ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 23.11.2017

COM(2017) 682 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΑΝΕΙΟΛΗΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΑΝΕΙΟΔΟΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΤΟ 2016

Πίνακας περιεχομένων

1.Εισαγωγή

2.Δανειοδοτικές δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

2.1.Μηχανισμός στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών

2.2.Ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης

2.3.Μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή

2.4.Διευκόλυνση Ευρατόμ

3.Δανειοληπτικές δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

3.1.Μηχανισμός στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών

3.2.Ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης

3.3.Μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή

3.4.Διευκόλυνση Ευρατόμ

4.Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων

4.1.Δανειοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ

4.2.Δανειοληπτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ

5.Διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ

5.1.Δανειακή διευκόλυνση για την Ελλάδα

5.2.Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας

5.3.Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας

1.Εισαγωγή

Η παρούσα έκθεση υποβάλλεται βάσει του άρθρου 149 του δημοσιονομικού κανονισμού 1 , σύμφωνα με το οποίο η Επιτροπή διαβιβάζει, σε ετήσια βάση, έκθεση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τις εγγυήσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ και τους αντίστοιχους κινδύνους.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή ενημερώνει κάθε χρόνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τη χρήση των διαφόρων δανειοδοτικών μέσων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

Η παρούσα έκθεση περιγράφει τις δανειοδοτικές πράξεις, καθώς και τις αντίστοιχες δανειοληπτικές δραστηριότητες για κάθε μέσο.

Λαμβάνοντας υπόψη τις προβλεπόμενες αλλαγές στον δημοσιονομικό κανονισμό, οι πληροφορίες σχετικά με τις δανειοληπτικές και δανειοδοτικές πράξεις θα ενσωματώνονται στο μέλλον στη δέσμη δημοσιονομικών εκθέσεων που προβλέπει ο αναθεωρημένος δημοσιονομικός κανονισμός. Για να αποφευχθεί η αλληλεπικάλυψη, η παρούσα χωριστή έκθεση σχετικά με τις δανειοδοτικές πράξεις και τις δανειοληπτικές δραστηριότητες θα πρέπει στη συνέχεια να καταργηθεί.

2.Δανειοδοτικές δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η Επιτροπή παρέχει χρηματοδοτική στήριξη σε τρίτες χώρες και κράτη μέλη της ΕΕ με τη μορφή διμερών δανείων που χρηματοδοτούνται από τις κεφαλαιαγορές με την εγγύηση του προϋπολογισμού της ΕΕ στο πλαίσιο διαφόρων νομικών πράξεων του Συμβουλίου ή του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ανάλογα με τους επιδιωκόμενους στόχους 2 . Η συνεκτικότητα της χρηματοδοτικής στήριξης προς τρίτες χώρες με τους γενικούς στόχους της εξωτερικής δράσης της ΕΕ εξασφαλίζεται από την Επιτροπή και την Ύπατη Εκπρόσωπο της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, επικουρούμενη από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ).

Πίνακας 1: Εξέλιξη των πράξεων της ΕΕ (οφειλόμενα ποσά κεφαλαίου σε εκατ. EUR) 

2.1.Μηχανισμός στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών

Η στήριξη του ισοζυγίου πληρωμών (ΣΙΠ) σύμφωνα με το άρθρο 143 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 332/2002 του Συμβουλίου, της 18ης Φεβρουαρίου 2002, για τη θέσπιση ενός μηχανισμού μεσοπρόθεσμης οικονομικής στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών των κρατών μελών 3 (κανονισμός ΣΙΠ), λαμβάνει τη μορφή μεσοπρόθεσμων δανείων χορηγούμενων από την Ένωση. Η στήριξη αυτή εν γένει παρέχεται σε συνδυασμό με χρηματοδότηση εκ μέρους του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και άλλων πολυμερών δανειστών, όπως της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), της Ευρωπαϊκής Τράπεζας για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη (ΕΤΑΑ) και της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Η ΣΙΠ χορηγείται κατά περίπτωση από το Συμβούλιο, το οποίο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία. Πιθανοί αποδέκτες είναι κράτη μέλη εκτός της ζώνης του ευρώ που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ισοζυγίου πληρωμών. Αποβλέπει στην άμβλυνση των περιορισμών εξωτερικής χρηματοδότησης που αντιμετωπίζει το κράτος μέλος αποδέκτης και στην αποκατάσταση της βιωσιμότητας του ισοζυγίου πληρωμών. Χορηγείται υπό την προϋπόθεση τήρησης των όρων οικονομικής πολιτικής που αποφασίζονται από το Συμβούλιο –μετά από διαβούλευση με την Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή (ΟΔΕ) όσον αφορά σχέδιο προγράμματος προσαρμογής– οι λεπτομέρειες των οποίων εγκρίνονται από την Επιτροπή και το κράτος μέλος αποδέκτη σε μνημόνιο συνεννόησης (ΜΣ) πριν από τη σύναψη δανειακής σύμβασης. Η αδιάλειπτη συμμόρφωση με τα μέτρα στο πλαίσιο του προγράμματος προσαρμογής ελέγχεται τακτικά και αποτελεί προϋπόθεση για την εκταμίευση περαιτέρω δόσεων. Τα απαιτούμενα κεφάλαια συγκεντρώνονται από τις κεφαλαιαγορές από την Επιτροπή εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Επιτροπή υποβάλλει τακτικά εκθέσεις στην ΟΔΕ και στο Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού ΣΙΠ.

