This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52017DC0261
COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE EUROPEAN COUNCIL AND THE COUNCIL Seventh progress report towards an effective and genuine Security Union
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Έβδομη έκθεση προόδου προς την κατεύθυνση μιας αποτελεσματικής και πραγματικής Ένωσης ασφάλειας
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Έβδομη έκθεση προόδου προς την κατεύθυνση μιας αποτελεσματικής και πραγματικής Ένωσης ασφάλειας
COM/2017/0261 final
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Στρασβούργο, 16.5.2017
COM(2017) 261 final
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
Έβδομη έκθεση προόδου προς την κατεύθυνση μιας αποτελεσματικής και πραγματικής Ένωσης ασφάλειας
I.ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η παρούσα είναι η έβδομη μηνιαία έκθεση για τη σημειωθείσα πρόοδο προς την οικοδόμηση μιας αποτελεσματικής και πραγματικής Ένωσης Ασφάλειας, και καλύπτει τις εξελίξεις σε δύο βασικούς πυλώνες: στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος, καθώς και των μέσων που τα στηρίζουν και στην ενίσχυση της άμυνάς μας και την οικοδόμηση ανθεκτικότητας έναντι αυτών των απειλών. Η παρούσα έκθεση επικεντρώνεται στις προσπάθειες που καταβλήθηκαν όσον αφορά την επίτευξη της διαλειτουργικότητας των συστημάτων πληροφοριών για τη διαχείριση της ασφάλειας, των συνόρων και της μετανάστευσης, ώστε να ενισχυθεί η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των δεδομένων στην ΕΕ, με πλήρη σεβασμό των απαιτήσεων για την προστασία των δεδομένων, να βελτιωθεί η προστασία των εξωτερικών συνόρων και να ενισχυθεί η εσωτερική ασφάλεια, προς όφελος όλων των πολιτών. Η παρούσα έκθεση παρέχει επίσης επικαιροποιημένες πληροφορίες όσον αφορά την πρόοδο που έχει σημειωθεί σε σημαντικά νομοθετικά και μη νομοθετικά ζητήματα.
Η πρόσφατη παγκόσμια κυβερνοεπίθεση με τη χρήση λογισμικού εκβίασης (ransomware) για να τεθούν εκτός λειτουργίας χιλιάδες συστήματα υπολογιστών, ανέδειξε για μια ακόμη φορά την επείγουσα ανάγκη να επιταχυνθεί η λήψη μέτρων στην ΕΕ για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ασφάλειας του κυβερνοχώρου, λόγω της ταχείας αύξησης του οργανωμένου εγκλήματος στον κυβερνοχώρο, όπως διαπιστώθηκε στην τελευταία έκθεση προόδου της Ένωσης Ασφάλειας 1 και υπογραμμίστηκε στην αξιολόγηση απειλής όσον αφορά το σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα, της Ευρωπόλ 2 . Η Επιτροπή επιταχύνει τις εργασίες της για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, ιδίως μέσω της αναθεώρησης της ενωσιακής στρατηγικής του 2013 για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο 3 , όπως ανακοινώθηκε στην ενδιάμεση επανεξέταση της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά 4 , ώστε να αντιτάξει μια σύγχρονη και αποτελεσματική απάντηση σε αυτές τις απειλές.
Στην ομιλία που εκφώνησε ο Πρόεδρος Juncker για την κατάσταση της Ένωσης τον Σεπτέμβριο του 2016 5 και στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Δεκέμβριο του 2016 6 τονίστηκε η σημασία που έχουν η αντιμετώπιση των αδυναμιών που διαπιστώνονται επί του παρόντος στη διαχείριση των δεδομένων και η βελτίωση της διαλειτουργικότητας των υφιστάμενων συστημάτων πληροφοριών. Οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις έφεραν ακόμη περισσότερο στο προσκήνιο τη σημασία των προαναφερομένων, επισημαίνοντας την επείγουσα ανάγκη να καταστούν τα συστήματα πληροφοριών διαλειτουργικά και να εξαλειφθούν τα υφιστάμενα τυφλά σημεία, στο πλαίσιο των οποίων ύποπτοι για τρομοκρατικές ενέργειες μπορούν να καταγράφονται σε διαφορετικές, μη συνδεδεμένες βάσεις δεδομένων με διαφορετικά ψευδώνυμα. Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει την προσέγγιση της Επιτροπής για τον τρόπο επίτευξης της διαλειτουργικότητας των συστημάτων πληροφοριών με στόχο τη διαχείριση της ασφάλειας, των συνόρων και της μετανάστευσης έως το 2020, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι συνοριακοί φύλακες, τα όργανα επιβολής του νόμου, συμπεριλαμβανομένων των τελωνειακών υπαλλήλων, οι υπάλληλοι των υπηρεσιών μετανάστευσης και οι δικαστικές αρχές διαθέτουν τις απαραίτητες πληροφορίες. Η έκθεση αποτελεί συνέχεια της ανακοίνωσης της Επιτροπής του Απριλίου 2016 με τίτλο: «Πιο ισχυρά και έξυπνα συστήματα πληροφοριών για τα σύνορα και την ασφάλεια», 7 , καθώς και του έργου της ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου σχετικά με τα συστήματα πληροφοριών και τη διαλειτουργικότητα, που συγκροτήθηκε από την Επιτροπή μετά την ανακοίνωση αυτή.
II. ΠΙΟ ΙΣΧΥΡΑ ΚΑΙ ΕΞΥΠΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
1. Η ανακοίνωση της Επιτροπής του Απριλίου 2016 και τα μέτρα που έχουν ληφθεί έως σήμερα
Στην ανακοίνωση του Απριλίου 2016 για πιο ισχυρά και έξυπνα συστήματα πληροφοριών για τα σύνορα και την ασφάλεια διαπιστώνονταν ορισμένες διαρθρωτικές ελλείψεις όσον αφορά τα συστήματα πληροφοριών:
·μη βέλτιστες λειτουργικές δυνατότητες ορισμένων εκ των υπαρχόντων συστημάτων πληροφοριών·
·κενά πληροφόρησης στην αρχιτεκτονική της ΕΕ για τη διαχείριση δεδομένων·
·ένα πολύπλοκο τοπίο συστημάτων πληροφοριών των οποίων η διαχείριση γίνεται με διαφορετικούς τρόπους, και
·μια κατακερματισμένη αρχιτεκτονική διαχείρισης δεδομένων όσον αφορά τον έλεγχο των συνόρων και την ασφάλεια, βάσει της οποίας οι πληροφορίες αποθηκεύονται χωριστά σε μη συνδεδεμένα συστήματα, γεγονός το οποίο έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται τυφλά σημεία.
Για την αντιμετώπιση των εν λόγω αδυναμιών, η Επιτροπή πρότεινε δράση σε τρεις τομείς, υπογραμμίζοντας ότι οι απαιτήσεις του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, και ιδίως το συνολικό πλαίσιο για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στην ΕΕ, θα κατευθύνουν τις εργασίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Πρώτον, η ανακοίνωση παρουσίαζε πιθανές εναλλακτικές επιλογές προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη των υφιστάμενων συστημάτων πληροφοριών, τονίζοντας ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να αξιοποιήσουν πλήρως τα εν λόγω συστήματα. Στη συνέχεια, τον Δεκέμβριο του 2016, η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την ενίσχυση του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν (SIS) 8 , το οποίο αποτελεί σήμερα το πιο επιτυχημένο εργαλείο για τη συνεργασία μεταξύ συνοριακών φυλάκων, τελωνειακών αρχών, αστυνομικών και δικαστικών αρχών. Η Επιτροπή υπέβαλε επίσης νομοθετική πρόταση, τον Μάιο του 2016, για την ενίσχυση της βάσης δεδομένων Eurodac για το άσυλο και την παράτυπη μετανάστευση 9 , διευκολύνοντας τις επιστροφές και συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης. Τον Ιανουάριο του 2016, η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετική πρόταση για τη διευκόλυνση της ανταλλαγής, εντός της ΕΕ, ποινικών μητρώων πολιτών τρίτων χωρών, μέσω της αναβάθμισης του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών Ποινικού Μητρώου (ECRIS) 10 . Όπως ανακοινώθηκε 11 , και κατόπιν συζητήσεων με τους συννομοθέτες σχετικά με την πρόταση του Ιανουαρίου 2016, η Επιτροπή θα υποβάλει εντός του Ιουνίου 2017 συμπληρωματική πρόταση για τη δημιουργία ενός κεντρικού συστήματος 12 με στόχο τον εντοπισμό των καταδικασθέντων υπηκόων τρίτων χωρών και την επισήμανση των κρατών μελών που διαθέτουν πληροφορίες σχετικά με αυτούς.
