ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 6.11.2017

COM(2017) 642 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

που συνοδεύει την ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος LIFE

{SWD(2017) 355 final}
{SWD(2017) 356 final}

1.    Εισαγωγή

Το πρόγραμμα LIFE 2014-2020 είναι το χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ για το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα. Ο γενικός στόχος του LIFE είναι να συμβάλλει στην υλοποίηση και ανάπτυξη της περιβαλλοντικής και κλιματικής πολιτικής και νομοθεσίας της ΕΕ, μέσω της συγχρηματοδότησης έργων με ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία.

Στο πλαίσιο των κατευθυντήριων γραμμών για τη βελτίωση της νομοθεσίας 1 , η παρούσα μεσοπρόθεσμη αξιολόγηση εξετάζει τη συνάφεια και την προστιθέμενη αξία του προγράμματος LIFE για την ΕΕ. Εξετάζει κατά πόσον το πρόγραμμα εξακολουθεί να είναι κατάλληλο για την αντιμετώπιση των ζητημάτων που επιδιώκει να αντιμετωπίσει, προσφέροντας παράλληλα προστιθέμενη αξία σε σχέση με ό,τι θα μπορούσε να επιτευχθεί από τα κράτη μέλη μεμονωμένα. Η αξιολόγηση εξετάζει επίσης κατά πόσον το πρόγραμμα LIFE επιτυγχάνει τον στόχο αυτό με τρόπο αποτελεσματικό και αποδοτικό και κατά πόσον οι διατάξεις του είναι σύμφωνες με άλλα προγράμματα.

Στην εν λόγω έκθεση παρουσιάζονται συνοπτικά τα κύρια πορίσματα της αξιολόγησης, συνάγονται συμπεράσματα και διατυπώνονται συστάσεις για περαιτέρω ενέργειες. Συνοδεύεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής στο οποίο παρουσιάζονται τα πορίσματα της αξιολόγησης με περισσότερες λεπτομέρειες.

2.    Ιστορικό

Το πρόγραμμα LIFE, το οποίο ξεκίνησε το 1992, έχει αξιολογηθεί αρκετές φορές κατά τη διάρκεια των 25 ετών της ύπαρξής του. Το τρέχον πρόγραμμα (2014-2020) είναι απόρροια αυτών των αξιολογήσεων και ενσωματώνει τα διδάγματα από την εκτέλεση των προηγούμενων προγραμμάτων.

Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1293/2013 για το τρέχον πρόγραμμα LIFE καθορίζει το χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ για τη στήριξη έργων σχετικά με το περιβάλλον, τη διατήρηση της φύσης και τη δράση για το κλίμα σε ολόκληρη την ΕΕ.

Οι γενικοί στόχοι του είναι οι ακόλουθοι:

1.να συμβάλει στη μετάβαση σε μια οικονομία αποδοτικής αξιοποίησης των φυσικών πόρων και χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που να είναι ανθεκτική στην αλλαγή του κλίματος, και στη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος και την ανάσχεση και αντιστροφή της απώλειας βιοποικιλότητας·

2.να βελτιώσει την ανάπτυξη, την υλοποίηση και την επιβολή της περιβαλλοντικής και κλιματικής πολιτικής και νομοθεσίας, και να λειτουργήσει ως καταλύτης για την προαγωγή και επίτευξη της ολοκλήρωσης και της ενσωμάτωσης περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων σε άλλες πολιτικές και πρακτικές·

3.να υποστηρίξει τη βελτίωση της περιβαλλοντικής και κλιματικής διακυβέρνησης σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένης της βελτιωμένης συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών, των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) και των τοπικών φορέων·

4.να υποστηρίξει την υλοποίηση του 7ου Προγράμματος Δράσης για το Περιβάλλον.

Ο προϋπολογισμός του τρέχοντος προγράμματος LIFE ανέρχεται σε 3,4 δισεκατομμύρια EUR.

Δεδομένου του μεγέθους του, το πρόγραμμα LIFE δεν αποσκοπεί στην επίλυση περιβαλλοντικών και κλιματικών προβλημάτων αλλά στο να λειτουργήσει ως καταλύτης για την επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων.

3.    Μεθοδολογία

Η ενδιάμεση αξιολόγηση καλύπτει τα πρώτα δύο έτη του προγράμματος (2014-2015) και βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εξωτερική μελέτη από ανεξάρτητη εταιρεία συμβούλων (μελέτη που απαιτείται από τον κανονισμό LIFE). Η μελέτη πραγματοποιήθηκε μεταξύ Μαρτίου 2016 και Ιανουαρίου 2017. Στηρίχθηκε σε εκτεταμένη έρευνα τεκμηρίωσης και σε δεδομένα και δείκτες από τις βάσεις δεδομένων έργων που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για τη διαχείριση των προτάσεων και των έργων του προγράμματος LIFE.

Πραγματοποιήθηκε επίσης διαβούλευση των κύριων ομάδων ενδιαφερομένων 2 , με πέντε συμπληρωματικές μελέτες και περισσότερες από 120 συνεντεύξεις, ενώ διοργανώθηκε και δημόσια διαβούλευση.

Η ενδιάμεση αξιολόγηση αναλύει τα νέα χαρακτηριστικά του προγράμματος LIFE, εξετάζοντας τον τρόπο αποδοχής τους από τα ενδιαφερόμενα μέρη του προγράμματος LIFE, καθώς και τα προκαταρκτικά αποτελέσματα σε σύγκριση με τις αρχικές προσδοκίες.

4.    Υλοποίηση - Τρέχουσα κατάσταση

Όπως φαίνεται στο παρακάτω γράφημα, οι δραστηριότητες που απορροφούν το μεγαλύτερο μερίδιο του προϋπολογισμού αφορούν παραδοσιακά και ολοκληρωμένα έργα, ακολουθούμενες από τις δραστηριότητες προμηθειών και διοικητικής στήριξης και τις δραστηριότητες που αφορούν χρηματοοικονομικά μέσα.