Τον Απρίλιο του 2016, η Ουγγαρία αποπλήρωσε την τελική δόση, ύψους 1,5 δισ. EUR, του δανείου της. Στις 31 Δεκεμβρίου 2016, το συνολικό υπόλοιπο ποσό στο πλαίσιο του προγράμματος ΣΙΠ ανήλθε σε 4,2 δισ. EUR 4 .

Πίνακας 2: Μηχανισμός ΣΙΠ έως τις 31.12.2016 (ποσά κεφαλαίου σε δισ. EUR) 

2.2.Ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης

Με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 407/2010 του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2010 5 , θεσπίστηκε ο ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης (ΕΜΧΣ) βάσει του άρθρου 122 παράγραφος 2 6 της ΣΛΕΕ. Ο ΕΜΧΣ καλύπτεται πλήρως από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και η συνολική δανειοδοτική ικανότητα του μηχανισμού ανέρχεται σε 60 δισ. EUR 7 .

Ο ΕΜΧΣ ενεργοποιήθηκε το 2011 για την Ιρλανδία 8 και την Πορτογαλία 9 , με την έγκριση δανείων ύψους 22,5 δισ. EUR και 26 δισ. EUR αντίστοιχα.

Το 2013, αποφασίστηκε για αμφότερα τα κράτη μέλη η παράταση της μέγιστης μέσης ληκτότητας των εκταμιευθέντων δανείων από 12,5 έτη σε 19,5 έτη. Οι δικαιούχοι του ΕΜΧΣ μπορούν να ζητήσουν παράταση και αναχρηματοδότηση όλων των δανείων του ΕΜΧΣ εφόσον η μέση ληκτότητα των εκταμιευθέντων δανείων (που υπολογίζεται από την αρχική εκταμίευση) δεν υπερβαίνει 19,5 έτη.

Στο πλαίσιο αυτό, παρελήφθη αίτηση επιμήκυνσης του δανείου του ΕΜΧΣ, ύψους 4,75 δισ. EUR, που εκταμιεύθηκε το 2011 στην Πορτογαλία και το οποίο έληγε στις 3 Ιουνίου 2016. Το δάνειο αναχρηματοδοτήθηκε με τρεις πράξεις με ληκτότητα το 2023 (1,5 δισ. EUR), το 2031 (2,25 δισ. EUR) και το 2036 (1 δισ. EUR). Μετά την εν λόγω παράταση, η σταθμισμένη μέση ληκτότητα των δανείων του ΕΜΧΣ προς την Πορτογαλία είναι πλέον 14,9 έτη.

Το συνολικό οφειλόμενο ποσό του ΕΜΧΣ ανέρχεται σε 46,8 δισ. EUR στο τέλος του 2016 (Ιρλανδία: 22,5 δισ. EUR, Πορτογαλία: 24,3 δισεκατ. EUR).

2.3.Μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή

Η μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή (ΜΧΣ) 10 έχει σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση εξαιρετικών εξωτερικών χρηματοδοτικών αναγκών των χωρών που έχουν γεωγραφική, οικονομική και πολιτική εγγύτητα με την ΕΕ. Στόχος της είναι η αποκατάσταση της μακροοικονομικής και δημοσιονομικής σταθερότητας στις υποψήφιες προς ένταξη στην ΕΕ και δυνάμει υποψήφιες και γειτονικές χώρες (και, σε εξαιρετικές περιστάσεις, σε άλλες τρίτες χώρες), ενθαρρύνοντας παράλληλα την εφαρμογή της μακροοικονομικής προσαρμογής και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Η ΜΧΣ χορηγείται σε έκτακτη και προσωρινή βάση και σε δόσεις υπό την προϋπόθεση τήρησης αυστηρών όρων οικονομικής πολιτικής. Η ΜΧΣ συμπληρώνει και προϋποθέτει την ύπαρξη προγραμμάτων προσαρμογής του ΔΝΤ. Η ΜΧΣ μπορεί να παρασχεθεί με τη μορφή δανείων και/ή, σε ορισμένες περιστάσεις, μη επιστρεπτέων επιχορηγήσεων 11 .

