κατά τη διάρκεια της πανδημίας της νόσου COVID-19, προστατεύοντας με αυτόν τον τρόπο τα εισοδήματα των εργαζομένων και διευκολύνοντας την ταχεία ανάκαμψη όταν η πανδημία υποχωρήσει. Η εκτίμηση που παρουσιάζεται στην παρούσα ενότητα επικεντρώνεται στη σχέση μεταξύ παραγωγής και ανεργίας από την έναρξη της πανδημίας. Τα αποτελέσματα έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα, ωστόσο τα αριθμητικά στοιχεία θα πρέπει να ερμηνεύονται με προσοχή για λόγους μεθοδολογίας. Πρώτον, είναι δύσκολο να σχεδιαστεί ένα αντίστροφο σενάριο των επιδόσεων της αγοράς εργασίας χωρίς το SURE. Δεύτερον, η σχέση παραγωγής-απασχόλησης επηρεάζεται από ποικίλους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του SURE. Άλλοι παράγοντες σχετίζονται με το γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να αναζητήσουν ενεργά εργασία, ή αποθαρρύνονταν από το να το πράξουν, λόγω της παύσης των δραστηριοτήτων μεγάλων τμημάτων της οικονομίας.

Η αύξηση των ποσοστών ανεργίας κατά το πρώτο έτος της κρίσης της νόσου COVID-19 στα δικαιούχα κράτη μέλη ήταν σαφώς ηπιότερη από ό,τι κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, παρά την πιο σοβαρή μείωση του ΑΕΠ. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ υποχώρησε κατά 6,8 % στις χώρες που επωφελήθηκαν από τη χρηματοδότηση του SURE κατά το πρώτο έτος της κρίσης της νόσου COVID-19 το 2020 (βλ. γράφημα 9). Πρόκειται για υποχώρηση μεγαλύτερη από εκείνη κατά 4,1 % που σημειώθηκε κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2009. Ταυτόχρονα, το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε κατά μόλις 0,2 ποσοστιαίες μονάδες το 2020, έναντι αύξησης 2,8 ποσοστιαίων μονάδων το 2009.

Γράφημα 9: Μεταβολές του πραγματικού ΑΕΠ και της ανεργίας στα δικαιούχα κράτη μέλη 

Σημείωση: Στο γράφημα παρουσιάζονται οι ετήσιοι ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ και η μεταβολή του ποσοστού ανεργίας για τα δικαιούχα κράτη μέλη στο πλαίσιο του SURE, σταθμισμένα με βάση το μερίδιό τους στο ονομαστικό ΑΕΠ. Πηγή: Eurostat, Ameco.

Αυτή η συγκράτηση της αύξησης της ανεργίας το 2020 αναμένεται να στηρίξει την ανάκαμψη της ανάπτυξης το 2021. Εξετάζοντας τα έτη 2020-2021 από κοινού, με βάση τις εαρινές προβλέψεις 2021 της Επιτροπής, η εικόνα που προκύπτει είναι παρόμοια με εκείνη που παρουσιάζεται στο γράφημα 9: το ποσοστό ανεργίας στα δικαιούχα κράτη μέλη του SURE προβλέπεται να αυξηθεί με πολύ βραδύτερο ρυθμό (+ 0,6 ποσοστιαίες μονάδες το 2021 σε σύγκριση με το 2019) σε σχέση με το διάστημα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης (+ 2,0 ποσοστιαίες μονάδες το 2009 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος). Υπάρχει όμως μια αξιοσημείωτη διαφορά: λόγω της ισχυρής οικονομικής ανάκαμψης που προβλέπεται για το 2021, η μέση απώλεια ΑΕΠ κατά τη διετία αυτή αναμένεται να είναι χαμηλότερη από ό,τι κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης (– 1,1 % έναντι – 1,5 %). Αυτό υποδηλώνει ότι η διατήρηση της σύνδεσης του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού με τις επιχειρήσεις μέσω συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας και μέσω παρόμοιων μέτρων συνέβαλε επίσης στη στήριξη μιας γενικά ταχείας ανάκαμψης.

Η αύξηση της ανεργίας το 2020 ήταν σημαντικά χαμηλότερη από το αναμενόμενο στα δικαιούχα κράτη μέλη. Δεδομένης της μείωσης του ΑΕΠ το 2020, το ποσοστό ανεργίας αναμενόταν να αυξηθεί σημαντικά, αλλά αυτό δεν συνέβη. Τα άμεσα και σημαντικά μέτρα πολιτικής που ελήφθησαν το 2020 για την αντιμετώπιση της κρίσης της νόσου COVID-19 μετρίασαν τον αντίκτυπο της μείωσης της παραγωγής στην ανεργία, σε σύγκριση με την αναμενόμενη αντίδραση της ανεργίας στο ΑΕΠ που είχε παρατηρηθεί στο παρελθόν (βλ. γράφημα 10) 33 . Η αύξηση των ποσοστών ανεργίας ήταν, στις περισσότερες χώρες, μικρότερη από την αναμενόμενη 34 . Οι διαπιστώσεις αυτές επιβεβαιώνουν τα προηγούμενα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν στην πρώτη εξαμηνιαία έκθεση για το SURE 35 .

