This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52020IR4749
Opinion of the European Committee of the Regions — A new European Research Area (ERA) for research and innovation
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Ένας νέος Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας (ΕΧΕ) για την έρευνα και την καινοτομία»
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Ένας νέος Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας (ΕΧΕ) για την έρευνα και την καινοτομία»
COR 2020/04749
ΕΕ C 106 της 26.3.2021, p. 31–37
(BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)
- Date of document:
- 05/02/2021; ημερομηνία ψήφισης
- Date of vote:
- 05/02/2021
- Author:
- Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών, Επιτροπή «Κοινωνική πολιτική, εκπαίδευση, απασχόληση, έρευνα και πολιτισμός»
- Responsible body:
- Commission for Social Policy, Education, Employment, Research and Culture, COR_SEDEC
- Rapporteur:
- Christophe CLERGEAU
- Form:
- Γνώμη κατά ιδία πρωτοβουλία
- Term of office:
- VII (2020-2025)
- Internal reference:
- SEDEC-VII/010
- Session:
- 142
- Treaty:
- Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
- Legal basis:
-
- 12016E179 - P1
- Link
- Link
- Link
- Select all documents mentioning this document
- Earlier related instruments:
-
- 52020DC0628 COR Opinion
- Instruments cited:
- Link
- EUROVOC descriptor:
- Subject matter:
- Directory code:
|
26.3.2021 |
EL |
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης |
C 106/31 |
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Ένας νέος Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας (ΕΧΕ) για την έρευνα και την καινοτομία»
(2021/C 106/07)
|
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ
Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
|
1. |
υπενθυμίζει τα συμπεράσματα της γνωμοδότησής της με θέμα «“Ορίζων Ευρώπη”: το ένατο πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία», στην οποία:
|
|
2. |
εκφράζει την ικανοποίησή της για την ευκαιρία που παρέχει η παρούσα ανακοίνωση προκειμένου να προταθεί μια συνεκτική στρατηγική για την κινητοποίηση όλων των ενδιαφερόμενων μερών με στόχο την ενίσχυση της προσπάθειας που καταβάλλει η Ευρώπη στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας· διαπιστώνει, ωστόσο, την ύπαρξη ανισορροπίας στην ανακοίνωση η οποία προβάλλει υπερβολικά τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (ΕΧΕ) ως συνέχεια του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» εις βάρος των άλλων στοιχείων που πρέπει να ληφθούν υπόψη· |
|
3. |
υποστηρίζει τις φιλόδοξες πρωτοβουλίες που προβλέπονται στην ανακοίνωση, οι οποίες αποσκοπούν στον εξοπλισμό της Ευρώπης για τη δέουσα αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων που βρίσκονται ενώπιόν της και μπορούν να συμβάλουν τόσο στον μετασχηματισμό του ερευνητικού τοπίου όσο και στην ενίσχυση της Ευρώπης μέσω της ανάπτυξης των γνώσεων. Η έρευνα και η καινοτομία (Ε&Κ) πρέπει να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην υποστήριξη των οικολογικών, ψηφιακών, κοινωνικών και οικονομικών μεταβάσεων που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρώπη. Οι πολιτικές αυτές πρέπει επίσης να βοηθήσουν την Ευρώπη να ξεπεράσει τη δοκιμασία στην οποία την έχει υποβάλει η νόσος COVID-19, όπως καταδεικνύει το εν εξελίξει σχέδιο δράσης «ERAvsCorona»· |
|
4. |
επικροτεί τη νέα έμφαση που δίνει η Επιτροπή στην επίτευξη της ενεργού συμμετοχής των πολιτών στα ζητήματα έρευνας και καινοτομίας· υποστηρίζει την άποψη ότι η συμμετοχή αυτή, με σεβασμό της ακαδημαϊκής ελευθερίας, πρέπει να αφορά όλα τα στάδια καθορισμού, υλοποίησης και παρακολούθησης των εν λόγω πολιτικών και να μην περιορίζεται στο να «διαφωτίζονται» ή να «ενημερώνονται» οι πολίτες που επιθυμούν, αντιθέτως, να λάβουν μέρος ενεργά· θεωρεί ότι η επίτευξη της συμμετοχής οργανώνεται κατά πρώτο λόγο σε τοπικό επίπεδο και ότι οι δήμοι και οι περιφέρειες είναι καθοριστικοί παράγοντες για τη διευκόλυνση και την ανάπτυξή της, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στη διαδικασία