Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Προκλήσεις για τις δημόσιες μεταφορές στις πόλεις και τις μητροπολιτικές περιοχές»

(2021/C 37/09)

Εισηγητής: ο κ. Adam STRUZIK (PL/EPP) Περιφερειάρχης Μαζοβίας

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

1.

επισημαίνει την ανάγκη μείωσης του εξωτερικού κόστους των μεταφορών με σκοπό την εξάλειψη των ανθρακούχων εκπομπών από τις μεταφορές. Οι μεταφορές ευθύνονται για περίπου το ένα τέταρτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ. Ταυτόχρονα, ορισμένοι τρόποι μεταφοράς έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής και στην ανθρώπινη υγεία, με αποτέλεσμα την ατμοσφαιρική ρύπανση, την κυκλοφοριακή συμφόρηση, τον θόρυβο, τα ατυχήματα και τη δυσμενή χρήση του χώρου·

2.

τονίζει την ανάγκη μετάβασης σε βιώσιμους τρόπους μεταφοράς προκειμένου να διασφαλιστεί υψηλή ποιότητα ζωής στις πόλεις και να καταστούν πιο προσβάσιμες, καθαρές και ανταγωνιστικές·

3.

επισημαίνει ότι ο κατακερματισμός των αστικών λειτουργιών με τη μορφή της προαστικοποίησης και της άτακτης αστικής εξάπλωσης αποτελεί μείζονα απειλή για τη βιώσιμη ανάπτυξη των πόλεων και των περιφερειών. Οι τάσεις αυτές δεν οδηγούν μόνο στην υποβάθμιση του χώρου και στη μείωση των αγροτικών, πράσινων και υπαίθριων εκτάσεων, αλλά και σε αύξηση του εξωτερικού κόστους της εγκατάστασης και των συναφών ροών κυκλοφορίας, που βαρύνουν κυρίως τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές·

Οι προκλήσεις για την αστική κινητικότητα που πρέπει να ληφθούν υπόψη στη Στρατηγική για τη βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα (1)

4.

επισημαίνει ότι η αυξανόμενη πυκνότητα της κυκλοφορίας αυτοκινήτων στις πόλεις και τις μητροπολιτικές περιοχές οδηγεί σε αύξηση του εξωτερικού κόστους με τη μορφή της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της απώλειας χρόνου, κάτι που συνακόλουθα επηρεάζει αρνητικά την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Κατά συνέπεια, οι δημόσιες τοπικές συγκοινωνίες θα πρέπει να καταστούν ένας από τους κύριους παρόχους αστικής κινητικότητας. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να υποστηριχθούν διάφορες μορφές ενεργητικής κινητικότητας, όπως η ποδηλασία και το περπάτημα, έτσι ώστε να αυξηθεί η βιωσιμότητα της αστικής κινητικότητας·

5.

εφιστά την προσοχή στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μητροπολιτικές περιοχές με την ευρύτερη έννοια και επισημαίνει ότι ο χαρακτήρας των μητροπολιτικών περιοχών αναγκάζει τους κατοίκους σε μαζικών καθημερινών μετακινήσεων των εργαζομένων προς τους αστικούς πυρήνες. Αυτό καθιστά την πρόσβαση σε φιλικές προς το περιβάλλον και οικονομικά αποδοτικές δημόσιες μεταφορές μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις των μητροπολιτικών περιοχών (2)·

6.

επισημαίνει ότι το σύστημα μεταφορών θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ολοκληρωμένο σύστημα. Η αυξανόμενη σημασία της κινητικότητας ως υπηρεσίας και η ανάγκη για καινοτόμες μορφές διαχείρισης και οργάνωσης των μεταφορών θα πρέπει να ωθήσουν τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές να συνδυάσουν δημόσιες και ατομικές μεταφορές (ιδίως όσον αφορά πεζούς και ποδήλατα και νέες μορφές μεταφορών με μικρά ηλεκτρικά οχήματα) στον χωροταξικό σχεδιασμό και στα σχέδια μεταφορών τους·

7.

σημειώνει ότι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η επιδίωξη της ΕΕ να έχει επιτύχει κλιματική ουδετερότητα έως το έτος 2050 αποτελούν φιλόδοξους μεν, αλλά και απολύτως απαραίτητους στόχους για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές. Προκειμένου οι πόλεις και οι μητροπολιτικές περιοχές να επιτύχουν αυτούς τους στόχους, οι πολιτικές αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται με βάση τις εννοιολογικές και οργανωτικές προσπάθειες και την ευαισθητοποίηση, και πρέπει να διατίθενται οι απαραίτητοι χρηματοδοτικοί πόροι για την επίτευξη των στόχων αυτών·

8.