Τον Ιούνιο του 2017, η Επιτροπή θα υποβάλει επίσης νομοθετική πρόταση για την αναθεώρηση της νομικής εντολής του οργανισμού eu-LISA 13 , που προβλέπει μεταξύ άλλων το καθήκον του οργανισμού να αναπτύξει τη διαλειτουργικότητα των κεντρικών συστημάτων πληροφοριών της ΕΕ για τη διαχείριση της ασφάλειας, των συνόρων και της μετανάστευσης.
Δεύτερον, η ανακοίνωση παρουσίασε πιθανές εναλλακτικές επιλογές για την ανάπτυξη νέων και συμπληρωματικών δράσεων με στόχο την αντιμετώπιση των κενών στην αρχιτεκτονική διαχείρισης δεδομένων της ΕΕ. Ειδικότερα, η Επιτροπή εντόπισε σημαντικά κενά πληροφόρησης όσον αφορά υπηκόους τρίτων χωρών που εισέρχονται στον χώρο Σένγκεν και, εντός της ίδιας ομάδας, όσον αφορά υπηκόους τρίτων χωρών που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης, οι οποίοι εισέρχονται στην ΕΕ μέσω των χερσαίων συνόρων. Επί του παρόντος, οι διελεύσεις των εξωτερικών συνόρων από υπηκόους τρίτων χωρών δεν καταγράφονται, και δεν διατίθενται πληροφορίες, πριν από την άφιξή τους στα εξωτερικά χερσαία σύνορα, όσον αφορά τους υπηκόους τρίτων χωρών που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης. Ως συνέχεια στα προαναφερόμενα η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για τη σύσταση δύο νέων συστημάτων πληροφοριών για την αντιμετώπιση των σημαντικών αυτών κενών. Τον Απρίλιο του 2016, η Επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία ενός συστήματος εισόδου-εξόδου στην ΕΕ για τον εκσυγχρονισμό της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων μέσω της βελτίωσης της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των ελέγχων 14 . Τον Νοέμβριο του 2016, η Επιτροπή πρότεινε ένα ευρωπαϊκό σύστημα πληροφοριών και αδείας ταξιδίου (ETIAS) προκειμένου να συγκεντρώνει πληροφορίες για όλους όσοι ταξιδεύουν με απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτως ώστε να προβαίνει σε εκ των προτέρων διεξαγωγή ελέγχων όσον αφορά την παράτυπη μετανάστευση και την ασφάλεια 15 .
Το τρίτο στοιχείο που επισημαίνεται στην ανακοίνωση τονίζει την ανάγκη να βελτιωθεί η διαλειτουργικότητα των συστημάτων πληροφοριών. Η ανακοίνωση ανέφερε ότι με το συνολικό πλαίσιο για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στην ΕΕ και τις σημαντικές εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας και της ασφάλειας των ΤΠ, υπάρχει τρόπος να επιτευχθεί η διαλειτουργικότητα των συστημάτων πληροφοριών, σε συνδυασμό με τους αναγκαίους αυστηρούς κανόνες σχετικά με την πρόσβαση και τη χρήση, χωρίς να θίγεται ο υφιστάμενος περιορισμός του σκοπού. Στην ανακοίνωση παρουσιάζονται τέσσερις επιλογές για την επίτευξη της διαλειτουργικότητας:
·μια ενιαία διεπαφή έρευνας που επιτρέπει την ταυτόχρονη αναζήτηση σε διάφορα συστήματα πληροφοριών και την παραγωγή συνδυασμένων αποτελεσμάτων από τα συστήματα στα οποία διεξάγεται η αναζήτηση, σε μία μόνο οθόνη·
·η διασυνδεσιμότητα των συστημάτων πληροφοριών που επιτρέπει, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες δεδομένα έχουν καταχωριστεί σε ένα σύστημα, να είναι δυνατή η αυτόματη αναζήτησή τους από ένα άλλο σύστημα·
·η δημιουργία κοινής υπηρεσίας αντιστοίχισης των βιομετρικών δεδομένων προς στήριξη των διαφόρων συστημάτων πληροφοριών· και
·ένα κοινό αποθετήριο δεδομένων ταυτότητας με αλφαριθμητικά δεδομένα, το οποίο θα εξυπηρετεί διαφορετικά συστήματα πληροφοριών (συμπεριλαμβανομένων κοινών προσωπικών χαρακτηριστικών, όπως το όνομα και η ημερομηνία γέννησης).
Η Επιτροπή ξεκίνησε μια συζήτηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα συστήματα πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη διαχείριση των συνόρων και την εσωτερική ασφάλεια και συγκρότησε ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου σχετικά με τα συστήματα πληροφοριών και τη διαλειτουργικότητα, με στόχο την προώθηση αυτών των προσπαθειών (βλ. τμήμα II.3 κατωτέρω).
2. Πρόοδος που έχει σημειωθεί σχετικά με ζητήματα προτεραιότητας όσον αφορά τα συστήματα πληροφοριών
Οι συνοριακοί φύλακες, τα όργανα επιβολής του νόμου, οι υπάλληλοι των υπηρεσιών μετανάστευσης και οι δικαστικές αρχές χρειάζονται πρόσβαση σε ακριβή και πλήρη στοιχεία για να επιτελέσουν το έργο τους. Είναι, ως εκ τούτου, καίριας σημασίας το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να προχωρήσουν όσον αφορά τις προτάσεις προτεραιότητας για τα συστήματα πληροφόρησης στο πλαίσιο του πρώτου σκέλους της ανακοίνωσης του Απριλίου 2016. Όπως προαναφέρθηκε, αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να καταστούν αποτελεσματικότερα τα υφιστάμενα συστήματα πληροφοριών για τα σύνορα και την ασφάλεια, και θα επιτρέψει να συμπληρωθούν σημαντικά κενά πληροφόρησης μέσω της θέσπισης νέων συστημάτων, που είναι αναγκαία για την ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων.
