Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την Επιτροπή των Περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων: Ετήσια στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2021»

[COM(2020) 575 final]

(πρόσθετη γνωμοδότηση)

(2022/C 105/27)

Εισηγητής:

ο κ. Gonçalo LOBO XAVIER

Απόφαση του Προεδρείου της ΕΟΚΕ	26.4.2021
Νομική βάση	Άρθρο 32 παράγραφος 1 του Εσωτερικού Κανονισμού και άρθρο 29 στοιχείο α) των διατάξεων εφαρμογής του Εσωτερικού Κανονισμού
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	5.10.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.10.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	564
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	168/0/1

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εξακολουθεί να εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι, στα περισσότερα κράτη μέλη, δεν υπάρχει επαρκής σαφήνεια όσον αφορά τα συστήματα διακυβέρνησης των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ) και την κατανομή αρμοδιοτήτων για την εφαρμογή τους μεταξύ του κεντρικού, του περιφερειακού και του τοπικού επιπέδου. Ούτε, φυσικά, υπάρχει επαρκής σαφήνεια όσον αφορά τους κατάλληλους μηχανισμούς για τη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) και των κοινωνικών εταίρων στις φάσεις εφαρμογής, παρακολούθησης και προσαρμογής των ΕΣΑΑ. Η έλλειψη αυτή αναφέρθηκε στο ψήφισμα (1) της ΕΟΚΕ του Φεβρουαρίου, και η κατάσταση παραμένει η ίδια, παρά τις προσπάθειες της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ ζητεί με έμφαση να εξεταστούν πιο ενδελεχώς αυτές οι πτυχές, που είναι κρίσιμες για την ανάκαμψη της Ένωσης.

1.2.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην ανάγκη να μετρηθεί η πρόοδος της εφαρμογής των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Χρειάζονται αποτελεσματικοί δείκτες παρακολούθησης, καθώς θα χρησιμεύσουν ως πυξίδα για την κατεύθυνση προς την οποία πρέπει να συνεχιστούν η ανάπτυξη και η ανάκαμψη. Τα κράτη μέλη πρέπει να αντιδράσουν κατάλληλα σε αυτήν την πρόκληση, και χρειάζεται θάρρος ώστε να ευαισθητοποιηθούν οι πολίτες σχετικά με τις τεράστιες δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον.

1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα στη σημασία που έχει για την Ένωση ο επόμενος κύκλος του Εξαμήνου ως βασικό μέσο για την υλοποίηση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ). Υπάρχουν δύο είδη εργαλείων στα εθνικά σχέδια: τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόσουν και να πραγματοποιήσουν ριζικές διαρθρωτικές αλλαγές, αφενός, με διττή μετάβαση και, αφετέρου, με επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις για τους πολίτες (οικογένειες, εργαζομένους, επιχειρηματίες κ.λπ.) που πλήττονται πιο άμεσα από την τρέχουσα κρίση. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, και οι δύο αυτές επιλογές πρέπει να ληφθούν υπόψη. Οι επιλογές αυτές απαιτούν διαφορετικά εργαλεία, και, ορισμένες φορές, αυτά δεν μπορούν να συμπίπτουν. Η ανάκαμψη είναι απαραίτητη ώστε το οικονομικό σύστημα να καταστεί ανθεκτικό.

1.4.

Η κρίση της νόσου COVID-19 κατέδειξε ορισμένες από τις πιο επικίνδυνες αδυναμίες της Ευρώπης: την έλλειψη μιας πολιτικής συντονισμού για τη βιομηχανία και την εξάρτηση από άλλους οικονομικούς χώρους για πολλά προϊόντα και υπηρεσίες. Η ΕΟΚΕ κατανοεί ότι είναι δύσκολο να αλλάξουν οι συνήθειες και οι πολιτικές, καθώς και ότι χρειάζονται αρκετά χρόνια για να γίνει αισθητός ο πραγματικός αντίκτυπος των νέων πολιτικών. Ωστόσο, ο χρόνος είναι πολύτιμος, εάν η Ένωση επιθυμεί να αλλάξει και να ανακάμψει. Η αύξηση των τιμών των πρώτων υλών (και οι δυσκολίες στη διανομή τους), η έλλειψη ημιαγωγών και οι υψηλές τιμές της ενέργειας καταδεικνύουν επίσης την εξάρτηση της Ένωσης από στρατηγικούς πόρους. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί την ανάληψη ουσιαστικής δράσης από όλα τα κράτη μέλη όσον αφορά τις επενδύσεις στην εκπαίδευση, τις υποδομές και τη βιομηχανική πολιτική που μπορούν να αυξήσουν την απασχόληση και να ενθαρρύνουν τους πολίτες με σκοπό την τόνωση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.

