ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 1.2.2017

COM(2017) 56 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Αξιολόγηση του 2016 σχετικά με την πρόοδο που σημείωσαν τα κράτη μέλη το 2014 προς την επίτευξη των εθνικών στόχων ενεργειακής απόδοσης για το 2020 και την εφαρμογή της οδηγίας 2012/27/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση, όπως ορίζεται στο άρθρο 24 παράγραφος 3 της οδηγίας 2012/27/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση

Πίνακας περιεχομένων

1.    Εισαγωγή    

2.    Πρόοδος προς την επίτευξη του στόχου ενεργειακής απόδοσης της ΕΕ για το 2020    

3.    Εθνικοί στόχοι    

4.    Τάσεις κατανάλωσης ενέργειας και αξιολόγηση των εθνικών μέτρων ανά τομέα    

4.1.    Βιομηχανία    

4.2.    Οικιακός τομέας    

4.3.    Τομέας παροχής υπηρεσιών    

4.4.    Δημόσιος τομέας    

4.5.    Τομέας μεταφορών    

4.6.    Τομέας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας    

4.7.    Κατάσταση της μεταφοράς της ΟΕΑ στο εθνικό δίκαιο    

5.    Συμπέρασμα    

1.Εισαγωγή

Η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης έχει καθοριστική σημασία για την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο περιορισμός της ενεργειακής ζήτησης και η «προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση» είναι, επομένως, ένας από τους πέντε κύριους στόχους της Ενεργειακής Ένωσης. Το 2015 τα κράτη μέλη επιβεβαίωσαν ότι αποτελεί επιτακτική ανάγκη η επίτευξη του στόχου ενεργειακής απόδοσης 20 % που έχει τεθεί για το 2020 1 . Οι πολιτικές για την ενεργειακή απόδοση αποφέρουν εξοικονόμηση κόστους για τους καταναλωτές, καθώς και άλλα οφέλη που έχουν σχέση με τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, την ανταγωνιστικότητα, τη βιωσιμότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, τον Νοέμβριο του 2016 η Επιτροπή πρότεινε την ενίσχυση αυτού του καίριου τομέα πολιτικής πέραν του 2020 με το να τεθεί δεσμευτικός στόχος 30 % για την ενεργειακή απόδοση σε επίπεδο ΕΕ έως το 2030 2 .

Η παρούσα έκθεση του 2016 παρέχει αξιολόγηση της προόδου που είχε σημειωθεί έως το 2014 προς την επίτευξη του στόχου ενεργειακής απόδοσης 20 % που έχει τεθεί για το 2020, καθώς και σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση (ΟΕΑ). Περιλαμβάνει σειρά συστάσεων προς τα κράτη μέλη 3 . Βασίζεται κυρίως στις ετήσιες εκθέσεις των κρατών μελών για το 2016 και στα πιο πρόσφατα στοιχεία για το 2014, και αποτελεί συνέχεια της έκθεσης προόδου για την ενεργειακή απόδοση του 2015 4 .

Οι κυριότερες διαπιστώσεις της έκθεσης είναι οι εξής:

Η ΕΕ σημείωσε σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια. Το 2014 η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας στην ΕΕ ήταν μόλις κατά 1,6 % πάνω από τον στόχο κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας που έχει θέσει για το 2020. Η κατανάλωση τελικής ενέργειας ήταν μάλιστα κατά 2,2 % κάτω από τον στόχο για το 2020 5 . Ωστόσο, η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας αυξήθηκε κατά περίπου 1,5 % και η κατανάλωση τελικής ενέργειας κατά περίπου 2 % το 2015 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2014 6 . (Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι το 2014 ήταν εξαιρετικά θερμό έτος. Σύμφωνα με στοιχεία του 2015, η τάση αυτή έχει αντιστραφεί).

Τα κράτη μέλη έχουν αναλάβει δέσμευση για την εφαρμογή φιλόδοξων πολιτικών για την ενεργειακή απόδοση και τα τελευταία χρόνια ενίσχυσαν σημαντικά τις προσπάθειές τους σε όλους τους τομείς 7 .

Από ανάλυση προσδιοριστικών παραγόντων που πραγματοποιήθηκε για την ΕΕ των 28, προέκυψε ότι η μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας από το 2005 ως το 2014 οφείλεται κυρίως στη βελτίωση της ενεργειακής έντασης 8 . Η οικονομική κάμψη, οι αλλαγές στο μείγμα καυσίμων και οι διαρθρωτικές αλλαγές έπαιξαν, συγκριτικά, δευτερεύοντα ρόλο.