συνιστά τη συλλογή δεδομένων που καταδεικνύουν τις ροές των μετακινήσεων στις μητροπολιτικές περιοχές, έτσι ώστε να σχηματιστεί μια ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης της κυκλοφορίας, να σχεδιαστούν πιο εξατομικευμένα μέτρα, να αναπτυχθούν τεκμηριωμένα σχέδια βιώσιμης αστικής κινητικότητας (ΣΒΑΚ) και να διοχετευτούν επενδύσεις από τα ταμεία της πολιτικής συνοχής και πέραν αυτών με πιο στοχευμένο τρόπο·

9.

τονίζει ότι μία από τις αιτίες των προβλημάτων αστικής κινητικότητας είναι η ανεπαρκής χρηματοδότηση για υποδομές αστικών δημόσιων μεταφορών και μη μηχανοκίνητης κινητικότητας. Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές και οι εταιρείες δημόσιων συγκοινωνιών χρειάζονται πρόσθετη χρηματοδότηση, η οποία πρέπει να χρησιμοποιείται με συνέπεια για την αύξηση του μεριδίου των εναλλακτικών και βιώσιμων τρόπων μεταφοράς και όχι των μεμονωμένων οδικών μεταφορών·

10.

υπογραμμίζει ότι η πολιτική δημόσιων μεταφορών πρέπει να είναι μέρος μιας ευρύτερης κοινωνικής πολιτικής. Θα πρέπει να αποφευχθεί το ενδεχόμενο το εξωτερικό κόστος των δημόσιων μεταφορών, όπως η ηχορύπανση, η ρύπανση, οι απαλλοτριώσεις, τα έργα υποδομής κ.λπ., να επηρεάζουν άνισα τα πλέον ευάλωτα κοινωνικά άτομα. Επιπλέον, πρέπει να εξασφαλιστεί πρόσβαση σε όλους επί ίσοις όροις όσον αφορά τον καθορισμό των τιμών των εισιτηρίων ή τη συνδεσιμότητα, έτσι ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής όλων·

Προώθηση βιώσιμων επιλογών με προτίμηση στις βιώσιμες μεταφορές στην πορεία προς την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας

11.

επισημαίνει ότι, εκεί όπου σήμερα, στον αστικό σχεδιασμό και τη χρηματοδότηση ευνοείται η κυκλοφορία των ιδιωτικών αυτοκινήτων, οι συνθήκες θα πρέπει να αλλάξουν, προκειμένου να προωθηθούν πιο βιώσιμοι και αποτελεσματικότεροι τρόποι μεταφοράς. Ωστόσο, οι τρέχουσες συνήθειες οφείλονται στη διαθεσιμότητα και την ελκυστικότητα των διαφόρων τρόπων μεταφοράς και η πλειονότητα της κοινωνίας είναι ευέλικτη στις σχετικές αποφάσεις της· Εάν οι δημόσιες μεταφορές καταστούν ελκυστικότερες όσον αφορά την τιμολόγηση, τη διαθεσιμότητα και τη συχνότητα των δρομολογίων τους, καθώς και ως προς τη συνέχεια των μεταφορικών συνδέσεων, θα αποτελέσουν μια ουσιαστική εναλλακτική λύση στη χρήση Ι.Χ. αυτοκινήτων.

12.

τονίζει τη σημασία της δημιουργίας μιας σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στις πόλεις και τις περιφέρειες με σκοπό την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων και την εξεύρεση καινοτόμων λύσεων στις δημόσιες μεταφορές. Επ’ αυτού, ζητεί να θεσπιστεί ένα ευνοϊκό για τις επιχειρήσεις κανονιστικό πλαίσιο, το οποίο θα παρέχει κίνητρα για την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων και θα δημιουργήσει μια ανταγωνιστική αγορά·

13.

τονίζει τη σημασία των αποτελεσματικών και βιώσιμων δημόσιων μεταφορών πέραν των διοικητικών ορίων των πόλεων, ιδίως για τους καθημερινά μετακινούμενους εργαζομένους, τους ηλικιωμένους και τους νέους. Η καλή συνεργασία και διοίκηση των δημόσιων αρχών σε μητροπολιτικό επίπεδο είναι ζητούμενο ιδιαίτερης σημασίας από την άποψη αυτή·

14.