Το σύστημα εισόδου/εξόδου της ΕΕ αποτελεί την πιο προχωρημένη πρόταση. Η πρόταση αυτή βρίσκεται στη φάση του τριμερούς διαλόγου και ο στόχος της επίτευξης συμφωνίας τον Ιούνιο του 2017, που καθόρισε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, έχει ήδη δρομολογηθεί. Συνεχίζονται οι τεχνικές συζητήσεις σχετικά με ένα ευρωπαϊκό σύστημα πληροφοριών και αδείας ταξιδίου (ETIAS), αλλά τα δύο θεσμικά όργανα δεν έχουν ακόμη καταλήξει στη σύναψη συμφωνίας ως προς τις διαπραγματευτικές τους θέσεις. Η έγκριση της εντολής του Συμβουλίου έχει προγραμματιστεί για τον Ιούνιο του 2017, ενώ η έγκριση της διαπραγματευτικής εντολής της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προβλέπεται για τον Σεπτέμβριο του 2017. Η κοινή δήλωση σχετικά με τις νομοθετικές προτεραιότητες της ΕΕ για το 2017 16 επιφύλασσε μεταχείριση προτεραιότητας σε αυτό το ζήτημα ώστε να εξασφαλιστεί η διευθέτησή του πριν από το τέλος του 2017. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να στηρίζει τους συννομοθέτες ώστε να επιτύχουν αυτόν τον στόχο. Τα δύο θεσμικά όργανα συνεργάζονται επίσης όσον αφορά τις προτάσεις της Επιτροπής με στόχο την ενίσχυση του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν (SIS). Ο πρώτος γύρος των συζητήσεων για τις τρεις προτάσεις σε επίπεδο ομάδας εργασίας του Συμβουλίου θα ολοκληρωθεί στο πλαίσιο της μαλτέζικης Προεδρίας του Συμβουλίου. Ο εισηγητής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σκοπεύει να υποβάλει σχέδιο έκθεσης στην Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) πριν από το τέλος του Ιουνίου 2017. Όσον αφορά τη νομοθετική πρόταση για την ενίσχυση της βάσης Eurodac, το Συμβούλιο συμφώνησε, τον Δεκέμβριο του 2016, για μια μερική γενική προσέγγιση, ενώ η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, προβλέπει να ψηφίσει επί της έκθεσής της τον Μάιο του 2017. Η φάση του τριμερούς διαλόγου αναμένεται να ξεκινήσει αμέσως μετά.
3. Εργασίες της ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου σχετικά με τα συστήματα πληροφοριών και τη διαλειτουργικότητα
Τον Ιούνιο του 2016, η Επιτροπή συγκρότησε ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου σχετικά με τα συστήματα πληροφοριών και τη διαλειτουργικότητα. Αποστολή της ομάδας εμπειρογνωμόνων ήταν να εξετάσει τις νομικές, τεχνικές και επιχειρησιακές προκλήσεις των τεσσάρων επιλογών με στόχο την επίτευξη της διαλειτουργικότητας, εξετάζοντας, ειδικότερα, την αναγκαιότητά τους, την τεχνική σκοπιμότητα, την αναλογικότητα των διαθέσιμων εναλλακτικών επιλογών και τις επιπτώσεις τους όσον αφορά την προστασία των δεδομένων 17 . Ζητήθηκε επίσης από την ομάδα εμπειρογνωμόνων να εντοπίσει και να συμπληρώσει τις ελλείψεις και τα πιθανά κενά πληροφόρησης που προκαλούνται από την πολυπλοκότητα και τον κατακερματισμό των συστημάτων πληροφοριών 18 . Στην ομάδα αυτή συμμετείχαν εμπειρογνώμονες από κράτη μέλη και συνδεδεμένες χώρες Σένγκεν και από οργανισμούς της ΕΕ όπως η eu-LISA, η Ευρωπόλ, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής και ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Ο Συντονιστής Αντιτρομοκρατικής Δράσης της ΕΕ και ο Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων συμμετείχαν ως πλήρη μέλη. Εκπρόσωποι της Γραμματείας της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Γενικής Γραμματείας του Συμβουλίου, συμμετείχαν ως παρατηρητές.
Η Επιτροπή χαιρετίζει την τελική έκθεση 19 της ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου της 11ης Μαΐου 2017. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είναι αναγκαίο και εφικτό από τεχνική άποψη να επιδιώξει τις ακόλουθες τρεις λύσεις για τη διαλειτουργικότητα και ότι αυτές μπορούν, κατ’ αρχήν, αφενός να αποφέρουν λειτουργικά οφέλη, και αφετέρου να εφαρμοστούν σύμφωνα με τις απαιτήσεις προστασίας των δεδομένων:
·μια ευρωπαϊκή πύλη αναζήτησης 20 ·
·μια κοινή υπηρεσία αντιστοίχισης βιομετρικών δεδομένων· και
·ένα κοινό αποθετήριο δεδομένων ταυτότητας.
Κατά την άποψη της ομάδας εμπειρογνωμόνων, η επιλογή της διασυνδεσιμότητας των συστημάτων θα πρέπει να εξετάζεται μόνο κατά περίπτωση. Μια τέτοια περίπτωση είναι η διασύνδεση του προτεινόμενου συστήματος εισόδου/εξόδου της ΕΕ και του Συστήματος Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις 21 . Η πρόταση της Επιτροπής για το σύστημα εισόδου/εξόδου της ΕΕ προβλέπει ότι τα δεδομένα που περιέχονται στο Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις θα πρέπει να αποτελούν συστηματικά και αυτόματα αντικείμενο αναζήτησης από το σύστημα εισόδου/εξόδου της ΕΕ για την αποθήκευση ενός μικρού υποσυνόλου δεδομένων (αυτοκόλλητη θεώρηση, αριθμός των εισόδων, περίοδος παραμονής), ώστε το σύστημα εισόδου/εξόδου της ΕΕ να είναι σε θέση να επεξεργάζεται δεδομένα σχετικά με τους κατόχους θεώρησης ορθά, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ελαχιστοποίησης και της συνέπειας των δεδομένων. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων θεώρησε ότι, εφόσον σημειωθεί επαρκής πρόοδος όσον αφορά τις τρεις άλλες λύσεις σχετικά με τη διαλειτουργικότητα, θα υπάρχει μικρότερη ανάγκη για διασύνδεση μεταξύ των συστημάτων, με στόχο τη βελτίωση της ανταλλαγής δεδομένων και μόνον.
Η τελική έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων τόνισε επίσης τη σημασία της πλήρους εφαρμογής και υλοποίησης των υφιστάμενων συστημάτων πληροφοριών. Εξετάσθηκε επίσης το αποκεντρωμένο πλαίσιο Prüm για την ανταλλαγή δεδομένων για το DNΑ, τα δακτυλικά αποτυπώματα και τα στοιχεία των αδειών κυκλοφορίας οχημάτων, 22 συνιστώντας μελέτη σκοπιμότητας για τη μετάβαση προς μια κεντρική συνιστώσα δρομολόγησης και την ενδεχόμενη προσθήκη νέων λειτουργιών. Όσον αφορά το αποκεντρωμένο σύστημα που θεσπίζεται με την οδηγία της ΕΕ σχετικά με τη χρήση των δεδομένων που περιέχονται στις καταστάσεις ονομάτων επιβατών (PNR) 23 , η ομάδα εμπειρογνωμόνων συνέστησε μελέτη σκοπιμότητας για μια κεντρική συνιστώσα για τις εκ των προτέρων πληροφορίες για τους επιβάτες και για τα δεδομένα που περιέχονται στις καταστάσεις ονομάτων επιβατών, ως τεχνικό εργαλείο στήριξης για να διευκολυνθεί η συνδεσιμότητα με τους αερομεταφορείς. Σύμφωνα με την ως άνω ομάδα, αυτό θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα των μονάδων στοιχείων επιβατών όταν τα κράτη μέλη θα έχουν θέσει σε εφαρμογή την οδηγία της ΕΕ σχετικά με τη χρήση των δεδομένων που περιέχονται στις καταστάσεις ονομάτων επιβατών.
Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να εστιάζει τις προσπάθειές της στην πλήρη εφαρμογή των υφιστάμενων συστημάτων πληροφοριών. Είναι θεμελιώδους σημασίας τα κράτη μέλη να κάνουν πλήρη χρήση των υφιστάμενων συστημάτων αξιοποιώντας πλήρως το δυναμικό τους. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρέχει ολοκληρωμένη στήριξη, σύμφωνα με το οικείο σχέδιο εφαρμογής 24 , προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι όλα τα κράτη μέλη εφαρμόζουν την οδηγία της ΕΕ σχετικά με τη χρήση των δεδομένων που περιέχονται στις καταστάσεις ονομάτων επιβατών έως τα τέλη Μαΐου 2018. Θα συνεργάζεται στενά με όλα τα κράτη μέλη για την ολοκλήρωση της πλήρους εφαρμογής του πλαισίου Prüm, ειδικότερα με τα πέντε κράτη μέλη που δεν έχουν θέσει ακόμη σε εφαρμογή τις αποφάσεις Prüm. Στο πνεύμα των συστάσεων της ομάδας εμπειρογνωμόνων, η Επιτροπή θα εξετάσει τρόπους για την ενίσχυση της λειτουργίας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων αυτών κατά την εφαρμογή τους από τα κράτη μέλη.