1.5.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις επενδύσεις στην εκπαίδευση υψηλής ποιότητας, τη διά βίου μάθηση και την Ε&Α, οι οποίες είναι ουσιαστικές για την πραγματοποίηση και τη συμπλήρωση των οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών που προωθεί το μέσο NextGenerationEU. Είναι σαφές ότι οι επενδύσεις που ενισχύουν τα συστήματα υγείας και τις πολιτικές δημόσιας υγείας των κοινωνιών που πλήττονται σφοδρά από την πανδημία COVID-19 είναι ουσιαστικές. Οι επενδύσεις αυτές πρέπει να συνδυαστούν με μια πραγματικά ισχυρή βιομηχανική πολιτική που να μπορεί να προωθήσει την παραγωγή και την ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών στην Ευρώπη, προκειμένου να αποφευχθεί η πλήρης εξάρτηση από άλλους οικονομικούς χώρους.

1.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για μια διεξοδική και βαθιά μεταρρύθμιση του συμφώνου. Χρειάζεται μια ισχυρή σύσταση στο νέο αυτό αναθεωρημένο Εξάμηνο και ένα νέο σύμφωνο που να περιλαμβάνει ορισμένες δεσμευτικές διαδικασίες και κανόνες για τις διαβουλεύσεις με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τις τοπικές αρχές. Αυτό απαιτεί την ανάληψη δράσης. Είναι καιρός να διατυπωθούν δεσμευτικοί κανόνες για τη συμμετοχή σε όλα τα στάδια, από την προετοιμασία έως την εφαρμογή, ώστε να αποφευχθούν διαρθρωτικά προβλήματα στο μέλλον.

1.7.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, μια συνοπτική ανάλυση των κύριων προτεραιοτήτων των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας δείχνει σαφή εστίαση στους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι αυτό είναι προφανώς σημαντικό, αλλά υπάρχουν ανησυχίες όσον αφορά την εφαρμογή και τον αντίκτυπο ορισμένων μέτρων που φαίνεται ότι δεν είναι αρκετά βάσιμα. Οι πολίτες, οι εργαζόμενοι και οι εταιρείες πρέπει να υποστηριχθούν, προκειμένου να πραγματοποιήσουν αυτήν τη μετάβαση, και οι στόχοι πρέπει να καθοριστούν με σαφήνεια και λογική, ώστε να αποφευχθεί μια κατάσταση στην οποία παρατηρείται εντυπωσιακή πολιτική ρητορική αλλά κακή πρακτική εφαρμογή, με τρομακτικά παράπλευρα αποτελέσματα «κάτω από την επιφάνεια».

1.8.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι ένα από τα πιο πολύτιμα αποτελέσματα της διαδικασίας του Εξαμήνου αγνοήθηκε όλα αυτά τα χρόνια. Στην πράξη, οι ειδικές συστάσεις ανά χώρα αποτελούν ευκαιρία βελτίωσης και βασίζονται σε συνεπή δεδομένα. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να επανεκτιμήσουν τη στάση τους απέναντι σε αυτό το εργαλείο, ιδιαίτερα μετά την κρίση της νόσου COVID-19 και υπό το πρίσμα της ευκαιρίας που προσφέρει ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) για την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων (στην εκπαίδευση, στις δημοσιονομικές πολιτικές, στην αγορά εργασίας, στην κοινωνική προστασία βάσει των συστάσεων του Κοινωνικού Πυλώνα και της Συνόδου Κορυφής του Πόρτο) που είναι απαραίτητες για τα περισσότερα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά την αλλαγή στάσης από την πλευρά των κρατών μελών, και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να είναι πολύ δραστήριες και να λειτουργούν ως εποπτικές αρχές στη διαδικασία.

1.9.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης την ικανότητα απορρόφησης κεφαλαίων ορισμένων κρατών μελών, έχοντας κατά νου το «ιστορικό» τους. Το ήμισυ των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) 2014-2020 δεν είχε χρησιμοποιηθεί έως το τέλος του 2020 και θα πρέπει να δαπανηθεί τα επόμενα χρόνια. Η εμπειρία και τα δεδομένα της Επιτροπής θα πρέπει να προειδοποιούν τα κράτη μέλη και να τα βοηθούν να ανακατανέμουν καλύτερα τα κεφάλαια όσον αφορά τη διανομή και το χρονοδιάγραμμα. Είναι πολύ σημαντικό να προειδοποιούνται τα κράτη μέλη ότι οι πολιτικές επιλογές τους δεν πρέπει να υπονομεύουν τη διαδικασία ανάκαμψης και ότι ενδείκνυται η λήψη ορισμένων μέτρων για την αποφυγή προβλημάτων στο σύστημα. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο την ανάγκη αποφυγής της γραφειοκρατίας, αλλά και την ανάγκη παροχής της κατάλληλης πολιτικής υποστήριξης για αποτελεσματικότητα.