Τα δημοσιονομικά ποσά ικανοποιούν το ανώτατο όριο που καθορίζεται στον κανονισμό, δηλαδή ότι τουλάχιστον το 81 % πρέπει να διατίθεται στην επιχορήγηση έργων δράσης και, όπου ενδείκνυται, σε πράξεις στο πλαίσιο χρηματοοικονομικών μέσων.

Γράφημα 1 — LIFE 2014-2015 — κατανομή πόρων

α.    Επιχορηγήσεις

Η ζήτηση για χρηματοδότηση παραδοσιακών έργων φαίνεται να είναι εξαιρετικά υψηλή. Η μέση αναλογία μεταξύ των έργων που υποβλήθηκαν και των έργων που κατακυρώθηκαν είναι 9 προς 1, και κυμαίνεται από 12 προς 1 για τον τομέα προτεραιότητας «Περιβαλλοντική διακυβέρνηση και πληροφόρηση» έως 5 προς 1 για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

Οι επιδοτήσεις χορηγούνται σε ένα ευρύ φάσμα οργανισμών: από μικρομεσαίες επιχειρήσεις (44 % συνολικά, εκ των οποίων το 33 % είναι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις) έως ιδιωτικούς μη εμπορικούς οργανισμούς (24 %) και δημόσιους φορείς (32 %).

Τα ολοκληρωμένα έργα 3 συμπεριλήφθηκαν για πρώτη φορά στο πλαίσιο του τρέχοντος προγράμματος. Ήδη από την αρχή, η ζήτηση για ολοκληρωμένα έργα υπερέβη τους διαθέσιμους πόρους σε όλα τα στάδια της διαδικασίας ανάθεσης. Την περίοδο 2014-2015, από τα 66 υπομνήματα που υποβλήθηκαν, χρηματοδότηση χορηγήθηκε σε 15 έργα.

Οι προτάσεις ολοκληρωμένων έργων που υποβλήθηκαν για το 2014 και το 2015 αντιπροσωπεύουν, στο πλαίσιο ή μη του προγράμματος LIFE, αίτηση συγχρηματοδότησης συνολικού ύψους 283 εκατομμυρίων EUR. Η συγχρηματοδότηση αυτή έχει σκοπό να διευκολύνει τη συντονισμένη χρήση περίπου 3,6 δισεκατομμυρίων EUR συνολικά.

Τέθηκαν σε εφαρμογή δεκατέσσερα έργα ανάπτυξης ικανοτήτων για να υποστηριχθούν δραστηριότητες που βοηθούν τα κράτη μέλη να αναπτύξουν την ικανότητα αποτελεσματικότερης συμμετοχής τους στο πρόγραμμα LIFE. Προτάσεις υπέβαλαν όλα τα επιλέξιμα κράτη μέλη, εκτός ενός.

Καινοτομίες στη διαχείριση επιχορηγήσεων:

­Το 2014 ο Εκτελεστικός Οργανισμός για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (EASME) ανέλαβε τη διαχείριση των επιχορηγήσεων λειτουργίας, των παραδοσιακών έργων και των έργων ανάπτυξης ικανοτήτων, στο πλαίσιο των δύο υποπρογραμμάτων, καθώς και των επιχορηγήσεων ολοκληρωμένων έργων και έργων τεχνικής βοήθειας, στο πλαίσιο του υποπρογράμματος για τη δράση για το κλίμα.

­Για την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων και του αντικτύπου του έργου, στο πολυετές πρόγραμμα εργασιών του LIFE (ΠΠΕ) για την περίοδο 2014-2017 συμπεριλήφθηκε ένα περιεκτικό σύνολο ποσοτικών και ποιοτικών δεικτών. Οι τιμές για τους δείκτες αυτούς συλλέγονται σε επίπεδο έργου και χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση των αναμενόμενων επιπτώσεων του έργου στο περιβάλλον και το κλίμα, κατά τη φάση της ανάθεσης, και για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων που παράγει το έργο κατά την υλοποίησή του. Τα στοιχεία είναι επίσης συγκεντρωτικά έτσι ώστε να μπορούν να αξιολογηθούν οι επιδόσεις του προγράμματος.

β.    Χρηματοοικονομικά μέσα

Στο τρέχον πρόγραμμα καθιερώθηκαν δύο πιλοτικά χρηματοδοτικά μέσα - ο Μηχανισμός χρηματοδότησης φυσικού κεφαλαίου (ΜΧΦΚ) και το Μέσο ιδιωτικής χρηματοδότησης για την ενεργειακή απόδοση (PF4EE) - για τη δοκιμή καινοτόμων προσεγγίσεων.

Το PF4EE στηρίζει επενδύσεις για την υλοποίηση των σχεδίων δράσης των κρατών μελών για την ενεργειακή απόδοση μέσω ενδιάμεσων χρηματοοικονομικών οργανισμών.

Μέχρι τώρα 4 , έχουν υπογραφεί έξι συμφωνίες με τοπικές ενδιάμεσες τράπεζες στο πλαίσιο του PF4EE. Στην αρχή, το PF4EE ανέμενε ότι οι επενδύσεις σε έργα ενεργειακής απόδοσης θα ανέρχονταν συνολικά 540 εκατομμύρια EUR. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα αποτελέσματα και άλλες συμφωνίες που βρίσκονται υπό εξέταση, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) εκτιμά πλέον ότι οι επενδύσεις θα ανέλθουν σε 1 δισεκατομμύριο EUR (430 εκατομύρια EUR από την ΕΤΕπ και 570 εκατομμύρια EUR από ενδιάμεσους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς). Έτσι, η αρχική χρηματοδότηση των 80 εκατομμυρίων EUR από το πρόγραμμα LIFE αναμένεται να έχει αποτέλεσμα μόχλευσης ύψους 12,5.