Τα μέτρα στήριξης πολιτικής που θεσπίστηκαν, συμπεριλαμβανομένου του SURE, προστάτευσαν αποτελεσματικά 1,5 εκατομμύρια άτομα από την ανεργία το 2020. Η χαμηλότερη από την αναμενόμενη αύξηση της ανεργίας μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στην ευρεία χρήση συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας και παρόμοιων μέτρων, ιδίως στα κράτη μέλη που επωφελούνται από το μέσο SURE. Σε επίπεδο χώρας, όσο υψηλότερο είναι το ποσό που εισπράχθηκε μέσω του SURE το 2020, τόσο πιο μετριασμένη είναι η αύξηση της ανεργίας (γράφημα 11). Αυτά τα μέτρα για την αγορά εργασίας, σε συνδυασμό με άλλα μέτρα πολιτικής για την αντιμετώπιση της πανδημίας, εκτιμάται ότι μείωσαν το ποσοστό ανεργίας στα δικαιούχα κράτη στο πλαίσιο του SURE κατά 1 περίπου ποσοστιαία μονάδα σε σύγκριση με την αναμενόμενη αύξηση της ανεργίας. Αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 1,5 εκατομμύρια άτομα που απέφυγαν την ανεργία κατά τη διάρκεια της έξαρσης της νόσου COVID-19 36 .

Οι δίαυλοι μέσω των οποίων το SURE συνέβαλε πρακτικά στο να σημειωθεί ηπιότερη αύξηση της ανεργίας εξετάζονται λεπτομερώς στην πρώτη εξαμηνιαία έκθεση για το SURE. Σε αυτούς περιλαμβάνονται η ενίσχυση της γενικής εμπιστοσύνης ανά την ΕΕ, η στήριξη και η ενθάρρυνση για τη χρήση συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας και η παροχή δυνατότητας στα κράτη μέλη να δαπανήσουν περισσότερα για τη στήριξη της απασχόλησης και άλλες πολιτικές σχετικά με την πανδημία. Τα στοιχεία της έρευνας που παρουσιάστηκαν στην πρώτη έκθεση έδειξαν ότι το SURE συνέβαλε στην απόφαση της πλειονότητας των δικαιούχων κρατών μελών να θεσπίσουν νέο σύστημα μειωμένου ωραρίου εργασίας ή να τροποποιήσουν τα υφιστάμενα συστήματά τους, ενώ έδωσε σε ορισμένα κράτη μέλη τη δυνατότητα να είναι πιο φιλόδοξα όσον αφορά μέτρα παρόμοια με τα συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας. Το SURE συνέβαλε επίσης στην αύξηση της γενναιοδωρίας ή της διάρκειας των συστημάτων διατήρησης της απασχόλησης, καθώς ενίσχυσε την εμπιστοσύνη των κρατών μελών ώστε να αναλάβουν μεγαλύτερα δάνεια και δαπάνες απ’ ό,τι θα έπρατταν διαφορετικά, επωφελούμενα από την εξοικονόμηση επιτοκίων που επιτεύχθηκε από την ΕΕ παρά τη χαμηλότερη πιστοληπτική τους ικανότητα.

3.2Άμεσο χρηματοοικονομικό αποτέλεσμα: εκτιμώμενη εξοικονόμηση επιτοκίων

Εκτιμάται ότι τα κράτη μέλη έχουν εξοικονομήσει συνολικά 8,2 δισ. EUR σε πληρωμές τόκων με τη λήψη χρηματοδοτικής συνδρομής μέσω του SURE. Το ποσό αυτό βασίζεται στις πρώτες επτά εκδόσεις του SURE, μέχρι την εκταμίευση της 25ης Μαΐου 2021, η οποία ήταν και η τελευταία εκταμίευση πριν από την ημερομηνία υποβολής στοιχείων. Ως εκ τούτου, η εκτιμώμενη εξοικονόμηση τόκων πιθανότατα θα αυξηθεί με τις τελικές εκταμιεύσεις 37 . Η εξοικονόμηση αυτή προέκυψε από το ότι τα δάνεια μέσω SURE πρόσφεραν στα κράτη μέλη χαμηλότερα επιτόκια από εκείνα που θα είχαν καταβάλει εάν είχαν εκδώσει τα ίδια κρατικούς χρεωστικούς τίτλους. Αυτό οφείλεται στην πιστοληπτική αξιολόγηση AAA της ΕΕ και στη ρευστότητα των ομολόγων. Στον πίνακα 4 παρουσιάζεται η κατανομή της εξοικονόμησης τόκων ανά κράτος μέλος 38 .

Πίνακας 4: Εξοικονόμηση επιτοκίων ανά κράτος μέλος

Σημείωση: οι εξοικονομήσεις τόκων υπολογίζονται ανά μεμονωμένο ομόλογο και αθροίζονται στις ημερομηνίες έκδοσης και στις ληκτότητες.

* Η Ουγγαρία έχει εκδώσει, από το 2020, μόνο δύο ομόλογα σε ευρώ, 10ετούς και 30ετούς διάρκειας, αμφότερα τον Νοέμβριο του 2020. Με τη χρήση αυτών των δύο ομολόγων, η απόκλιση ανάμεσα στις καμπύλες απόδοσης στο εθνικό νόμισμα και σε ευρώ παρεκτάθηκε σε άλλες ληκτότητες και ημερομηνίες έκδοσης.