1.10.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η αναπόφευκτη διαδικασία ψηφιοποίησης, ιδίως σε σχέση με τις δημόσιες υπηρεσίες στον τομέα της υγείας ή των κοινωνικών συστημάτων, θα εξαλείψει ορισμένες θέσεις εργασίας. Η ψηφιοποίηση αυτή ενδέχεται επίσης να δημιουργήσει προβλήματα σε ηλικιωμένους πολίτες με μικρότερη ικανότητα αντιμετώπισης της διαδικασίας ψηφιοποίησης. Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην ανάγκη σχεδιασμού προγραμμάτων που να μπορούν πραγματικά να στηρίξουν τους πολίτες και να διευκολύνουν τη μετάβαση. Τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέσουν επενδυτικά κεφάλαια για την επανεκπαίδευση των ατόμων που επηρεάζονται από αυτήν την αλλαγή, και χρειάζεται πολιτικό θάρρος για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης, όπως η καλή επικοινωνία με τους πολίτες για την αποσαφήνιση των πολιτικών και των στόχων.

1.11.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρωτοβουλία «Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα». Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αυτό θα είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο που μπορεί να δώσει ώθηση στην επενδυτική διαδικασία και να δημιουργήσει μηχανισμούς που θα μπορούσαν να είναι ζωτικής σημασίας για την Ένωση. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης το χρονοδιάγραμμα που προτείνεται, με αναμενόμενη έγκριση από την Επιτροπή έως το τέλος Σεπτεμβρίου (2). Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επιμένει στη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) και σε αυτή τη διαδικασία. Δεν είναι ζήτημα προβολής. Πρόκειται για ζήτημα επαγρύπνησης και η ΕΟΚΕ επισημαίνει επίσης την ανάγκη ενδυνάμωσης και προετοιμασίας των ΟΚΠ για την πρόκληση αυτή. Είναι ανώφελο να ζητάμε δράση από τις ΟΚΠ εάν δεν είναι προετοιμασμένες ή δεν διαθέτουν τους πόρους για να δραστηριοποιηθούν. Αυτό αντιπροσωπεύει μια τεράστια ευθύνη και ευκαιρία για τις ΟΚΠ.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την έκδοση της ανακοίνωσης της Επιτροπής με θέμα «Συντονισμός των οικονομικών πολιτικών το 2021: αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19, στήριξη της ανάκαμψης και εκσυγχρονισμός της οικονομίας μας» (3). Ο κόσμος αντιμετωπίζει μια μεγάλη κρίση που φαίνεται ότι υπονομεύει όλα τα σχέδια και τις στρατηγικές ανάκαμψης. Ωστόσο, η ανθεκτικότητα και η δύναμη της Ευρώπης πρέπει να υπερισχύσουν, προκειμένου να διατηρήσουμε την Ένωσή μας.

2.2.

Είναι γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει πρωτοφανή δράση, προκειμένου να καταπολεμήσει την πανδημία COVID-19, να αμβλύνει τις επιπτώσεις της κρίσης και να θέσει την οικονομία μας σε μια πορεία ισχυρής, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των πολιτικών για την υγεία καθώς η κρίση έχει τεράστιο αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη των πολιτών, η οποία είναι ουσιαστική για την οικονομική και κοινωνική ανάκαμψη. Ο στόχος του εμβολιασμού άνω του 70 % του ευρωπαϊκού πληθυσμού θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη των πολιτών, και η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τον συντονισμό που έχει επιτευχθεί μεταξύ των κρατών μελών για την επίτευξη αυτού του στόχου. Η ΕΟΚΕ εφιστά επίσης την προσοχή στην ανάγκη να αποσαφηνιστεί στους πολίτες το γεγονός ότι τα επιτεύγματα αυτά είναι σημαντικά, αλλά εξακολουθεί να απαιτείται προσοχή, δεδομένου ότι τα μέτρα αυτά ενδέχεται να μην επαρκούν για τον πλήρη τερματισμό της κρίσης στον τομέα της υγείας.

2.3.