επισημαίνει ότι η μεταβολή των κοινωνικών συνηθειών προς ένα υψηλότερο ποσοστό λιγότερο ρυπογόνων τρόπων μεταφοράς προϋποθέτει την ευαισθητοποίηση των χρηστών και κυρίως την ύπαρξη πραγματικών επιλογών·

15.

επισημαίνει ότι το επόμενο βήμα είναι η ενσυνείδητη προτίμηση για φιλικά προς το περιβάλλον μέσα μεταφοράς. Είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν χώροι φιλικοί προς τους πεζούς και τους ποδηλάτες, καθώς και να δοθεί προτεραιότητα στις «ήπιες μορφές μετακινήσεων» και στις δημόσιες συγκοινωνίες όσον αφορά την προσβασιμότητα και την ελκυστικότητα των διαδρομών και της οργάνωσης των μεταφορών. Ωστόσο, μια τέτοια αλλαγή απαιτεί τον συντονισμό των χωροταξικών και αστικών πολιτικών, των πολιτικών μεταφορών, καθώς και πολυεπίπεδη συνεργασία πέραν των διοικητικών ορίων, προκειμένου να δημιουργηθεί χώρος για εναλλακτικές λύσεις στην κυκλοφορία των αυτοκινήτων·

16.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή —σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη— να αποσαφηνίσει τους επενδυτικούς στόχους για την ανάπτυξη των δημόσιων μεταφορών. Υπάρχει αρνητική τάση σύνδεσης των επενδύσεων στις δημόσιες μεταφορές με την επέκταση και την αύξηση της μεταφορικής ικανότητας του οδικού δικτύου. Αντίθετα, θα πρέπει να δοθεί σαφής προτεραιότητα στις δημόσιες και τις συλλογικές μεταφορές σε όλες τις μορφές τους. Στις περιπτώσεις που οι σιδηροδρομικές μεταφορές δεν είναι εφικτές, θα πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στα συστήματα ταχείας συγκοινωνίας λεωφορείων (BRT/Bus Rapid Transit) και στις λωρίδες για οχήματα με πολλούς επιβάτες (HOV/High Occupancy Vehicle). Οι κατάλληλες ρυθμίσεις ελέγχου και η νομοθεσία θα πρέπει να περιορίζουν τις πρακτικές αυτές που αντιβαίνουν στους στόχους μιας βιώσιμης πολιτικής μεταφορών·

17.

επισημαίνει ότι οι πραγματικά φιλικοί προς το περιβάλλον τρόποι μεταφοράς είναι όσοι, όχι μόνον συνεπάγονται μειωμένες εκπομπές ρύπων, αλλά εξοικονομούν χώρο, χρόνο και ενέργεια. Εκτός από το περπάτημα και την ποδηλασία, υπάρχουν και οι σιδηροδρομικές μεταφορές και η ταχεία συγκοινωνία λεωφορείων (BRT) αλλά και οι λωρίδες για οχήματα με πολλούς επιβάτες (HOV)· Ως εκ τούτου, ο προαστιακός σιδηρόδρομος, το μετρό, το τραμ, τα λεωφορεία χαμηλών εκπομπών, ιδίως η ταχεία συγκοινωνία λεωφορείων, θα πρέπει να αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των δημόσιων μεταφορών στις μητροπολιτικές περιοχές και στις μεγαλύτερες πόλεις·

Η κινητικότητα και οι δημόσιες μεταφορές βασικό καθήκον των τοπικών και των περιφερειακών αρχών

18.

υπενθυμίζει ότι σημαντικό μέρος της κυκλοφορίας οφείλεται στο γεγονός ότι δεν είναι δυνατόν να καλυφθούν όλες οι ανάγκες στον τόπο κατοικίας των ανθρώπων. Ως εκ τούτου, στόχος της πολιτικής θα πρέπει να είναι η διασφάλιση της προσβασιμότητας όλων των αγαθών και υπηρεσιών, ιδίως της υγείας, της εκπαίδευσης, του αθλητισμού, του πολιτισμού και της κοινωνικής στήριξης, και όχι η κινητικότητα ως αυτοσκοπός· επισημαίνει, ταυτόχρονα, ότι οι αλλαγές στο χώρο είναι μακροπρόθεσμες, ότι υποστηρίζουν τις λειτουργικές συνδέσεις πόλεων — επαρχίας με την αποφυγή της πληθυσμιακής συρρίκνωσης της υπαίθρου, και ότι πρέπει να ληφθούν ειδικά διορθωτικά μέτρα και στο σύστημα μεταφορών·

19.

