Back to EUR-Lex homepage

EUR-Lex Access to European Union law

Back to EUR-Lex homepage

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

Use quotation marks to search for an "exact phrase". Append an asterisk (*) to a search term to find variations of it (transp*, 32019R*). Use a question mark (?) instead of a single character in your search term to find variations of it (ca?e finds case, cane, care).
Search tips
Need more search options? Use the Advanced search
You are here

Document 52018AE3220

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της απόφασης αριθ. 1313/2013/ΕΕ περί μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης» [COM(2017) 772 final — 2017/0309 (COD)]

EESC 2018/03220

ΕΕ C 62 της 15.2.2019, p. 231–237 (BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)

Date of document:
18/10/2018; ημερομηνία ψήφισης
Date of vote:
18/10/2018
Date lodged:
18/06/2018
Author:
Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
Responsible body:
EESC_NAT
Form:
Γνωμοδότηση
Term of office:
2015-2020
Internal reference:
NAT/750, AVIS-SECTION 2018/3220 FIN
Session:
538
Treaty:
Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Legal basis:
Link
Link
Link
Select all documents mentioning this document
Earlier related instruments:
Instruments cited:
Link

15.2.2019   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 62/231

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της απόφασης αριθ. 1313/2013/ΕΕ περί μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης»

[COM(2017) 772 final — 2017/0309 (COD)]

(2019/C 62/37)

Εισηγητής: ο κ.

Δημήτρης ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ

Αίτηση γνωμοδότησης

Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 18.6.2018

Νομική βάση

Άρθρα 196 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

 

 

Απόφαση του Προεδρείου

26.6.2018

 

 

Αρμόδιο τμήμα

Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον

Υιοθετήθηκε από το τμήμα

5.10.2018

Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια

18.10.2018

Σύνοδος ολομέλειας αριθ.

538

Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας

(υπέρ/κατά/αποχές)

205/2/1

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

Συμπεράσματα

1.1.

 Η ΕΟΚΕ, υπό το φως των νέων και διαρκώς μεταβαλλόμενων συνθηκών που δημιουργούνται εξαιτίας των φαινομένων της κλιματικής αλλαγής και επηρεάζουν δραματικά την ανθρώπινη δραστηριότητα και ζωή, καλεί άμεσα τα ευρωπαϊκά όργανα σε νέες κοινές δράσεις και πολιτικές.

1.2.

 Η αντιμετώπιση των φαινομένων αυτών επιτάσσει αυξημένη εγρήγορση και ανάπτυξη αλληλέγγυων όχι μόνον σχεδίων, αλλά και πρακτικών λύσεων. Στην κατεύθυνση αυτή κινείται ο προτεινόμενος αναθεωρημένος ευρωπαϊκός μηχανισμός πολιτικής προστασίας rescEU, ο οποίος για πρώτη φορά περιλαμβάνει ευρωπαϊκά εναέρια μέσα δασοπυρόσβεσης, μέσα έρευνας και διάσωσης σε αστικό περιβάλλον, κινητά νοσοκομεία και ιατρικές ομάδες έκτακτης ανάγκης.

1.3.

 Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική την πρόβλεψη ότι, εκτός από τις τέσσερις περιγραφείσες ικανότητες η Επιτροπή θα μπορεί κατ’ εξουσιοδότηση να καθορίζει πρόσθετες ικανότητες για το rescEU, εξασφαλίζοντας έτσι την απαραίτητη ευελιξία.

1.4.

 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ανακοίνωση λαμβάνει υπόψη της την έννοια της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, αλλά τονίζει ότι αυτό δεν αλλάζει τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις των κρατών μελών.

1.5.

 Με τον νέο Μηχανισμό πολιτικής προστασίας η ΕΕ στο σύνολό της και κάθε κράτος μέλος χωριστά θα ωφελούνται από κοινού από τις ικανότητες ενός μηχανισμού που θα διαθέτει ίδια μέσα, αλλά και μέσα στα οποία θα συνεισφέρουν τα κράτη μέλη.

1.6.

 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι με την παρούσα πρότασή της η Επιτροπή έχει αντιληφθεί την αναγκαιότητα συντεταγμένης διάδοσης των πληροφοριών, αλλά και το γεγονός ότι για να αξιοποιηθεί η γνώση θα πρέπει να διατίθεται συστηματοποιημένη στους ενδιαφερόμενους.

1.7.

 Η εκπαίδευση του γενικού πληθυσμού και η συνεπαγόμενη ετοιμότητά του είναι απαραίτητο να αποτελέσει κομβικό σημείο άσκησης μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής σε συνεργασία τόσο με τα κράτη μέλη όσο και με τα συμμετέχοντα στις κοινές δράσεις μη κράτη μέλη, με την ενεργή συνεργασία των περιφερειακών και των τοπικών αρχών.

1.8.

 Η πολιτική προστασία είναι υπόθεση όλων και του καθένα χωριστά· δεν είναι όμως αποκλειστικά η ατομική ευθύνη που θα βελτιώσει την απόκριση στις προκλήσεις όσο η συλλογική προσπάθεια και η συναντίληψη. Στο πλαίσιο αυτό, η κοινωνία των πολιτών, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, οι εθελοντές και οι ανεξάρτητοι φορείς είναι απαραίτητο να κινητοποιηθούν και να συμμετάσχουν τόσο στον προγραμματισμό σχεδίων έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση φυσικών καταστροφών όσο και στην εκτέλεση των σχεδίων αυτών.

1.9.