Η ομάδα εμπειρογνωμόνων εντόπισε ένα κενό πληροφόρησης σχετικά με τις διελεύσεις των εξωτερικών συνόρων από τους πολίτες της ΕΕ. Η τελική της έκθεση επικαλείται την πρόσφατη θέσπιση συστηματικών ελέγχων, με χρήση οικείων βάσεων δεδομένων, όλων των προσώπων που απολαύουν του δικαιώματος της ελεύθερης κυκλοφορίας σύμφωνα με το δίκαιο της Ένωσης, κατά την έξοδό τους από τον χώρο Σένγκεν και την είσοδό τους σε αυτόν 25 . Υπογραμμίζει ότι ο χρόνος και ο τόπος των εν λόγω ελέγχων δεν καταγράφονται και σημειώνει ότι κάτι τέτοιο θα προσέφερε χρήσιμες πληροφορίες για την επιβολή του νόμου. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων συνέστησε, ως εκ τούτου, περαιτέρω ανάλυση της αναλογικότητας και της σκοπιμότητας της συστηματικής καταγραφής των διελεύσεων των εξωτερικών συνόρων από όλους τους πολίτες της ΕΕ 26 .
Η Επιτροπή σημειώνει ότι η έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων δεν καταδεικνύει την αναγκαιότητα και αναλογικότητα της καταγραφής των διελεύσεων των εξωτερικών συνόρων για όλους τους πολίτες της ΕΕ. Εφόσον προκύψουν περαιτέρω στοιχεία που να αποδεικνύουν την αναγκαιότητα και αναλογικότητα της καταγραφής αυτής, η Επιτροπή είναι έτοιμη να αξιολογήσει την ανάγκη για περαιτέρω μέτρα. Εν τω μεταξύ, η Επιτροπή θα εξετάσει τη συναφή σύσταση της ομάδας εμπειρογνωμόνων σχετικά με την επιδίωξη της ενδεχόμενης καταχώρισης των «θετικών απαντήσεων» στο Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν για πρόσωπα για τα οποία υπάρχει σχετική καταχώριση, ως πιθανού μέσου για την καταγραφή των ταξιδιωτικών μετακινήσεων των πολιτών της ΕΕ για τους οποίους υπάρχουν υποψίες ότι είναι δυνητικά εμπλεκόμενοι σε τρομοκρατικές ενέργειες ή σε άλλες σοβαρές μορφές εγκληματικότητας.
Η ομάδα εμπειρογνωμόνων προσδιόρισε επίσης ένα κενό πληροφόρησης σχετικά με τις θεωρήσεις μακράς διάρκειας, τις κάρτες διαμονής και τις άδειες διαμονής. Παρατήρησε ότι τα κράτη μέλη διαθέτουν ελάχιστα μέσα για να ελέγχουν την εγκυρότητα των εγγράφων αυτών στις περιπτώσεις που έχουν εκδοθεί από άλλο κράτος μέλος, και υποστήριξε ότι αυτό μπορεί να υποδεικνύει τη διερεύνηση του ενδεχομένου σύστασης ενός κεντρικού αποθετήριου της ΕΕ που θα περιέχει πληροφορίες σχετικά με τις θεωρήσεις μακράς διάρκειας, τις κάρτες διαμονής και τις άδειες διαμονής. Η Επιτροπή θα αξιολογήσει την ανάγκη για ένα τέτοιο αποθετήριο, συμπεριλαμβανομένης της αναγκαιότητας, της τεχνικής σκοπιμότητας και της αναλογικότητάς του.
Τέλος, η έκθεση εμπειρογνωμόνων αναφέρει ότι οι τελωνειακές αρχές αποτελούν παράγοντα ζωτικής σημασίας στη διυπηρεσιακή συνεργασία στα εξωτερικά σύνορα. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή διερευνά περαιτέρω τις τεχνικές, επιχειρησιακές και νομικές πτυχές της διαλειτουργικότητας σε σχέση με τα τελωνειακά συστήματα.
III. ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
1. Ο στόχος της Επιτροπής για τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων πληροφοριών έως το 2020
Βασικός στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι οι συνοριακοί φύλακες, τα όργανα επιβολής του νόμου, οι υπάλληλοι των υπηρεσιών μετανάστευσης και οι δικαστικές αρχές διαθέτουν τις αναγκαίες πληροφορίες για την καλύτερη προστασία των εξωτερικών συνόρων και την ενίσχυση της εσωτερικής ασφάλειας, προς όφελος όλων των πολιτών. Για τον λόγο αυτό, το πρώτο βήμα είναι τα διάφορα συστήματα πληροφοριών στον τομέα αυτόν να αποφέρουν απτά αποτελέσματα, και οι νομοθετικές προτάσεις που έχουν ήδη υποβληθεί να εγκριθούν το συντομότερο δυνατό.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Απριλίου 2016, και όπως επιβεβαιώθηκε από τα συμπεράσματα και τις συστάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων, η Επιτροπή καθορίζει μια νέα προσέγγιση για τη διαχείριση των δεδομένων για τα σύνορα και την ασφάλεια βάσει της οποίας, όλα τα κεντρικά συστήματα πληροφοριών της ΕΕ για τη διαχείριση της ασφάλειας, των συνόρων και της μετανάστευσης 27 θα είναι διαλειτουργικά, με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, έτσι ώστε:
·τα συστήματα να μπορούν να αποτελούν αντικείμενο ταυτόχρονης αναζήτησης μέσω της ευρωπαϊκής πύλης αναζήτησης, σε πλήρη συμμόρφωση προς τους περιορισμούς του σκοπού και τα δικαιώματα πρόσβασης, για την καλύτερη αξιοποίηση των υφιστάμενων συστημάτων πληροφοριών, ενδεχομένως με πιο εξορθολογισμένους κανόνες για την πρόσβαση των υπηρεσιών επιβολής του νόμου 28 ·
·τα συστήματα να χρησιμοποιούν μια κοινή υπηρεσία αντιστοίχισης βιομετρικών δεδομένων η οποία να παρέχει τη δυνατότητα αναζήτησης στα διάφορα συστήματα πληροφοριών που περιέχουν βιομετρικά δεδομένα, ενδεχομένως με ειδικές ενδείξεις θετικού/αρνητικού αποτελέσματος που δείχνουν τη σύνδεση με σχετικά βιομετρικά δεδομένα που εντοπίζονται σε άλλο σύστημα 29 ·
·τα συστήματα καταγραφής να διαθέτουν ένα κοινό αποθετήριο δεδομένων ταυτότητας με αλφαριθμητικά δεδομένα 30 , ώστε να ανιχνεύεται εάν ένα πρόσωπο έχει καταχωριστεί με πολλές ταυτότητες σε διαφορετικές βάσεις δεδομένων.
Η νέα αυτή προσέγγιση πρέπει να εξασφαλίζει ότι τα συστήματα διατηρούν τις συγκεκριμένες διατάξεις για την προστασία των δεδομένων, με συγκεκριμένους κανόνες σχετικά με την πρόσβαση των αρμόδιων αρχών, ξεχωριστούς κανόνες περιορισμού του σκοπού για κάθε κατηγορία δεδομένων και ειδικούς κανόνες για τη διατήρηση των δεδομένων. Η προσέγγιση αυτή ως προς τη διαλειτουργικότητα δεν αναμένεται να οδηγήσει στη διασύνδεση όλων των επιμέρους συστημάτων.