θεωρεί ότι ο βασικός στόχος του χωροταξικού σχεδιασμού και της πολιτικής μεταφορών θα πρέπει να είναι η εξασφάλιση της μέγιστης δυνατής κάλυψης των αναγκών με την ελάχιστη δυνατή ζήτηση για κυκλοφορία. Ο δεύτερος στόχος είναι ο εξορθολογισμός του όγκου των μεταφορών, ιδίως μέσω ενός εύλογου μείγματος μεταφορών, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί, κατά το δυνατόν, το εξωτερικό κόστος των μεταφορών που επιβαρύνει τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές. Υπογραμμίζει επίσης ότι η διεύρυνση της τηλεργασίας, όπως συνέβη κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, θα μπορούσε να προσφέρει ευκαιρίες στις αγροτικές περιοχές, παρέχοντας στους εργαζομένους μεγαλύτερη ευελιξία στην επιλογή του τόπου διαμονής τους·

20.

σημειώνει τη νέα τάση περιορισμού των καθημερινών αναγκαίων μετακινήσεων σε μεγάλες αποστάσεις λόγω της διάδοσης της τηλεργασίας κατά την πανδημία COVID-19. Επισημαίνει δε ότι η τάση αυτή θα μπορούσε να είναι μακροχρόνια σε συνδυασμό με την εφαρμογή ιδεών όπως η «πόλη των 15 λεπτών»·

21.

υπενθυμίζει ότι στα δίκτυα δημόσιων μεταφορών θα πρέπει να συνεκτιμηθούν το συντομότερο δυνατόν οι νέες οικιστικές εξελίξεις και οι αναδυόμενες οικιστικές δομές. Επίσης, θα πρέπει να παρέχεται πρόσβαση σε πρώιμο στάδιο, διότι όταν οι άνθρωποι αποκτούν αυτοκίνητο, συνηθίζουν να το χρησιμοποιούν. Όσοι διαμένουν δε σε νέα συγκροτήματα κατοικιών πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιούν τις δημόσιες συγκοινωνίες ήδη από τους πρώτους ενοίκους·

22.

τονίζει την ανάγκη περιορισμού της προαστικοποίησης, η οποία εξελίσσεται ραγδαία στις περιφερειακές αστικές περιοχές έως μερικές δεκάδες χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης. Όσο πιο εκτεταμένη είναι η εκάστοτε περιοχή, τόσο εντονότερο είναι το πρόβλημα. Συνεπώς, είναι σημαντικό να επιστρέψουμε σε μια οικιστική δομή με βάση την πύκνωση δικτύου και ένα δίκτυο κέντρων όπου οι καίριες λειτουργίες θα παρέχονται σε χωροταξικά κέντρα κατάλληλης κλίμακας και θα συνδέονται με ένα αποτελεσματικό δίκτυο μεταφορών. Είναι επίσης σημαντικό να σχεδιαστεί νέα οικιστική ανάπτυξη σε συνδυασμό με τους κόμβους των δημόσιων μεταφορών·

23.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παράσχει χρηματοδότηση όχι μόνο για νέες επενδύσεις στην οργάνωση των αστικών μεταφορών, αλλά και για τη μετατροπή παρωχημένων και αναποτελεσματικών λύσεων. Οι επενδύσεις αυτές θα πρέπει να στοχεύουν κυρίως στον εκσυγχρονισμό των σιδηροδρομικών συστημάτων, την ασφάλεια και την ψηφιοποίηση των σιδηροδρόμων, δημιουργώντας έτσι ταχύτερα, ασφαλέστερα και πιο εξυπηρετικά συστήματα μεταφορών. Παράλληλα, στις προτεινόμενες επενδύσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται πτυχές όπως οι διαδρομές χωρίς κίνδυνο συγκρούσεων για αυτοκίνητα στις πόλεις, πραγματικές αστικές οδοί που να επιτρέπουν την αποδοτικότερη χρήση του χώρου, μείωση των μεταφορικών αναγκών, αύξηση του μεριδίου των αποδοτικών τρόπων μεταφοράς στο μείγμα μεταφορών και μείωση του εξωτερικού κόστους των μεταφορών. Τέτοια μέτρα, αφενός, ευνοούν την επιλογή υπέρ των μαζικών μέσων μεταφοράς και των εναλλακτικών στα αυτοκίνητα Ι.Χ. μέσων μεταφοράς και, αφετέρου, μειώνουν την ψευδαίσθηση ότι οι μετακινήσεις από τα προάστια με αυτοκίνητο είναι απλές και φθηνές, δεδομένου ότι το εξωτερικό κόστος τους βαρύνει στην πραγματικότητα τους κατοίκους της πόλης·

Ένα κατάλληλο μείγμα μεταφορών και εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση των περιφερειών από την ΕΕ

24.