 Ο τομέας των επιχειρήσεων και των εργαζομένων σε αυτές, με συλλογικές δράσεις, μπορούν να βοηθήσουν στην προσαρμογή ή ακόμη και στην ανατροπή των δυσμενών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, καθώς και στην ελαχιστοποίηση του αντικτύπου των φυσικών καταστροφών ή των αιτίων των αντιστοίχων ανθρωπογενών (π.χ. στο ζήτημα της εκπομπής αερίων και σωματιδίων).

1.10.

 Οι σύγχρονες καινοτόμες τεχνολογίες και τα ψηφιακά εργαλεία (IoT) πρέπει να τεθούν στην υπηρεσία των δυνάμεων χειρισμού του κύκλου της πολιτικής προστασίας, σε κάθε επίπεδο. Τα εργαλεία που αναπτύσσονται είτε στον τομέα της πρόληψης, είτε στον έλεγχο και την κατεύθυνση ή/και πληροφόρηση των δυνάμεων στο πεδίο είναι ικανά να αποτρέψουν με την ορθή τους χρήση τον κίνδυνο.

1.11.

 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο μηχανισμός rescEU που προτείνεται από την Επιτροπή είναι δυνατόν:

α)

να μεταδώσει στους Ευρωπαίους πολίτες ένα ισχυρό μήνυμα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης σε εποχές που το έχει εξαιρετική ανάγκη η ΕΕ·

β)

να συμβάλλει στη συνεργασία των προς ένταξη χωρών στην ΕΕ αλλά και στη δημιουργία της αντίστοιχης νοοτροπίας αλληλεγγύης που πρέπει να διέπει τα μέλη της ΕΕ·

γ)

να εισάγει τις συνεργαζόμενες χώρες στους ευρωπαϊκούς θεσμούς σε ευαίσθητους και σημαντικούς τομείς, καθιστώντας τες ενήμερες για το τι σημαίνει πραγματικά μια ένωση κρατών όπως η ΕΕ, πέραν και έξω από τους συνήθεις τομείς που συζητούνται συνήθως·

δ)

να ενισχύσει την περιφερειακή συνεργασία με διμερείς συμφωνίες και να βοηθήσει στη μείωση εντάσεων σε εύφλεκτες πολιτικά περιοχές, όπως έχει αποδειχθεί κατ’ επανάληψη στο παρελθόν, όταν αντιμετωπίστηκαν από κοινού μεγάλες φυσικές καταστροφές.

1.12.

 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, εκτός από τα στοιχεία που προσκόμισε η Επιτροπή σχετικά με την ένταση των φυσικών φαινομένων και καταστροφών μέχρι το 2017, και το φετινό καλοκαίρι καταδεικνύει την αναγκαιότητα αναθεώρησης και συμπλήρωσης του υφιστάμενου πλαισίου του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Πυρκαγιές, καύσωνες και πλημμύρες, η ένταση των οποίων είναι πρωτόγνωρη σε ολόκληρη την ΕΕ —ακόμη και σε περιοχές που μέχρι σήμερα θεωρούνταν απρόσβλητες από τέτοιου είδους καταστροφές— και συνδέεται με την κλιματική αλλαγή, αλλά και οι μη προβλέψιμοι ισχυροί σεισμοί με υψηλή συχνότητα επανάληψης —οι οποίοι προκαλούν τεράστιες καταστροφές και απώλειες— καταδεικνύουν την αναγκαιότητα ανάληψης πρωτοβουλιών όμοιων με αυτή που η Επιτροπή προτείνει ως rescEU.

1.13.

 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα επόμενα χρόνια θα πρέπει ολοένα και περισσότερο η προσέγγιση στα ζητήματα πολιτικής προστασίας να καθίσταται ολιστική και να περιλαμβάνει παρεμβατικές πολιτικές σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την άμεση ανάγκη υιοθέτησης ενός ευρύτερου πολιτικού και κανονιστικού πλαίσιο εντός της ΕΕ για την πολιτική προστασία.

Συστάσεις

1.14.

 Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται τα προβλήματα και τις δεσμεύσεις που συνεπάγεται για την Επιτροπή η ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία (κυρίως η πρωτογενής), πιστεύει όμως ότι θα πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια ώστε τα κράτη μέλη να προσχωρήσουν στην ιδέα της κοινής προσέγγισης των ζητημάτων πολιτικής προστασίας, ιδιαίτερα στους τομείς της πρόληψης, της αντιμετώπισης και της αποκατάστασης.

1.15.

 Η έστω εθελοντική, αλλά συνδεδεμένη με χρηματοδότηση, εκπόνηση εθνικών μελετών αποτίμησης της επικινδυνότητας (National Risk Assessment studies) και σχεδίων δράσης πρόληψης και αντιμετώπισης σε τοπικό, περιφερειακό και κρατικό επίπεδο θα πρέπει να αποτελέσει κίνητρο για τα μέλη της Ένωσης ώστε να μεγιστοποιήσουν τις ωφέλειες από το rescEU.

1.16.

 Η Επιτροπή πρέπει, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, να εκπονήσει γενικές αρχές και κατευθύνσεις αλλαγής των εθνικών νομοθεσιών ώστε να αποκτήσουν ένα κοινό, σύγχρονο και συμβατό ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο σε ζητήματα όπως η έγκαιρη προειδοποίηση, ο εθελοντισμός και η θεσμοθετημένη συμμετοχή του σε όλα τα επίπεδα του κύκλου πολιτικής προστασίας, η δέσμευση ποσοστού των προϋπολογισμών των κρατών μελών για δράσεις πρόληψης κ.λπ.

1.17.