Χρειάζεται να συνεχιστούν οι προσπάθειες για ανακαίνιση των υφιστάμενων κτιρίων ώστε να εξοικονομηθεί ενέργεια και να μειωθεί το ενεργειακό κόστος για τους καταναλωτές. Για αυτό τον λόγο, οι όροι χρηματοδότησης των επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση πρέπει να βελτιωθούν περαιτέρω στα κράτη μέλη. Η τεχνολογία της πληροφορίας και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο από την άποψη αυτή, μέσω της παροχής χρήσιμων εργαλείων στους καταναλωτές, χάρη στα οποία θα ενισχυθεί η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών και η διαχείριση της ενεργειακής κατανάλωσής τους θα γίνεται με έξυπνο τρόπο.

Τα περισσότερα κράτη μέλη θα πρέπει να βελτιώσουν περαιτέρω την ενεργειακή απόδοση στον τομέα των μεταφορών, ώστε να αξιοποιηθούν όσες δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας παραμένουν ακόμη αναξιοποίητες.

Η Επιτροπή τρέφει βάσιμες ελπίδες ότι ο στόχος του 20 % για την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας θα επιτευχθεί αν τα κράτη μέλη τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους και συνεχίζουν να εφαρμόζουν την ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση και επιτυχημένα προγράμματα για την ενεργειακή απόδοση.

2.Πρόοδος προς την επίτευξη του στόχου ενεργειακής απόδοσης της ΕΕ για το 2020

Η κατανάλωση τελικής ενέργειας 9 στην ΕΕ μειώθηκε κατά 11 %, από 1191 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 1062 εκατ. ΤΙΠ το 2014, κάτω από τον στόχο κατανάλωσης τελικής ενέργειας των 1086 εκατ. ΤΙΠ που έχει τεθεί για το 2020. Η απόλυτη κατανάλωση τελικής ενέργειας έχει μειωθεί σε όλα τα κράτη μέλη από το 2005, εκτός από τη Λιθουανία, τη Μάλτα και την Πολωνία 10 .

Το 2014 οι μεταφορές αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο μερίδιο (33 %) της συνολικής κατανάλωσης τελικής ενέργειας, ακολουθούμενες από τη βιομηχανία (26 %), τον οικιακό τομέα (25 %), τον τομέα των υπηρεσιών (13 %) και άλλους τομείς (3 %).

Η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας 11 στην ΕΕ μειώθηκε κατά 12 %, από 1712 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 1507 εκατ. ΤΙΠ το 2014. Αυτό το επίπεδο κατανάλωσης εξακολουθεί να υπερβαίνει ελαφρώς τον στόχο κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας των 1483 εκατ. ΤΙΠ που έχει τεθεί για το 2020.

Η απόλυτη κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας έχει μειωθεί σε όλα τα κράτη μέλη από το 2005, εκτός από τη Λιθουανία, τη Μάλτα και την Πολωνία. Η μεγαλύτερη ετήσια αύξηση καταγράφηκε στην Εσθονία (2,6 %), ενώ η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας της Φινλανδίας παρέμεινε σε γενικές γραμμές σταθερή κατά την περίοδο 2005-2014. Οι ετήσιες μειώσεις σε Ελλάδα, Λιθουανία και Ηνωμένο Βασίλειο ήταν σημαντικές 12 .

3.Εθνικοί στόχοι

Τα κράτη μέλη έθεσαν το 2013 τους ενδεικτικούς εθνικούς στόχους ενεργειακής απόδοσης για το 2020 13 . Το 2014 η κατανάλωση τελικής ενέργειας 17 κρατών μελών ήταν ήδη κάτω από τον ενδεικτικό στόχο τελικής ενέργειας που είχαν θέσει για το 2020 14 . Ομοίως, 19 κράτη μέλη πέτυχαν ήδη το 2014 κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας κάτω από τον ενδεικτικό στόχο πρωτογενούς ενέργειας που είχαν θέσει για το 2020 15 .

Τα υπόλοιπα κράτη μέλη εξακολουθούν να απέχουν ακόμη αρκετά από τους εθνικούς ενδεικτικούς στόχους τους για το 2020 όσον αφορά την κατανάλωση τελικής και/ή πρωτογενούς ενέργειας.