προσαρμογής της έρευνας και της καινοτομίας στις αξίες, τις ανάγκες και τις προσδοκίες της κοινωνίας. Έτσι, η από κοινού χάραξη και η κοινή ευθύνη για τη διαδικασία και τα αποτελέσματα της έρευνας και της καινοτομίας από τους τοπικούς και περιφερειακούς παράγοντες αυξάνει τον ενστερνισμό και την αποδοχή της έρευνας και της καινοτομίας από την κοινωνία. Οι δήμοι και οι περιφέρειες προσφέρουν επίσης σημαντικούς πόρους προκειμένου να καταστεί λειτουργικό το πρόγραμμα της ανοικτής επιστήμης υπό την ευρεία έννοια, πράγμα καθοριστικό για την ανάπτυξη ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας υψηλών επιδόσεων· |
|
5. |
χαιρετίζει τη δέσμευση της Επιτροπής για τη διάθεση ποσοστού 3 % του ΑΕγχΠ σε δαπάνες στον τομέα της Ε & Α και τον καθορισμό ενός στόχου όσον αφορά την προσπάθεια του δημόσιου τομέα που αντιστοιχεί στο 1,25 % του ΑΕγχΠ (αντί του 0,81 % που ισχύει επί του παρόντος), αλλά διερωτάται πώς θα μπορέσουν να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι τη στιγμή που το σχέδιο ανάκαμψης δεν προβλέπει να καταβληθεί τεράστια προσπάθεια στον τομέα της Ε&Κ και εγκαταλείπει, παραδείγματος χάρη, το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» που προτάθηκε από την Επιτροπή· |
|
6. |
εκφράζει τη λύπη της επειδή, παρότι οι πολιτικές καινοτομίας, έρευνας, πολιτισμού, εκπαίδευσης και νεολαίας εντάσσονται σε ενιαίο χαρτοφυλάκιο Επιτρόπου, δεν στάθηκε δυνατό να προταθεί μια νέα προσέγγιση για έναν «Ευρωπαϊκό χώρο εκπαίδευσης και έρευνας»· υπενθυμίζει ότι απαιτείται διατομεακή προσέγγιση των ζητημάτων αυτών, ειδικότερα μάλιστα σε στενή συσχέτιση με τις περιφερειακές πολιτικές· ευελπιστεί ότι η ανακοίνωση σχετικά με τη συνολική προσέγγιση όσον αφορά την έρευνα, την καινοτομία, την εκπαίδευση και τη νεολαία, που ανακοινώθηκε από την Επιτροπή στο πρόγραμμα εργασίας της για το 2021, θα οδεύει προς αυτήν την κατεύθυνση· |
|
7. |
τονίζει ότι η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί απλώς αφετηρία ενόψει, αφενός, της ανάληψης νέων συγκεκριμένων δράσεων και, αφετέρου, της έγκρισης ενός «Συμφώνου για την έρευνα και την καινοτομία»· ζητεί να συμμετάσχει στην προετοιμασία αυτών των νέων σταδίων και ευελπιστεί ότι το σύμφωνο αυτό θα αποτελέσει ευκαιρία για την προάσπιση των ακαδημαϊκών και πανεπιστημιακών ελευθεριών, της ελευθερίας της έκφρασης των εκπαιδευτικών, των ερευνητών, των σπουδαστών και των διανοούμενων, καθώς και της ελεύθερης κυκλοφορίας τους τόσο εντός της ΕΕ όσο και μεταξύ της ΕΕ και όλων των χωρών εταίρων· πιστεύει, εν προκειμένω, ότι η πολιτική διεθνούς συνεργασίας στο πλαίσιο του ΕΧΕ θα πρέπει να τηρεί αυτές τις ίδιες αρχές και ανησυχεί για την ταχεία υποβάθμιση των ακαδημαϊκών ελευθεριών σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο· |
|
8. |
επισημαίνει ότι η κατάλληλη παρακολούθηση της καινοτομίας και της έρευνας είναι ουσιαστικής σημασίας για την αποτελεσματική εφαρμογή των πολιτικών. Υπενθυμίζει, σε αυτό το πλαίσιο, τη γνωμοδότηση με θέμα «Ο περιφερειακός πίνακας αποτελεσμάτων για την καινοτομία και ο αντίκτυπός του στις περιφερειακές πολιτικές τοπικής εμβέλειας», στην οποία επισημαίνεται ότι ο περιφερειακός πίνακας αποτελεσμάτων για την καινοτομία (RIS) αποτελεί καθοριστικής σημασίας μέσο για τη σύγκριση των επιδόσεων όσον αφορά την απόδοση των περιφερειακών πολιτικών καινοτομίας, καθώς και ότι θα πρέπει να ενισχυθεί η επιρροή του στη λήψη αποφάσεων σε περιφερειακό επίπεδο σε περιφερειακό επίπεδο για τη βελτίωση των περιφερειακών οικοσυστημάτων καινοτομίας και της έξυπνης εξειδίκευσης· |
|
9. |