 Η ΕΟΚΕ θεωρεί πως η δημιουργία κοινών διοικητικών διαδικασιών στα κράτη μέλη θα εξασφάλιζε την αντίστοιχη «κοινή γλώσσα», θα μεγιστοποιούσε τα οφέλη από τον νέο μηχανισμό rescEU και θα παρείχε την αναγκαία ευελιξία και αποτελεσματικότητα για να αξιοποιηθούν πλήρως, ιδιαίτερα στις επιχειρήσεις έκτακτης ανάγκης.

1.18.

 Η ΕΟΚΕ θεωρεί πως θα πρέπει να αξιοποιηθούν μέσα όπως οι ευρωπαϊκοί όμιλοι εδαφικής συνεργασίας (ΕΟΕΣ), ώστε και στον τομέα της πολιτικής προστασίας να διασφαλίζεται η κοινή δράση των κρατών μελών σε διασυνοριακό επίπεδο.

1.19.

 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα πρέπει να αναπτυχθεί πρωτοβουλία για την κινητροδότηση των καινοτόμων επιχειρήσεων και των νεοφυών (startup) επιχειρήσεων ώστε να βελτιωθούν, να εξελιχθούν ή/και να δημιουργηθούν νέα μέσα υψηλής τεχνολογίας στους τομείς της πρόληψης και της αντιμετώπισης, όπως για παράδειγμα συστήματα πρόβλεψης, προειδοποίησης και καταστολής.

1.20.

 Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν ένα παράδειγμα της αναγκαιότητας ανάπτυξης τέτοιων συστημάτων με την παράλληλη αξιοποίηση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας στους τομείς της αεροπορικής βιομηχανίας, της πληροφορικής, της αυτοκινητοβιομηχανίας, των συστημάτων πυρόσβεσης και αλλού.

1.21.

 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Επιτροπή πρέπει να συμπεριλάβει ενεργά την επιστημονική και ερευνητική κοινότητα στον διάλογο για τις ενδεδειγμένες δράσεις των σταδίων του κύκλου της πολιτικής προστασίας.

1.22.

 Η ανάληψη πρωτοβουλίας για τη δημιουργία ενός ετήσιου ευρωπαϊκού φόρουμ, το οποίο θα μπορούσε να είναι υπό την αιγίδα της ΕΟΚΕ, με τη συμμετοχή της επιστημονικής κοινότητας και των αρμόδιων σε ζητήματα πολιτικής προστασίας πολιτικών ηγεσιών θα ήταν χρήσιμη για την επίτευξη ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών, ενημέρωσης ως προς τις νέες δυνατότητες της τεχνολογίας κ.λπ.

1.23.

 Η Επιτροπή είναι απαραίτητο να εισηγηθεί στα κράτη μέλη σειρά βέλτιστων πρακτικών, ειδικά για τον τομέα της αποκατάστασης και πρόληψης, με την εισαγωγή μοντέλων που θα εξασφαλίζουν βιωσιμότητα και αειφορία.

1.24.

 Η ΕΟΚΕ αντιμετωπίζει το εθελοντικό κίνημα, και ως εκ τούτου την κοινωνία των πολιτών, ως έναν από τους βασικούς μοχλούς των μηχανισμών της πολιτικής προστασίας. Κατά συνέπεια, θεωρεί απαραίτητη την πρόβλεψη της παράλληλης ενίσχυσής τους με μέσα και εξοπλισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο και τη θεσμική ένταξή τους στο νέο μηχανισμό rescEU.

1.25.

 Η διασφάλιση της ένταξης των εργαζομένων, εφόσον το επιθυμούν, στις εθελοντικές ομάδες με τις ανάλογες προβλέψεις για την εξασφάλιση βασικών τους δικαιωμάτων, όπως η ασφάλιση και η υποχρεωτική άδεια από την εργασία τους όταν θα συμμετέχουν τουλάχιστον σε επιχειρήσεις πολιτικής προστασίας στο πεδίο, ίσως θα πρέπει να αποτελέσει σημείο συζήτησης στα όργανα της ΕΕ ώστε να δημιουργηθεί ένα ενιαίο πλαίσιο αντιμετώπισης.

1.26.

 Χρήσιμη θα ήταν η δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος πιστοποιήσεων για τις εθελοντικές ομάδες πολιτικής προστασίας και για τα μέσα τα οποία χρησιμοποιούν, το οποίο θα συνοδευόταν από τις ανάλογες εκπαιδεύσεις σε τοπικό, περιφερειακό, κρατικό ή/και ευρωπαϊκό επίπεδο.

1.27.

 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στην Επιτροπή ότι τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία θα πρέπει να αποκτήσουν άμεσα την ανάλογη ευελιξία για να χρηματοδοτούν έργα ανάκαμψης και αποκατάστασης μετά από φυσικές καταστροφές, τονίζοντας ότι θα πρέπει να συνοδεύονται από μελέτες που θα υποστηρίζουν την αειφόρο ανάπτυξη του εγχειρήματος, αλλά και την τόνωση της καθημερινότητας στις πληγείσες περιοχές, ιδιαίτερα δε στις αγροτικές ώστε να αποφεύγεται η ερήμωση.

1.28.