θεωρεί ότι θα πρέπει να διερευνηθούν δυνατότητες ενίσχυσης των επενδύσεων στη βιώσιμη κινητικότητα, για παράδειγμα μέσω του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», του Ταμείου Εκσυγχρονισμού και του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Είναι επίσης σημαντικό να αυξηθεί η κινητικότητα μέσω επενδύσεων σε υποδομές που βελτιώνουν την πρόσβαση και δίνουν προτεραιότητα σε αστικούς ή διευρωπαϊκούς κόμβους μεταφορών (ΔΕΔ-Μ)·

25.

θεωρεί θεμελιώδη πρόκληση την αύξηση του μεριδίου των μετακινήσεων με λιγότερο ρυπογόνα μέσα μεταφοράς, δηλαδή με εκείνα που χρειάζονται λιγότερη ενέργεια και χώρο. Ως εκ τούτου, οι βιώσιμοι και καινοτόμοι τρόποι μετακινήσεων μπορούν να αποτελέσουν αναπόσπαστο μέρος των μεταρρυθμίσεων που προτείνονται μέσω των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γίνει κατάλληλη χρήση των διαφόρων τρόπων μεταφοράς προκειμένου, σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη και να ελαχιστοποιηθεί το κόστος για την κοινωνία·

26.

ζητεί να ολοκληρωθούν οι εργασίες για την εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους των μεταφορών, ούτως ώστε οι χρήστες να λαμβάνουν επίσης υπόψη την ευημερία της κοινωνίας κατά την επιλογή των μέσων μεταφοράς. Αυτό ισχύει ιδίως για τη συνεκτίμηση του πραγματικού κόστους των οδικών μεταφορών, το οποίο, επί του παρόντος, υποτιμάται σημαντικά. Μια καλύτερη ισορροπία εν προκειμένω θα προωθήσει σημαντικά την αυξημένη χρήση μέσων με το χαμηλότερο εξωτερικό κόστος όπως οι σιδηροδρομικές μεταφορές και η ταχεία συγκοινωνία λεωφορείων (BRT), οι οποίες θα πρέπει να αποτελέσουν τη βάση για τις δημόσιες μεταφορές στις μητροπολιτικές περιοχές·

27.

τονίζει ότι η ανταγωνιστικότητα κόστους των δημόσιων μεταφορών πρέπει να διασφαλίζεται από την άποψη των επιβατών. Δεδομένου ότι οι μεταφορές με αυτοκίνητο αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή εξωτερικού κόστους, η ελκυστικότητα των δημόσιων μεταφορών θα πρέπει να διασφαλίζεται με επαρκώς υψηλό επίπεδο δημόσιας χρηματοδότησης, η οποία θα χρηματοδοτείται εν μέρει από τα έσοδα εσωτερίκευσης του κόστους των επιμέρους οδικών μεταφορών·

28.

τονίζει ότι οι σιδηρόδρομοι, ως η ραχοκοκαλιά των μετακινήσεων στην περιφέρεια, συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στη συνοχή του εκάστοτε τόπου. Ζητεί την ενίσχυση των επενδύσεων σε αστικούς σιδηροδρομικούς κόμβους, την καλύτερη σύζευξή τους με το δίκτυο ΔΕΔ-Μ, τη βελτίωση των διασυνοριακών συνδέσεων και την ανάπτυξη της υποδομής του «τελευταίου χιλιομέτρου» για την καλύτερη ενσωμάτωση των σιδηροδρόμων στις αλυσίδες αστικών και προαστιακών συγκοινωνιών (3).

29.