Εάν μια δικαιούχος χώρα δεν τηρήσει τις εξοφλητικές υποχρεώσεις της, η Επιτροπή δύναται να προσφύγει στο Ταμείο Εγγυήσεων για τις Εξωτερικές Δράσεις 12 ούτως ώστε η εξόφληση της αντίστοιχης δανειοληπτικής πράξης της Επιτροπής να πραγματοποιηθεί από τα κεφάλαιά της 13 .

Η δεύτερη και τελική δόση, ύψους 10 εκατ. EUR, του δανείου των 15 εκατ. EUR που χορηγήθηκε στην Δημοκρατία της Κιργιζίας 14 εκταμιεύθηκε τον Απρίλιο του 2016.

Στις 6 Ιουλίου 2016, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Τυνησία 15 , ανώτατου ποσού 500 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων (τριών δόσεων δανείου ύψους 200, 150 και 150 εκατ. EUR).

Στις 14 Δεκεμβρίου 2016, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στο Χασεμιτικό Βασίλειο της Ιορδανίας 16 , ανώτατου ποσού 200 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων (δύο δόσεων δανείου ύψους 100 εκατ. EUR).

Αποπληρωμές των δανείων, συνολικού ύψους 70 εκατ. EUR ελήφθησαν από τις χώρες-δικαιούχους, σύμφωνα με τα οφειλόμενα (η Βοσνία-Ερζεγοβίνη 4 εκατ. EUR, η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας 10 εκατ. EUR, το Μαυροβούνιο 1,34 εκατ. EUR και η Σερβία 54,66 εκατ. EUR).

Το ανεξόφλητο ποσό των δανείων ΜΧΣ έχει μειωθεί από 3.006,6 εκατ. EUR σε 2.946,6 εκατ. EUR μεταξύ 31ης Δεκεμβρίου 2015 και 31ης Δεκεμβρίου 2016. Τα δάνεια στην Ουκρανία αντιπροσωπεύουν το 75 % του συνολικού ανοίγματος ΜΧΣ.

2.4.Διευκόλυνση Ευρατόμ

Η δανειακή διευκόλυνση της Ευρατόμ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση έργων εντός των κρατών μελών (απόφαση 77/270/Ευρατόμ του Συμβουλίου) ή ορισμένων τρίτων χωρών 17 (απόφαση 94/179/Ευρατόμ του Συμβουλίου).

Το 1990, το Συμβούλιο καθόρισε όριο δανεισμού ύψους 4 δισ. EUR, εκ των οποίων ποσό 3,7 δισ. EUR έχει αποφασιστεί και ποσό 3,4 δισ. EUR έχει ήδη εκταμιευθεί. Σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με το ανώτατο όριο δανειοδότησης (77/271/Ευρατόμ, όπως τροποποιήθηκε), η Επιτροπή ενημερώνει το Συμβούλιο όταν το ποσό που υπογράφεται ανέλθει σε 3,8 δισεκατ. EUR και, εάν κριθεί σκόπιμο, προτείνει νέο ανώτατο όριο δανειοδότησης.

Το 2013, η Επιτροπή εξέδωσε την απόφαση C(2013) 3496 σχετικά με τη χορήγηση δανείου Ευρατόμ ύψους 300 εκατ. EUR στην Ουκρανία για τη στήριξη του προγράμματος αναβάθμισης της ασφάλειας των πυρηνικών μονάδων. Η δανειακή σύμβαση υπεγράφη στις 7 Αυγούστου 2013. Παράλληλα, δανειακή σύμβαση για ποσό 300 εκατ. EUR υπεγράφη τον Μάρτιο του 2013 από την ΕΤΑΑ.

Ενώ η απόφαση δανειοληψίας για την πρώτη δόση, ύψους 100 εκατ. EUR, εγκρίθηκε στις 27 Μαΐου 2015, λόγω καθυστερήσεων στη διαδικασία υλοποίησης δεν έχουν πραγματοποιηθεί εκταμιεύσεις μέχρι το τέλος του 2016. Τον Μάιο του 2017 εκταμιεύτηκε η πρώτη δόση δανείου, ύψους 50 εκατ. EUR.

Τα αποπληρωθέντα ποσά ανήλθαν σε 22,62 εκατ. EUR από τη Βουλγαρία, 19 εκατ. EUR από τη Ρουμανία και ποσό που αντιστοιχεί σε 7,1 εκατ. EUR από την Ουκρανία 18 .