επικροτεί την πρόοδο που επιφέρει η παρούσα ανακοίνωση, στην οποία προτείνεται ένα πιο στρατηγικό όραμα για τη σύμπραξη μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών, με τη συμμετοχή των περιφερειακών αρχών που είναι συχνά αρμόδιες για την προώθηση αυτών των πολιτικών, μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση των ζητημάτων που συνδέονται με την έρευνα και την καινοτομία, καθώς και μια καλύτερη συνεκτίμηση των στόχων προς επίτευξη από τις πολιτικές αυτές και των επιπτώσέων τους στις κοινωνίες μας· επικροτεί επίσης το γεγονός ότι στην παρούσα ανακοίνωση διερευνάται η δυνατότητα μιας πιο ανοικτής πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, προτείνεται —μέσω των «κόμβων του ΕΧΕ»— μια έννοια που βελτιώνει περαιτέρω την αναγνώριση του ρόλου των περιφερειακών οικοσυστημάτων και κόμβων καινοτομίας, ενισχύονται οι παράμετροι συντονισμού με τις πτυχές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, της ψηφιακής εκπαίδευσης και των ψηφιακών δεξιοτήτων και επιδιώκεται ένας Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας χωρίς αποκλεισμούς με διευκόλυνση της πρόσβασης στην επιστήμη αριστείας και της διάδοσης των αποτελεσμάτων· |
|
10. |
εξαίρει τη σημασία της ανάπτυξης της συνεργατικής οικονομίας και της κυκλοφορίας της γνώσης. Οι έννοιες και οι πρακτικές διάδοσης των αποτελεσμάτων —ιδεών, σκέψεων, μεθοδολογιών, πρωτοτύπων, εφευρέσεων και άλλων παρόμοιων προϊόντων γνώσης— των προγραμμάτων και των έργων έρευνας και καινοτομίας θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν με στόχο να ανακαλυφθούν εκ νέου, να καταστούν προσβάσιμα και να χρησιμοποιούνται ενεργά σε ολόκληρη την Ευρώπη· |
|
11. |
υποστηρίζει την πρόταση όσον αφορά την κατάρτιση σχεδίων ισότητας των φύλων χωρίς αποκλεισμούς, προκειμένου να προαχθεί, στον τομέα της Ε&Κ, η ισότητα των φύλων που διακηρύσσει η ΕΕ και ζητεί να κληθούν οι δήμοι και οι περιφέρειες να συμμετάσχουν στην κατάρτιση των εν λόγω σχεδίων. Υπενθυμίζει επ’ αυτού ότι στις δράσεις του νέου ΕΧΕ περιλαμβάνεται η Δράση 12 σχετικά με την ισότητα των φύλων, η οποία αποσκοπεί στην ενίσχυση του δυναμικού Ε&Κ της Ευρώπης, και τονίζει την ανάγκη να γεφυρωθεί το χάσμα των φύλων στο πλαίσιο της ψηφιακής μετάβασης και καινοτομίας, με ενθάρρυνση της μεγαλύτερης συμμετοχής των γυναικών σε σπουδές και θέσεις εργασίας στα πεδία της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής, των τεχνών, των μαθηματικών (STEAM) και των Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών (ΤΠΕ)· |
|
12. |
χαιρετίζει ιδιαίτερα το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών αναφέρεται ρητά ως σημαντικός παράγοντας του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, ιδίως μέσω της «Πλατφόρμας Ανταλλαγής Γνώσεων» και της πρωτοβουλίας «Η επιστήμη συναντά τις περιφέρειες»· |
|
13. |
καταγγέλλει, ωστόσο, τη συνεχιζόμενη επικέντρωση της προσέγγισης διακυβέρνησης στη σχέση μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών, πράγμα το οποίο καθιστά συνήθως τους δήμους και τις περιφέρειες στόχους και όχι συντελεστές της δημόσιας δράσης, και παραπέμπει στα κράτη μέλη την απόφαση αντιμετώπισης των τοπικών και των περιφερειακών προκλήσεων· ζητεί λοιπόν και πάλι την πλήρη αναγνώριση των δήμων και των περιφερειών ως εταίρων που θα πρέπει να κινητοποιούνται για τη χάραξη, την υλοποίηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των ευρωπαϊκών πολιτικών έρευνας και καινοτομίας, σύμφωνα με την αρχή της «ενεργού επικουρικότητας» (1)· |
Μια νέα προσέγγιση για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας
|
14. |
τονίζει τη σημασία των θέσεων που διαμορφώθηκαν από την Επιτροπή Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ERAC)) (2) (17.12.2019) και από το Δίκτυο Έρευνας και Καινοτομίας των Ευρωπαϊκών Περιφερειών (ERRIN) (3) και προκρίνει μια νέα προσέγγιση για τον ΕΧΕ, με μετατόπιση:
|
|
15. |
συνιστά να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη σχέση μεταξύ έρευνας και επιχειρήσεων, με παράλληλη αναγνώριση του καθοριστικού ρόλου των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην ανάπτυξη περιβαλλόντων επιχειρηματικότητας και τη διευκόλυνση των συνδέσεων για τη μεταβίβαση γνώσης: χορηγία για τη βασική έρευνα εκ μέρους των επιχειρήσεων με τήρηση των απαιτήσεων διαφάνειας, προαγωγή της επιχειρηματικότητας στον τομέα των επιστημών, ιδιωτικές επενδύσεις, στήριξη των επιχειρήσεων για την ανάπτυξη της καινοτομίας τους· |
|
16. |