Αναμένεται να αντιμετωπίσει τις υφιστάμενες αδυναμίες στην αρχιτεκτονική διαχείρισης δεδομένων της ΕΕ, μεταξύ άλλων εξαλείφοντας τα εντοπισθέντα τυφλά σημεία. Ο οργανισμός eu-LISA θα διαδραματίσει καίριο ρόλο στις προσπάθειες για διαλειτουργικότητα των συστημάτων πληροφοριών, μεταξύ άλλων μέσω της τρέχουσας και περαιτέρω τεχνικής ανάλυσης (βλ. το Τμήμα III.2 παρακάτω). Η νομοθετική πρόταση που θα υποβάλει η Επιτροπή τον Ιούνιο του 2017 θα ενισχύσει την εντολή του οργανισμού eu-LISA, επιτρέποντάς του να εξασφαλίσει την εφαρμογή αυτής της νέας προσέγγισης. Η Επιτροπή θα συνεχίσει επίσης να προωθεί τη συμμετοχή του ευρωπαίου επόπτη προστασίας δεδομένων και του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων στις εργασίες για τη διαλειτουργικότητα.
Η διασφάλιση ενός υψηλού επιπέδου ποιότητας των δεδομένων είναι ουσιώδης ώστε να είναι αποτελεσματικά τα συστήματα πληροφοριών. Η διαλειτουργικότητα μπορεί να λειτουργήσει μόνον εφόσον τα συστήματα πληροφοριών τροφοδοτούνται με ακριβή και πλήρη στοιχεία. Η Επιτροπή έχει ήδη εντοπίσει την ποιότητα των δεδομένων ως ζήτημα που απαιτεί περαιτέρω μέτρα από πλευράς ΕΕ 31 . Θα εφαρμόσει, επειγόντως και από κοινού με τον οργανισμό eu-LISA, τις συστάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων για τη βελτίωση της ποιότητας των δεδομένων στα συστήματα πληροφοριών της ΕΕ.
Η Επιτροπή θα προωθήσει τις συστάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων σχετικά με τον αυτοματοποιημένο ποιοτικό έλεγχο, μια «αποθήκη δεδομένων» που παρέχει τη δυνατότητα ανάλυσης ανωνυμοποιημένων δεδομένων προερχόμενων από τα σχετικά συστήματα πληροφοριών για στατιστικούς σκοπούς και για σκοπούς υποβολής εκθέσεων, καθώς και επιμορφωτικά μαθήματα σχετικά με την ποιότητα των δεδομένων για το προσωπικό που είναι αρμόδιο για την τροφοδότηση των συστημάτων με δεδομένα, σε εθνικό επίπεδο. Ο σημαντικός ρόλος του eu-LISA για τη διασφάλιση της υψηλής ποιότητας των δεδομένων σε κεντρικά συστήματα πληροφοριών της ΕΕ θα αντικατοπτρίζεται επίσης στην επικείμενη νομοθετική πρόταση.
Η διαλειτουργικότητα απαιτεί τεχνική αλληλεπίδραση μεταξύ των υφιστάμενων συστημάτων πληροφοριών. Η διευκόλυνση της εν λόγω αλληλεπίδρασης είναι ο στόχος του ενιαίου μορφότυπου μηνυμάτων (UMF) σε επίπεδο ΕΕ. Η Επιτροπή, από κοινού με τον οργανισμό eu-LISA, θα προωθήσει τις συστάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων προκειμένου να ενισχυθεί ο ενιαίος μορφότυπος μηνυμάτων σύμφωνα με τις διεξαγόμενες εργασίες, με σκοπό να διασφαλιστεί ότι η ανάπτυξη του μορφότυπου αντικατοπτρίζεται στα κεντρικά συστήματα πληροφοριών της ΕΕ.
2. Η μελλοντική πορεία για την επίτευξη της διαλειτουργικότητας των συστημάτων πληροφοριών έως το 2020
Παράλληλα με τις εργασίες για τη διευθέτηση των ζητημάτων προτεραιότητας για τα συστήματα πληροφοριών, η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να πραγματοποιήσουν κοινή συζήτηση σχετικά με τη μελλοντική πορεία για τη διαλειτουργικότητα, όπως ορίζεται στην παρούσα ανακοίνωση. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα παρουσιάσει και θα συζητήσει τις ιδέες αυτές με τη Γραμματεία της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 29 Μαΐου 2017 και με τα κράτη μέλη στο Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της 8ης Ιουνίου 2017. Με βάση τις συζητήσεις αυτές, τα τρία θεσμικά όργανα θα πρέπει να διεξαγάγουν τριμερείς συνεδριάσεις τεχνικού χαρακτήρα 32 το φθινόπωρο του 2017 για να συζητήσουν την περαιτέρω μελλοντική πορεία όσον αφορά τη διαλειτουργικότητα, όπως ορίζεται στην παρούσα ανακοίνωση, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρησιακών αναγκών για τα σύνορα και την ασφάλεια, και του τρόπου με τον οποίο θα διασφαλιστεί η αναλογικότητα και η πλήρης τήρηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Στόχος είναι να επιτευχθεί, το συντομότερο δυνατόν, και το αργότερο πριν από τα τέλη του 2017, μια κοινή αντίληψη για τη μελλοντική πορεία και σχετικά με τα αναγκαία μέτρα που πρέπει να ληφθούν για να επιτευχθεί η διαλειτουργικότητα των πληροφορικών συστημάτων μέχρι το 2020.
Παράλληλα με την κοινή συζήτηση μεταξύ των τριών θεσμικών οργάνων, και χωρίς να προδικάζεται το αποτέλεσμα, η Επιτροπή και ο οργανισμός eu-LISA θα συνεχίσουν τη διεξαγωγή περαιτέρω τεχνικής ανάλυσης σχετικά με τις λύσεις που εντοπίστηκαν όσον αφορά τη διαλειτουργικότητα κατά τη διάρκεια του 2017, μέσω μιας σειράς από τεχνικές μελέτες και επιδείξεις ορθότητας. Η Επιτροπή θα ενημερώνει τακτικά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την πρόοδο που επιτελέσθηκε στο πλαίσιο της ως άνω τεχνικής ανάλυσης.
Αξιοποιώντας περαιτέρω τις ανταλλαγές απόψεων μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, καθώς και τα αποτελέσματα των εν εξελίξει νομοθετικών εργασιών σχετικά με τα συστήματα πληροφοριών και την περαιτέρω τεχνική ανάλυση, η Επιτροπή εργάζεται εντατικά για να υποβάλει, το συντομότερο δυνατόν 33 , νομοθετική πρόταση για τη διαλειτουργικότητα. Σύμφωνα με τις αρχές για τη βελτίωση της νομοθεσίας, η προετοιμασία της νομοθετικής πρότασης θα περιλαμβάνει δημόσια διαβούλευση και αξιολόγηση των επιπτώσεων, μεταξύ άλλων όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα, και ιδίως το δικαίωμα προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Από κοινού με τη νομοθετική πρόταση για τη διαλειτουργικότητα, η Επιτροπή θα υποβάλει επίσης νομοθετική πρόταση για την αναθεώρηση της νομικής βάσης του Συστήματος Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις 34 σε συνέχεια της έκθεσης αξιολόγησης του Οκτωβρίου 2016 35 . Το Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις αποτελεί ένα από τα κεντρικά συστήματα πληροφοριών που πρέπει να ενταχθούν στη νέα προσέγγιση όσον αφορά τη διαχείριση των δεδομένων για τα σύνορα και την ασφάλεια.