** Η Εσθονία έχει εκδώσει μόνο ένα ανεξόφλητο 10ετές ομόλογο, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για άλλες ληκτότητες. Η απόκλιση από το κοινωνικό ομόλογο EU SURE σε αυτές τις άλλες ληκτότητες εκτιμάται ότι πλησιάζει το μηδέν.

IV. Η συνέχιση της ύπαρξης των έκτακτων περιστάσεων που δικαιολογούν την εφαρμογή του κανονισμού SURE

Στην παρούσα ενότητα αναφέρεται η συνέχιση της ύπαρξης των έκτακτων περιστάσεων που δικαιολογούν την εφαρμογή του μέσου SURE, όπως απαιτείται από τον κανονισμό SURE 39 .

Εξακολουθεί να υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με την πορεία της πανδημίας, με τα κρούσματα να αυξάνονται σε όλα τα κράτη μέλη κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Ειδικότερα, η παραλλαγή δέλτα του SARS-CoV-2 εξαπλώθηκε γρήγορα και η πρόοδος στις εκστρατείες εμβολιασμού επιβραδύνθηκε σε ορισμένες χώρες. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν αυστηροποιήσει ελαφρώς τα μέτρα, καθώς συνεχίζεται ο αγώνας δρόμου μεταξύ λοιμώξεων και εμβολιασμών. Στις 5 Σεπτεμβρίου 2021, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), η συνολική επιδημιολογική κατάσταση στην ΕΕ χαρακτηριζόταν από υψηλή, βραδέως μειούμενη κοινοποίηση κρουσμάτων και χαμηλό, αλλά αργά αυξανόμενο ποσοστό θνησιμότητας. Τα κρούσματα εντός της ηλικιακής ομάδας 15-24 ετών, της πλέον πληγείσας ομάδας, συνέχισαν να μειώνονται, αν και αυξάνονται τα κρούσματα μεταξύ παιδιών ηλικίας κάτω των 15 ετών. Σε αρκετές χώρες παρατηρήθηκε αύξηση των κρουσμάτων σε ομάδες μεγαλύτερης ηλικίας, καθώς και των δεικτών νοσηλείας και θνησιμότητας 40 . Στο μεταξύ, η εμπειρία από ορισμένες χώρες εκτός ΕΕ με υψηλά ποσοστά εμβολιασμού (π.χ. Ισραήλ, Ισλανδία) εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την παγκόσμια προώθηση του εμβολισμού και τις προοπτικές του αγώνα για την ανάσχεση της πανδημίας COVID-19.

Η οικονομική ανάκαμψη επιταχύνθηκε, με τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές για την ευρωπαϊκή οικονομία να είναι πιο αισιόδοξες σήμερα απ’ ό,τι φαινόταν την άνοιξη του 2021. Οι θερινές προβλέψεις 2021 της Επιτροπής βελτίωσαν την πρόβλεψη για το ΑΕΠ της ΕΕ σε 4,8 % για το 2021 και σε 4,5 % για το 2022. Παρότι το επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας αναμενόταν να επανέλθει στο προ της κρίσης (τέταρτο τρίμηνο του 2019) επίπεδο το τελευταίο τρίμηνο του 2021, θα παραμείνει περίπου 1 % χαμηλότερο από το αναμενόμενο επίπεδο εάν δεν είχε εμφανιστεί η πανδημία, ενώ ο ρυθμός ανάκαμψης αναμένεται να παρουσιάσει διακυμάνσεις μεταξύ των κρατών μελών. Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι, το δεύτερο τρίμηνο του 2021, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ στην ΕΕ ανέκαμψε έντονα, στο 1,9 %, υπερβαίνοντας τις προσδοκίες. Επιπλέον, παρόλο που η δυναμική της ανάπτυξης εξασθενεί ελαφρώς και εξακολουθούν να ασκούνται πιέσεις στις τιμές, τα πρόσφατα στοιχεία ερευνών (PMI για τον Αύγουστο) παρέχουν ελάχιστα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι ανησυχίες σχετικά με τη διασπορά της παραλλαγής Δέλτα και τα επίμονα προβλήματα προσφοράς αναχαιτίζουν την ανάκαμψη.

Η αβεβαιότητα που περιβάλλει τις οικονομικές προοπτικές παραμένει σε υψηλά επίπεδα, παρότι οι κίνδυνοι είναι σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι. Η εμφάνιση και εξάπλωση παραλλαγών του ιού αποτελεί σαφή κίνδυνο. Η πρόωρη απόσυρση της στήριξης μέτρων πολιτικής θα μπορούσε να επηρεάσει την ανάκαμψη, όπως και μια άνιση ανάκαμψη που θα παρεμπόδιζε τον συντονισμό των πολιτικών μεταξύ των κρατών μελών. Παράλληλα, μια ανάκαμψη με ρυθμούς ταχύτερους από το αναμενόμενο σε άλλες προηγμένες οικονομίες θα μπορούσε να βελτιώσει τις προοπτικές.