ζητεί, στο πλαίσιο της δημιουργίας της «Πλατφόρμας ταλέντων ΕΧΕ», να καταστεί σαφέστερος ο τρόπος με τον οποίο η Επιτροπή προτίθεται: α) να διασφαλίσει τη συνέχεια με την πρωτοβουλία EURAXESS και τη στρατηγική ανθρωπίνων πόρων για ερευνητές (HSR4R), που έχουν αναπτυχθεί μέχρι στιγμής για να διευκολυνθεί η κινητικότητα των ερευνητών και η επαγγελματική τους εξέλιξη, προκειμένου να συμβάλουν στη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς γνώσης, έρευνας και καινοτομίας και β) να ενισχύσει την αναγνώριση του ερευνητικού προσωπικού αυτών των πρωτοβουλιών και να προωθήσει μηχανισμούς στήριξης στις περιφέρειες που επιχειρούν να προσελκύσουν και να συγκρατήσουν ταλέντα, να υλοποιήσουν τη στρατηγική HSR4R και να στηρίξουν τις ανάγκες των ερευνητικών οργανισμών και του προσωπικού· |
|
17. |
τονίζει την ανάγκη εργασίας σε ένα πλαίσιο καλής τοπικής/περιφερειακής διάρθρωσης και παροχής εργαλείων που να επιτρέπουν στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές να διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο, όπως ο μηχανισμός υποστήριξης πολιτικής (Policy Support Facility), οι συνέργειες μεταξύ της περιφερειακής πολιτικής και του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» και η «Σφραγίδα Αριστείας». Είναι ουσιαστικό να δοθεί πρόσβαση στις πληροφορίες και στα δεδομένα για να ενισχυθούν οι συνέργειες και οι συμπληρωματικότητες μεταξύ ευρωπαϊκών ταμείων έτσι ώστε να μπορούν οι διάφορες δημόσιες αρχές να εργάζονται πιο συντονισμένα. |
|
18. |
επιθυμεί να αποσαφηνιστεί η έννοια της αριστείας με την πραγματοποίηση σαφούς διάκρισης μεταξύ επιστημονικής αριστείας, αριστείας της επίδρασης που συνδέεται στενά με τη διασύνδεση της επιστήμης και των οικοσυστημάτων καινοτομίας —ιδίως των τοπικών και των περιφερειακών— και αριστείας των ίδιων των οικοσυστημάτων σε συνάρτηση όχι μόνο με τα εξειδικευμένα πεδία επιστημονικής αριστείας τους, αλλά και με τη στρατηγική και τη συντονιστική τους ικανότητα (4)· |
|
19. |
προτείνει —επιβεβαιώνοντας στο έπακρο τη σημασία των δράσεων στήριξης προς την επιστημονική αριστεία, ιδίως στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη»— να αναγνωριστεί πλήρως ως συμπληρωματικός στόχος του ΕΧΕ η διαθεσιμότητα σε όλους τους δήμους και τις περιφέρειες της ΕΕ επιστήμης υψηλής ποιότητας δυνάμενης να κινητοποιηθεί για την τόνωση της καινοτομίας και την αρωγή της κοινωνίας και των επιχειρήσεων να ανταποκριθούν στις προκλήσεις των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης και να αντιμετωπίσουν τις υφιστάμενες κρίσεις· |
|
20. |
χαιρετίζει την εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διευκόλυνση των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων προς την κατεύθυνση των προτεραιοτήτων της ΕΕ, και ιδιαίτερα τον πράσινο και τον ψηφιακό μετασχηματισμό που έχουν καταστεί απολύτως αναγκαίοι μετά την κρίση της νόσου COVID-19· |
|
21. |
ζητεί να αξιοποιήσει ο ΕΧΕ τόσο τους δεσμούς που χρειάζεται να αναπτυχθούν μεταξύ των στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης όσο και τις δικές του προτεραιότητες και τη συνολική εφαρμογή τους· ζητεί επίσης να συμβάλει ο ΕΧΕ στη βελτίωση της ισορροπίας μεταξύ, αφενός, της απαραίτητης αριστείας και, αφετέρου, της ανάγκης για επείγουσα κάλυψη της διαφοράς επιδόσεων στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας μεταξύ κρατών, περιφερειών και πόλεων εντός της ΕΕ· |
ΕΧΕ, έξυπνη εξειδίκευση και περιφερειακή πολιτική
|
22. |
θεωρεί ότι ένας νέος ΕΧΕ θα πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία για την πλήρη αναγνώριση του ρόλου της έξυπνης εξειδίκευσης και της συλλογικής και επιχειρηματικής της διαδικασίας ως ενός από τους ακρογωνιαίους λίθους των σημερινών και των μελλοντικών ευρωπαϊκών επιδόσεων στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας· τονίζει ότι οι έξυπνες εξειδικεύσεις συνενώνουν τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, τα ερευνητικά ιδρύματα, τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνία των πολιτών και βοηθούν τις περιφέρειες να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, να τονώσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας· τονίζει επίσης τον καίριο ρόλο των περιφερειών στην ευρωπαϊκή στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης και την ανάγκη διατήρησης της επιστημονικής προσέγγισης των περιφερειακών στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης, συμπεριλαμβανομένων, εφόσον υφίστανται, και των εθνικών στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης· συνιστά, εν προκειμένω, τη διασταυρούμενη και δυναμική χαρτογράφηση της κατανεμημένης επιστημονικής αριστείας και της έξυπνης εξειδίκευσης στο πλαίσιο εταιρικής σχέσης μεταξύ των περιφερειών, των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης· προτείνει να ληφθεί επίσης υπόψη η αναγκαία εξέλιξη των στρατηγικών S3 προς τις στρατηγικές έξυπνης βιώσιμης εξειδίκευσης (S4) και προς τη βέλτιστη πρακτική της τετραπλής έλικας, που δίνει τη δυνατότητα να καταστεί η κοινωνία συντελεστής της στρατηγικής· |
|
23. |
τονίζει τη σημασία που έχει, βάσει αυτής της χαρτογράφησης, η συμβολή στη δικτύωση της περιφερειακής έξυπνης εξειδίκευσης που στηρίζεται στην επιστημονική αριστεία, καθώς και η διευκόλυνση της διαπεριφερειακής συνεργασίας, μέσω τόσο του Interreg —και ιδίως της συνιστώσας του για τις διαπεριφερειακές επενδύσεις στην καινοτομία— όσο και του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», χάρη σε συγκεκριμένα συλλογικά έργα που υλοποιούνται στο πλαίσιο ολόκληρου του προγράμματος, ιδίως του πυλώνα 2, και ειδικότερα των ενοτήτων του «αποστολές» και «ευρωπαϊκή σύμπραξη καινοτομίας», καθώς και στο οριζόντιο μέρος «Ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας»· υπογραμμίζει ότι είναι σημαντικό να κληθούν οι δήμοι και οι περιφέρειες να συμμετάσχουν στη διαχείριση των «αποστολών» και των «συμπράξεων»· |
|
24. |
υποστηρίζει τη βούληση της Επιτροπής να καθοδηγήσει την ανάπτυξη κοινών χαρτών πορείας για την τεχνολογία σε συνεργασία με τη βιομηχανία, προκειμένου να περιληφθούν προγράμματα επενδύσεων σε Ε&Κ, εκφράζει όμως την απορία της για το γεγονός ότι οι εν λόγω χάρτες πορείας συνδέονται μόνο με τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία, βάσει ευρωπαϊκών συμπράξεων που προγραμματίζονται στο πλαίσιο του «Ορίζων 2020»· υπενθυμίζει ότι στο εγχείρημα αυτό πρέπει να ληφθούν υπόψη οι έξυπνες εξειδικεύσεις των περιφερειών και ο ρόλος των περιφερειακών οικοσυστημάτων και των κόμβων καινοτομίας, βάσει των οποίων διαρθρώνονται και οι βιομηχανικές αλυσίδες αξίας· |
|
25. |
επαναβεβαιώνει το έργο που επιτελούν οι δήμοι και οι περιφέρειες για την ανάπτυξη και τη δικτύωση των υποδομών έρευνας και τεχνολογίας και του Ευρωπαϊκού Στρατηγικού φόρουμ Ερευνητικών Υποδομών (ESFRI) και υπενθυμίζει τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζουν στην υλοποίηση, τη λειτουργία και την αξιοποίηση των υποδομών αυτών (5)· επαναλαμβάνει, επιπλέον, ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές αποτελούν ζωτικούς συντελεστές της δημιουργίας αποτελεσματικών περιφερειακών οικοσυστημάτων και κόμβων καινοτομίας (6)· |
|
26. |
προτείνει να σημειωθεί πρόοδος προς συμβάσεις σύμπραξης μεταξύ περιφερειών, κρατών μελών και Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να κινητοποιηθούν όλοι οι ενδιαφερόμενοι, με βάση τόσο κοινούς στόχους σε θέματα έρευνας, καινοτομίας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ψηφιακής εκπαίδευσης και δεξιοτήτων όσο και συνοδευτικά προγράμματα στους τομείς έξυπνης εξειδίκευσης που να κινητοποιούν το σύνολο των πολιτικών της ΕΕ και να μην περιορίζονται στους κανόνες κινητοποίησης του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (EΤΠΑ). Το εγχείρημα αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπη δράση· |
|
27. |
υπενθυμίζει ότι η κινητοποίηση του EΤΠΑ υπέρ της έρευνας και της καινοτομίας έχει αυξηθεί σημαντικά ανά τις περιόδους προγραμματισμού, ώσπου υπερέβη τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2014-2020, καθώς επίσης και ότι, κατά την ίδια περίοδο, η οικονομική κινητοποίηση των δήμων και των περιφερειών βάσει των δικών τους προϋπολογισμών έφθασε σε επίπεδα που αντιπροσωπεύουν συνολικά σχεδόν τον διπλάσιο όγκο από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα. Τα στοιχεία αυτά αναδεικνύουν τα ζητήματα συντονισμού μεταξύ ευρωπαϊκών, εθνικών, περιφερειακών και τοπικών πολιτικών, καθώς και τα ζητήματα των συνεργειών μεταξύ μέσων παρέμβασης· |