Ο ΜΧΦΚ αποσκοπεί στο να καταδεικνύεται ότι έργα φυσικού κεφαλαίου μπορούν να παράγουν έσοδα ή να εξοικονομούν κόστος. Επιδιώκει να καθιερώσει μια σειρά αναπαραγώγιμων πράξεων με δυνατότητα τραπεζικής χρηματοδότησης, που θα χρησιμεύουν ως «απόδειξη της δυνατότητας υλοποίησης» και θα αποδεικνύει στους πιθανούς επενδυτές την ελκυστικότητα αυτών των πράξεων που αφορούν άμεσα τους στόχους για τη βιοποικιλότητα και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Από την έναρξη της εφαρμογής των μέσων, τον Φεβρουάριο του 2015, η ΕΤΕπ εξέτασε σημαντικό αριθμό πιθανών πράξεων. Η πρώτη πράξη υπογράφηκε τον Απρίλιο του 2017 και στο υπόλοιπο του έτους αναμένεται να υπογραφούν δύο ή τρεις περαιτέρω πράξεις.

Διάφορες δυνητικές πράξεις που ελέγχθηκαν δεν υλοποιήθηκαν, κυρίως λόγω δυσκολιών προσέλκυσης επιχειρηματικού ενδιαφέροντος. Αυτό επιβεβαιώνει τις προκλήσεις που εντοπίστηκαν στο πλαίσιο της εκ των προτέρων αξιολόγησης.

Η αύξηση του αριθμού των πράξεων που χρηματοδοτούνται επιδιώκεται μέσω της αυξημένης χρήσης του μέσου παροχής τεχνικής βοήθειας του ΜΧΦΚ και με την υλοποίηση πιο στοχευμένων δραστηριοτήτων προβολής και υποστήριξης.

5.     Αξιολόγηση

Η παρούσα ενότητα παρέχει σύνοψη της αξιολόγησης. Περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στο σχετικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής 5 .

α.    Αποτελεσματικότητα

Δεν υπάρχουν διαθέσιμα αποτελέσματα σε αυτό το πρώιμο στάδιο της υλοποίησης του προγράμματος. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι τα αναμενόμενα αποτελέσματα των έργων και δραστηριοτήτων που υλοποιούνται ανταποκρίνονται σε όλους τους στόχους του προγράμματος.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της εξωτερικής μελέτης, τα υπό εξέλιξη έργα αναμένεται να συμβάλουν στην «αποτελεσματικότητα» με πολλούς τρόπους, μεταξύ άλλων:

­με τη βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων, των ειδών και των τόπων του δικτύου Natura 2000·

­με τη μείωση των δυσμενών επιδράσεων των χημικών στην υγεία και το περιβάλλον για περίπου 1,6 εκατομμύρια ανθρώπους και για περίοδο 5 ετών·

­με τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας (περίπου 600 000 MWh ετησίως) με βάση τις βέλτιστες πρακτικές λύσεις· και

­με την αύξηση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (περίπου 500 000 MWh ετησίως από διάφορες πηγές).

Από μια προκαταρκτική ανάλυση των έργων του 2014 και του 2015 που βρίσκονται σε εξέλιξη προκύπτει ότι καλύπτουν ήδη το 70 % των στόχων-ορόσημων που πρέπει να επιτευχθούν για το 2017, όπως αναφέρονται στο πρώτο ΠΠΕ. Αυτά τα αναμενόμενα αποτελέσματα παρέχουν τη βεβαιότητα ότι το πρόγραμμα LIFE 2014-2020 βρίσκεται σε καλή πορεία για την επίτευξη των στόχων του ΠΠΕ.

Τα πρώτα πορίσματα από την αξιολόγηση και ορισμένα στοιχεία από το προηγούμενο πρόγραμμα LIFE+ επιβεβαιώνουν ότι το τρέχον πρόγραμμα LIFE ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στις ανάγκες. Λειτουργεί ως καταλύτης για χρηματοδότηση, με την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και τη στήριξη δράσεων για τη βελτίωση και την επιτάχυνση των αλλαγών.

Το πρόγραμμα υποστηρίζει τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» μέσω της χρηματοδότησης έργων που αναμένεται να συμβάλουν στην επίτευξη της αποδοτικότητας των πόρων και της βιώσιμης ανάπτυξης και στην προώθηση της καινοτομίας. Χρηματοδοτεί, επίσης, έργα που αναμένεται να συμβάλουν στην απασχόληση, που αποτελεί σημαντικό πρόσθετο όφελος για τους βασικούς στόχους του προγράμματος LIFE.

Ορισμένες από τις πλέον πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις, των οποίων οι προπαρασκευαστικές εργασίες χρηματοδοτήθηκαν από το LIFE, δηλαδή η δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία που εγκρίθηκε το 2015, το πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030 που εγκρίθηκε το 2014, η εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού που κυρώθηκε το 2016, καθώς και η στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή αναμένεται ότι θα συμβάλουν στη διαμόρφωση του μέλλοντος της ευρωπαϊκής οικονομίας κατά τις επόμενες δεκαετίες.

Τα βασικά χαρακτηριστικά του προγράμματος που έχουν θετική επίδραση στην επίτευξη των στόχων μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:

­το πρόγραμμα είναι ευέλικτο και σε θέση να αντιδρά άμεσα σε νεοεμφανιζόμενες ανάγκες και προτεραιότητες·

­διαθέτει ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων, οι οποίοι εκτιμούν το πρόγραμμα για την καταλληλότητα και την ποιότητα των δράσεών του που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα τις τοπικές ανάγκες· και

­ο συνδυασμός των δράσεων είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός. Πρόκειται για συνδυασμό δραστηριοτήτων, με βάση τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την πείρα 25 ετών — όπως τα παραδοσιακά έργα — με νέες δράσεις — όπως τα ολοκληρωμένα έργα, τα έργα ανάπτυξης ικανοτήτων και τεχνικής βοήθειας και τα χρηματοδοτικά μέσα — που αναμένεται να αυξήσουν την αποτελεσματικότητά του.