 Οι «ικανότητες» που θα αγοραστούν ή θα ενοικιαστούν, όπως προβλέπεται στο πλαίσιο του νέου μηχανισμού rescEU, θα ήταν χρήσιμο να μπορούν, εφόσον είναι εφικτό, να συνδυάζουν πολλαπλές δυνατότητες έτσι ώστε να επιτυγχάνεται βέλτιστη απόδοση της επένδυσης. Για παράδειγμα, εναέρια μέσα θα μπορούσαν συνδυαστικά να χρησιμοποιούνται για δασοπυρόσβεση, έρευνα και διάσωση, επίβλεψη συνόρων σε περιπτώσεις διασυνοριακών καταστροφών και φυσικά για προληπτικές δράσεις.

1.29.

 Η πρόβλεψη για συνδυασμένη δυνατότητα των ικανοτήτων που θα καλύπτει τους τομείς της ασφάλειας (safety) και της προστασίας (security) είναι ίσως μια λύση που όχι μόνο θα εξοικονομήσει πόρους, αλλά και θα βοηθήσει στην ανάπτυξη ολοκληρωμένων επιχειρησιακών δραστηριοτήτων της ΕΕ και θα συμβάλει στον στόχο των συμπληρωματικών δράσεων.

1.30.

 Η διασπορά των ικανοτήτων που προβλέπεται να δημιουργηθούν εντός του πλαισίου του rescEU, δέον να αποτελέσει αντικείμενο ξεχωριστής μελέτης που θα λαμβάνει υπόψη της όχι μόνο γεωγραφικά, γεωλογικά και οικονομικά δεδομένα, αλλά κυρίως θα λειτουργεί και σε συνάρτηση με την επικινδυνότητα τις δυνατότητες άμεσης απόκρισης και κάλυψης των περιοχών της ΕΕ για κάθε κίνδυνο.

1.31.

 Η ΕΟΚΕ προτείνει σε κάθε περίπτωση, και τουλάχιστον όταν επεμβαίνει ο ευρωπαϊκός μηχανισμός και επιχειρεί, να καθίσταται υποχρεωτική η σύνταξη φακέλου καταστροφής από το αρμόδιο κράτος μέλος ή την αρμόδια περιφέρεια, ώστε να «χτίζεται» τεχνογνωσία και να βελτιώνονται μελλοντικά οι επιχειρησιακές πρακτικές και να δημιουργείται έτσι μια πανευρωπαϊκή βάση δεδομένων —η προτυποποίηση του φακέλου μπορεί να γίνει από την Επιτροπή. Επίσης προτείνεται η θέσπιση δεικτών για τη μέτρηση του χρόνου επέμβασης και του πραγματικού αντίκτυπου του rescEU.

1.32.

 Η ΕΟΚΕ αντιμετωπίζει θετικά το ενδεχόμενο ενεργοποίησης των διατάξεων σχεδιασμού σχετικά με τις εκτιμήσεις και τη διαχείριση κινδύνου ως αιρεσιμότητα στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής και του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Σημειώνει πάντως ότι θα πρέπει να προηγηθεί εκτεταμένη εκστρατεία ενημέρωσης προκειμένου να μην διαταραχθεί η παραγωγική διαδικασία.

1.33.

 Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την αυξημένη συμμετοχή των κρατών μελών στην ευρωπαϊκή δεξαμενή πολιτικής προστασίας. Τα προβλεπόμενα όμως προπαρασκευαστικά μέτρα που θα λάβουν τα κράτη μέλη για τη συμμετοχή αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνουν και επενδύσεις των ιδίων σε πρόσθετο εξοπλισμό ώστε αφενός μεν να αποφευχθεί η αποδυνάμωσή τους αφετέρου δε να ενισχυθεί συνολικά η επιχειρησιακή ικανότητα της Ένωσης.

1.34.

 Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαίο να υπενθυμίσει ότι ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να λαμβάνεται στον τομέα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε ό,τι αφορά την αποκατάσταση έπειτα από κάθε είδους καταστροφές, καθότι αποτελούν κύριο μοχλό της καθημερινής οικονομικής και κοινωνικής λειτουργίας.

2.   Γενικές παρατηρήσεις (ιστορικό)

2.1.

 Ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ένωσης παρέχει ένα πλαίσιο συνεργασίας και παροχής βοήθειας σε περιπτώσεις μεγάλων έκτακτων αναγκών εντός και εκτός της ΕΕ. Το νομοθετικό πλαίσιο θεσπίστηκε με την απόφαση του Συμβουλίου 2001/792/ΕΚ, Ευρατόμ περί κοινοτικού μηχανισμού για τη διευκόλυνση της ενισχυμένης συνεργασίας στις επεμβάσεις βοήθειας της πολιτικής προστασίας.

2.2.

 Τα επόμενα χρόνια η αρχική απόφαση τροποποιήθηκε διαδοχικά με την απόφαση του Συμβουλίου 2007/779/ΕΚ, Ευρατόμ περί δημιουργίας κοινοτικού μηχανισμού πολιτικής προστασίας (αναδιατύπωση) και την απόφαση 1313/2013/ΕU του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για έναν μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης (Union Civil Protection Mechanism).

2.3.

 Στον μηχανισμό συμμετέχουν σήμερα τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ, οι χώρες του ΕΟΧ (Ισλανδία και Νορβηγία), καθώς και το Μαυροβούνιο, η Σερβία, η ΠΓΔΜ και η Τουρκία. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ιδιαίτερα χρήσιμη τη συμμετοχή και άλλων κρατών στον μηχανισμό, ώστε να αυξηθεί η ευελιξία του, η ταχύτητα ανταπόκρισης αλλά και η καλύτερη χρήση πόρων.

2.4.