Η κοινή συζήτηση μεταξύ των τριών θεσμικών οργάνων σχετικά με τη μελλοντική πορεία για την επίτευξη της διαλειτουργικότητας από το 2020 δεν θα πρέπει να καθυστερήσει τις εργασίες όσον αφορά τις νομοθετικές προτάσεις σχετικά με τα συστήματα πληροφοριών που συζητούνται επί του παρόντος από τους συννομοθέτες. Οι περισσότερες από τις προτάσεις αυτές έχουν ήδη χαρακτηριστεί από την κοινή δήλωση ως επείγουσες και ως βασικές προτεραιότητες, και όλες καλύπτουν σημαντικά κενά πληροφόρησης που απαιτούν επείγουσα δράση, σύμφωνα εξάλλου με τις συστάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων. Η συμπληρωματική νομοθετική πρόταση για ένα Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών Ποινικού Μητρώου (ECRIS) για υπηκόους τρίτων χωρών, που η Επιτροπή θα παρουσιάσει στα τέλη Ιουνίου 2017, θα είναι επίσης πλήρως συμβατή με τις συστάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων για τη διαλειτουργικότητα και με την προσέγγιση που παρουσιάζεται στην παρούσα ανακοίνωση. Προκειμένου να τεθεί σε εφαρμογή αυτή η νέα αυτή προσέγγιση με τρόπο διαχειρίσιμο, είναι σημαντικό οι νομικές βάσεις όλων των επηρεαζόμενων συστημάτων πληροφοριών να είναι σταθερές. Για τον λόγο αυτό, προηγείται η επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τις νομοθετικές προτάσεις που βρίσκονται επί του παρόντος υπό συζήτηση.
IV. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΑΛΛΩΝ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ
1. Νομοθετικές πρωτοβουλίες
Την 1η Μαΐου 2017, τέθηκε σε εφαρμογή ο νέος κανονισμός της Ευρωπόλ 36 . Αυτό αποτελεί σημείο καμπής για την Ευρωπόλ, και εισάγει μια σειρά νέων στοιχείων που θα επιτρέψουν στον οργανισμό επιβολής του νόμου της ΕΕ να καταστεί πραγματικός κόμβος της ΕΕ για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με σοβαρά διασυνοριακά εγκλήματα και την τρομοκρατία. Η Ευρωπόλ θα διαθέτει τα μέσα για να γίνει πιο αποτελεσματική, αποδοτική και υπεύθυνη. Ειδικότερα, η μεταβολή του πλαισίου για την επεξεργασία δεδομένων θα ενισχύσει την ικανότητα του οργανισμού να αναπτύσσει εγκληματολογικές αναλύσεις στην υπηρεσία των κρατών μελών, και ένα πιο εύρωστο καθεστώς προστασίας δεδομένων θα διασφαλίσει την αποτελεσματική και ανεξάρτητη εποπτεία της προστασίας των δεδομένων.
Σύμφωνα με τις διατάξεις της Συνθήκης, οι δραστηριότητες της Ευρωπόλ θα παρακολουθούνται περαιτέρω από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, από κοινού με τα εθνικά κοινοβούλια, γεγονός το οποίο θα αυξήσει περαιτέρω τη διαφάνεια και τη νομιμότητα του οργανισμού στα μάτια των πολιτών.
Για την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων της αποχώρησης της Δανίας από την Ευρωπόλ μετά τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος στη χώρα στις 3 Δεκεμβρίου 2016, υπεγράφη συμφωνία επιχειρησιακής συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπόλ και της Δανίας στις 30 Απριλίου 2017. Όπως συμφωνήθηκε στην κοινή δήλωση του Προέδρου κ. Juncker, του Προέδρου του Συμβουλίου κ. Tusk και του Πρωθυπουργού της Δανίας κ. Rasmussen, της 15ης Δεκεμβρίου 2016 37 , η συμφωνία καθορίζει ειδικές επιχειρησιακές ρυθμίσεις για την παροχή επαρκούς επιπέδου επιχειρησιακής συνεργασίας μεταξύ της Δανίας και της Ευρωπόλ, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής επιχειρησιακών δεδομένων και της ανταλλαγής αξιωματικών συνδέσμων, εφόσον παρέχονται επαρκείς διασφαλίσεις. Παρόλο που η συμφωνία αυτή δεν αντικαθιστά την πλήρη προσχώρηση της Δανίας στην Ευρωπόλ, δηλαδή την πρόσβαση σε αποθετήρια δεδομένων της Ευρωπόλ ή την πλήρη συμμετοχή στα αποθετήρια δεδομένων ή σε φόρα της Ευρωπόλ για τη διακυβέρνηση του διαδικτύου, η Δανία έχει αποδεχθεί την δικαιοδοσία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και την αρμοδιότητα του Ευρωπαίου Επόπτη Προστασίας Δεδομένων και έχει μεταφέρει στο δανικό δίκαιο τους σχετικούς ενωσιακούς κανόνες για την προστασία των δεδομένων στην ΕΕ 38 . Όπως αναφέρεται στην κοινή δήλωση, οι ρυθμίσεις αυτές θα εξαρτηθούν από τη συνέχιση της συμμετοχής της Δανίας στην ΕΕ και στον χώρο Σένγκεν.
Στις 28 Απριλίου 2017, η Επιτροπή εξέδωσε εκτελεστική απόφαση σχετικά με τα κοινά πρωτόκολλα και τους μορφότυπους δεδομένων που πρέπει να χρησιμοποιούνται από τους αερομεταφορείς κατά τη διαβίβαση δεδομένων που περιέχονται στις καταστάσεις ονομάτων επιβατών (PNR) στις μονάδες στοιχείων επιβατών (PIU) σύμφωνα με την οδηγία της ΕΕ για τις καταστάσεις ονομάτων επιβατών 39 . Η εν λόγω εκτελεστική απόφαση εναρμονίζει τις τεχνικές πτυχές της διαβίβασης δεδομένων που περιέχονται στις καταστάσεις ονομάτων επιβατών από τους αερομεταφορείς. Οι συμφωνηθέντες μορφότυποι δεδομένων και τα πρωτόκολλα διαβίβασης θα έχουν υποχρεωτικό χαρακτήρα για όλες τις διαβιβάσεις δεδομένων που περιέχονται στις καταστάσεις ονομάτων επιβατών από τους αερομεταφορείς προς τις μονάδες στοιχείων επιβατών από την 28η Απριλίου 2018.
Στις 25 Απριλίου 2017, το Συμβούλιο ενέκρινε επίσημα τη νέα οδηγία για τα πυροβόλα όπλα 40 . Τα κράτη μέλη έχουν τώρα προθεσμία 15 μηνών για να θέσουν σε εφαρμογή τους απαιτούμενους ελέγχους σχετικά με την απόκτηση και κατοχή πυροβόλων όπλων προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι οι εγκληματικές ομάδες ή τρομοκράτες δεν εκμεταλλεύονται τους κατακερματισμένους κανόνες που ισχύουν σε ολόκληρη την Ένωση. Στις 28 Απριλίου 2017, η ομάδα εμπειρογνωμόνων για τα πρότυπα απενεργοποίησης κατέληξε σε συμφωνία σχετικά με τα νέα πρότυπα απενεργοποίησης, με απώτερο στόχο να εγκριθεί αναθεωρημένη μορφή του κανονισμού (ΕΕ) 2015/2403 της Επιτροπής πριν από τον Ιούλιο του 2017. Τον παρόν αναθεωρημένο κείμενο επιδιώκει να αποσαφηνίσει ορισμένα τεχνικά πρότυπα, ώστε να εξασφαλίζεται η ορθή εφαρμογή όλων των τεχνικών διαδικασιών για απενεργοποίηση όπλου.