Όπως είναι σύνηθες, η ανάκαμψη στην αγορά εργασίας είναι πιθανό να καθυστερήσει σε σχέση με την ανάκαμψη της παραγωγής. Μολονότι οι δείκτες απασχόλησης έχουν βελτιωθεί, η υποτονικότητα της αγοράς εργασίας που συσσωρεύθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης παραμένει σημαντική. Ο αριθμός των απασχολούμενων ατόμων στην ΕΕ κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους ήταν κατά 1,7 % χαμηλότερος από το επίπεδο του τέταρτου τριμήνου του 2019. Οι τομείς έντασης επαφής που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία είναι πιθανό να χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να ανακάμψουν. Σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2021 της Επιτροπής, το ποσοστό ανεργίας θα παραμείνει στο 7 % το 2022, έναντι 6,7 % το 2019, υπό την προϋπόθεση ότι η στήριξη της πολιτικής δεν θα αποσυρθεί πρόωρα.

Η ανάκαμψη θα απαιτήσει τελικά τη μετάβαση της δημοσιονομικής πολιτικής από τα προσωρινά μέτρα επείγουσας αρωγής, όπως αυτή που παρέχεται στο πλαίσιο του SURE, σε πιο στοχευμένα μέτρα ανάκαμψης. Στο πλαίσιο των δημοσιονομικών συστάσεων την άνοιξη του 2021, η Επιτροπή συνέστησε στα κράτη μέλη να συνεχίσουν να στηρίζουν την ανάκαμψη το 2022, ιδίως μέσω της χρήσης του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) για την τόνωση των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων. Αυτό περιλαμβάνει ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας, όπως κίνητρα πρόσληψης και στήριξη των επιχειρήσεων, ευκαιρίες αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανειδίκευσης, και ενισχυμένη στήριξη από τις υπηρεσίες απασχόλησης, όπως προτείνεται στη σύσταση EASE.

Δεδομένου ότι το μέσο θα εξακολουθήσει να είναι διαθέσιμο καθ’ όλη τη διάρκεια του 2022, το SURE μπορεί να συνεχίσει να χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση σοβαρών οικονομικών διαταραχών που προκαλούνται από την πανδημία COVID-19. Περίπου 6 δισ. EUR παραμένουν διαθέσιμα στο πλαίσιο του SURE μέχρι σήμερα, ποσό το οποίο υπερβαίνει τα αιτήματα για συμπληρωματική ενίσχυση που υποβλήθηκαν από 6 κράτη μέλη στις αρχές του 2021.

V. Υποχρεώσεις υποβολής στοιχείων στο πλαίσιο κοινωνικών ομολόγων EU SURE

Η παρούσα έκθεση δεν περιορίζεται στην υποχρέωση υποβολής στοιχείων που προβλέπεται στον κανονισμό SURE, καθώς συμμορφώνεται επίσης με την απαίτηση υποβολής στοιχείων σύμφωνα με το πλαίσιο κοινωνικών ομολόγων EU SURE 41 . Αυτό απαιτεί την υποβολή στοιχείων σχετικά με την κατανομή των εσόδων του SURE, το είδος των δαπανών και τον αντίκτυπο του SURE. Σε σύγκριση με την πρώτη εξαμηνιαία έκθεση, η παρούσα έκθεση έχει αναπτύξει περαιτέρω σχετικές πληροφορίες για τους επενδυτές, παραδείγματος χάριν σχετικά με συγκεκριμένα επιτυχημένα παραδείγματα (βλ. πλαίσιο 1) και τη σύνθεση των εργαζομένων και των επιχειρήσεων που επωφελούνται από το μέσο.

Η κατανομή των εσόδων του SURE ανά δικαιούχο κράτος μέλος και ανά είδος επιλέξιμων κοινωνικών δαπανών παρουσιάζεται στις ενότητες 1.1 και 2.2, αντίστοιχα. Έως τον Αύγουστο του 2021, είχε εκταμιευθεί στα κράτη μέλη το 95 % του ποσού των 94 δισ. EUR που διατέθηκε, ενώ το 90 % του ποσού αυτού έχει ήδη δαπανηθεί. Παρέχεται νέα κατανομή των δαπανών ανά σύστημα μειωμένου ωραρίου εργασίας και παρόμοια μέτρα.

Οι δημόσιες δαπάνες στο πλαίσιο του SURE είναι επίσης πλήρως εναρμονισμένες με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (ΣΒΑ). Οι πλέον συναφείς εξ αυτών είναι ο ΣΒΑ 3 (καλή υγεία και ευημερία) και ο ΣΒΑ 8 (αξιοπρεπής εργασία και οικονομική ανάπτυξη). Στο γράφημα 12 παρουσιάζεται η κατανομή των δημόσιων δαπανών στο πλαίσιο του SURE ανά επιλέξιμη κοινωνική δαπάνη, όπως περιγράφεται στο πλαίσιο για τα κοινωνικά ομόλογα: το 95 % δαπανήθηκε για τη μείωση του κινδύνου ανεργίας και απώλειας εισοδήματος, ενώ το 5 % δαπανήθηκε για μέτρα που αφορούν την υγεία. Οι κατηγορίες αυτές τελούν σε στενή συνάρτηση με τους ΣΒΑ 3 και 8 όπως φαίνεται στο γράφημα 12.