 Στις 23 Νοεμβρίου 2017, η Επιτροπή ενέκρινε πρόταση τροποποίησης του νομοθετικού πλαισίου του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης συνοδευόμενη από ανακοίνωση. Η πρόταση της Επιτροπής, η οποία βασίστηκε σε γνώση από συσσωρευμένες εμπειρίες αποσκοπεί κυρίως στα εξής:

α)

δημιουργία συγκεκριμένου αποθεματικού των ικανοτήτων (μέσων) πολιτικής προστασίας της ΕΕ·

β)

ταχύτερη ανάπτυξη βοήθειας και τη μείωση της γραφειοκρατίας·

γ)

λήψη συμπληρωματικών μέτρων στον τομέα της πρόληψης και της ετοιμότητας.

2.5.

 Βασικό χρηματοδοτικό μέσο είναι μέχρι στιγμής το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ (European Union Solidarity Fund/EUSF), το οποίο ιδρύθηκε το 2002 [κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2012/2002].

2.6.

 Η ΕΟΚΕ έχει και στο παρελθόν γνωμοδοτήσει με τις γνωμοδοτήσεις NAT/314/2006 (1) και ΝΑΤ/375/2008 (2), ΝΑΤ/438/2009 (3), ECO/355/2013 (4) και ECO/426/2017 (5) για ζητήματα πολιτικής προστασίας, φυσικών καταστροφών και Ταμείου Αλληλεγγύης.

2.7.

 Η σημερινή λειτουργία του μηχανισμού πολιτικής προστασίας υποστηρίζεται κυρίως από: το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών (Emergency Response Coordination Centre — ERCC, στις Βρυξέλλες, το Κοινό Σύστημα Επικοινωνίας και Πληροφόρησης Εκτάκτων Αναγκών (Common Emergency Communication and Information System — CECIS), τις ομάδες επέμβασης, τις μονάδες πολιτικής προστασίας και τις μονάδες τεχνικής υποστήριξης με τους διαθέσιμους πόρους, καθώς και από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και το πρόγραμμα ανταλλαγής εμπειρογνωμόνων.

3.   Η σημερινή αποτύπωση του μηχανισμού

3.1.

 Με τη συνθήκη της Λισαβόνας δημιουργήθηκαν νέοι τομείς αρμοδιοτήτων στους οποίους μπορεί να παρέμβει η ΕΕ. Στον τομέα της πολιτικής προστασίας οι νέες αρμοδιότητες είναι κυρίως υποστηρικτικού χαρακτήρα.

3.2.

 Μεταξύ άλλων, η Συνθήκη της Λισαβόνας επιδιώκει να βελτιώσει την ικανότητα της ΕΕ να αντιμετωπίζει φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές. Έτσι, το άρθρο 196 της Συνθήκης δίνει τη δυνατότητα στην ΕΕ να λαμβάνει μέτρα όσον αφορά στην πρόληψη κινδύνων, στην προετοιμασία των φορέων πολιτικής προστασίας, στην επέμβαση σε περιπτώσεις φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών, στην επιχειρησιακή συνεργασία μεταξύ των εθνικών υπηρεσιών προστασίας και στη συνοχή των δράσεων που αναλαμβάνονται σε διεθνές επίπεδο.

3.3.

 Εξάλλου, οι εν λόγω διατάξεις περί πολιτικής προστασίας συνδέονται με τη ρήτρα αλληλεγγύης του άρθρου 222 της Συνθήκης. Η ρήτρα αυτή δίνει τη δυνατότητα στην ΕΕ να παρέχει συνδρομή σε κράτος μέλος, εάν αυτό έχει δεχθεί τρομοκρατική επίθεση ή έχει πληγεί από φυσική ή ανθρωπογενή καταστροφή.

3.4.

 Είναι πλέον γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή εντείνει τις επιπτώσεις των ακραίων καιρικών φαινομένων και στην Ευρώπη. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι τα έτη 2017 και 2018 υπήρξαν κομβικά από πλευράς φυσικών καταστροφών στην Ευρώπη. Οι απώλειες προσμετρώνται σε ανθρώπινες ζωές, τεράστιες δασικές εκτάσεις, περιουσίες και υποδομές. Γεωργικές, δασοκομικές, εμπορικές και βιομηχανικές δραστηριότητες υπέστησαν ισχυρά πλήγματα ενώ ανησυχητική υπήρξε η επέκταση φαινομένων όπως οι δασικές πυρκαγιές, σε περιοχές του Βορρά που μέχρι πρότινος εθεωρείτο ασφαλής τουλάχιστον ως προς αυτόν τον κίνδυνο.

3.5.

 Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο υπάρχων ευρωπαϊκός μηχανισμός πολιτικής προστασίας —υπό τις νέες διαμορφούμενες συνθήκες— έχει κλείσει τον κύκλο του, ενώ συχνά αποδεικνύεται ανίσχυρος, αργός και αναποτελεσματικός, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών σε διαφορετικές περιοχές σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Οι ιδιαίτερα περιορισμένοι πόροι οι οποίοι καλύπτουν μόνον τα έξοδα μεταφοράς και όχι λειτουργικά ή άλλα έξοδα, τα οποία είναι πολύ σημαντικότερα, αποτελούν επίσης ένα σημαντικό μειονέκτημα.

3.6.

 Την ίδια στιγμή αποδεικνύεται καθημερινά ότι τα κράτη μέλη αδυνατούν από μόνα τους να αντεπεξέρχονται σε περιπτώσεις μειζόνων καταστροφών ενώ είναι δυσβάστακτο το κόστος κτήσης ή ενοικίασης του συνόλου του επιχειρησιακού εξοπλισμού από το κάθε ένα χωριστά και απαιτούνται παρεμβάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.7.

 Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το κόστος κτήσης ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού πυροσβεστικού αεροσκάφους τύπου Canadair (τύπος που χρησιμοποιείται ευρέως από τα κράτη μέλη) το οποίο εκτιμάται στα 30 περίπου εκατομμύρια ευρώ, ενώ η παραγωγή έχει παύσει και η κατασκευάστρια εταιρεία, ακόμη και σε περίπτωση νέων παραγγελιών, δεν μπορεί να παραδίδει παρά ένα με δύο νέα αεροσκάφη κατ’ έτος.

3.8.

 Παράλληλα και παρ’ όλη τη σημερινή πρόβλεψη δυνατότητας ενεργοποίησης του μηχανισμού για την εξεύρεση πόρων, όταν ένα κράτος απειλείται από μείζονα καταστροφή, είναι πλέον συχνό το φαινόμενο αδυναμίας παροχής οποιασδήποτε βοήθειας από τα υπόλοιπα κράτη μέλη είτε διότι υπάρχει εμφανής έλλειψη πόρων, είτε διότι τα εξελισσόμενα περιστατικά στις λίγες χώρες που τους διαθέτουν καθιστά απαγορευτική την ανάληψη οποιασδήποτε επιχειρησιακής δραστηριότητας σε άλλο κράτος μέλος.

3.9.

 Οι σημερινές δυνατότητες του μηχανισμού πολιτικής προστασίας καθιστούν σε πολλές περιπτώσεις ανενεργή την προαναφερθείσα πρόνοια του άρθρου 222 της Συνθήκης της Λισαβόνας, καθώς οι πόροι είναι περιορισμένοι, η γραφειοκρατία αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα άμεσης αντίδρασης και ταχείας παρέμβασης και η διασυνδεσιμότητα σε επίπεδο γνώσεων και ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών παραμένει σε θεωρητικό επίπεδο.

4.   Γενικές παρατηρήσεις επί της πρότασης της Επιτροπής

4.1.

 Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την αναγκαιότητα βελτίωσης, τροποποίησης και μετεξέλιξης του ευρωπαϊκού μηχανισμού πολιτικής προστασίας σε ένα ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό σύστημα με επίκεντρο τη διαχείριση καταστροφών και με στόχο την κάλυψη του κύκλου πολιτικής προστασίας που ξεκινάει από την πρόληψη και καταλήγει στην αποκατάσταση.

4.2.

 Με την πρόταση για την ενίσχυση της ενωσιακής διαχείρισης των καταστροφών (rescEU) η ΕΕ και τα κράτη μέλη μπορούν να δείξουν τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά το ανθρώπινο πρόσωπό τους, αλλά και την ενότητα και την αλληλεγγύη, βασικές έννοιες τόσο των ιδρυτικών συμφωνιών όσο και των συνιστωσών συμφωνιών, σε εποχές που είναι αναγκαία η επιστροφή στις ευρωπαϊκές ρίζες.

4.3.

 Θα πρέπει να τονιστεί ότι πρακτικά μέχρι σήμερα δεν υφίστανται σοβαρά ευρωπαϊκά κίνητρα για να δημιουργηθούν ισχυρές προτάσεις και συμμαχίες για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, ενώ οι εθελοντικές προσπάθειες καθίστανται τακτικά αλυσιτελείς και αναποτελεσματικές. Είναι πλέον σημαντική ανάγκη να αυξηθεί η συχνότητα κοινών ασκήσεων μεταξύ χωρών με κοινούς κινδύνους και κοινά σύνορα με τη συμμετοχή και εκπαίδευση εθελοντών και παράλληλα να δοθούν κίνητρα στις κοινωνίες (απαλλαγή ή μείωση από άλλες δραστηριότητες όπως η εφεδρεία) για αύξηση του αριθμού των εθελοντών.

4.4.

 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ενίσχυση των μηχανισμών πρόληψης και ετοιμότητας σε συνδυασμό με την αύξηση της ανθεκτικότητας των υποδομών και των οικοσυστημάτων. Εκτός από τη μείωση των ανθρώπινων απωλειών και της προστασίας των κοινωνιών, η άμεση οικονομική ωφέλεια που θα προκύψει λόγω της μείωσης των αναγκών αντίδρασης θα εξασφαλίσει αυξημένη προστασία των δραστηριοτήτων στον τομέα της αγροτικής παραγωγής καθότι θα περιοριστούν οι κίνδυνοι καταστροφών από πυρκαγιές ή πλημμύρες που επιφέρουν ισχυρά πλήγματα στον πρωτογενή τομέα.

4.5.

 Η αναγνώριση εκ μέρους της Επιτροπής ότι οι κίνδυνοι από φυσικά (πλημμύρες, πυρκαγιές, σεισμοί κ.α.) και ανθρωπογενή αίτια (τεχνολογικά ατυχήματα, τρομοκρατικά κτυπήματα κ.ά.) είναι πλέον μεταβαλλόμενοι και αναδυόμενοι, είναι απολύτως συμβατή με τη μορφή των κινδύνων στη σύγχρονη εποχή και το ρόλο της κλιματικής αλλαγής ως πολλαπλασιαστή. Η εισαγόμενη έννοια της «ανθεκτικότητας» σχετικά με τη διαχείριση των κινδύνων καταστροφών αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να ασκείται κάθε οικονομική δραστηριότητα, ιδιαιτέρως δε στον τομέα των υποδομών. Η αποτίμηση και ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υποδομών πρέπει να γίνεται με τα πιο σύγχρονα ψηφιακά μέσα και τη χρήση των πιο καινοτόμων τεχνολογιών.