3.Δανειοληπτικές δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Ενωσης

Προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι δανειοδοτικές δραστηριότητες που αποφασίζει το Συμβούλιο, η Επιτροπή έχει εξουσιοδοτηθεί να δανείζεται κεφάλαια από τις κεφαλαιαγορές εξ ονόματος τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και της Ευρατόμ. Οι δανειοληπτικές και δανειοδοτικές πράξεις πραγματοποιούνται σε συνακόλουθη βάση, γεγονός το οποίο εξασφαλίζει την απαλλαγή του προϋπολογισμού της ΕΕ από κάθε κίνδυνο επιτοκίου ή συναλλάγματος 19 . Το ποσό των ανεξόφλητων λαμβανόμενων δανείων βρίσκεται σε αντιστοιχία με το ποσό των ανεξόφλητων χορηγούμενων δανείων.

3.1.Μηχανισμός στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών

Το 2016, στο πλαίσιο του μηχανισμού ΣΙΠ, δεν αντλήθηκαν κεφάλαια για δάνεια στην αγορά. Το συνολικό υπόλοιπο των ποσών που συγκεντρώθηκαν για το ΣΙΠ ανήλθε σε 4,2 δισ. EUR στο τέλος του 2016.

3.2.Ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης

Μετά από αίτημα της Πορτογαλίας για παράταση της ληκτότητας του δανείου του ΕΜΧΣ, εξοφλητέου στις 3 Ιουνίου 2016, τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2016, η ΕΕ εξέδωσε τρία ομόλογα με ληκτότητα το 2023 (1,5 δισ. EUR), το 2031 (2,25 δισ. EUR) και το 2036 (1 δισ. EUR) για την αναχρηματοδότηση ομολόγων που έληγαν.

Πίνακας 4: Δανειοληπτικές πράξεις του ΕΜΧΣ της ΕΕ κατά το 2016 (σε εκατ. EUR)

*Μαζί με 10 εκατ. EUR για ΜΧΣ στη Δημοκρατία της Κιργιζίας· (βλ. 3.3 πιο κάτω)

3.3.Μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή

Η δεύτερη δόση (10 εκατ. EUR από το σύνολο των 15 εκατ. EUR της σχετικής απόφασης) του δανείου που χορηγήθηκε στη Δημοκρατία της Κιργιζίας εκταμιεύθηκε τον Απρίλιο του 2016.

Πίνακας 5: Δανειοληπτικές πράξεις της ΜΧΣ της ΕΕ κατά το 2016 (σε εκατ. EUR)

3.4.Διευκόλυνση Ευρατόμ

Το 2016, δεν υπήρξε δανειοληπτική πράξη στο πλαίσιο της Ευρατόμ.

4.Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων 

4.1.Δανειοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ

Η ΕΤΕπ παρέχει χρηματοδότηση είτε απευθείας σε μεμονωμένα επενδυτικά έργα είτε μέσω ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών σε έργα μικρότερης κλίμακας που αναλαμβάνουν ΜΜΕ ή τοπικές αρχές και δήμοι. Η ΕΤΕπ παρέχει επίσης εγγυήσεις δανείων, τεχνική βοήθεια και επιχειρηματικά κεφάλαια.

Το 2016, η ΕΤΕπ υπέγραψε συνολική χρηματοδότηση ύψους 74,6 δισ. EUR (σε σύγκριση με 77,5 δισ. EUR το 2015). Η χρηματοδότηση του ομίλου της ΕΤΕπ (αν ληφθεί υπόψη η δραστηριότητα του ΕΤΕ) ανήλθε σε 83,8 δισ. EUR, ενεργώντας ως καταλύτης για επενδύσεις ύψους σχεδόν 280 δισ. EUR.

Επιπλέον, μέχρι το τέλος του 2016, ο όμιλος της ΕΤΕπ ενέκρινε 422 δάνεια και εγγυήσεις του Επενδυτικού Σχεδίου που καλύπτονταν από την εγγύηση της ΕΕ στο πλαίσιο του ΕΤΣΕ 20 . Οι πόροι που δεσμεύθηκαν ανήλθαν συνολικά σε 30,2 δισ. EUR που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο του ΕΤΣΕ. Η αξία των έργων και οι επενδύσεις που κινητοποιήθηκαν συνολικά ανέρχονται σε 163,9 δισ. EUR. Πρόκειται για το 52 % του συνολικού στόχου των 315 δισ. EUR σε διάστημα τριών ετών.