Η ευκαιρία που δόθηκε στα κράτη μέλη να παρουσιάσουν τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας είναι καθοριστικής σημασίας παράγοντας που πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην εφαρμογή και την παρακολούθηση αυτών των σχεδίων. Αυτό πρέπει να είναι σαφές σε όλα τα κράτη μέλη. Όπως διατυπώνεται στο ψήφισμα της ΕΟΚΕ: «Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι όλες οι μεταρρυθμίσεις της διαδικασίας αναδιάρθρωσης πρέπει να βασίζονται στις θεμελιώδεις αρχές της ΕΕ, δηλαδή την προστασία των ανθρωπίνων και κοινωνικών δικαιωμάτων, των δημοκρατικών αξιών και του κράτους δικαίου. Οι επενδύσεις στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας πρέπει να αποσκοπούν στην ενεργοποίηση του πλήρους δυναμικού της ενιαίας αγοράς, στην οικονομική θωράκιση της ΕΕ, στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών, στη δημιουργία κυκλικής οικονομίας, στην επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας στην ΕΕ το αργότερο έως το 2050, στην ενθάρρυνση της καινοτομίας και του εκσυγχρονισμού που σχετίζονται με την ψηφιοποίηση της οικονομίας και της κοινωνίας, καθώς και στην αποτελεσματική εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής, την εξάλειψη της φτώχειας και τη μείωση των ανισοτήτων» (4).

2.4.

Το μέσο NextGenerationEU, ύψους 750 δισ. EUR (500 δισ. εφαρμόζονται τώρα), αποτελεί βασικό εργαλείο ώστε η ΕΕ να προωθήσει τις επενδύσεις και την ανάκαμψη, προκειμένου να εξέλθει ισχυρότερη και πιο ανθεκτική από την τρέχουσα κρίση.

2.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το σχέδιο δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων προβλέπει συγκεκριμένες δράσεις για την ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης σε όλες τις πολιτικές της Ένωσης και θα συμβάλει στη διασφάλιση μιας ανάκαμψης χωρίς αποκλεισμούς.

2.6.

Η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει επίσης τη θέση της ότι η περιβαλλοντική βιωσιμότητα, η παραγωγικότητα, η δίκαιη και ισότιμη κατανομή και η μακροοικονομική σταθερότητα παραμένουν οι κατευθυντήριες αρχές του οικονομικού θεματολογίου της ΕΕ. Παρ’ όλες τις προκλήσεις, η Πράσινη Συμφωνία παραμένει μακροπρόθεσμη προτεραιότητα, και η Ευρώπη πρέπει να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία για να πρωτοστατήσει σε αυτό το θέμα.

2.7.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η διασφάλιση αποτελεσματικού συντονισμού των πολιτικών στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου παραμένει ζωτικής σημασίας για να τεθεί η οικονομία της ΕΕ σε ισχυρότερη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς πορεία ανάπτυξης μετά την πανδημία. Αυτό δηλώθηκε από την ΕΟΚΕ κατά τους τελευταίους μήνες και εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα.

2.8.

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι συνολικά, η συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών εξακολουθεί να είναι χαμηλή στα κράτη μέλη. Οι οργανώσεις έχουν ενημερωθεί και σε πολλές περιπτώσεις έχουν εισακουστεί. Ωστόσο, αυτό έχει επιφέρει μόνο μερικά απτά αποτελέσματα. Στην πλειονότητα των κρατών μελών δεν πραγματοποιήθηκαν αποτελεσματικές διαβουλεύσεις που να επιφέρουν σημαντικές τροποποιήσεις στις αρχικές κυβερνητικές προτάσεις, με ελάχιστες εξαιρέσεις.

3.   Ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Χάρη στα μέτρα που ελήφθησαν σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο, ο αντίκτυπος της πανδημίας στις ευρωπαϊκές αγορές εργασίας έχει περιοριστεί. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις και καταστάσεις εντός της Ένωσης. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να υιοθετηθούν διαφοροποιημένες προσεγγίσεις, προκειμένου να διασφαλιστεί η ανάκαμψη των κρατών μελών που πλήττονται από την κρίση περισσότερο από άλλα.

3.2.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη ότι η οικονομική πολιτική πρέπει να παραμείνει υποστηρικτική καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021 και του 2022. Τα κράτη μέλη δίνουν μια τεράστια μάχη που κάθε άλλο παρά έχει τελειώσει. Η Ένωση πρέπει να επικρατήσει και να συνειδητοποιήσει ότι τα σχέδια ανάκαμψης θα χρειαστούν χρόνο για να έχουν αποτέλεσμα, και ότι απαιτείται ανθεκτικότητα, προκειμένου να επιτευχθούν αποτελέσματα. Η ΕΟΚΕ ζητεί με έμφαση να εγκριθούν βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες στρατηγικές για την κατάλληλη αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της κρίσης και την επίτευξη ισχυρής και βιώσιμης ανάπτυξης με την πάροδο των χρόνων.