Οι επιπτώσεις του SURE αναφέρονται στις ενότητες 2.3 και 3.1. Ο εκτιμώμενος αριθμός των ατόμων και των επιχειρήσεων που έλαβαν στήριξη από το SURE το 2020 αυξήθηκε από την πρώτη έκθεση για το SURE, λόγω της υποβολής επικαιροποιημένων και βελτιωμένων στοιχείων από τα κράτη μέλη. Το SURE συνέβαλε στην προστασία σχεδόν 1,5 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας που διασώθηκαν το 2020, όπως φαίνεται στην ενότητα 3.1. Τα κράτη μέλη έχουν επίσης εξοικονομήσει επί του παρόντος περίπου 8,2 δισ. EUR σε πληρωμές τόκων.

Γράφημα 12: Πλαίσιο κοινωνικών ομολόγων και χαρτογράφηση ΣΒΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Παράρτημα 1: Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τα εθνικά μέτρα

Πίνακας A1: Εξέλιξη των συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας (ΣΜΩΕ) ή των συστημάτων επιδότησης μισθού στις χώρες του SURE

Σημείωση: Η γενναιοδωρία των ΣΜΩΕ εκτιμάται σε ονομαστική αξία με βάση τις νομικές αλλαγές στην κάλυψη και στο επίπεδο της εισοδηματικής στήριξης.

Παράρτημα 2: Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις συναλλαγές και τις εκταμιεύσεις στο πλαίσιο του SURE

Πίνακας A2: Κύρια στατιστικά στοιχεία των δανειοληπτικών συναλλαγών της ΕΕ στο πλαίσιο του SURE (σε EUR)

Σημείωση: τα στατιστικά αυτά στοιχεία αναφέρονται στα δάνεια που συνήψε η Επιτροπή εξ ονόματος της Ένωσης. Η εκχώρηση νέας έκδοσης αναφέρεται στην πριμοδότηση που καταβάλλεται στους επενδυτές οι οποίοι αγοράζουν ομόλογο νέας έκδοσης για το περιθώριο στο οποίο τα αντίστοιχα ομόλογα θα αναμενόταν να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στη δευτερογενή αγορά.

Πίνακας A3: Εκταμιεύσεις σε κράτη μέλη στο πλαίσιο του SURE (σε δισ. EUR)

(1)   https://ec.europa.eu/info/publications/commission-recommendation-effective-active-support-employment-ease_el .

(2) Το SURE αποτελεί συνέχεια των πολιτικών κατευθύνσεων της Επιτροπής για την περίοδο 2019-2024, στο πλαίσιο των οποίων προτάθηκε ένα Ευρωπαϊκό Σύστημα Αντασφάλισης Παροχών Ανεργίας για την προστασία των Ευρωπαίων πολιτών και τον περιορισμό της πίεσης στα δημόσια οικονομικά κατά τη διάρκεια εξωτερικών κραδασμών. Μετά την επιδημική έξαρση του ιού COVID-19 στην Ευρώπη, θεσπίστηκε το εν λόγω μέσο με την έκδοση του κανονισμού (ΕΕ) 2020/672 του Συμβουλίου στις 19 Μαΐου 2020 βάσει της πρότασης της Επιτροπής της 2ας Απριλίου 2020.

(3) Κανονισμός (ΕΕ) 2020/672 του Συμβουλίου, της 19ης Μαΐου 2020, σχετικά με τη θέσπιση ευρωπαϊκού μέσου προσωρινής στήριξης για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (SURE) λόγω της επιδημικής έκρηξης της COVID-19 (ΕΕ L 159 της 20.5.2020, σ. 1) ( https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32020R0672&from=en ).

(4) Σύμφωνα με το άρθρο 14 του κανονισμού, η Επιτροπή υποβάλλει έκθεση σχετικά με τη χρήση της χρηματοδοτικής συνδρομής, συμπεριλαμβανομένων των ανεξόφλητων ποσών και του εφαρμοστέου χρονοδιαγράμματος αποπληρωμής στο πλαίσιο του SURE, καθώς επίσης σχετικά με τη συνέχιση της ύπαρξης των έκτακτων περιστάσεων που δικαιολογούν την εφαρμογή του κανονισμού SURE (την πανδημία της νόσου COVID-19). 

(5) Εν προκειμένω, η απορρόφηση ορίζεται ως ο βαθμός στον οποίο ένα κράτος μέλος δαπανά τη χρηματοδότηση που χορηγήθηκε από το Συμβούλιο για επιλέξιμα μέτρα.

(6) Οι ενότητες I και II αφορούν τη χρήση της χρηματοδοτικής συνδρομής στο πλαίσιο του SURE σύμφωνα με το άρθρο 14 παράγραφος 1 του κανονισμού SURE.

(7)   https://ec.europa.eu/info/strategy/eu-budget/eu-borrower-investor-relations/legal-texts_el  

(8) Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2020/513 του Συμβουλίου, της 22ας Μαρτίου 2021, σχετικά με τη χορήγηση προσωρινής στήριξης στη Δημοκρατία της Εσθονίας, δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2020/672, για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της έξαρσης της νόσου COVID-19 (ΕΕ L 103 της 24.3.2021, σ. 6).