Οι χρηματοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ έχουν επιπτώσεις στον προϋπολογισμό της ΕΕ όταν συνοδεύονται από εγγυήσεις της ΕΕ ή άλλα κονδύλια του προϋπολογισμού της ΕΕ. Πέρα από τις πράξεις που εγκρίνονται στο πλαίσιο του ΕΤΣΕ, τούτο ισχύει και για τα ακόλουθα:

-Χρηματοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ στο πλαίσιο της εντολής για εξωτερικά δάνεια (που καλύπτουν τις προενταξιακές χώρες, χώρες της πολιτικής γειτονίας και εταιρικής σχέσης, χώρες της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής και της Νότιας Αφρικής). Οι εν λόγω χρηματοδοτήσεις επωφελούνται από την εγγύηση του προϋπολογισμού της ΕΕ για την κάλυψη κινδύνων χώρας ή πολιτικής φύσης. Μια χωριστή έκθεση σχετικά με τις εξωτερικές δανειοδοτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ το 2016 θα εκδοθεί από την Επιτροπή κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2017.

-Χρηματοδοτικοί μηχανισμοί επιμερισμού κινδύνων που περιλαμβάνουν τη χρήση του προϋπολογισμού της ΕΕ για τη στήριξη πολιτικών της ΕΕ (π.χ. χρηματοδοτική διευκόλυνση επιμερισμού του κινδύνου για τα προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης και πρωτοβουλία για τα ομόλογα χρηματοδότησης έργων).

Το 2016, οι δανειοδοτικές πράξεις της ΕΤΕπ εκτός της ΕΕ ανήλθαν συνολικά σε 7,9 δισ. EUR, εκ των οποίων 6,8 δισ. EUR, στις περιοχές που καλύπτονται από την εντολή εξωτερικού δανεισμού της ΕΤΕπ (ELM). Περίπου 5,9 δισ. EUR ή 74 % της συνολικής χρηματοδότησης εκτός ΕΕ, πραγματοποιήθηκε στις προενταξιακές χώρες και στις χώρες της Γειτονίας. Το υπόλοιπο (26 %) υπεγράφη στην Ασία, την Κεντρική Ασία και τη Λατινική Αμερική.

Από το συνολικό ποσό των 6,8 δισ. EUR που υπέγραψε η ΕΤΕπ κατά τη διάρκεια του 2016 στις περιοχές που καλύπτονται από την ELM, σχεδόν 4 δισ. EUR (58 %) καλύφθηκαν από την εγγύηση της ΕΕ.

Η απόφαση σχετικά με τη χορήγηση εγγύησης της ΕΕ για τις πράξεις της ΕΤΕπ εκτός της ΕΕ εκδόθηκε στις 16 Απριλίου 2014 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο  21 . Η γενική εντολή ανέρχεται σε 27 δισ. EUR, συν ένα πρόσθετο προαιρετικό ποσό ύψους 3 δισ. EUR. Η ολική ή μερική ενεργοποίηση αυτού του προαιρετικού ποσού αποφασίζεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία και βάσει των αποτελεσμάτων της ενδιάμεσης ανασκόπησης της εντολής εξωτερικού δανεισμού.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τροποποίηση της εντολή εξωτερικού δανεισμού τον Σεπτέμβριο του 2016, συγκεκριμένα την αύξηση του ανώτατου ορίου σε 32,3 δισ. EUR, η οποία βρίσκεται επί του παρόντος υπό εξέταση από τους νομοθέτες.

4.2.Δανειοληπτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ

Η ΕΤΕπ διαθέτει μια ανθεκτική χρηματοδοτική στρατηγική, την άντληση μακροπρόθεσμων κεφαλαίων μέσω της έκδοσης ομολόγων στις διεθνείς κεφαλαιαγορές για τη στήριξη των δανειοδοτικών της πράξεων. H χρηματοδοτική στρατηγική της ΕΤΕπ, με τους στόχους της επίτευξης επαρκών όγκων και σε ληκτότητες που απαιτούνται για τη διαχείριση ενεργητικού και παθητικού, καθώς και της βελτιστοποίησης του κόστους χρηματοδότησης σε βιώσιμη βάση, συνδυάζει την έκδοση ρευστών και μεγάλης κλίμακας ομολόγων στα κυριότερα νομίσματα με στοχευμένες και προσαρμοσμένες στις ανάγκες εκδόσεις σε άλλα νομίσματα.

Το 2016, οι δανειοληπτικές δραστηριότητες της ΕΤΕπ ανήλθαν σε 66,4 δισ. EUR με μέγιστη μέση ληκτότητα 7,1 έτη.

5.Διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ

Ως απάντηση στην παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ ενέκριναν μέτρα για τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ και στην Ευρώπη γενικότερα. Τα μέτρα αυτά περιγράφονται κατωτέρω και έχουν την εγγύηση του προϋπολογισμού της ΕΕ 22 .