4.Τάσεις κατανάλωσης ενέργειας και αξιολόγηση των εθνικών μέτρων ανά τομέα

Τα περισσότερα κράτη μέλη μείωσαν την κατανάλωση πρωτογενούς και τελικής ενέργειας μεταξύ του 2005 και του 2014 με ρυθμό που, εφόσον διατηρηθεί, επαρκεί ώστε να είναι σε θέση να πετύχουν έως το 2020 τους στόχους που έχουν θέσει για την κατανάλωση πρωτογενούς και τελικής ενέργειας. Στην περίπτωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας, εξαιρέσεις σε αυτόν τον κανόνα αποτελούν η Εσθονία, η Μάλτα και η Σουηδία. Στην περίπτωση της κατανάλωσης τελικής ενέργειας, εξαιρέσεις είναι η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Λιθουανία, η Μάλτα και η Σλοβακία 16 .

Οι μεγαλύτερες μειώσεις σε επίπεδο κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας από το 2013 έως το 2014 σημειώθηκαν στο Βέλγιο (8 %), τη Δανία (7 %) και το Ηνωμένο Βασίλειο (7 %). Οι Κάτω Χώρες σημείωσαν τη μεγαλύτερη μείωση (8 %) στην κατανάλωση τελικής ενέργειας, ακολουθούμενες από τη Γαλλία (7 %) και το Βέλγιο (6 %). Μόνο στις Κάτω Χώρες και το Λουξεμβούργο η κατανάλωση τελικής ενέργειας μειώθηκε σε όλους τους τομείς. Η μεγαλύτερη αύξηση σε επίπεδο κατανάλωσης τελικής ενέργειας παρατηρήθηκε στη Μάλτα (3 %), τη Βουλγαρία (3 %) και τη Λιθουανία (2 %) 17 .

Μια πρώτη ανάλυση προσδιοριστικών παραγόντων πραγματοποιήθηκε για την εξέταση του αντικτύπου διαφόρων παραγόντων στις ιστορικές τάσεις της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας σε επίπεδο ΕΕ την τελευταία δεκαετία (2005-2014), με βάση στοιχεία της EUROSTAT. Στο πλαίσιο της ανάλυσης εκτιμήθηκε η σχετική συμβολή της οικονομικής δραστηριότητας 18 , της διάρθρωσης 19 , του μείγματος καυσίμων 20 και της ενεργειακής έντασης στη συνολική μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας στη διάρκεια της περιόδου (206 εκατ. ΤΙΠ). Ειδικότερα, η επίδραση της δραστηριότητας επέφερε αύξηση 123 εκατ. ΤΙΠ στην κατανάλωση ενέργειας. Ωστόσο, η αύξηση αυτή αντισταθμίστηκε από τη σχεδόν τριπλάσια μείωση (-353 εκατ. ΤΙΠ) που επήλθε από σημαντικές βελτιώσεις στην ενεργειακή ένταση 21 .

Από την άλλη πλευρά, ο αντίκτυπος των διαρθρωτικών μεταβολών και των αλλαγών στο μείγμα καυσίμων για την ΕΕ των 28 είναι αμελητέος. Η διαρθρωτική επίδραση αντιστοιχούσε σε +25 εκατ. ΤΙΠ. Η αύξηση αυτή μπορεί να αποδοθεί στον σχετικά υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης των περισσότερο ενεργοβόρων εθνικών οικονομιών σε σύγκριση με τον ρυθμό ανάπτυξης των λιγότερο ενεργοβόρων εθνικών οικονομιών. Διαπιστώθηκε πολύ μικρή αρνητική επίδραση του μείγματος καυσίμων (-0,5 εκατ. ΤΙΠ), από την οποία διαφαίνεται μια ελαφρά στροφή προς καθαρότερα καύσιμα. Τα παραπάνω υποδηλώνουν ότι την τελευταία δεκαετία έγιναν σημαντικές βελτιώσεις σε επίπεδο ενεργειακής απόδοσης.