Δύο προκλήσεις σχετικά με την υλοποίηση των στόχων αφορούν τις ακόλουθες ανάγκες:

­την αντιμετώπιση ενός μεγάλου αριθμού προτεραιοτήτων και νέων βασικών προκλήσεων — όπως η κυκλική οικονομία, η επίτευξη των στόχων του πλαισίου πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030, που απαιτεί ουσιαστική καινοτομία, η εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού, η ενδεχόμενη επανεξέταση της στρατηγικής της ΕΕ για την προσαρμογή, η ανάγκη εφαρμογής των οδηγιών για τα πτηνά και τους οικοτόπους 6 , η υλοποίηση της ατζέντας 2030 και των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης 7 — εντός των ορίων των διαθέσιμων δημοσιονομικών πόρων, πράγμα που σημαίνει ότι, ενδεχομένως, δεν θα καλυφθούν όλοι οι στόχοι και οι τομείς προτεραιότητας με κατάλληλα έργα· και

­την υπέρβαση των εμποδίων — όπως η χρηματοοικονομική αδυναμία των δικαιούχων ή/και η έλλειψη ικανοτήτων/ανθρώπινων πόρων για τον προγραμματισμό επενδύσεων, που περιορίζουν τη δυνατότητα αναπαραγωγής και μεταφοράς των αποτελεσμάτων των έργων — με τη θέσπιση εξατομικευμένων ή ad hoc συνοδευτικών μέτρων.

β.    Αποδοτικότητα

Η εξωτερική μελέτη έχει λάβει υπόψη τα προσδοκώμενα αποτελέσματα ορισμένων έργων που έχουν επιλεγεί στο πλαίσιο των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων του 2014 και εκτιμά ότι τα έργα αυτά θα συμβάλουν στη δημιουργία κοινωνικού οφέλους ύψους 1,7 δισεκατομμυρίων EUR. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο τετραπλάσιο του κόστους του συνολικού προϋπολογισμού του προγράμματος LIFE για το 2014.

Όσον αφορά τη διαχείριση του προγράμματος LIFE, η εξωτερική μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η διαχείριση του προγράμματος LIFE φαίνεται να κοστίζει λιγότερο από ό, τι η διαχείριση των άλλων προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Στην εκτίμηση αυτή λαμβάνονται υπόψη οι χρηματοδοτικοί πόροι που διατίθενται για τον EASME, ως ποσοστό των πόρων για εξωτερικές αναθέσεις από τα διάφορα προγράμματα.

Αρχικά είχε εκτιμηθεί ότι η μεταβίβαση της διαχείρισης από την Επιτροπή στον EASME («εξωτερική ανάθεση») θα επέφερε όφελος ως προς την αποτελεσματικότητα ύψους 8,2 εκατ. EUR την περίοδο 2014-2020, σε σύγκριση με το σενάριο όπου η διαχείριση των επιχορηγήσεων θα παρέμενε εντός της Επιτροπής. Τα πλέον πρόσφατα στοιχεία με βάση τις πραγματικές δαπάνες του EASME κατά τα πρώτα τρία έτη της εφαρμογής του προγράμματος δείχνουν ότι η αναμενόμενη βελτίωση της αποτελεσματικότητας θα πρέπει να αυξηθεί ελαφρώς.

Όλοι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα LIFE θεωρούν το έργοτ υο EASME πολύτιμο.

Η εξωτερική μελέτη εντόπισε την ανάγκη απλούστευσης των διαδικασιών του LIFE για τις επιχορηγήσεις. Προβλέπει ορισμένα μέτρα για τη μείωση της επιβάρυνσης για την υποβολή προτάσεων, όπως και για τη μείωση των απαιτήσεων υποβολής εκθέσεων και των δεικτών. Αυτό θα διερευνηθεί στο πλαίσιο του επόμενου ΠΠΕ. Η μελέτη εντόπισε επίσης τομείς στους οποίους τα εθνικά σημεία επαφής θα μπορούσαν να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους, να εξασφαλίσουν ελάχιστα πρότυπα παροχής υποστήριξης σε όλα τα κράτη μέλη και να υιοθετήσουν μια πιο προορατική προσέγγιση. Η επικοινωνιακή στρατηγική του προγράμματος LIFE θα πρέπει επίσης να είναι καλύτερα στοχευμένη στα ακροατήρια και να μεταφέρει μηνύματα προσαρμοσμένα στους στόχους και τα αποτελέσματα, εξασφαλίζοντας έναν πιο δομημένο συντονισμό μεταξύ των συμμετεχόντων.

γ.    Συνοχή

Με βάση τα προκαταρκτικά αποτελέσματα, η εσωτερική δομή του προγράμματος LIFE συνάδει με τις πολιτικές και τις προτεραιότητες της ΕΕ και έχει επιτρέψει την αντιμετώπιση υφιστάμενων και νέων προκλήσεων.

Η εξωτερική μελέτη διαπίστωσε ότι τα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη συχνά συμβάλλουν σε περισσότερους από έναν τομείς προτεραιότητας και, ως εκ τούτου, έχουν συνδυαστικό αποτέλεσμα και παράγουν συνέργειες. Για παράδειγμα, τα έργα μετριασμού της κλιματικής αλλαγής συχνά επιδρούν στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, στη φύση και τη βιοποικιλότητα, στην ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και στην αποδοτικότητα των πόρων.

Το LIFE είναι σχεδιασμένο για να συμπληρώνει άλλα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ.

Σε σύγκριση με άλλα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ, το πρόγραμμα LIFE είναι το μόνο κατ’ εξοχήν πρόγραμμα για το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα: μολονότι άλλα προγράμματα ασχολούνται με θέματα περιβάλλοντος και/ή κλιματικής δράσης, οι δράσειςτους καθορίζονται από άλλους πρωταρχικούς στόχους (όπως η έρευνα ή η αγροτική ανάπτυξη). Το γεγονός αυτό περιορίζει πιθανές επικαλύψεις.

Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης επιβεβαιώνουν ότι το πρόγραμμα LIFE και το πρόγραμμα«Ορίζοντας 2020» συμβάλλουν στην επίτευξη κοινών στόχων με διαφορετικούς και, σε ορισμένες περιπτώσεις, συμπληρωματικούς τρόπους. Κατά τη διάρκεια αυτών των πρώτων ετών υλοποίησης, τα προγράμματα αυτά λειτούργησαν κατά τρόπο αλληλοενισχυόμενο.

Το πρόγραμμα LIFE διαθέτει έναν μηχανισμό που ενθαρρύνει τα έργα LIFE να αξιοποιούν τα αποτελέσματα της έρευνας και της καινοτομίας σχετικά με το περιβάλλον και το κλίμα που έχουν προκύψει από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» και προηγούμενα προγράμματα-πλαίσια. Με τον τρόπο αυτό, οι γνώσεις και οι λύσεις που αναπτύσσονται, δοκιμάζονται και αναπτύσσονται μέσω χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ ερευνητικών δραστηριοτήτων μπορούν να υλοποιούνται και να κλιμακώνονται.

Στην περίπτωση των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ), η συμπληρωματικότητα με το πρόγραμμα LIFE αναγνωρίζεται στον κανονισμό περί κοινών διατάξεων και ελέγχεται συστηματικά σε όλα τα έγγραφα προγραμματισμού (όπως στις συμφωνίες εταιρικής σχέσης και στα επιχειρησιακά προγράμματα).

Αν και είναι δύσκολο να αξιολογηθεί εάν, και σε ποιο βαθμό, αυτό μπορεί να εφαρμοστεί κατά το αρχικό στάδιο υλοποίησης όλων των προγραμμάτων:

­τα ολοκληρωμένα έργα αναμένεται να προσελκύσουν χρηματοδότηση ύψους περίπου 1,98 δισεκατομμυρίων EUR από άλλα προγράμματα της ΕΕ (ΕΓΤΑΑ, ΕΤΠΑ, INTERREG, ΕΚΤ, ΕΤΘΑ, Ορίζοντας 2020), ύστερα από επένδυση 153 εκατομμυρίων EUR από το πρόγραμμα LIFE. Αυτό σημαίνει ότι το πρόγραμμα LIFE έχει διασυνδέσει επιτυχώς διάφορες χρηματοδοτικές ροές της ΕΕ σε δέκα κράτη μέλη που επέλεξαν ολοκληρωμένα έργα σχετικά με περιβαλλοντικά θέματα που αφορούν τη φύση, τον αέρα, τα ύδατα και τα απόβλητα, καθώς και έργα για τη δράση για το κλίμα που αφορούν τη χρήση και την προσαρμογή γης.

­ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι αυτού του είδους ο μηχανισμός λειτούργησε κατά το παρελθόν για έργα αγροτικής ανάπτυξης και έργα του INTERREG που αρχικά είχαν εφαρμοστεί στο πλαίσιο προηγούμενων προγραμμάτων του LIFE.

δ.    Συνάφεια

Τα στοιχεία δείχνουν ότι το πρόγραμμα LIFE είναι αποτελεσματικό και αποδοτικό στην αντιμετώπιση των βασικών προτεραιοτήτων και συμβάλλει στην αντιμετώπιση νέων αναδυόμενων προκλήσεων, όπως η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα, το πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030, που απαιτεί ουσιαστική καινοτομία, η εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού, η ενδεχόμενη επανεξέταση της στρατηγικής της ΕΕ για την προσαρμογή και η κυκλική οικονομία.

Όπως φάνηκε από τα αποτελέσματα της εξωτερικής μελέτης, το πρόγραμμα LIFE ανταποκρίνεται στις ανάγκες ενός ευρέος φάσματος δικαιούχων που υποβάλουν προτάσεις χρηματοδότησης από το πρόγραμμα LIFE, ακόμα και αν προσφέρει χαμηλότερη συγχρηματοδότηση από άλλα προγράμματα. Το πρόγραμμα LIFE επιτρέπει την αντιμετώπιση ζητημάτων και προβλημάτων που δεν καλύπτονται από άλλα προγράμματα.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη, ελάχιστα από τα επιτεύγματα των έργων LIFE θα είχαν υλοποιηθεί ή επιτευχθεί χωρίς την υποστήριξη του προγράμματος. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την προστασία της φύσης και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, όπου, εκτός από τις άμεσες ενισχύσεις του Natura 2000 προς τους γεωργούς 8 , οι οποίες έχουν διαφορετικό πεδίο εφαρμογής και δομή χρηματοδότησης, δεν υπάρχουν άλλες ειδικές πηγές χρηματοδότησης εκτός από το LIFE, όπως υπογραμμίστηκε από τους αναδόχους έργων κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων.

Σύμφωνα με τα ενδιαφερόμενα μέρη, η διακοπή του προγράμματος LIFE θα είχε ως αποτέλεσμα:

­να μειωθεί η ικανότητα των κρατών μελών, και σε ορισμένες περιπτώσεις, η δέσμευση για την επιδίωξη των στόχων της ΕΕ όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος και τη δράση για το κλίμα, κάτι που θα επηρεάσει δυσμενώς την απασχόληση και την οικονομική ανάπτυξη.

­να μειωθεί η υποστήριξη για καινοτόμες περιβαλλοντικές λύσεις 9 .