5.1.Δανειακή διευκόλυνση για την Ελλάδα 

Μετά την ομόφωνη απόφαση των υπουργών οικονομικών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ στις 2 Μαΐου 2010 23 για τη στήριξη της Ελλάδας, καταρτίστηκε τριετές κοινό πρόγραμμα με το ΔΝΤ, το οποίο αφορούσε χρηματοδοτική δέσμη 110 δισ. EUR για την παροχή βοήθειας προς την Ελλάδα, συνοδευόμενο από αυστηρούς όρους πολιτικής 24 , οι οποίοι συμφωνήθηκαν κατόπιν διαπραγματεύσεων με τις ελληνικές αρχές από την Επιτροπή και το ΔΝΤ, σε συνεννόηση με την ΕΚΤ. Τα δάνεια που εκταμιεύθηκαν από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ στο πλαίσιο της Δανειακής Διευκόλυνσης για την Ελλάδα (ΔΔΕ) ανέρχονται σε 52,9 δισ. EUR. Η εκταμίευση έγινε μεταξύ του Μαΐου 2010 και του Δεκεμβρίου 2011.

5.2.Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας 

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ) 25 δημιουργήθηκε από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ ως εταιρεία υπό τη δική τους κυριότητα με έδρα στο Λουξεμβούργο, η οποία σχεδιάστηκε ως προσωρινός μηχανισμός διάσωσης για την περαιτέρω δανειοδότηση κρατών μελών της ζώνης του ευρώ που αντιμετώπιζαν δυσκολίες μέσω της έκδοσης ομολόγων, με την εγγύηση των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ. Τον Οκτώβριο του 2010, αποφασίστηκε να δημιουργηθεί ένας μόνιμος μηχανισμός διάσωσης, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ), ο οποίος άρχισε να λειτουργεί στις 8 Οκτωβρίου 2012.

Στις 14 Μαρτίου 2012, εγκρίθηκε ένα δεύτερο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής για την Ελλάδα από τους υπουργούς οικονομικών της ζώνης του ευρώ και το ΔΝΤ, με το οποίο προστέθηκαν 130 δισ. ευρώ στα μη εκταμιευθέντα ποσά του πρώτου προγράμματος. Αυτό το δεύτερο πρόγραμμα προβλέπει, συνεπώς, συνολική χρηματοδοτική ενίσχυση ύψους 164,5 δισ. EUR, ενώ η συνεισφορά του ΔΝΤ ανέρχεται σε 19,8 δισ. EUR. Ενώ το πρώτο πρόγραμμα (ΔΔΕ) θεσπίστηκε ως συμφωνία μεταξύ πιστωτών για τα διμερή δάνεια που συγκεντρώνονται από τα παρέχοντα στήριξη κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, ο συντονισμός και η διαχείριση της οποίας εξασφαλίζεται από την Επιτροπή, το δεύτερο πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε μέσω του ΕΤΧΣ.

Από την 1η Ιουλίου 2013, το ΕΤΧΣ δεν αναλαμβάνει πλέον νέες χρηματοδοτήσεις προγραμμάτων ούτε συνάπτει νέες συμφωνίες δανειακής διευκόλυνσης. Ωστόσο, συνεχίζει τη δράση του όσον αφορά τα εν εξελίξει προγράμματά του για την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία, στα οποία είναι δανειστής (από κοινού με το ΔΝΤ και ορισμένα κράτη μέλη).

5.3.Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας

Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ) 26 κατέστη, από την 1η Ιουλίου 2013, ο μόνιμος μηχανισμός ανταπόκρισης σε νέα αιτήματα χρηματοδοτικής συνδρομής εκ μέρους των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ.

Ο ΕΜΣ διαθέτει μέγιστη δανειοδοτική ικανότητα ύψους 500 δισ. EUR. Το συνολικό εγγεγραμμένο κεφάλαιό του ανέρχεται σε 704,8 δισ. EUR, εκ των οποίων 80,5 δισ. EUR είναι καταβεβλημένο κεφάλαιο από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, ενώ το δεσμευμένο καταβλητέο κεφάλαιο ανέρχεται σε 624,3 δισ. EUR.

Ο ΕΜΣ έχει παράσχει οικονομική στήριξη στην Ελλάδα και στην Κύπρο (που υπόκειται σε πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής), καθώς και στην Ισπανία όσον αφορά την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού τομέα. Το πρόγραμμα για την Ισπανία έληξε στο τέλος Δεκεμβρίου του 2013 με συνολικό εκταμιευθέν ποσό ύψους 41,3 δισ. EUR, ενώ η Κύπρος ολοκλήρωσε το πρόγραμμα στις 31 Μαρτίου 2016 με εκταμιεύσεις δανείων συνολικού ύψους 6,3 δισ. EUR.