Διάγραμμα 1: Ανάλυση των προσδιοριστικών παραγόντων της μεταβολής της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας για την περίοδο 2005--2014 με χρήση της αθροιστικής μεθόδου λογαριθμικού μέσου δείκτη του Divisia (Logarithmic Mean Divisia Index - LMDI)

Πηγή: Ανάλυση Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC)

Μια πρώτη ανάλυση προσδιοριστικών παραγόντων της κατανάλωσης τελικής ενέργειας πραγματοποιήθηκε σε επίπεδο κρατών μελών για την περίοδο 2005-2014 για τους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας 22 . Από τα προκαταρκτικά αποτελέσματα προκύπτει αρνητική επίδραση της δραστηριότητας σε Ελλάδα, Κροατία, Ιταλία και Πορτογαλία. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης τελικής ενέργειας, η οποία αποτυπώνει την οικονομική κάμψη στις εν λόγω χώρες. Η διαρθρωτική επίδραση ήταν αρνητική στην πλειονότητα των κρατών μελών, στοιχείο που αποτελεί ένδειξη αυξημένης δραστηριότητας σε λιγότερους ενεργοβόρους τομείς. Μόνο στην Εσθονία, την Πολωνία, την Ουγγαρία και την Αυστρία παρατηρήθηκε ελαφρά στροφή προς περισσότερο ενεργοβόρους τομείς. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα η κατανάλωση ενέργειας την εν λόγω περίοδο να είναι υψηλότερη από ό,τι θα ήταν σε διαφορετική περίπτωση.

Αρνητικές επιδράσεις ενεργειακής έντασης που μαρτυρούν βελτιώσεις της ενεργειακής έντασης καταγράφηκαν σε όλα τα κράτη μέλη εκτός της Λετονίας και της Κύπρου. Σημαντικές βελτιώσεις της ενεργειακής έντασης, που επέφεραν μειώσεις της κατανάλωσης ενέργειας, παρατηρήθηκαν στη Βουλγαρία, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία 23 . Η Επιτροπή θεωρεί ότι ο καθοριστικότερος παράγοντας για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης είναι η δημόσια πολιτική. Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώθηκε πρόσφατα από τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας και την ανάλυση προσδιοριστικών παραγόντων της Odyssee-Mure 24 .

4.1.Βιομηχανία

Η κατανάλωση τελικής ενέργειας της βιομηχανίας μειώθηκε σε απόλυτους όρους από 328 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 275 εκατ. ΤΙΠ το 2014 (16 %).

Το 2014 σε δεκατρία κράτη μέλη καταγράφηκε μείωση της κατανάλωσης τελικής ενέργειας από τη βιομηχανία σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2013. Οι χώρες με τη μεγαλύτερη αύξηση στην κατανάλωση ενέργειας από τη βιομηχανία ήταν η Κύπρος (19 %), η Ελλάδα (9 %) και η Ουγγαρία (6 %). Οι κύριοι λόγοι που επικαλέστηκαν κάποια κράτη μέλη για την αύξηση από το 2013 έως το 2014 ήταν η αύξηση της βιομηχανικής προστιθέμενης αξίας και η αυξημένη κατανάλωση των τσιμεντοβιομηχανιών και των εργοστασίων που παράγουν τεμαχίδια ξύλου.

Από την άποψη της έντασης τελικής ενέργειας στη βιομηχανία, υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ του κράτους μέλους με τη μεγαλύτερη σε μέγεθος ενεργειακή ένταση, που ήταν η Βουλγαρία, και των κρατών με τη μικρότερη ενεργειακή ένταση, που ήταν η Δανία και η Ιρλανδία. Αν και τούτο επηρεάζεται από το ποσοστό των ενεργοβόρων βιομηχανιών, η ενεργειακή ένταση στη βιομηχανία μειώθηκε στην πλειονότητα των κρατών μελών το 2014 συγκριτικά με το 2005, με την εξαίρεση της Κύπρου, της Ελλάδας, της Ουγγαρίας και της Λετονίας. Στην Αυστρία και τη Φινλανδία δεν υπήρξε σχεδόν καμία περαιτέρω βελτίωση σε επίπεδο ενεργειακής έντασης 25 .

4.2.Οικιακός τομέας

Η απόλυτη κατανάλωση τελικής ενέργειας του οικιακού τομέα μειώθηκε κατά 15 % από 309 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 263 εκατ. ΤΙΠ το 2014, εξαιτίας διάφορων λόγων όπως, μεταξύ άλλων, η αυξημένη ενεργειακή απόδοση των συσκευών και η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του κτιριακού δυναμικού μετά τη σταδιακή εφαρμογή της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων και των ελάχιστων προτύπων για τον οικολογικό σχεδιασμό. Σε αυτή τη θετική τάση συνέβαλε επίσης η πληροφόρηση που παρέχεται στους καταναλωτές μέσω των πιστοποιητικών ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και της μέτρησης της κατανάλωσης ενέργειας, καθώς οι καταναλωτές έχουν έτσι στη διάθεσή τους χρήσιμα εργαλεία που αυξάνουν την ευαισθητοποίησή τους σχετικά με την ενέργεια που καταναλώνουν.