τονίζει την ανάγκη να υποστηριχθούν και άλλα βιώσιμα μέσα δημόσιων μεταφορών, όπως τα λεωφορεία χαμηλών εκπομπών, ως τρόπος για την αποσυμφόρηση των πόλεων, τη μείωση των εκπομπών και την επίτευξη των κλιματικών στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Συνεπώς, είναι απαραίτητο να δοθούν οικονομικά κίνητρα για την ανανέωση του στόλου, την υιοθέτηση καθαρών τεχνολογιών και για επενδύσεις σε υποδομές (για παράδειγμα, λεωφορειολωρίδες και λωρίδες για οχήματα με πολλούς επιβάτες [HOV] σε μητροπολιτικές περιοχές, συγκοινωνιακοί κόμβοι που διευκολύνουν τις ανταποκρίσεις, στάσεις επιβίβασης και αποβίβασης, αποτρεπτική στάθμευση κ.λπ.).

30.

ζητεί μεγαλύτερο μερίδιο της χρηματοδότησης των αστικών δημόσιων μεταφορών από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη», το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, ταχύτερη απορρόφηση και μεγαλύτερο αντίκτυπο της χρηματοδότησης σε περιφερειακό και σε τοπικό επίπεδο. Τα κονδύλια αυτά θα είναι καίριας σημασίας για την εφαρμογή επιχειρησιακών και τεχνικών λύσεων σε αστικό επίπεδο και για την εξασφάλιση βιώσιμων και φιλικών προς το περιβάλλον λύσεων·

31.

ζητεί η στήριξη της αστικής κινητικότητας και η καλύτερη σύνδεσή της με τα περιαστικά και τα αγροτικά τμήματα των μητροπολιτικών περιοχών, με τη δημιουργία ολοκληρωμένων συστημάτων δημόσιων μεταφορών που λειτουργούν εύρυθμα στο επόμενο δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027 να διοχετευτεί κυρίως μέσω των περιφερειακών αρχών και των επιχειρησιακών τους προγραμμάτων. Η πλούσια πείρα, οι γνώσεις και οι ικανότητες των περιφερειακών αρχών πρέπει να αξιοποιηθούν προκειμένου να εξασφαλιστεί μια συντονισμένη, αποτελεσματική και αποδοτική προσέγγιση·

32.

στο πλαίσιο αυτό, υποστηρίζει ότι οι βιώσιμες φιλικές προς το περιβάλλον δημόσιες μεταφορές πρέπει να είναι επιλέξιμες στο πλαίσιο του ειδικού στόχου για μια πιο πράσινη Ευρώπη με χαμηλές εκπομπές άνθρακα μέσω της προώθησης της δίκαιης μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας, των πράσινων και μπλε επενδύσεων, της κυκλικής οικονομίας, της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της πρόληψης και της διαχείρισης των κινδύνων» («ΣΠ 2») στο πλαίσιο του κανονισμού για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ταμείο Συνοχής (ΕΤΠΑ-ΤΣ) — Πρόταση της Επιτροπής COM(2018) 372 final όπως τροποποιήθηκε από το COM(2020) 452 final· οι μεταφορές αυτές θα συμβάλουν στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και στη μείωση του θορύβου και θα βοηθήσουν σημαντικά τις μητροπολιτικές περιοχές στην επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας και της μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα·

Ποιότητα των υπηρεσιών δημόσιων μεταφορών, πρόβλεψη καταστάσεων κρίσης και ασφάλεια σε περιπτώσεις απειλών, συμπεριλαμβανομένων των πανδημιών

33.

επισημαίνει ότι πρέπει να διασφαλιστούν υψηλά πρότυπα ποιότητας των δημόσιων μεταφορών, ώστε να μπορούν να είναι ανταγωνιστικές έναντι των ιδιωτικών οχημάτων. Από την άποψη αυτή, βασικοί παράγοντες είναι, μεταξύ άλλων, οι εξής: γεωγραφική προσβασιμότητα, δρομολόγια και συχνότητα, ακρίβεια και αξιοπιστία, ανταγωνιστικότητα όσον αφορά τον χρόνο μετακίνησης, άμεσες συνδέσεις ή ευκολία μετεπιβίβασης, καθώς και άνεση και ασφάλεια των μεταφορικών μέσων·

34.