(9) Εκτελεστική απόφαση (EE) 2021/681 του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2021, για την τροποποίηση της εκτελεστικής απόφασης (ΕΕ) 2020/1342 σχετικά με τη χορήγηση προσωρινής στήριξης στο Βασίλειο του Βελγίου, στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) 2020/672, για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της επιδημικής έκρηξης της COVID-19 (ΕΕ L 144 της 27.4.2021, σ. 24).

(10) Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2021/680 του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2021, για την τροποποίηση της εκτελεστικής απόφασης (ΕΕ) 2020/1344 σχετικά με τη χορήγηση προσωρινής στήριξης στην Κυπριακή Δημοκρατία, στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) 2020/672, για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της επιδημικής έκρηξης της COVID-19 (ΕΕ L 144 της 27.4.2021, σ. 19).

(11) Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2021/679 του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2021, για την τροποποίηση της εκτελεστικής απόφασης (ΕΕ) 2020/1346 σχετικά με τη χορήγηση προσωρινής στήριξης στην Ελληνική Δημοκρατία, στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) 2020/672, για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της επιδημικής έκρηξης της COVID-19 (ΕΕ L 144 της 27.4.2021, σ. 16).

(12) Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2021/678 του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2021, για την τροποποίηση της εκτελεστικής απόφασης (ΕΕ) 2020/1350 σχετικά με τη χορήγηση προσωρινής στήριξης στη Δημοκρατία της Λιθουανίας, στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) 2020/672, για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της επιδημικής έκρηξης της COVID-19 (ΕΕ L 144 της 27.4.2021, σ. 12).

(13) Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2021/677 του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2021, για την τροποποίηση της εκτελεστικής απόφασης (ΕΕ) 2020/1351 σχετικά με τη χορήγηση προσωρινής στήριξης στη Δημοκρατία της Λετονίας, στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) 2020/672, για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της επιδημικής έκρηξης της COVID-19 (ΕΕ L 144 της 27.4.2021, σ. 7).

(14) Εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2021/676 του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2021, για την τροποποίηση της εκτελεστικής απόφασης (ΕΕ) 2020/1352 σχετικά με τη χορήγηση προσωρινής στήριξης στη Δημοκρατία της Μάλτας, στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) 2020/672, για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της επιδημικής έκρηξης της COVID-19 (ΕΕ L 44 της 27.4.2021, σ. 3).

(15) Η Ιρλανδία και η Εσθονία υπέβαλαν αίτημα για στήριξη από το μέσο SURE μόνο για τις πραγματοποιηθείσες δημόσιες δαπάνες, ως εκ τούτου τα στοιχεία παραμένουν αμετάβλητα από τον Μάρτιο του 2021.

(16) Νέα μέτρα που υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη κατά την υποβολή των επικαιροποιημένων εκθέσεων δεν λαμβάνονται ακόμη υπόψη καθώς δεν έχουν ακόμη αξιολογηθεί όσον αφορά την επιλεξιμότητα.

(17) Επιλέξιμα είναι τα μέτρα που περιγράφονται στο άρθρο 3 παράγραφος 2 του κανονισμού: εθνικά συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας ή παρόμοια μέτρα και, επικουρικά, μέτρα που αφορούν την υγεία.

(18) Για την Ισπανία, την Ιταλία και την Πολωνία, αυτό οφείλεται επίσης στο όριο συγκέντρωσης (που συνίσταται στο 60 % του ανώτατου ποσού των 100 δισ. EUR που ισχύει για τα τρία μεγαλύτερα δικαιούχα κράτη μέλη).

(19) Στην περίπτωση της Κύπρου, η υστέρηση των δημόσιων δαπανών κατά 3 εκατ. EUR (0,6 % του δανείου) οφείλεται στο γεγονός ότι το κράτος μέλος έλαβε μεγαλύτερη χρηματοδότηση από το ΕΚΤ απ’ ό,τι αναμενόταν. Η Κύπρος ανέφερε μόνο τις προβλεπόμενες δαπάνες έως τον Ιούνιο του 2021, σύμφωνα με τη νομική ισχύ των μέτρων κατά τον χρόνο υποβολής των στοιχείων, αλλά τα μέτρα αυτά αναμένεται να παραταθούν. Ως εκ τούτου, η υστέρηση αναμένεται να είναι προσωρινή, λόγω των δαπανών πέραν του Ιουνίου του 2021 οι οποίες δεν έχουν ακόμη δηλωθεί. Η κατάσταση θα παραμείνει υπό παρακολούθηση.

(20) Τα συστήματα επιδότησης μισθού είναι συστήματα διατήρησης των θέσεων εργασίας παρόμοια με την εργασία μειωμένου ωραρίου εργασίας, αλλά διαφέρουν ως προς το ότι οι πληρωμές δεν υπολογίζονται με βάση τις ώρες εργασίας (μη δεδουλευμένες), αλλά αντιστοιχούν σε ένα κατ’ αποκοπή ποσό ή σε ένα ποσοστό του συνολικού μισθού.