Στις 8 Ιουλίου 2015, η ελληνική κυβέρνηση υπέβαλε αίτηση χρηματοδοτικής συνδρομής στον ΕΜΣ. Η χρηματοδοτική στήριξη που παρέχει ο ΕΜΣ στην Ελλάδα θα ανέλθει στο ποσό των 86 δισ. EUR σε διάστημα τριών ετών. Οι ηγέτες των χωρών της ζώνης του ευρώ κατέληξαν σε συμφωνία με την Ελλάδα στις 13 Ιουλίου 2015 σχετικά με σειρά δράσεων που έπρεπε να υλοποιηθούν επειγόντως πριν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις σχετικά με ένα γενικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, σύμφωνα με το μνημόνιο συνεννόησης (ΜΣ). Στις 19 Αυγούστου 2015, ο ΕΜΣ ενέκρινε το ΜΣ. Το ΜΣ επικεντρώνεται σε τέσσερις βασικούς τομείς: αποκατάσταση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας· διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας· τόνωση της ανάπτυξης, της ανταγωνιστικότητας και των επενδύσεων· μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης.

Στις 31 Δεκεμβρίου 2016, το συνολικό ποσό της χρηματοδοτικής συνδρομής του ΕΜΣ προς την Ελλάδα ανήλθε σε 31,7 δισ. EUR (περίπου το 37 % του συνολικού όγκου του προγράμματος).

Συμπληρωματικό ποσό ύψους 7,7 δισ. EUR χορηγήθηκε στις 10 Ιουλίου 2017, με αποτέλεσμα ο ΕΜΣ να έχει εκταμιεύσει σωρευτικά προς στην Ελλάδα ποσό 39,4 δισ. EUR.

(1)    Κανονισμός (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 966/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2012, σχετικά με τους δημοσιονομικούς κανόνες που εφαρμόζονται στον γενικό προϋπολογισμό της Ένωσης και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 1605/2002 του Συμβουλίου (ΕΕ L 298 της 26.10.2012, σ. 1).

(2)    Η λεπτομερής παρουσίαση των δανειοληπτικών και δανειοδοτικών δραστηριοτήτων της Επιτροπής διατίθεται στη διεύθυνση http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/index_en.htm.

(3)    ΕΕ L 53 της 23.2.2002, σ. 1.

(4)

   Λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις πράξεις ΣΙΠ διατίθενται στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/balance_of_payments/index_en.htm

(5)    Όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2015/1360 του Συμβουλίου της 4ης Αυγούστου 2015 (ΕΕ L 210 της 7.8.2015, σ. 1).

(6)    Το άρθρο 122 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ προβλέπει την παροχή χρηματοδοτικής ενίσχυσης σε κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν δυσκολίες οφειλόμενες σε έκτακτες περιστάσεις που εκφεύγουν από τον έλεγχό τους.

(7)    Λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις πράξεις ΕΜΧΣ διατίθενται στη διεύθυνση http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/efsm/index_en.htm

(8)    Εκτελεστική απόφαση αριθ. 2011/77/EE του Συμβουλίου, της 7ης Δεκεμβρίου 2010, σχετικά με την παροχή ενωσιακής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Ιρλανδία (ΕΕ L 30 της 4.2.2011, σ. 34).

(9)    Εκτελεστική απόφαση αριθ. 2011/344/EE του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2011, για τη χορήγηση ενωσιακής χρηματοδοτικής ενίσχυσης στην Πορτογαλία (ΕΕ L 159 της 17.6.2011, σ. 88).

(10)    Άρθρο 212 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), 2012/C 326/142.

(11)      Λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τη ΜΧΣ διατίθενται στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/macro-financial_assistance/index_en.htm.

(12)    Βλ. κανονισμό (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 480/2009 του Συμβουλίου για την ίδρυση Ταμείου Εγγυήσεων για τις εξωτερικές δράσεις (κωδικοποιημένη μορφή) (ΕΕ L 145 της 10.6.2009, σ. 10). Έως τώρα δεν έχει καταγραφεί καμία περίπτωση αθέτησης υποχρεώσεων για δάνεια στο πλαίσιο της ΜΧΣ.

(13)    Αν και η εξόφληση των δανειοληπτικών πράξεων καλύπτεται τελικά από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, το Ταμείο Εγγυήσεων ενεργεί ως μέσο προστασίας του προϋπολογισμού της ΕΕ από τον κίνδυνο απαιτήσεων λόγω αθέτησης πληρωμών. Για εκτενή έκθεση σχετικά με τη λειτουργία του Ταμείου, βλ. COM(2014)214 καθώς και το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής SEC(2014)129.