|
28. |
ανησυχεί για την περιορισμένη πρόοδο που έχει επιτευχθεί στον τομέα των συνεργειών, ιδίως λόγω της βραδείας εξέλιξης των καθεστώτων πλαισίωσης των κρατικών ενισχύσεων, υπενθυμίζει την επιθυμία της «το σύνολο των αντληθέντων κεφαλαίων για τη συγχρηματοδότηση δράσης ή προγράμματος δράσης με βάση το πρόγραμμα “Ορίζων Ευρώπη” να υπόκειται στους κανόνες δικαίου που ισχύουν για το εν λόγω πρόγραμμα, μεταξύ άλλων στους κανόνες σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις» (7) και επαναβεβαιώνει ότι αντιλαμβάνεται τις συνέργειες ως ελευθέρως αποφασιζόμενες συνεργασίες γύρω από 5 «Σ»: συνοχή, συμπληρωματικότητα, συμβατότητα, συνυλοποίηση και συναναγνώριση των συλλογικών οργάνων των τοπικών φορέων (8)· τονίζει και πάλι την ανάγκη αποτελεσματικής συνυλοποίησης και πλήρους ελέγχου της δυνητικής μεταφοράς χρηματοδοτικών κονδυλίων εκ μέρους της διαχειριστικής αρχής· |
|
29. |
εκτιμά ότι, βάσει αυτών των στοιχείων, η πλήρης συμμετοχή των δήμων και των περιφερειών στο φόρουμ του ΕΧΕ για τη μετάβαση καθίσταται απολύτως αναγκαία, υπό το πρίσμα τόσο των προκλήσεων που χρειάζεται να αντιμετωπιστούν όσον αφορά τη συνεργασία και τον συντονισμό όσο και του ρόλου των τοπικών φορέων στην υλοποίηση του θεματολογίου μετασχηματισμού που σχετίζεται με τις διάφορες κρίσεις και μεταβάσεις· |
Συμβολή των περιφερειακών οικοσυστημάτων και κόμβων καινοτομίας στη δυναμική του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας
|
30. |
συνιστά την αξιολόγηση και την ανάπτυξη τοπικών ή περιφερειακών ορθών πρακτικών κατά τον καθορισμό των κριτηρίων εκπλήρωσης του αναγκαίου πρόσφορου όρου για τις στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης, όπως ορίζεται στον κανονισμό περί κοινών διατάξεων για τα διαρθρωτικά ταμεία. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι, κατά τη διαδικασία κατάρτισης των περιφερειακών προγραμμάτων του ΕΤΠΑ, θα πρέπει να προβλέπεται η «ορθή διακυβέρνηση της εθνικής, περιφερειακής ή τοπικής στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης», στο πλαίσιο της οποίας κάθε περιφερειακή ή τοπική αρχή πρέπει να αποδεικνύει την πρόοδο που σημειώνεται ως προς την υλοποίηση των δικών της στρατηγικών S3, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, και των μέτρων για τη διεθνή συνεργασία. Εκτιμάται ότι αποτελεί εξαιρετική ευκαιρία για την ανάπτυξη και τη διάδοση ορθών πρακτικών, παραδείγματος χάρη μέσω πλατφορμών όπως «Η επιστήμη συναντά τις περιφέρειες» ή η «Πλατφόρμα Ανταλλαγής Γνώσεων» (ΠΑΓ)· |
|
31. |
υποστηρίζει σθεναρά την ιδέα του «κόμβου ΕΧΕ» ως ευκαιρία θεσμικής αναγνώρισης και συγκεκριμενοποίησης της έννοιας του περιφερειακού οικοσυστήματος και κόμβου καινοτομίας, την οποία προωθεί επί σειρά ετών, καθώς και πλήρους αναγνώρισης μιας τοποκεντρικής προσέγγισης («place-based approach») της επιστήμης και της καινοτομίας· ζητεί την ταχεία εφαρμογή της παρούσας πρότασης και προτείνει να χρησιμοποιηθεί η «Πλατφόρμα Ανταλλαγής Γνώσεων» (Knowledge Exchange Platform/KEP) για την αποσαφήνιση των προδιαγραφών και τη διευκόλυνση της ανάπτυξης πιλοτικών σχεδίων. Επιπλέον, χαιρετίζει την πρόθεση της Επιτροπής να αναγάγει την πρωτοβουλία αυτή, σε συνεργασία με την ΕτΠ, σε στρατηγικό επίπεδο, προωθώντας συνέργειες μεταξύ των μέσων της Ε&Κ, της εκπαίδευσης, της αναβάθμισης των δεξιοτήτων, της επανειδίκευσης και της κατάρτισης και κινητοποιώντας πόρους που προορίζονται για τη συνοχή· απευθύνει έκκληση να μην περιοριστεί αυτή η πρωτοβουλία αποκλειστικά στον στόχο της διευκόλυνσης της πρόσβασης στην αριστεία· |
|
32. |