3.3.

Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα τάση οι πολίτες της Ευρώπης να αποταμιεύουν περισσότερα χρήματα. Η τάση αυτή θα πρέπει επίσης να αποτελέσει μια θετική ευκαιρία για την προώθηση ενός συνδυασμού ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων που να συμβάλουν ουσιαστικά στην ανάκαμψη της οικονομίας και τη βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών. Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναληφθεί συγκεκριμένη δράση στο θέμα αυτό και πιστεύει ότι η Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει όλα τα κράτη μέλη να εγκρίνουν μια ισχυρή δημοσιονομική πολιτική. Απαιτείται δημιουργικότητα για την υιοθέτηση στρατηγικών για τη μετατροπή αυτών των αποταμιεύσεων σε έξυπνες επενδύσεις και την ευθύνη πρέπει να επιμεριστούν οι κυβερνήσεις με τους ενδιαφερόμενους φορείς και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

3.4.

Η ΕΟΚΕ, με την ενεργό υποστήριξη και το έργο της ειδικής ομάδας «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» σκοπεύει να καταρτίσει το επόμενο ψήφισμά της τους επόμενους μήνες, με τη συμβολή των 27 τριμελών αντιπροσωπειών μας που δημιουργήθηκαν για τον σκοπό αυτό και να παρακολουθήσει τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία εφαρμογής, παράλληλα με την ανάλυση του πολιτικού περιεχομένου από την άποψη της κοινωνίας των πολιτών. Προς το παρόν, έχει καταγραφεί μόνο μια μικρή βελτίωση, κυρίως όσον αφορά τις επίσημες ενημερωτικές συνεδριάσεις, με πολύ περιορισμένες δυνατότητες επιρροής στα σχέδια.

3.5.

Οι ΟΚΠ είναι πιο θετικές ως προς τις προοπτικές των κυβερνήσεων να χρησιμοποιήσουν τα κεφάλαια για να προωθήσουν τις επενδύσεις παρά για να ενισχύσουν τις μεταρρυθμίσεις που προωθούν την ανάπτυξη, με πολλά μέλη να πιστεύουν ότι τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των χωρών τους στερούνται φιλοδοξίας ή δέσμευσης όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις ενώ άλλα επικρίνουν την έλλειψη πρόσθετων επενδύσεων που δεν είχαν ήδη προβλεφθεί πριν από την κρίση της νόσου COVID-19.

3.6.

Η Ευρώπη αντιμετώπισε τεράστιες δυσκολίες με την κρίση της νόσου COVID-19 η οποία κατέδειξε την επικίνδυνη αδυναμία της Ένωσης: την έλλειψη μιας πολιτικής συντονισμού για τη βιομηχανία και την εξάρτηση από άλλους οικονομικούς χώρους για πολλά προϊόντα και υπηρεσίες. Το γεγονός αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί με συντονισμένο τρόπο ώστε να διευκολυνθεί η ανάκαμψη. Μια σωστή βιομηχανική πολιτική είναι απαραίτητη περισσότερο από ποτέ και τώρα είναι καιρός για δράση. Η αύξηση των τιμών των πρώτων υλών δείχνει επίσης την εξάρτηση της Ένωσης από στρατηγικούς πόρους. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί την ανάληψη ουσιαστικής δράσης από όλα τα κράτη μέλη όσον αφορά τις επενδύσεις στην εκπαίδευση, τις υποδομές και τη βιομηχανική πολιτική που μπορούν να αυξήσουν την απασχόληση και να ενθαρρύνουν τους πολίτες με σκοπό την τόνωση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.

3.7.

Η μεγάλη πλειονότητα των ΟΚΠ (71 %) θεωρεί ότι η συμμετοχή τους στον σχεδιασμό των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των χωρών τους είναι από ανεπαρκής έως πολύ περιορισμένη.

3.8.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η διαδικασία ψηφιοποίησης είναι θεμελιώδους σημασίας για την τόνωση της οικονομίας και της κοινωνίας, αλλά υπάρχει πραγματική ανάγκη για τα κράτη μέλη να σχεδιάσουν προγράμματα και να διαθέσουν πόρους για την εξάλειψη των εμποδίων στη διαδικασία αυτή, ιδίως για ορισμένα τμήματα του πληθυσμού — ηλικιωμένους και άτομα με χαμηλή ειδίκευση. Η ανάγκη ανάπτυξης προγραμμάτων πληροφορικής με αντίκτυπο ευθυγραμμισμένο με λογισμικό που μπορεί να ωφελήσει όλους τους πολίτες αποτελεί συνεπώς προτεραιότητα. Ναι στην ψηφιοποίηση. Αλλά όχι με οποιοδήποτε τίμημα.