επισημαίνει ότι, λόγω της κρίσιμης κατάστασης που προκάλεσε η πανδημία COVID-19, οι μητροπολιτικές περιοχές ενδέχεται να βιώσουν αντιστροφή της τάσης χρήσης των δημόσιων μέσων μεταφοράς. Οι πολίτες προτιμούν και πάλι το αυτοκίνητο και, σε πολλές περιπτώσεις, επιλέγουν να μετακινούνται μόνοι τους. Ταυτόχρονα, οι μητροπολιτικές περιοχές πρέπει να επενδύσουν σημαντικά ποσά στη λήψη προληπτικών μέτρων υγιεινής στα οχήματα των δημόσιων μεταφορών. Ωστόσο, οι υψηλότερες επενδύσεις δεν οδήγησαν σε αύξηση του αριθμού των επιβατών που χρησιμοποιούν τα δημόσια μέσα μεταφοράς και οι μητροπολιτικές περιοχές έχασαν μεγάλο μερίδιο από την τιμή των εισιτηρίων. Ταυτόχρονα, οι μητροπολιτικές περιοχές αντιμετωπίζουν σημαντική μείωση των περιφερειακών προϋπολογισμών τους λόγω έλλειψης χρηματοδότησης στον δημόσιο τομέα εξαιτίας της πανδημίας COVID-19. Ως εκ τούτου, οι προϋπολογισμοί των μητροπολιτικών περιοχών πρέπει να αντισταθμιστούν και πρέπει να μάθουμε και να αναπτύξουμε ανθεκτικά συστήματα δημόσιων μεταφορών, τα οποία θα μπορέσουν να αποτελέσουν αξιόλογη επιλογή σε περίπτωση επόμενης πιθανής κρίσης·

35.

ζητεί τη χρήση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης για την υποστήριξη της προσπάθειας των πόλεων και των μητροπολιτικών περιοχών να στραφούν στις απαλλαγμένες από ανθρακούχες εκπομπές δημόσιες μεταφορές·

36.

προτείνει τη διενέργεια από κοινού προσκλήσεων υποβολής προσφορών για δημόσιες συμβάσεις σε επίπεδο ΕΕ και για τα μικρά οικολογικά λεωφορεία, που χρησιμοποιούνται στη μεταφορά ιδίως ηλικιωμένων, αναπήρων και μαθητών, που χρειάζονται πιο εξατομικευμένες λύσεις. Αυτά τα μικρά λεωφορεία είναι μεν ακριβότερα ανά χιλιομετρικό επιβάτη απ’ ό,τι τα μεγαλύτερα οχήματα και έχουν μεγαλύτερο χρόνο απόσβεσης, αλλά είναι εξίσου ζωτικής σημασίας για ένα εντελώς μη ρυπογόνο δημόσιο δίκτυο μεταφορών·

37.

επισημαίνει ότι η χωροταξική, οργανωτική και τιμολογιακή ολοκλήρωση των δημόσιων μεταφορών είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματικότητά τους. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις μητροπολιτικές περιοχές, τις περιφέρειες πρωτεύουσας και τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα, όπου συνδυάζονται οι μετακινήσεις μεταξύ κατοικίας και εργασίας, οι αστικές, προαστιακές και τοπικές μεταφορές, καθώς και οι εθνικές και οι εναέριες μεταφορές, αλλά και σε αγροτικές περιοχές, όπου η συχνότητα των δρομολογίων στις δημόσιες μεταφορές ενίοτε είναι προβληματική. Η ολοκλήρωση συνίσταται στην ύπαρξη συστημάτων ενιαίου εισιτηρίου και καλύτερης διαλειτουργικότητας μεταξύ των διαφόρων δημόσιων οργανισμών συγκοινωνιών που δραστηριοποιούνται στην ίδια μητροπολιτική περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των οργανισμών σιδηροδρόμων. Η ενσωμάτωση αφορά επίσης τόσο τις «ήπιες μορφές μετακινήσεων», την εύκολη πρόσβαση ατόμων χωρίς μηχανοκίνητα οχήματα σε στάσεις δημόσιων συγκοινωνιών όσο και την πρόσβαση με ατομικά οχήματα σε σιδηροδρομικούς σταθμούς λιγότερο πυκνοδομημένων προαστίων·

38.

υπογραμμίζει ότι πρέπει επίσης να βελτιώσουμε τις εγκαταστάσεις των σιδηροδρομικών σταθμών και να δημιουργήσουμε έξυπνους συγκοινωνιακούς κόμβους (αποτελούμενους από κόμβους υλικοτεχνικής υποστήριξης) και εντευκτήρια που θα αποτελούν ένα ευχάριστο περιβάλλον τόσο για την αλλαγή των τρόπων μετακίνησης όσο και για τις ανθρώπινες συναναστροφές·

39.