εφιστά την προσοχή σε διάφορες παγίδες προς αποφυγή: ο απαιτούμενος προβληματισμός πρέπει να πραγματοποιηθεί με συνεκτίμηση της εμπειρίας των ψηφιακών κόμβων ή του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ), αλλά οι «κόμβοι ΕΧΕ» δεν πρέπει να περιοριστούν σε αυτές τις αναφορές ή στην απλή οργάνωση ενός «χώρου διασυνδεδεμένων γνώσεων» επικεντρωμένου στην ανταλλαγή ορθών πρακτικών και στην κυκλοφορία των γνώσεων, εξάλλου η Ευρώπη δεν χρειάζεται έναν «κόμβο των κόμβων»· οι «κόμβοι ΕΧΕ» δεν πρέπει ούτε να αποτελέσουν απλώς ένα εργαλείο εστιασμένο αποκλειστικά στην άμβλυνση του χάσματος καινοτομίας ούτε και να ξαναχρησιμοποιηθούν μόνο για την προβολή πανεπιστημιακών χώρων παγκόσμιας ακτινοβολίας που υποστηρίζονται ήδη ευρέως από τα κράτη μέλη και το πρόγραμμα-πλαίσιο· |
|
33. |
προτείνει, αντίθετα, να αναγνωριστούν στο πλαίσιο των «κόμβων ΕΧΕ» τα συλλογικά όργανα των ενδιαφερομένων φορέων, τα περιφερειακά (ή διαπεριφερειακά) οικοσυστήματα και οι κόμβοι καινοτομίας που θα πληρούν τα ακόλουθα σωρευτικά κριτήρια:
|
|
34. |
θεωρεί ότι αυτοί οι «κόμβοι ΕΧΕ» θα πρέπει να υποστηριχθούν απευθείας από την ΕΕ, μεταξύ άλλων και οικονομικά, μέσω εταιρικής σχέσης βασισμένης σε τρεις πυλώνες:
|
|
35. |
ελπίζει να αναγνωριστούν ως «κόμβοι ΕΧΕ» τουλάχιστον 50 έως 100 σημεία στην Ευρώπη και να είναι το εν λόγω δίκτυο ευρέως ανοικτό στα αναδυόμενα οικοσυστήματα της ΕΕ-13 και των πλέον μειονεκτουσών περιφερειών· |
|
36. |
υπογραμμίζει τον καθοριστικό ρόλο των δήμων και των περιφερειών ως εμπνευστών και ενορχηστρωτών εκτεταμένων έργων συνεργασίας σχετικά με κοινωνικές καινοτομίες που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων. Οι «κόμβοι ΕΧΕ» θα πρέπει να λειτουργούν ως μέσα για την ανάπτυξη των ικανοτήτων και των πρακτικών που είναι αναγκαίες για την επιτάχυνση αυτής της προόδου· |
|
37. |
τονίζει ότι το δίκτυο «κόμβων ΕΧΕ» θα μπορούσε να αποτελέσει εξαιρετικό πλαίσιο για την ανάδειξη συλλογικών έργων έρευνας και καινοτομίας που συνενώνουν διάφορα περιφερειακά οικοσυστήματα και κόμβους καινοτομίας σε μια προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή. Αυτές οι κοινοπραξίες θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν επωφελώς το νομικό εργαλείο των συγχρηματοδοτούμενων δράσεων «Cofund actions» στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης στον πυλώνα 2 και είναι τέλεια προσαρμοσμένο για την ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ του προγράμματος-πλαισίου, της περιφερειακής πολιτικής και των προϋπολογισμών των δήμων και των περιφερειών· |
Κρίση COVID-19, χάσμα καινοτομίας, διάδοση της αριστείας: η συνοχή στον πυρήνα του ΕΧΕ
|
38. |
προειδοποιεί για τις συνέπειες της τρέχουσας κρίσης στις πλέον ευάλωτες και πληγείσες περιοχές και υπενθυμίζει ότι η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 προκάλεσε καθίζηση των επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία σε ορισμένες περιφέρειες, ιδίως στις χώρες του Νότου. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ εμμένει στο γεγονός ότι το σχέδιο ανάκαμψης «Next Generation EU» και το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο πρέπει να στηρίξουν πολύ περισσότερο την τριτοβάθμια και την ψηφιακή εκπαίδευση, τη διά βίου μάθηση με αναβάθμιση δεξιοτήτων και επανειδίκευση, την έρευνα και την καινοτομία για την υποστήριξη των στόχων του ΕΧΕ και ότι, σε αυτό το πλαίσιο, το πρόγραμμα «React EU» και το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης χρειάζεται να κινητοποιηθούν επίσης σύμφωνα με τα επιχειρησιακά προγράμματα που έχουν εγκριθεί από τις περιφέρειες και τις στρατηγικές έξυπνης ειδίκευσής τους· Αυτό είναι απαραίτητο διότι οι περιφέρειες χρειάζονται πιο εντατική στήριξη για την ανάκαμψη προτού μπορέσουν να επιδείξουν ανθεκτικότητα· |
|
39. |
ζητεί από την Επιτροπή να εξηγήσει πώς θα μπορέσουν, υπό τις παρούσες συνθήκες και χωρίς ενισχυμένη στήριξη, τα κράτη μέλη των οποίων το επίπεδο επένδυσης στην Ε&Κ είναι κατώτερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να επιτύχουν τον στόχο αύξησης κατά 50 % των εν λόγω επενδύσεων εντός των πέντε προσεχών ετών, έναν στόχο τον οποίο, κατά τα άλλα, η ΕτΠ υποστηρίζει· |
|
40. |