3.9.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής για έναν «Πίνακα Αποτελεσμάτων Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας». Είναι ένα σημαντικό βήμα για την παρακολούθηση της εφαρμογής των ΕΣΑΑ και η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αποτελεί σημαντική ευκαιρία που μπορεί να δώσει ώθηση στην επενδυτική διαδικασία και να δημιουργήσει μηχανισμούς που θα μπορούσαν να είναι ζωτικής σημασίας για την Ένωση. Και πάλι, οι ΟΚΠ μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στη διαδικασία αυτή και είναι έτοιμες να συνεργαστούν.

4.   Τα σχέδια ανάκαμψης και οι διάφορες προσεγγίσεις

4.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, όσον αφορά το υφιστάμενο πλαίσιο, η πολιτική σχετικά με τα δημοσιονομικά ισοζύγια και τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη των κρατών μελών πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα. Η ανάγκη προσαρμογής σε μια νέα φάση –μόλις ξεπεραστεί ο κίνδυνος για την υγεία που ενέχει η πανδημία COVID-19– είναι προφανής. Θα πρέπει να εξευρεθεί μια εναλλακτική λύση στην υπερβολική μακροοικονομική ανισορροπία, ως η μόνη προοπτική μετά την τεράστια αύξηση του χρέους και του ελλείμματος στα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι η κατάλληλη στιγμή για μια σε βάθος και ριζική μεταρρύθμιση του πλαισίου δημοσιονομικής διακυβέρνησης και προειδοποιεί έντονα για την επιστροφή στους «παλαιούς» δημοσιονομικούς κανόνες. Χρειαζόμαστε μια ισχυρή σύσταση για το νέο αυτό αναθεωρημένο Εξάμηνο και ένα νέο σύμφωνο που περιλαμβάνει ορισμένες δεσμευτικές διαδικασίες και κανόνες για τη διαβούλευση με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τις τοπικές αρχές, κάτι που απαιτεί την ανάληψη δράσης. Είναι καιρός να διατυπωθούν δεσμευτικοί κανόνες για τη συμμετοχή σε όλα τα στάδια, από την προετοιμασία έως την εφαρμογή, και τα κράτη μέλη πρέπει να εξετάσουν νέους στόχους για τη μείωση του ελλείμματος με έμφαση στην ανάπτυξη και τη διακυβέρνηση.

4.2.

Είναι επιτακτική ανάγκη ο εκσυγχρονισμός του δημοσιονομικού και οικονομικού πλαισίου, η εφαρμογή μιας προσέγγισης εστιασμένης στην ευημερία και η εφαρμογή ενός χρυσού κανόνα. Η Επιτροπή εξετάζει επίσης την πλευρά των δαπανών, αλλά επίσης —πολύ σωστά— την πλευρά των εσόδων. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη μετατόπιση της φορολόγησης της εργασίας προς την κατεύθυνση της περιβαλλοντικής φορολογίας, με παράλληλη μέριμνα για μια φθίνουσα προσέγγιση και χωρίς επιβάρυνση των νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης την καταπολέμηση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού και της απάτης, διότι αυτό θα μπορούσε να υπονομεύσει την οικονομική και δημοσιονομική ανάκαμψη των κρατών μελών και της ΕΕ στο σύνολό της. Εν προκειμένω, απαιτείται μια έξυπνη προσέγγιση, καθώς και μεγαλύτερη σύγκλιση στην Ένωση για να σημειωθεί πρόοδος. Η νομισματική και δημοσιονομική πολιτική, ίσως με προοδευτικούς περιβαλλοντικούς φόρους, με σταδιακές περικοπές φόρων πρέπει επίσης να είναι μια επιλογή. Είναι σαφές ότι ο φορολογικός ανταγωνισμός με τρίτες χώρες αντί εντός της ΕΕ μπορεί να κάνει τη διαφορά.

4.3.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, εκτός από την πανδημία, ασκούνται πιέσεις στις τιμές των πρώτων υλών. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Η ΕΟΚΕ πιστεύει στον θεμιτό ανταγωνισμό και υποστηρίζει την ανάγκη για ίσους όρους ανταγωνισμού, αλλά επισημαίνει ότι η κατάσταση επιδεινώνεται, με κίνδυνο να προκληθεί σοβαρή ζημία σε ολόκληρη την Ένωση. Οι τιμές των πρώτων υλών αυξήθηκαν κατά 30 % έως 120 % τους τελευταίους μήνες, και οι πιέσεις συνεχίζονται.

4.4.