(21) Η Κύπρος, η Λετονία και η Λιθουανία ζήτησαν πρόσθετη στήριξη για όλα (ή σχεδόν όλα) τα μέτρα για τα οποία είχαν ήδη λάβει στήριξη από το SURE. Η Ελλάδα ζήτησε στήριξη για την παράταση των υφιστάμενων συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας. Το Βέλγιο και η Μάλτα ζήτησαν στήριξη για μέτρα παρόμοια με τα συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας τα οποία χρηματοδοτούνταν ήδη από το SURE (π.χ. στήριξη για τους ελεύθερους επαγγελματίες, επιδοτήσεις μισθών, ενισχύσεις για συγκεκριμένους τομείς ή κατηγορίες εργαζομένων). Τέλος, το Βέλγιο και η Λετονία θέσπισαν νέα συστήματα προς χρηματοδότηση στο πλαίσιο του SURE. Τα νέα αυτά συστήματα αποτελούν μέτρα που είναι παρόμοια με την εργασία μειωμένου ωραρίου: παροχές ασθένειας για γονείς και φροντιστές (Λετονία), μικροπιστώσεις σε επιχειρηματίες (Βέλγιο) και μέτρα σχετικά με την υγεία που αφορούν επιδόματα για το ιατρικό προσωπικό (Λετονία).

(22) Η Ιρλανδία έλαβε χρηματοδοτική συνδρομή στο πλαίσιο του SURE για το προσωρινό της σύστημα επιδότησης μισθού, το οποίο έληξε στα τέλη Αυγούστου 2020 και αντικαταστάθηκε από το έκτακτο σύστημα επιδότησης μισθού το οποίο βρίσκεται επί του παρόντος σε ισχύ έως το τέλος του 2021.

(23)   https://ec.europa.eu/info/publications/commission-recommendation-effective-active-support-employment-ease_el . Από τα κράτη μέλη που δεν στηρίζονται σε χρηματοδότηση από το SURE, η Γαλλία, οι Κάτω Χώρες, η Αυστρία και η Σουηδία θέσπισαν ή ενίσχυσαν τη στήριξη της κατάρτισης στο πλαίσιο των οικείων συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας τους ή παρόμοιων μέτρων.

(24) Ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε σχέση με την πρώτη έκθεση για το SURE, καθώς τα κράτη μέλη διαβίβασαν επικαιροποιημένες εκτιμήσεις με βελτιωμένη ποιότητα δεδομένων.

(25) Ο αριθμός των 19 εκατομμυρίων βασίζεται σε πίνακες υποβολής στοιχείων των κρατών μελών, που περιλαμβάνει συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας τα οποία δεν στηρίζονται από το SURE, αλλά όχι παρόμοια μέτρα. Για τα τρία κράτη μέλη που δεν ανέφεραν κανένα αριθμητικό στοιχείο, θεωρήθηκε ότι ισχύει η μέση αναλογία κάλυψης των συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας προς την κάλυψη SURE.

(26) Επιπλέον, σε ορισμένα κράτη μέλη, υπήρξε σημαντική επικάλυψη μεταξύ των δικαιούχων στήριξης σε σχέση με διάφορα μέτρα, για την οποία δεν κατέστη δυνατόν να πραγματοποιηθεί προσαρμογή. Στις περιπτώσεις αυτές, ζητήθηκε από τα κράτη μέλη να αναφέρουν μόνο την κάλυψη του μεγαλύτερου μέτρου ή των μεγαλύτερων μέτρων προκειμένου να αποφευχθεί η διπλή καταμέτρηση. Ως εκ τούτου, η πραγματική κάλυψη μπορεί να είναι ακόμα μεγαλύτερη.

(27) Η εκτίμηση αυτή βασίζεται σε ελλιπή υποβολή στοιχείων, καθώς ορισμένα κράτη μέλη (Ιταλία, Πολωνία, Σλοβακία) δεν υπέβαλαν στοιχεία κάλυψης για το 2021.

(28) Δεδομένης της εξαιρετικά ανομοιογενούς υποβολής στοιχείων από τα κράτη μέλη σχετικά με την κάλυψη των επιχειρήσεων, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνεκτική επεξεργασία των δεδομένων για όλα τα κράτη μέλη, το σύνολο των επιχειρήσεων θεωρείται ότι περιλαμβάνει επιχειρήσεις μηδενικού προσωπικού. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την υποτίμηση της αναλογίας κάλυψης, καθώς ορισμένοι αυτοαπασχολούμενοι μπορεί να προσμετρώνται στον παρονομαστή, αλλά όχι στον αριθμητή.

(29) Από τα 19 δικαιούχα κράτη μέλη, τα 5 δεν παρείχαν πληροφορίες σχετικά με την κατανομή μεταξύ του κλάδου μεταποίησης και του τομέα των υπηρεσιών, ενώ 3 ανέφεραν ότι η στήριξη κατανεμήθηκε ισομερώς.

(30) Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2020): «Labour market and wage developments in 2020» (Εξελίξεις ως προς την αγορά εργασίας και τους μισθούς το 2020), κεφάλαιο 3, Εξελίξεις πολιτικής. https://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=23268&langId=en .

(31) Για παράδειγμα, το Βέλγιο και η Ιταλία. Πηγή: Συλλογή δεδομένων της Επιτροπής Απασχόλησης για τα έτη 2020 και 2021. Δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες για όλες τις χώρες που καλύπτονται από το SURE.