2. Υλοποίηση μη νομοθετικών δράσεων
Η μεγάλης κλίμακας παγκόσμια επίθεση με τη χρήση λογισμικού εκβίασης (ransomware) στις 12 Μαΐου 2017, κατέδειξε την επείγουσα ανάγκη για την ΕΕ και τους οργανισμούς και τα κράτη μέλη της να εντείνουν τα μέτρα για την καταστολή της αυξανόμενης απειλής του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο, εστιάζοντας επίσης στον εντοπισμό και στην αποτροπή. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα εγκλήματα στον κυβερνοχώρο της Ευρωπόλ (EC3), έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επιβολή του νόμου ως απάντηση στην πρόσφατη επίθεση, αξιοποιώντας το έργο που έχει ήδη πραγματοποιηθεί στον τομέα αυτό, ιδίως μέσω της εκστρατείας «όχι άλλα λύτρα» («no more ransom»). Η ομάδα αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών στην πληροφορική για τα θεσμικά όργανα και τους οργανισμούς της ΕΕ βρίσκεται επίσης σε στενή επαφή με το Ευρωπαϊκό Κέντρο για
τα εγκλήματα στον κυβερνοχώρο, με ομάδες παρέμβασης για συμβάντα που αφορούν την ασφάλεια υπολογιστών πληγεισών χωρών, με μονάδες καταπολέμησης της εγκληματικότητας στον κυβερνοχώρο και με βασικούς εταίρους του κλάδου για να μετριάσει την απειλή και να συνδράμει τα θύματα. Η Επιτροπή ανακοίνωσε στην ενδιάμεση επανεξέταση της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά, στις 10 Μαΐου 2017, την πρόθεσή της να επανεξετάσει τη στρατηγική της ΕΕ του 2013 για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, έως τον Σεπτέμβριο του 2017. Οι εργασίες αυτές επιταχύνονται για να διασφαλιστεί ότι η υφιστάμενη εστίαση στην πρόληψη διευρύνεται ώστε να συμπεριλάβει μεγαλύτερη έμφαση στον εντοπισμό και στην αποτροπή. Στόχος θα πρέπει να είναι τόσο να μειωθεί το ενδεχόμενο επιθέσεων στον κυβερνοχώρο όσο και ο αντίκτυπός τους, μέσω της ενίσχυσης της ανθεκτικότητας και της περαιτέρω ανάπτυξης του έργου των κρατών μελών όσον αφορά την οικοδόμηση των εθνικών τους ικανοτήτων και την πλήρη εφαρμογή της οδηγίας για την ασφάλεια των δικτύων και των πληροφοριών
41
. Το δυναμικό για το έγκλημα στον κυβερνοχώρο (και το έγκλημα που διευκολύνεται από την κυβερνητική) απορρέει όχι μόνον από αδυναμίες των συστημάτων και του λογισμικού, αλλά και από συμπεριφορές που οδηγούν σε μη ικανοποιητική κυβερνοϋγιεινή. Η Επιτροπή, όχι μόνον θα ενισχύσει την εντολή του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών (ENISA), αλλά θα υποβάλει και προτάσεις προκειμένου να αναπτυχθούν πρότυπα ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, πιστοποίηση και επισήμανση για τη δημιουργία πιο ασφαλών συστημάτων και συσκευών στον κυβερνοχώρο. Επίσης, θα δώσει έμφαση στην οικοδόμηση δεξιοτήτων και τεχνικής ικανότητας στον κυβερνοχώρο εντός της Ένωσης.
Υπό τις παρούσες συνθήκες απειλών για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια, οι εντατικοί αστυνομικοί έλεγχοι στο έδαφος των κρατών μελών, μεταξύ άλλων στις παραμεθόριες περιοχές, μπορεί να είναι και αναγκαίοι και δικαιολογημένοι προκειμένου να ενισχυθεί η ασφάλεια εντός του χώρου Σένγκεν. Για τον λόγο αυτό, στις 2 Μαΐου 2017, η Επιτροπή παρουσίασε σύσταση σχετικά με τους αναλογικούς αστυνομικούς ελέγχους και την αστυνομική συνεργασία στο χώρο Σένγκεν 42 . Η σύσταση καθορίζει τα μέτρα που θα πρέπει να λάβουν τα κράτη Σένγκεν για την αποτελεσματικότερη χρήση των υφιστάμενων αστυνομικών εξουσιών με στόχο την αντιμετώπιση απειλών για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια. Όταν αυτό είναι απαραίτητο και δικαιολογημένο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εντείνουν τους αστυνομικούς ελέγχους στις παραμεθόριες περιοχές και στις κύριες οδούς μεταφοράς. Η απόφαση σχετικά με τέτοιους ελέγχους, καθώς και ο τόπος διεξαγωγής και η έντασή τους εμπίπτει πλήρως στην αρμοδιότητα των κρατών μελών και θα πρέπει πάντα να είναι κατ' αναλογία προς τις εντοπισθείσες απειλές. Επιπλέον, η Επιτροπή συνιστά σε όλα τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τη διασυνοριακή αστυνομική συνεργασία για την αντιμετώπιση των απειλών για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια.
Στον τομέα της ασφάλειας των αερομεταφορών, έχουν σημειωθεί εξελίξεις τις τελευταίες εβδομάδες με τα νέα μέτρα ασφάλειας που επιβλήθηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο σχετικά με τις εισερχόμενες πτήσεις από ορισμένες χώρες της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και της Τουρκίας, που απαιτούν την τοποθέτηση των μεγάλων ηλεκτρονικών συσκευών στις παραδιδόμενες προς μεταφορά αποσκευές. Από την πλευρά της ΕΕ, οι εργασίες έχουν σημειώσει πρόοδο σχετικά με την αξιολόγηση του κινδύνου όσον αφορά τις απειλές και τα ευάλωτα σημεία για τις εισερχόμενες πτήσεις που προέρχονται από τρίτες χώρες. Ύστερα από πληροφορίες ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να προγραμματίσουν τη θέσπιση παρόμοιων μέτρων για πτήσεις από αερολιμένες της ΕΕ, η Επιτροπή διευκόλυνε τις επαφές σε πολιτικό επίπεδο προκειμένου να διασφαλιστεί η λήψη συντονισμένων μέτρων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της ΕΕ. Στις 17 Μαΐου 2017 θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες συνάντηση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της ΕΕ για την από κοινού αξιολόγηση των δυνητικών κινδύνων και τη διαμόρφωση κοινής προσέγγισης για την αντιμετώπιση της εν εξελίξει απειλής.
Συνεχίζονται οι εργασίες στο πλαίσιο της μόνιμης επιτροπής επιχειρησιακής συνεργασίας σε θέματα εσωτερικής ασφάλειας (COSI) του Συμβουλίου σχετικά με τον επόμενο κύκλο πολιτικής της ΕΕ για το οργανωμένο και σοβαρό διεθνές έγκλημα για την περίοδο 2018-2021, λαμβάνοντας υπόψη τις οκτώ προτεραιότητες όσον αφορά τις απειλές από το έγκλημα που εντόπισε η Επιτροπή στην τελευταία έκθεση προόδου της Ένωσης Ασφάλειας 43 . Το Συμβούλιο αναμένεται να εγκρίνει συμπεράσματα του Συμβουλίου όσον αφορά τον νέο κύκλο πολιτικής της ΕΕ στις 18 Μαΐου 2017.
Μετά την έκθεση προόδου της Επιτροπής στο Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Δεκεμβρίου 2016 σχετικά με τις εν εξελίξει εργασίες για τη βελτίωση της διασυνοριακής πρόσβασης σε ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία 44 , η Επιτροπή θα ολοκληρώσει σύντομα την αξιολόγησή της και θα προτείνει μια μελλοντική πορεία για τις συζητήσεις κατά τη διάρκεια του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων στις 8 Ιουνίου 2017.