εφιστά την προσοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ανάγκη να επιταχυνθεί η από κοινού ευρωπαϊκή δράση για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τις δημόσιες μεταφορές, σε συνεργασία με τους φορείς δημόσιων μεταφορών. Τα ταξίδια με δημόσια μέσα μεταφοράς θα πρέπει να μπορούν να προγραμματίζονται και να εκτελούνται ευκολότερα χωρίς να χρειάζονται επισκέψεις σε δικτυακούς τόπους μεμονωμένων μεταφορέων·

40.

συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με τους φορείς δημόσιων μεταφορών, να θεσπίσει και να υιοθετήσει ένα πανευρωπαϊκό πλαίσιο που θα επιτρέπει την αποτελεσματική χρήση των δημόσιων μεταφορών στις ευρωπαϊκές πόλεις. Πρέπει να εξεταστούν διάφορες επιλογές οι οποίες θα είναι βιώσιμες μακροπρόθεσμα·

41.

εφιστά την προσοχή της Επιτροπής στη δυνατότητα ανάπτυξης, σε συνεργασία με τους φορείς δημόσιων μεταφορών, ενός πανευρωπαϊκού πλαισίου για τον συνδυασμό των σιδηροδρομικών εισιτηρίων με εισιτήρια αστικών μεταφορών στις πόλεις αναχώρησης και προορισμού (π.χ. μέσω προσαύξησης). Έτσι, οι χρήστες θα επωφελούνται σημαντικά από μια ενιαία πλατφόρμα ή από ένα σύστημα κινητών εφαρμογών και αγοράς εισιτηρίου. Οι λύσεις αυτές εφαρμόζονται ήδη σε διάφορα κράτη μέλη και η εισαγωγή μιας τέτοιας δυνατότητας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση θα διευκολύνει τον προγραμματισμό ενός ταξιδιού·

42.

ζητεί μια θεμελιώδη λύση στο πρόβλημα των αδικαιολόγητα υψηλών τελών για τους μεταφορείς, και συνεπώς για τους επιβάτες, όταν διασχίζουν εθνικά σύνορα εντός της ΕΕ. Τα εν λόγω τέλη δεν πρέπει να υπερβαίνουν το πραγματικό τεχνικό κόστος της αλλαγής δικτύου, εφόσον προκύπτει τέτοιο κόστος. Διαφορετικά, θα πρέπει να καταργηθούν. Πρόκειται για ένα από τα προαπαιτούμενα για την αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας των σιδηροδρομικών μεταφορών μεγάλων αποστάσεων. Αυτό, με τη σειρά του, συμβάλλει στην αύξηση της χρήσης των δημόσιων μεταφορών σε πόλεις που αποτελούν τουριστικούς προορισμούς·

43.

τονίζει την ανάγκη ανάπτυξης πανευρωπαϊκών προτύπων για την πρόληψη, τον εντοπισμό συγκεκριμένων απειλών, συμπεριλαμβανομένων των πανδημιών, και διαδικασιών για τη διασφάλιση της ασφαλούς κυκλοφορίας των προσώπων σε περίπτωση τέτοιων απειλών. Οι εν εξελίξει εργασίες σχετικά με τη Στρατηγική της ΕΕ για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα, η οποία αντικαθιστά τη Λευκή Βίβλο με τίτλο «Χάρτης πορείας για έναν Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Μεταφορών — Για ένα ανταγωνιστικό και ενεργειακά αποδοτικό σύστημα μεταφορών» (4), θα πρέπει να αξιοποιήσουν την εμπειρία και τα καλά παραδείγματα μέτρων που έχουν ληφθεί σε πολλές περιφέρειες και πόλεις της ΕΕ για την καταπολέμηση των επιπτώσεων της COVID-19.

---

(1)  Διενεργείται δημόσια διαβούλευση για τη Στρατηγική για τη βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα, σύμφωνα με το σχέδιο δράσης (περίοδος ανατροφοδότησης έως 23/9/2020) (αριθ. αναφ. Ares(2020)3438177 — 01/07/2020): https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/12438-Sustainable-and-Smart-Mobility-Strategy.

(2)  Γνωμοδότηση CDR 1896/2019 (ΕΕ C 79 της 10.3.2020, σ. 8).

(3)  Γνωμοδότηση CDR 2633/2020 (ΕΕ C 440 της 18.12.2020, σ. 183).

(4)  Διενεργείται δημόσια διαβούλευση για τη Στρατηγική για τη βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα, σύμφωνα με το σχέδιο δράσης (περίοδος ανατροφοδότησης έως 23/9/2020) (αριθ. αναφ. Ares(2020)3438177 — 01/07/2020): https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/12438-Sustainable-and-Smart-Mobility-Strategy.