διαπιστώνει ότι ο ΕΧΕ είναι κατακερματισμένος: τα κονδύλια της ΕΕ δεν επαρκούν για τη χρηματοδότηση της συνεργασίας μεταξύ των περιφερειακών οικοσυστημάτων καινοτομίας και τα αποτελέσματα της έρευνας σπανίως κοινοποιούνται στο ευρύ κοινό και στις υπόλοιπες περιφέρειες, ακόμη και εντός του ίδιου κράτους μέλους· εκφράζει, ταυτόχρονα, τη λύπη της για το γεγονός ότι τα υπερεθνικά προγράμματα Ε&Κ ωφελούν κατά κανόνα ελάχιστα και σχετικά «κλειστά» δίκτυα προηγμένων πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων, μεγάλων βιομηχανιών και περιφερειών που περιβάλλουν πρωτεύουσες, τα οποία έχουν, σε πολλές περιπτώσεις, ήδη συμμετάσχει σε προηγούμενες εκδόσεις του προγράμματος-πλαισίου ή διαθέτουν ισχυρή παρουσία στις Βρυξέλλες· |
|
41. |
συμφωνεί με τη διαπίστωση ότι η πρόοδος που σημειώθηκε για την υλοποίηση του ΕΧΕ έχει επιβραδυνθεί και ότι εξακολουθούν ακόμη να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ χωρών και περιφερειών, όπως επισημαίνεται στην έκθεση προόδου του ΕΧΕ για το 2018. Η σύγκλιση των ευρωπαϊκών, εθνικών και περιφερειακών συστημάτων έρευνας και καινοτομίας είναι ανεπαρκής, πράγμα το οποίο έχει ως αποτέλεσμα μια επιζήμια συγκέντρωση των πόλων αριστείας στον τομέα της Ε&Κ σε ολόκληρη την Ευρώπη, αφήνοντας ολόκληρες περιφέρειες στο περιθώριο. Επιπλέον, αυτό οδηγεί σε ανισορροπία στο περιβάλλον της κινητικότητας και της κυκλοφορίας των γνώσεων, σε αντίθεση προς τους πολιτικούς στόχους του ΕΧΕ· |
|
42. |
θεωρεί ότι οι εν λόγω διαπιστώσεις χαίρουν ευρείας αποδοχής και επαναλαμβάνονται τακτικά, χωρίς ωστόσο να αντλείται το παραμικρό πολιτικό δίδαγμα από αυτές, και ότι οι τρέχουσες δημοσιονομικές επιλογές, εάν διατηρηθούν, δεν θα καταστήσουν δυνατή την κάλυψη αυτών των ελλείψεων, αλλά θα μετατρέψουν τη συζήτηση σχετικά με τη γεφύρωση του χάσματος καινοτομίας σε ευσεβή πόθο και τους μηχανισμούς για τη διάδοση της αριστείας και τη διεύρυνση της συμμετοχής σε εργαλεία ανεπαρκή και ανίκανα να επιτύχουν τους επιδιωκόμενους στόχους πολιτικής. |
Βρυξέλλες, 5 Φεβρουαρίου 2021.
Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών
Απόστολος ΤΖΙΤΖΙΚΩΣΤΑΣ
(1) COM(2018) 703.
(2) Γνωμοδότηση της ERAC με τίτλο «Opinion on the future of the ERA» (Γνωμοδότηση σχετικά με το μέλλον του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας — ΕΧΕ) (https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-1201-2020-INIT/en/pdf, στα αγγλικά).
(3) Συστάσεις του ERRIN σχετικά με το μέλλον του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (https://errin.eu/system/files/2020-06/200608%20ERRIN_recommendations_for_the_future_of_the_European_Research_Area_approved.pdf).
(4) Έτσι λοιπόν, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση Πανεπιστημίων, «Excellence is not limited to highly cited publications but needs to be based on the many and diverse contributions of the research community, notably including Open Science practices, citizen engagement, and impact on society» («Η αριστεία δεν περιορίζεται στις περισσότερο αναφερόμενες δημοσιεύσεις, αλλά πρέπει επίσης να βασίζεται στις πολυάριθμες και ποικιλόμορφες συνεισφορές της ερευνητικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων των πρακτικών ανοικτής επιστήμης, της συμμετοχής των πολιτών και της επίδρασης στην κοινωνία»).
(5) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Υποδομές έρευνας: Το μέλλον του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ) από περιφερειακή και διασυνοριακή σκοπιά» (ΕΕ C 39 της 5.2.2020, σ. 68).
(6) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Ένα ανανεωμένο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την έρευνα και την καινοτομία — Η ευκαιρία της Ευρώπης να διαμορφώσει το μέλλον της» (ΕΕ C 168 της 16.5.2019, σ. 4).
(7) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «“Ορίζων Ευρώπη”: το ένατο πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία» (ΕΕ C 461 της 21.12.2018, σ. 79).
(8) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Η τοπική και περιφερειακή διάσταση του προγράμματος “Ορίζοντας 2020” και το νέο πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία» (ΕΕ C 342 της 12.10.2017, σ. 1).
(9) Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Περιφερειακός πίνακας αποτελεσμάτων για την καινοτομία και ο αντίκτυπός του στις περιφερειακές πολιτικές τοπικής εμβέλειας» (ΕΕ C 440 της 18.12.2020, σ. 87).