4.6.

 Η διαμορφωθείσα αντίληψη για την ενίσχυση της ικανότητας πρόληψης, ετοιμότητας, αντιμετώπισης των καταστροφών και αποκατάστασης επισημαίνει για πρώτη φορά τους βασικούς πυλώνες για την υποστήριξη του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης. Η πλήρης αποτύπωση όλου του κύκλου πολιτικής προστασίας βρίσκει σύμφωνη την ΕΟΚΕ, καθώς επισημαίνεται με τον τρόπο αυτό η αναγκαιότητα για κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική φροντίδα. Η ολιστική αυτή προσέγγιση διασφαλίζει τη συμμετοχή όλου του φάσματος των αρμοδίων στον κύκλο και τη διάχυση/επικοινωνία εμπειρογνωμοσύνης και πρακτικών. Η επιτυχία της προσέγγισης αυτής θα επιτευχθεί μέσω κοινών προγραμμάτων και ασκήσεων/εκπαιδεύσεων από ομάδες χωρών με κοινά χαρακτηριστικά έκθεσης σε κινδύνους.

4.7.

 Το πρόγραμμα κινείται εντός του πλαισίου της Ατζέντας 20/20 του ΟΗΕ και της παγκόσμιας στρατηγικής για τη διαχείριση των κινδύνων καταστροφών όπως καθορίστηκε στο πλαίσιο Σεντάι (Sendai framework for disaster risk reduction/UNISDR) και πιο συγκεκριμένα στην προτεραιότητα 1 για την κατανόηση των κινδύνων καταστροφών.

4.8.

 Η ΕΟΚΕ επίσης συμφωνεί στη γενική αρχή δημιουργίας ενός δικτύου γνώσης και εκπαίδευσης όπως αυτό περιγράφεται από την Επιτροπή. Επισημαίνει όμως την αναγκαιότητα θεσμικής εμπλοκής της επιστημονικής/πανεπιστημιακής κοινότητας και της ανάθεσης σε αυτήν ερευνητικών δραστηριοτήτων (έργων και μελετών) για αποτύπωση και αποτίμηση των πιθανών κινδύνων, της αντίστοιχης τρωτότητας και της επικινδυνότητας (risk) των κοινωνιών. Η συνεργασία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και των επιχειρήσεων, καθώς επίσης και της κοινωνίας των πολιτών θεωρείται αναγκαία λόγω της υφισταμένης κεκτημένης πείρας και γνώσης, αλλά και λόγω της ευκολότερης και πιο άμεσης κινητοποίησης σε τοπικό επίπεδο των κοινωνικών δομών σε περιπτώσεις καταστροφών. Επίσης, η ενημέρωση και εκπαίδευσή των πολιτών στους εκάστοτε κινδύνους που έχουν να αντιμετωπίσουν κρίνεται ζητούμενο υψηλής προτεραιότητας.

4.9.

 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί στην ανάπτυξη των συγκεκριμένων ικανοτήτων που προτείνει η Επιτροπή εντός του πλαισίου του rescEU, δηλαδή το αποθεματικό πόρων σε πυροσβεστικά αεροσκάφη, η υψηλής δυναμικότητας άντληση, έρευνα και διάσωση σε αστικό περιβάλλον, καθώς και οι επιχειρησιακές δυνατότητες που θα αναπτυχθούν για τη δημόσια υγεία με την κτήση κινητών νοσοκομειακών μονάδων και ιατρικών ομάδων έκτακτης ανάγκης, όπως αναφέρονται στην παράγραφο 2 του κεφαλαίου 3.1 της ανακοίνωσής της. Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία τη διαλειτουργικότητα των μέσων και τη δυνατότητα χρήσης τους με ευελιξία ώστε να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να εξεταστεί η κτήση εναερίων μέσων που θα χρησιμεύουν ταυτοχρόνως σε α) από αέρος πυρόσβεση, β) εναέρια επίβλεψη και περιπολία για έγκαιρη προειδοποίηση, γ) έρευνα και διάσωση, δ) διακομιδές ασθενών από δυσπρόσιτες ή απομακρυσμένες νησιωτικές περιοχές. Με τον τρόπο αυτό, η χρήση των εναέριων αυτών μέσων θα ήταν χρήσιμη καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, κάτι το οποίο θα οδηγούσε σε γρηγορότερη απόσβεση και με οικονομικούς όρους.

4.10.

 Η ΕΟΚΕ προτείνει να δημιουργηθούν περιφερειακές δομές σε περιοχές με αυξημένο κίνδυνο για πιο άμεση ανταπόκριση. Επίσης πρέπει να ενισχυθούν οι τοπικές κοινωνίες με μέσα πρώτης ανταπόκρισης και να δημιουργηθούν τοπικές εκπαιδευμένες ομάδες οι οποίες να κατέχουν συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης. Επίσης η δημιουργία και διάθεση κοινών πιστοποιημένων εγχειριδίων με κατευθυντήριες γραμμές κρίνεται απολύτως απαραίτητη.

4.11.

 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί στη διεύρυνση των τομέων χρηματοδότησης δράσεων πολιτικής προστασίας προς τα κράτη μέλη όπως η προσαρμογή, και η αποκατάσταση αλλά και η αύξηση του ποσοστού συγχρηματοδότησης στον τομέα της μεταφοράς. Για παράδειγμα, σε περίπτωση μεγάλης έκτασης καταστροφής από σεισμό είναι απολύτως θεμιτή η συγχρηματοδότηση ΕΕ — κράτους μέλους για τη μεταφορά και εγκατάσταση οικίσκων στέγασης, τη διαμόρφωση καταλλήλου χώρου με τα αντίστοιχα έργα υποδομών και εγκαταστάσεων κοινής ωφελείας (ηλεκτρικό ρεύμα, υδροδότηση, επικοινωνίες, αποχέτευση), ώστε να αποκαθίσταται γρηγορότερα η κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα και να εξασφαλίζεται η διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.