Τα ΕΣΑΑ αποκαλύπτουν τις διαφορετικές απόψεις των κρατών μελών όσον αφορά την ανάκαμψη κάθε οικονομίας και τη βελτίωση κάθε κοινωνικής κατάστασης. Αυτό δείχνει επίσης τις ανισότητες στα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ ζητεί πιο συντονισμένες πολιτικές, ικανές να ενισχύσουν την Ένωση. Απαιτείται συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών, ενώ θα μπορούσε να γίνει ανταλλαγή «ορθών πρακτικών» για την αποφυγή ατασθαλιών. Τομείς όπως ο τουρισμός και η μεταποιητική βιομηχανία, μεταξύ άλλων, έχουν πληγεί περισσότερο, και η μετάβασή τους σε άλλο επίπεδο θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα. Αυτό θα είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την προσαρμογή του εργατικού δυναμικού στις πραγματικές ανάγκες της οικονομίας καθώς και για τη συμμετοχή των ΟΚΠ στη διαδικασία εφαρμογής.

4.5.

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί για το γεγονός ότι οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις που διατύπωσε η Επιτροπή αγνοήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από ορισμένα κράτη μέλη μέχρι τώρα, οδηγώντας σε σκεπτικισμό σχετικά με μια πιθανή μελλοντική αλλαγή στάσης. Επιπλέον, η ικανότητα απορρόφησης ορισμένων κρατών μελών και οι μετασχηματιστικές επιπτώσεις των επενδύσεων του ΜΑΑ είναι υπό αμφισβήτηση, και έτσι υπάρχουν αμφιβολίες ως προς την πιθανή αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητά τους. Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι απαιτείται συνεχής παρακολούθηση.

4.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εφαρμογή των ΕΣΑΑ δεν πρέπει να είναι απλώς μια τυπική διαδικασία, αλλά θα πρέπει να πραγματοποιείται στο πραγματικό πνεύμα αυτού του μέσου: ο ρόλος των ΟΚΠ πρέπει να αναγνωρίζεται και οι διαβουλεύσεις πρέπει να γίνονται σε δημόσια φόρουμ και όχι πίσω από κλειστές πόρτες.

4.7.

Η κρίση της νόσου COVID-19 ανέδειξε και επιδείνωσε τα μακροχρόνια κενά στις κοινωνίες μας και οι πιο ευάλωτοι συχνά έχουν πληγεί περισσότερο. Η επίπτωση των λοιμώξεων της νόσου COVID-19 ήταν υψηλότερη για τους πιο στερημένους ανθρώπους και πολλά τμήματα της κοινωνίας συχνά φέρουν το μεγαλύτερο βάρος των επιπτώσεων των μέτρων για την καταπολέμηση της κρίσης. Ως συνέπεια της κρίσης, τα άτομα με χαμηλή ειδίκευση και/ή οι νέοι βίωσαν δυσανάλογα τη μεγαλύτερη μείωση της απασχόλησης. Επιπλέον, για πολλούς η εκπαίδευση έχει διαταραχθεί σοβαρά. Υπάρχουν αυξανόμενοι κίνδυνοι ανισοτήτων όσον αφορά τις λιγότερο εξειδικευμένες ομάδες πολιτών.

5.   Η εσωτερική αγορά ως πλεονέκτημα του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής

5.1.

Η κρίση της νόσου COVID-19 έγινε αισθητή σε όλα τα κράτη μέλη, αλλά ο αντίκτυπος ήταν διαφορετικός. Μια συντονισμένη προσέγγιση όσον αφορά τον εμβολιασμό επέτρεψε στην Ένωση να επιτύχει πολύ καλά αποτελέσματα. Ο στόχος του εμβολιασμού του 70 % του πληθυσμού της Ένωσης συνεπαγόταν τεράστιο έργο, και η απόκριση της ΕΕ ήταν ιδιαίτερα θετική. Παρά ορισμένα προβλήματα (τα οποία ήταν αναμενόμενα για ένα τέτοιο εγχείρημα), αυτό στέφθηκε με επιτυχία και αποτέλεσε ένα καλό παράδειγμα του «ειρηνευτικού εγχειρήματος» που αντιπροσωπεύει η Ένωση από την ίδρυσή της.

5.2.