(14)      Απόφαση 1025/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2013, για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στη Δημοκρατία της Κιργιζίας (ΕΕ L 283 της 25.10.2013, σ. 1).

(15)    Απόφαση (ΕΕ) 2016/1112 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Ιουλίου 2016, για τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Τυνησία (ΕΕ L 186 της 9.7.2016, σ. 1).

(16)    Απόφαση (ΕΕ) 2016/2371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Δεκεμβρίου 2016, για τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στο Χασεμιτικό Βασίλειο της Ιορδανίας (ΕΕ L 352 της 23.12.2016, σ. 18).

(17)     Επί του παρόντος, Ουκρανία, Ρωσία και Αρμενία.

(18)    Επιστροφές 3 607 665,00 USD και 3 900 000,00 EUR.

(19)    Ο κανονισμός ΕΜΧΣ επιτρέπει την προσφυγή σε προχρηματοδότηση, καθώς εξουσιοδοτεί την Επιτροπή «να δανείζεται στις κεφαλαιαγορές ή από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα την καταλληλότερη στιγμή μεταξύ των προγραμματισμένων εκταμιεύσεων ώστε να βελτιστοποιεί το κόστος της χρηματοδότησης και να διαφυλάσσει τη φήμη της ως εκδότη της Ένωσης στις αγορές.» Ωστόσο, οποιοδήποτε επακόλουθο κόστος μεταφοράς βαρύνει το δανειζόμενο.

(20)

   Κανονισμός (ΕΕ) 2015/1017 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 25ης Ιουνίου 2015 για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων, τον Ευρωπαϊκό Κόμβο Επενδυτικών Συμβουλών και την Ευρωπαϊκή Πύλη Επενδυτικών Έργων και την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 και (ΕΕ) αριθ. 1316/2013 — το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων («κανονισμός ΕΤΣΕ») ΕΕ L 169 της 1.7.2015, σ. 1.

(21)    Απόφαση αριθ. 466/2014/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Απριλίου 2014, με την οποία χορηγείται εγγύηση της EE στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για την κάλυψη ζημιών από χρηματοδοτικές δραστηριότητες που υποστηρίζουν επενδυτικά έργα εκτός της Ένωσης (ΕΕ L 135 της 8.5.2014, σ. 1-20).

(22)

   Λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις τρεις υφιστάμενες διευκολύνσεις διατίθενται στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/economy_finance/assistance_eu_ms/index_en.htm

(23)    Η στήριξη παρέχεται μέσω διμερών δανείων από τα άλλα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, τα οποία συγκεντρώνει η Επιτροπή, υπό τους όρους που καθορίζονται στη δήλωση των εν λόγω υπουργών οικονομικών της 11ης Απριλίου 2010.

(24)    Τα βασικά στοιχεία των όρων πολιτικής έχουν καταγραφεί στην απόφαση του Συμβουλίου της 10ης Μαΐου 2010, απευθυνόμενη προς την Ελλάδα με σκοπό την ενίσχυση και εμβάθυνση της δημοσιονομικής εποπτείας, με την οποία ειδοποιείται η Ελλάδα να λάβει τα μέτρα μείωσης του ελλείμματος που κρίνονται αναγκαία για την αντιμετώπιση της κατάστασης υπερβολικού ελλείμματος (2010/320/ΕΕ). Οι όροι αναλύονταν περαιτέρω σε μνημόνιο συμφωνίας το οποίο συνήφθη μεταξύ των ελληνικών αρχών και της Επιτροπής εξ ονόματος των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ.

(25)

   Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ) είναι ένας φορέας ειδικού σκοπού που χρηματοδοτείται από μέλη της ζώνης του ευρώ για την αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής κρίσης δημόσιου χρέους. Υπήρξε αντικείμενο συμφωνίας στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις 9 Μαΐου 2010, με στόχο τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στην Ευρώπη με την παροχή χρηματοδοτικής συνδρομής σε κράτη της ζώνης του ευρώ που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες. Η Διευκόλυνση έχει την έδρα στην πόλη του Λουξεμβούργου, δεδομένου ότι το ΕΤΧΣ ιδρύθηκε ως ανώνυμη εταιρεία που διέπεται από τη νομοθεσία του Μεγάλου Δουκάτου του Λουξεμβούργου. (Journal Officiel du Grand-Duché de Luxembourg - C — N° 1189, 8 juin 2010).

(26)

   Στις 11 Ιουλίου 2011, οι υπουργοί οικονομικών των 17 κρατών μελών της ζώνης του ευρώ υπέγραψαν τη συνθήκη για τη θέσπιση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ). Η εν λόγω συνθήκη ακολουθεί την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 25ης Μαρτίου 2011 και βασίζεται σε μια τροποποίηση του άρθρου 136 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).