4.12.

 Η ΕΟΚΕ δεν είναι αντίθετη στη συμπερίληψη των λειτουργικών εξόδων όσον αφορά τη συγχρηματοδότηση αλλά επισημαίνει ότι πρέπει να προβλεφθεί αντικειμενικός μηχανισμός εκτίμησης και κυρίως αποτίμησης του κόστους αυτού, ώστε να γίνει κατάλληλη χρήση των πόρων. Επίσης θεωρεί απαραίτητη τη χρήση όλων των εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης όπως τα διαρθρωτικά ταμεία και η συγχρηματοδότηση μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

4.13.

 Η ΕΟΚΕ παγίως υποστηρίζει, σε σειρά γνωμοδοτήσεων της, την ανάγκη μείωσης των γραφειοκρατικών μηχανισμών και της εξασφάλισης της απαραίτητης ευελιξίας στη χρήση ευρωπαϊκών κονδυλίων, χωρίς να αίρεται η προϋπόθεση της διαφάνειας και του ανεξάρτητου ελέγχου, ώστε να διασφαλίζεται η νομιμότητα της και αποτελεσματικότητα της διαδρομής των εισφορών των ευρωπαίων πολιτών.

4.14.

 Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις αναφορές της Επιτροπής στην αντιμετώπιση των συνεπειών της τρομοκρατίας και θεωρεί ότι θα πρέπει να υπάρξει ένα σαφές πλαίσιο δράσεων πρόληψης, αντιμετώπισης (στο επίπεδο των συνεπειών) και αποκατάστασης. Στο πλαίσιο αυτό η Επιτροπή θα μπορούσε να επεξεργαστεί στο άμεσο μέλλον σχέδιο ανάπτυξης δεξαμενής πόρων και για ανθρωπογενείς φυσικές καταστροφές από χημικά, βιολογικά, ραδιολογικά και πυρηνικά περιστατικά (Χ.Β.Ρ.Π), χωρίς να αίρονται η ευθύνη και οι υποχρεώσεις των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στους τομείς αυτούς. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η μη έγκαιρη αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών μπορεί εκτός των άλλων να επιφέρει καίριο πλήγμα στην πρωτογενή παραγωγή με τεράστιες μακροχρόνιες συνέπειες στη σίτιση και την υγεία του γενικού πληθυσμού.

4.15.

 Η ΕΟΚΕ εκτιμά πως, εντός του πλαισίου του rescEU, είναι απαραίτητο να κινητοποιηθεί με θεσμική κατοχύρωση η κοινωνία των πολιτών σε επίπεδο τεκμηρίωσης πολιτικών, πρόληψης αλλά και σε επίπεδο αντιμετώπισης όπου αυτό είναι εφικτό. Καθώς επίσης και η ενσωμάτωση του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης.

5.   Ειδικές Παρατηρήσεις

5.1.

 Η ΕΟΚΕ κρίνει επίσης αναγκαίο τον ενισχυμένο ρόλο των περιφερειακών και των τοπικών αρχών στον τομέα πολιτικής προστασίας και του νέου μηχανισμού της Ένωσης με:

α)

τη συμπερίληψη των περιφερειακών και των τοπικών αρχών κατά τα στάδια της πρόληψης, του σχεδιασμού και της υλοποίησης μέτρων διαχείρισης κινδύνων και αντιμετώπισης φυσικών και ανθρωπογενών κινδύνων·

β)

την ενίσχυση και την ενσωμάτωση των ειδικών ικανοτήτων των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, οι οποίες πρώτες καλούνται να αντιμετωπίσουν μια καταστροφή·

γ)

τη χρησιμοποίηση των ικανοτήτων που διαθέτουν οι περιφερειακές και οι τοπικές αρχές σε κάθε είδους δραστηριότητες συντονισμού και επιχειρησιακής ανάπτυξης που διεξάγονται για την ελαχιστοποίηση των αλληλοεπικαλύψεων και την ενίσχυση της διαλειτουργικότητας·

δ)

την ενίσχυση του ρόλου τους σε περιπτώσεις διασυνοριακής συνεργασίας με την εφαρμογή κοινών σχεδίων, προγραμμάτων και κοινής εκπαίδευσης.

Βρυξέλλες, 18 Οκτωβρίου 2018.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Luca JAHIER

(1)  ΕΕ C 139 της 11.5.2001, σ. 27.

(2)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα: «Βελτίωση του κοινοτικού μηχανισμού πολιτικής προστασίας — Αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών» (ΕΕ C 204 της 9.8.2008, σ. 66).

(3)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα: «Κοινοτική προσέγγιση για την πρόληψη φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών» (ΕΕ C 318 της 23.12.2009, σ. 97).

(4)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα: «Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2012/2002 του Συμβουλίου για την ίδρυση του Ταμείου Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (ΕΕ C 170 της 5.6.2014, σ. 45).

(5)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα: «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 όσον αφορά συγκεκριμένα μέτρα για την παροχή πρόσθετης βοήθειας σε κράτη μέλη που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές» (ΕΕ C 173 της 31.5.2017, σ. 38).

Top