Τώρα, περισσότερο από ποτέ, η ενιαία αγορά και η ολοκλήρωσή της πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα, και οι πολιτικές διαφορές θα πρέπει να αποφευχθούν. Η πολιτική ρητορική που διαπιστώνεται σε ορισμένα κράτη μέλη και υπονομεύει την ενιαία αγορά αντικρούεται από τα γεγονότα: μόνο με μια ισχυρή Ένωση και μια συντονισμένη προσέγγιση κατέστη δυνατή η διαπραγμάτευση και η εκπόνηση των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Η επικοινωνία είναι ουσιαστική για την προαγωγή των ευρωπαϊκών αξιών, και η ενιαία αγορά αποτελεί μέρος αυτής της διαδικασίας. Όλοι οι πολίτες της Ευρώπης θα πρέπει να επωφεληθούν από την εσωτερική αγορά, ώστε να μπορούν να είναι υπερήφανοι για την ικανότητα της Ευρώπης να ανταποκριθεί στην κρίση, παρά τις δυσκολίες που δημιουργεί η πρόκληση της συντονισμένης αντίδρασης στην κρίση.

5.3.

Η ΕΟΚΕ κατανοεί ότι τα κράτη μέλη υιοθέτησαν διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά την κατάσταση στον τομέα της υγείας, αλλά υπογραμμίζει επίσης το γεγονός ότι ο συντονισμός και οι ορθές πρακτικές θα πρέπει να προωθηθούν περισσότερο μετά τη διαδικασία εμβολιασμού. Η Ένωση πρέπει να αξιοποιήσει τα πλεονεκτήματά της — ιδίως την ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, εμπορευμάτων και κεφαλαίων. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υποστηρίξει αυτήν την ελευθερία χωρίς να υπονομευθούν τα συστήματα υγείας των κρατών μελών, και αυτό είναι δυνατό μόνο με συντονισμό της ενιαίας αγοράς. Τα κράτη μέλη έχουν αποδείξει πολλές φορές στην ιστορία ότι αυτό είναι εφικτό. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για μια καλή απάντηση.

5.4.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ενιαίας αγοράς και των ευκαιριών της, σε συνδυασμό με μια ισχυρή κοινωνική αγορά που είναι απαραίτητη και «σήμα» της Ένωσης. Πρόκειται για επίτευγμα που πρέπει να προστατευθεί.

6.   Η συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στα σχέδια ανάκαμψης

6.1.

Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι η συμμετοχή των ΟΚΠ είναι ζωτικής σημασίας για την ανάκαμψη, ειδικότερα όταν πρέπει να παραδεχτούμε ότι τα μέτρα ανάκαμψης έκτακτης ανάγκης, τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο, θα μπορούσαν να καταστούν μόνιμα.

6.2.

Οι ΟΚΠ στηρίζουν τις επενδύσεις στην εκπαίδευση, τη διά βίου μάθηση και την Ε&Α, ζωτικής σημασίας για την πραγματοποίηση και τη συμπλήρωση των οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών που προωθεί το μέσο NextGenerationEU, καθώς και επενδύσεις που ενισχύουν τα συστήματα υγείας και τις πολιτικές δημόσιας υγείας των κοινωνιών που έχουν πληγεί σοβαρά από την πανδημία COVID-19. Τώρα, περισσότερο από ποτέ, οι οργανώσεις «επί τόπου» έχουν την ικανότητα και την ευθύνη να υποδεικνύουν και να προτείνουν τρόπους αντιμετώπισης των πραγματικών προκλήσεων, και τα κράτη μέλη πρέπει να έχουν το θάρρος να τις συμπεριλάβουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η ΕΟΚΕ ζητεί να υιοθετηθεί μια τέτοια προσέγγιση, κυρίως λόγω της πείρας και των γνώσεων που έχουν αποκτηθεί από δεκαετίες εξυπηρέτησης διαφόρων σκοπών με πολύ καλά αποτελέσματα.

6.3.

Σε περιόδους κρίσης η φωνή των ΟΚΠ είναι πιο σημαντική από ποτέ, όχι μόνο λόγω της πείρας αυτών των οργανώσεων, αλλά κυρίως επειδή ωφελούνται από άμεση επαφή με την πραγματικότητα, πράγμα καθοριστικής σημασίας για την παρακολούθηση και την εφαρμογή πολιτικών που έχουν πραγματικό αντίκτυπο.

---

(1)  Συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας — Τι αποδίδει και τι όχι; (ΕΕ C 155 της 30.4.2021, σ. 1).

(2)  Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα & κοινοί δείκτες, σχέδιο κατ’ εξουσιοδότηση πράξης: Πίνακας αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα — κοινοί δείκτες και λεπτομερή στοιχεία.

(3)  COM(2021) 500 final, 2.6.2021, Συντονισμός των οικονομικών πολιτικών το 2021: αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19, στήριξη της ανάκαμψης και εκσυγχρονισμός της οικονομίας μας.

(4)  Συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας — Τι αποδίδει και τι όχι; (ΕΕ C 155 της 30.4.2021, σ. 1).