ε.    Προστιθέμενη αξία για την ΕΕ

Με βάση τα πορίσματα της εξωτερικής μελέτης, το πρόγραμμα LIFE αναμένεται να έχει μεγάλη προστιθέμενη αξία για την ΕΕ, διότι:

­διασφαλίζει τη συνοχή ανάμεσα στην περιβαλλοντική και κλιματική νομοθεσία και στις πολιτικές της ΕΕ που συμβάλλουν στην εφαρμογή και την επιβολή αυτής της νομοθεσίας·

­προωθεί την αποτελεσματικότερη διάδοση της γνώσης: λειτουργώντας ως πλατφόρμα για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και γνώσεων για την υλοποίηση της νομοθεσίας και των πολιτικών της ΕΕ. το πρόγραμμα LIFE επιτρέπει στους συμμετέχοντες απ’ όλη την ΕΕ να μαθαίνουν ο ένας από την εμπειρία του άλλου και, ως εκ τούτου, να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα περιβαλλοντικά και κλιματικά προβλήματα πιο αποτελεσματικά και αποδοτικά·

­προσφέρει μεγάλο βαθμό αλληλεγγύης και επιμερισμού της ευθύνης, αφού ο περιβαλλοντικός πλούτος, που αποτελεί δημόσιο αγαθό, κατανέμεται άνισα στην ΕΕ·

­επιτρέπει την καλύτερη αντιμετώπιση διασυνοριακών προκλήσεων που είναι απίθανο να επιλυθούν από ένα κράτος μέλος μόνο του· και

­έχει καταλυτικό και πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, καταρρίπτοντας τους αρχικούς φραγμούς που εμποδίζουν την υλοποίηση της περιβαλλοντικής και κλιματικής πολιτικής της ΕΕ και δοκιμάζοντας νέες προσεγγίσεις για μελλοντική επέκταση.

Αν και τα τελικά αποτελέσματα δεν είναι ακόμη διαθέσιμα:

­έχουν καθιερωθεί εργαλεία για την επιλογή έργων που προσφέρονται περισσότερο για την επίτευξη ενωσιακής προστιθέμενης αξίας και για τον έλεγχό τους σε όλες τις φάσεις του κύκλου ζωής τους·

­η ενωσιακή προστιθέμενη αξία του προγράμματος επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσματα των προηγούμενων αξιολογήσεων και αναγνωρίζεται από τη συντριπτική πλειονότητα των συμμετεχόντων στη δημόσια διαβούλευση.

στ.    Βιωσιμότητα, αντίκτυπος και/ή δυνατότητα αναπαραγωγής των έργων

Οι διαδικασίες για την εφαρμογή του προγράμματος λαμβάνουν ειδικά υπόψη το δυναμικό βιωσιμότητας/αναπαραγωγής των έργων καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

Πρόσφατη έκθεση 10 δείχνει ότι, κατά μέσο όρο, το 83 % των έργων είναι οικονομικά βιώσιμα 11 μετά το τέλος της χρηματοδότησης από το πρόγραμμα LIFE. Η παρούσα ανάλυση βασίζεται σε έργα του προγράμματος LIFE+ και δεν λαμβάνει υπόψη τις βελτιώσεις του τρέχοντος προγράμματος LIFE. Ομοίως, οι απαντήσεις που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας δείχνουν ότι το δυναμικό επίδειξης και μεταφοράς των αποτελεσμάτων των έργων του προγράμματος LIFE είναι, για την πλειονότητα (78 %), είτε καλό είτε πολύ καλό.

Οι ερωτηθέντες στη δημόσια διαβούλευση κλήθηκαν επίσης να απαντήσουν κατά πόσον τα έργα του προγράμματος LIFE είχαν μακροπρόθεσμες θετικές επιπτώσεις. Πάνω από το 80 % των απαντήσεων θεωρούσαν ότι τα έργα είχαν μέτρια ή υψηλά θετικά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

Ωστόσο, οι διαβουλεύσεις κατέδειξαν ότι τα εμπόδια για τη συνέχιση ενός έργου μετά τη λήξη της χρηματοδότησης της ΕΕ έχουν να κάνουν με την έλλειψη οικονομικών πόρων από πλευράς των δικαιούχων και με την έλλειψη ικανότητας ή/και ανθρώπινων πόρων για να σχεδιάσουν μια επένδυση (συμπεριλαμβανομένων ενδεχόμενων δανείων). Υπάρχει επίσης έλλειψη πρωτοβουλίας από τα εμπλεκόμενα μέρη και έλλειψη πληροφόρησης και επικοινωνίας στο πλαίσιο του προγράμματος.

Παρόλο που η απαίτηση κατάρτισης σχεδίων για την περίοδο μετά τη λήξη της χρηματοδότησης από το πρόγραμμα LIFE, στο τέλος του έργου, θεωρείται θετική βελτίωση, η συστηματική παρακολούθηση όλων των έργων ώστε να εντοπίζονται βέλτιστες πρακτικές και μέτρα εξοικονόμησης κόστους, όπως επίσης και η παροχή εκτενούς και εξατομικευμένης υποστήριξης για τα πιο ελπιδοφόρα σχέδια θα μπορούσε να επιτρέψει την περαιτέρω αναπαραγωγή/βιωσιμότητα.

6.    Συμπεράσματα

Η παρούσα αξιολόγηση πραγματοποιείται σε πρώιμο στάδιο της υλοποίησης του προγράμματος: τα περισσότερα έργα δεν έχουν αρχίσει ακόμη και λίγα μόνο έργα έχουν ολοκληρωθεί, δεδομένου ότι η μέση διάρκεια ζωής ενός σχεδίου του προγράμματος LIFE κυμαίνεται μεταξύ 4 και 5 ετών. Τα πρώτα συγκεκριμένα αποτελέσματα αναμένονται την περίοδο 2019-2020.

Για τον λόγο αυτό, η αξιολόγηση επικεντρώθηκε κυρίως: στις διαδικασίες που εφαρμόζονται για την επίτευξη των στόχων, στις δραστηριότητες που βρίσκονται σε εξέλιξη (όπως συμβάσεις/έργα που χρηματοδοτούνται ήδη) και, κατά περίπτωση, στα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Παρά τους περιορισμούς αυτούς, η εξωτερική ανεξάρτητη αξιολόγηση παρέχει εύλογη βεβαιότητα ότι η εφαρμογή του προγράμματος εξελίσσεται προς τη σωστή κατεύθυνση.

Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν μέχρι στιγμής δείχνουν ότι το πρόγραμμα LIFE:

­είναι το μόνο πρόγραμμα που εστιάζεται κυρίως στο περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα: άλλα προγράμματα αφορούν το περιβάλλον ή/και ζητήματα που αφορούν το κλίμα έχοντας άλλους πρωταρχικούς στόχους·

­αποτελεί ένα ευέλικτο μέσο, το οποίο χρηματοδοτεί έργα διαφορετικών μεγεθών και προσελκύει μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, εθνικές και τοπικές αρχές, την κοινωνία των πολιτών, καθώς και διάφορες ΜΚΟ. Όπως αποδείχθηκε πρόσφατα με το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης 12 , το οποίο προβλέπει ειδική δέσμη δράσεων για το περιβάλλον και το κλίμα, με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα LIFE, το LIFE μπορεί να αντιδρά πολύ γρήγορα στις μεταβαλλόμενες πολιτικές και κοινωνικές ανάγκες·

­αντιμετωπίζει υπάρχουσες ανάγκες και βελτιώνει την αποτελεσματικότητά του. Τα νέα στοιχεία που εισάγονται από τον ισχύοντα κανονισμό για το πρόγραμμα LIFE, ιδίως το υποπρόγραμμα που αφορά την κλιματική δράση (το οποίο στην ετήσια πρόσκληση υποβολής προτάσεων επιτρέπει τη χρηματοδότηση νεοεμφανιζόμενων προτεραιοτήτων), καθώς και τα ολοκληρωμένα έργα και τα έργα οικοδόμησης ικανοτήτων προσέλκυσαν έντονο ενδιαφέρον από ενδιαφερόμενα μέρη, όπως φαίνεται από την υψηλή ζήτηση των αιτήσεων που υποβλήθηκαν. Επιπλέον, οι συμπληρωματικοί χρηματοδοτικοί πόροι που κινητοποιούνται από τα ολοκληρωμένα έργα είναι εξαιρετικά υψηλοί και αποδεικνύουν ότι το πρόγραμμα διαδραματίζει ικανοποιητικά τον καταλυτικό του ρόλο.

­είναι γνωστό για την καταλληλότητα και την ποιότητα των δραστηριοτήτων του, οι οποίες απαντούν στις τοπικές ανάγκες και είναι ορατές και δημοφιλείς σε όλη την ΕΕ για τα ενδιαφερόμενα μέρη και το ευρύ κοινό·

­αναμένεται να εξασφαλίσει βέλτιστη σχέση κόστους/οφέλους και, μέχρι σήμερα, μπορεί να επιδείξει άμεσο και μετρήσιμο αντίκτυπο, π.χ. σχετικά με τη μείωση των εκπομπών και της κατανάλωσης ενέργειας ή την προστασία της βιοποικιλότητας με τη βελτίωση της κατάστασης διατήρησης ειδών·

­εκτιμάται ιδιαίτερα για τνη προστιθέμενη αξία του για την ΕΕ, διότι διασφαλίζει ότι η νομοθεσία και οι πολιτικές της ΕΕ για το περιβάλλον και το κλίμα εφαρμόζονται με συνέπεια σε ολόκληρη την ΕΕ. Επίσης, κρίνεται ότι απαντά σε διασυνοριακές και διεθνικές προκλήσεις, τις οποίες ένα κράτος μέλος είναι αμφίβολο ότι θα μπορέσει να αντιμετωπίσει μόνο του. Επέτρεψε την καλύτερη κατανομή ευθυνών και προώθησε την αλληλεγγύη για τη διαχείριση/διατήρηση του περιβαλλοντικού πλούτου της ΕΕ. Αποτελεί μια πλατφόρμα σε επίπεδο ΕΕ για την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και για δραστηριότητες επίδειξης·

­είναι κατάλληλο για να συμβάλλει στην οικονομία με:

­την παροχή κινήτρων για τη βιομηχανία της ΕΕ για να αναπτύξει περαιτέρω ικανότητες όσον αφορά την πράσινη τεχνολογία, που αποτελεί ένα από τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της ΕΕ·

­τη μεγαλύτερη προσέγγιση στην αγορά, σε σχέση με άλλα χρηματοδοτικά μέσα· την επίδειξη λύσεων για τη φύση που μπορούν να αναπτυχθούν περαιτέρω στην αγορά ή μέσω άλλων χρηματοδοτικών μέσων, δίνοντας έτσι ώθηση στη δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας· και

­τη στήριξη της μακροπρόθεσμης οικονομικής βιωσιμότητας και σταθερότητας μέσω της προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης.

Ορισμένες από τις πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις που ξεκίνησαν παράλληλα με το πρόγραμμα: όπως η δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία, το πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030, η εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού και η ενδεχόμενη επανεξέταση της στρατηγικής προσαρμογής της ΕΕ, θα διαμορφώσουν την οικονομία της ΕΕ κατά τις επόμενες δεκαετίες·

­το πρόγραμμα έχει καλή διαχείριση, όπως αποδεικνύεται από το πολύ μικρό ποσοστό σφαλμάτων. Αυτό σημαίνει ότι οι πόροι χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τους δημοσιονομικούς κανόνες, ενώ παράλληλα παράγονται μετρήσιμα αποτελέσματα με ουσιαστικό πρακτικό αντίκτυπο. Αυτό εξασφαλίζεται με το σύστημα παρακολούθησης που επιτρέπει την έγκαιρη λήψη αποφάσεων διαχείρισης.