Η Επιτροπή υποστήριξε τις εργασίες που υλοποιούνται επί του παρόντος από ομάδα κρατών μελών για τη συντήρηση του e-CODEX, ενός συστήματος για τη διασυνοριακή δικαστική συνεργασία και για την ψηφιακή πρόσβαση σε νομικές διαδικασίες. Η Επιτροπή έχει λάβει υπόψη το γεγονός ότι τα εν λόγω κράτη μέλη θεωρούν ότι η λύση αυτή δεν είναι βιώσιμη. Σε επίπεδο ομάδας εργασίας του Συμβουλίου, τα κράτη μέλη εξέτασαν διάφορες εναλλακτικές λύσεις και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο οργανισμός eu-LISA θα ήταν η ιδανική λύση για τη διασφάλιση της συντήρησης και της λειτουργικότητας του συστήματος e-CODEX. Για να διερευνήσει την καλύτερη λύση, η Επιτροπή ξεκίνησε αξιολόγηση του αντικτύπου των διαφόρων επιλογών για τη συντήρηση του e-CODEX. Το αποτέλεσμα αυτής της αξιολόγησης των επιπτώσεων θα είναι διαθέσιμο έως το φθινόπωρο του 2017.
Η ως άνω έγκριση της οδηγίας για τα πυροβόλα όπλα αποτελεί σημαντικό βήμα προς τα εμπρός για την επιβολή των κανόνων σχετικά με τη νόμιμη απόκτηση και κατοχή πυροβόλων όπλων. Η Επιτροπή αντιμετωπίζει επίσης την παράνομη διακίνηση πυροβόλων όπλων, τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων της ΕΕ. Στις 16 Μαρτίου 2017, πραγματοποιήθηκε στο Κίεβο τεχνική συζήτηση στρογγυλής τραπέζης Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ουκρανίας με θέμα την παράνομη διακίνηση πυροβόλων όπλων. Αυτή ήταν η πρώτη συνάντηση αυτού του είδους μεταξύ ΕΕ και Ουκρανίας για τη βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με την παράνομη διακίνηση πυροβόλων όπλων. Η δεύτερη τεχνική συζήτηση στρογγυλής τραπέζης ΕΕ-Τυνησίας με θέμα την παράνομη διακίνηση πυροβόλων όπλων, πραγματοποιήθηκε στην Τύνιδα στις 28 Μαρτίου 2017. Τόσο για την Ουκρανία όσο και για την Τυνησία, συμφωνήθηκε σχέδιο δράσης που περιλαμβάνει αποστολές εμπειρογνωμόνων της ΕΕ για την αξιολόγηση του διοικητικού πλαισίου κάθε χώρας, τη διοργάνωση διάσκεψης υψηλού επιπέδου σχετικά με τη συναφή νομοθεσία, και την υποβολή προτάσεων για κατάρτιση, επισκέψεις μελέτης και σεμινάρια σχετικά με τις πρακτικές διαχείρισης των δεδομένων, καθώς και για την επιχειρησιακή συνεργασία.
Η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης υπέβαλαν στο Συμβούλιο κοινό ανεπίσημο έγγραφο σχετικά με την εξωτερική δράση της ΕΕ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, στις 12 Μαΐου 2017, στο οποίο περιέχονταν οι χώρες προτεραιότητας, οι τομείς και τα μέσα για την ανάληψη δράσης από την ΕΕ στον συγκεκριμένο τομέα. Αυτό το κοινό έγγραφο συμβάλλει στη συζήτηση σχετικά με την αναθεώρηση των συμπερασμάτων του Συμβουλίου του Φεβρουαρίου 2015 σχετικά με την εξωτερική δράση της ΕΕ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας 45 , με σκοπό να εγκριθούν νέα συμπεράσματα του Συμβουλίου κατά το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων του Ιουνίου 2017.
Ένα πρώτο εργαστήριο ΕΕ - γειτονικών χωρών σχετικά με την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας (CIP) πραγματοποιήθηκε στο Βουκουρέστι στις 16-17 Μαρτίου 2017, στο πλαίσιο της διεύρυνσης της εξωτερικής διάστασης του Ευρωπαϊκού Προγράμματος προστασίας των υποδομών ζωτικής σημασίας. Εκτός από τα κράτη μέλη, συμμετείχαν και εκπρόσωποι οκτώ χωρών της Ανατολικής Ευρώπης και των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων. Στόχος αυτού του πρώτου εργαστηρίου ήταν η δημιουργία επαφών και η ανταλλαγή πληροφοριών όσον αφορά τα μέτρα και τα εργαλεία για την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας. Εντοπίστηκαν πιθανοί τομείς για περαιτέρω συνεργασία, μεταξύ των οποίων η κοινή κατάρτιση ή ασκήσεις με επίκεντρο πρακτικά (επιχειρησιακά) ζητήματα, μελέτες όσον αφορά τις περιφερειακές αλληλεξαρτήσεις και αξιολογήσεις από ομοτίμους των εθνικών στρατηγικών για την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας.
V. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να προχωρήσουν όσον αφορά την υλοποίηση των νομοθετικών προτεραιοτήτων για τα συστήματα πληροφοριών για την ασφάλεια, καθώς και τη διαχείριση των συνόρων και της μετανάστευσης. Με τον τρόπο αυτό θα ενισχυθούν τα υπάρχοντα συστήματα και θα καλυφθούν εντοπισμένα κενά πληροφόρησης, για την αντιμετώπιση των αναγκών των συνοριακών φυλάκων, των οργάνων επιβολής του νόμου, συμπεριλαμβανομένων των τελωνειακών υπαλλήλων, των υπαλλήλων των υπηρεσιών μετανάστευσης και των δικαστικών αρχών, καθώς και για τη δημιουργία της βάσης ώστε να καταστούν τα συστήματα αυτά πιο διαλειτουργικά.
Ως συνέχεια της ανακοίνωσης του Απριλίου 2016 σχετικά με πιο ισχυρά και έξυπνα συστήματα πληροφοριών για τα σύνορα και την ασφάλεια, και υπό το φως των συστάσεων της ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου σχετικά με τα συστήματα πληροφοριών και τη διαλειτουργικότητα, η Επιτροπή διαμόρφωσε μια νέα προσέγγιση για τη διαχείριση των δεδομένων για τα σύνορα και την ασφάλεια, σύμφωνα με την οποία όλα τα κεντρικά συστήματα πληροφοριών της ΕΕ για τη διαχείριση της ασφάλειας, των συνόρων και της μετανάστευσης είναι διαλειτουργικά, με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Για το σκοπό αυτό, και με βάση τις τρέχουσες νομοθετικές και τεχνικές εργασίες σχετικά με τα συστήματα πληροφοριών, η Επιτροπή θα υποβάλει νομοθετική πρόταση εντός του Ιουνίου 2017 για την ενίσχυση της εντολής του οργανισμού eu-LISA ώστε να μπορεί να διασφαλίζει την εφαρμογή αυτής της νέας προσέγγισης, ακολουθούμενη από μια νομοθετική πρόταση σχετικά με τη διαλειτουργικότητα, το συντομότερο δυνατόν. Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να πραγματοποιήσουν κοινή συζήτηση σχετικά με την προτεινόμενη μελλοντική πορεία. Αυτό αναμένεται να δώσει τη δυνατότητα στα τρία όργανα να καταλήξουν σε κοινή προσέγγιση σχετικά με την μελλοντική πορεία για τη διαλειτουργικότητα και για τα αναγκαία βήματα για την υλοποίησή της έως το 2020, σε πλήρη συμμόρφωση με τα θεμελιώδη δικαιώματα. Η εφαρμογή της προσέγγισης για τη διαλειτουργικότητα που καθορίστηκε αναμένεται να καταστήσει τη διαχείριση δεδομένων στην ΕΕ πιο αποτελεσματική και αποδοτική, με στόχο την καλύτερη προστασία των εξωτερικών συνόρων και την ενίσχυση της εσωτερικής ασφάλειας στην ΕΕ, προς όφελος όλων των πολιτών.