(32) Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2020): «Labour market and wage developments in 2020» (Εξελίξεις ως προς την αγορά εργασίας και τους μισθούς το 2020), κεφάλαιο 3, Εξελίξεις πολιτικής. https://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=23268&langId=en . Στην Ιταλία και το Βέλγιο, κατά μέσο όρο, το ποσοστό των γυναικών που συμμετέχουν στα συστήματα διπλασιάστηκε μετά τον Μάρτιο του 2020, ενώ το ποσοστό των δικαιούχων νέων εργαζομένων αυξήθηκε από 1,6 % σε 5,7 % στην Ιταλία και από 6,7 % σε 7,6 % στο Βέλγιο. Το ποσοστό των γυναικών και των νέων εργαζομένων που απασχολούνται με μειωμένο ωράριο εργασίας ήταν επίσης υψηλό στην Εσθονία, τη Λετονία, την Πορτογαλία και τη Ρουμανία.

(33) Η ανταπόκριση των μεταβολών της οικονομικής ανάπτυξης στην ανεργία συχνά αναφέρεται στην οικονομική θεωρία ως «ο νόμος του Okun». Περισσότερο ως εμπειρικός κανόνας παρά ως σχέση τεκμηριωμένη στη θεωρία, ο νόμος του Okun υποστηρίζει ότι η μείωση της παραγωγής κατά 2 % έως 3 % συσχετίζεται με την αύξηση του ποσοστού ανεργίας κατά μία ποσοστιαία μονάδα (βλ. Okun, A.M., «Potential GNP: Its measurement and significance», Proceedings of the Business and Economic Statistics Section, American Statistical Association, 1962).

(34) Στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Πολωνία το ποσοστό ανεργίας το 2020 μειώθηκε.

(35) Οι βασικές διαπιστώσεις μας ισχύουν ακόμη και αν αντικατασταθεί η μεταβολή του ποσοστού ανεργίας με τη μεταβολή του ποσοστού απασχόλησης (δηλαδή της απασχόλησης στον πληθυσμό σε ηλικία εργασίας). Η διευκρίνιση αυτή είναι ένας τρόπος για να ληφθεί ορθά υπόψη η μεταβολή του εργατικού δυναμικού, η οποία επηρεάζει τους δείκτες ανεργίας. Για περισσότερες λεπτομέρειες βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2021), Τριμηνιαία έκθεση για τη ζώνη του ευρώ, ενότητα III, τόμος 20, αριθ. 2.

(36) Η διαπίστωση αυτή προκύπτει από το μοντέλο παλινδρόμησης που παρουσιάζεται στο γράφημα 11. Στηρίζεται στην παραδοχή ότι το πραγματικό και το προβλεπόμενο εργατικό δυναμικό είναι τα ίδια.

(37) Στις εκτιμήσεις αυτές δεν περιλαμβάνεται πρόσθετη πιθανή επιρροή που μπορεί να είχαν άλλα νέα μέσα έκτακτης ανάγκης, όπως το μέσο SURE, στην εμπιστοσύνη των οικονομικών παραγόντων και στις αποκλίσεις επιτοκίων για τα κρατικά δάνεια των κρατών μελών.

(38) Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τη μεθοδολογία παρέχονται στην ενότητα III της τριμηνιαίας έκθεσης για τη ζώνη του ευρώ, τόμος 20, αριθ. 2 (2021).

(39) Άρθρο 14 παράγραφος 1 του κανονισμού SURE. Σε κάθε περίπτωση, η περίοδος διαθεσιμότητας του μέσου κατά τη διάρκεια της οποίας μπορεί να εκδοθεί εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 12 παράγραφος 3 του κανονισμού SURE. Μετά την ημερομηνία αυτή, η στήριξη μπορεί να παρατείνεται από το Συμβούλιο κάθε 6 μήνες (εάν εξακολουθούν να υπάρχουν διαθέσιμοι χρηματοδοτικοί πόροι), σύμφωνα με το άρθρο 12 παράγραφος 4.

(40) Βλ. ECDC Weekly Surveillance Report (εβδομάδα 35), https://www.ecdc.europa.eu/en/covid-19/surveillance/weekly-surveillance-report  

(41) Το πλαίσιο κοινωνικών ομολόγων EU SURE ορίζει ένα πρότυπο το οποίο παρέχει στους επενδυτές διασφαλίσεις ότι τα ομόλογα της ΕΕ που εκδίδονται στο πλαίσιο αυτό αφορούν έργα που εξυπηρετούν έναν πραγματικό κοινωνικό σκοπό. Ως εκ τούτου, το πλαίσιο συνάδει με τις αρχές της Διεθνούς Ένωσης Κεφαλαιαγορών (ICMA) για τα κοινωνικά ομόλογα.

(42) Για περισσότερα επιτυχημένα παραδείγματα στο πλαίσιο του SURE, βλ.: https://ec.europa.eu/info/strategy/recovery-plan-europe/recovery-coronavirus-success-stories/jobs-and-economy/shoring-up-economy-across-EU_el  

(43) Από την 1η Σεπτεμβρίου 2020 βρίσκεται σε εξέλιξη το σύστημα επιδότησης μισθού της Ιρλανδίας, αν και με διαφορετικές προδιαγραφές από το σύστημα που στηρίζεται από το SURE.