7.    Συστάσεις

Η αξιολόγηση υπογραμμίζει επίσης ορισμένες συστάσεις βελτίωσης:

­την ανάγκη έμφασης σε υπάρχουσες και νέες προτεραιότητες: στην κυκλική οικονομία, την ολοκλήρωση του πλαισίου πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030, ιδίως με την ενθάρρυνση της καινοτομίας, την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού, την ενδεχόμενη επανεξέταση της στρατηγικής προσαρμογής της ΕΕ, την επίτευξη των σκοπών των οδηγιών για την προστασία της φύσης, την υλοποίηση του θεματολογίου 2030 και των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ), στο πλαίσιο των διαθέσιμων δημοσιονομικών πόρων. Οι προτεραιότητες αυτές θα αντιμετωπιστούν με τον εξορθολογισμό της χρηματοδότησης ανά τομέα προτεραιότητας·

­δεδομένου ότι στον ισχύοντα κανονισμό δεν έχουν ενσωματωθεί όλα τα αρχικά προτεινόμενα μέτρα απλούστευσης, εξακολουθούν να υφίστανται το πεδίο εφαρμογής και η απαίτηση απλούστευσης των διαδικασιών του προγράμματος LIFE για τις επιχορηγήσεις, ιδίως για την υποβολή προτάσεων και για την υποβολή εκθέσεων·

­η στρατηγική επικοινωνίας απαιτεί μια πιο ενεργό προσέγγιση προσέγγιση που να ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες, για την καλύτερη προσέγγιση των ακροατηρίων και την επικοινωνία βασικών μηνυμάτων που θα αφορούν συγκεκριμένα ακροατήρια και συγκεκριμένους στόχους. Θα πρέπει να διασφαλίζει τον καλύτερα δομημένο συντονισμό μεταξύ των εμπλεκομένων·

­θα πρέπει να δημιουργηθούν συνθήκες για να αυξηθεί η δυνατότητα αναπαραγωγής και έργου δυνατότητα αναπαραγωγής και μεταφοράς των αποτελεσμάτων των έργων, στοχεύοντας στα προβλήματα που εμποδίζουν τη συνέχιση των δραστηριοτήτων μετά την περάτωση των έργων (όπως η έλλειψη χρηματοδοτικών πόρων και ικανότητας/ανθρώπινων πόρων για τον επενδυτικό σχεδιασμό), έτσι ώστε να αναπτυχθεί μια σειρά έργων για επενδύσεις από άλλους πόρους της Ένωσης και του ιδιωτικού τομέα·

­τα εθνικά σημεία επαφής πρέπει να έχουν ισχυρότερο ρόλο, ώστε να διασφαλίζεται ένα ελάχιστο επίπεδο παροχής υπηρεσιών μεταξύ των κρατών μελών και μια πιο προορατική προσέγγιση.

Τα συμπεράσματα της παρούσας ενδιάμεσης αξιολόγησης του προγράμματος LIFE θα αποτελέσουν τη βάση του επόμενου ΠΠΕ 2018-2020 και του ΠΔΠ μετά το 2020.

(1)

   SWD(2015) 111 final, έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, Κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση της νομοθεσίας.

(2)

     Δικαιούχοι του σχεδίου, εμπειρογνώμονες από την ομάδα παρακολούθησης, μη επιτυχόντες αιτούντες, εθνικά σημεία επαφής (ΕΣΕ) και εθνικά κομβικά σημεία (NFP) και υπάλληλοι της Επιτροπής, του EASME, και της ΕΤΕπ.

(3)

     Πρόκειται για έργα που υλοποιούν στρατηγικές για το περιβάλλον ή το κλίμα που απαιτούνται από τη νομοθεσία της Ένωσης σε μεγάλη εδαφική κλίμακα.

(4)

     Ιανουάριος 2017

(5)

     SWD(2017) XXX.

(6)

   Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν στην αξιολόγηση που ολοκληρώθηκε πρόσφατα για τις οδηγίες για τα πτηνά και τους οικοτόπους («έλεγχος καταλληλότητας») επιβεβαίωσαν τη μεγάλη σημασία των οδηγιών και τον στρατηγικό ρόλο που διαδραματίζει το πρόγραμμα LIFE όσον αφορά τη στήριξη της υλοποίησής τους, καθώς και την ανάγκη ουσιαστικής βελτίωσης της εφαρμογή τους.

(7)

   Βλ. COM(2016)739 final.

(8)

   Χρηματοδοτούμενες στο πλαίσιο του ΕΓΤΑΑ, οι εν λόγω πληρωμές προορίζονται «να αποζημιώσουν τους γεωργούς για τα μειονεκτήματα και τους περιορισμούς που επιβάλλονται στις χαρακτηρισμένες περιοχές Natura 2000 ». Βλ. κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1698/2005 του Συμβουλίου.

(9)

   Σύμφωνα με τους αναδόχους των έργων LIFE, θα υπάρχουν «λιγότερα καινοτόμα πιλοτικά έργα ή έργα τεχνικής επίδειξης, λιγότερες περιβαλλοντικά σημαντικές δραστηριότητες καινοτομίας, ειδικά από ΜΜΕ» και «θα χανόταν η στήριξη για την παροχή λύσεων για προκαταρκτικές δοκιμές πριν από τη διάθεση στο εμπόριο (επιμερισμός του κινδύνου) καινοτόμων περιβαλλοντικών λύσεων».

(10)

   Έκθεση σχετικά με τη συμβολή του προγράμματος LIFE κατά το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον στην απασχόληση και την οικονομική ανάπτυξη: Αποτελεσματικότητα και δυνατότητα αναπαραγωγής του προγράμματος LIFE NEEMO 2016.

(11)

   Ως βιωσιμότητα νοείται η ικανότητα να συνεχιστούν ή να αξιοποιηθούν οι δραστηριότητες που εκτελούνται κατά τη διάρκεια ζωής του έργου· δηλαδή η βιωσιμότητα του έργου μετά το τέλος της χρηματοδότησης από το πρόγραμμα LIFE - η συνέχιση ή η αξιοποίηση εξασφαλίζεται από τον ίδιο τον δικαιούχο, τον εταίρο ή τον διάδοχό του.

(12)

    Βλ. COM(2016)942 final. Το LIFE συμβάλλει στην παροχή ευκαιριών ζωής για τους νέους, ώστε να συμμετέχουν σε εθελοντικές δραστηριότητες στον τομέα του περιβάλλοντος και της δράσης για το κλίμα, όπως η προστασία της βιοποικιλότητας στις περιοχές Natura 2000, η πρόληψη της αποψίλωσης των δασών και των δασικών πυρκαγιών, κ.λπ.