Κανένα από τα κράτη μέλη δεν ανέφερε αύξηση της κατανάλωσης τελικής ενέργειας του οικιακού τομέα από το 2013 έως το 2014. Στις Κάτω Χώρες καταγράφηκε σημαντική μείωση 20 %, ενώ το Βέλγιο ακολούθησε με 18 %.

Το 2014 ήταν ένα ασυνήθιστα θερμό έτος, κάτι που είναι αναμενόμενο να επιφέρει μείωση της ζήτησης για θέρμανση 26 . Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι το 2014 ήταν θερμότερο από το 2013, από τα στοιχεία για την οικιακή κατανάλωση ενέργειας που έχουν διορθωθεί με βάση το κλίμα προκύπτουν αυξητικές τάσεις κατανάλωσης το 2014 σε σύγκριση με το 2013 σε 17 κράτη μέλη. Ένας από τους λόγους στους οποίους μπορεί να οφείλεται αυτό είναι ότι στις διορθώσεις με βάση το κλίμα δεν λαμβάνονται υπόψη οι βαθμοημέρες ψύξης, οι οποίες επομένως θα πρέπει να συνεκτιμώνται στο πλαίσιο μελλοντικών αναλύσεων, ιδίως δεδομένου ότι η ψύξη θα παίζει αυξανόμενο ρόλο στις ενεργειακές ανάγκες των χωρών του Νότου.

Η διορθωμένη με βάση το κλίμα κατανάλωση τελικής ενέργειας ανά κάτοικο επίσης μειώθηκε κατά μέσο όρο 0,7 % σε ετήσια βάση από το 2005 έως το 2014. Οι μεγαλύτερες βελτιώσεις σημειώθηκαν στο Βέλγιο, την Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο κατά την εν λόγω περίοδο 27 . Βελτιωμένη ήταν και η κατανάλωση ενέργειας ανά τετραγωνικό μέτρο από το 2005 έως το 2014. Οι μεγαλύτερες μειώσεις παρατηρήθηκαν στην Κύπρο, τη Λετονία και την Πορτογαλία 28 .

4.3.Τομέας παροχής υπηρεσιών

Στον τομέα παροχής υπηρεσιών, η κατανάλωση τελικής ενέργειας μειώθηκε κατά 2 %, από 144 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 141 εκατ. ΤΙΠ το 2014. Η διόλου αμελητέα μείωση κατά 6 % το 2014 σε σύγκριση με το 2013 μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί με βάση τον ήπιο χειμώνα του 2014, δεδομένου ότι η θέρμανση στον τομέα των υπηρεσιών αντιστοιχούσε στο 62 % της κατανάλωσης τελικής ενέργειας 29 .

Σε όλες τις χώρες η κατανάλωση ενέργειας σε απόλυτους όρους στον τομέα παροχής υπηρεσιών μειώθηκε ή παρέμεινε σταθερή το 2014 σε σύγκριση με το 2013, με την εξαίρεση της Εσθονίας, της Λετονίας, της Μάλτας, της Πορτογαλίας και της Σουηδίας. Η Κύπρος και η Μάλτα απέδωσαν τις αυξητικές ή σταθερές τάσεις στην απότομη αύξηση του τουρισμού και στην κλιματική μεταβολή, που επέφεραν αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας για θέρμανση, αερισμό και κλιματισμό. Η Λετονία συνέδεσε την αύξηση της κατανάλωσης με την αύξηση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας των υπηρεσιών, ενώ η Πορτογαλία επικαλέστηκε ως πιθανή αιτία την αύξηση των ωρών εργασίας στον δημόσιο τομέα.

Η ένταση τελικής ενέργειας 30 στον τομέα των υπηρεσιών βελτιώθηκε κατά μέσο όρο σε ετήσια βάση κατά 1 % την περίοδο 2005-2014. Οι μεγαλύτερες βελτιώσεις κατά την εν λόγω περίοδο σημειώθηκαν στην Ουγγαρία, την Ιρλανδία και τη Σλοβακία. Στην Κύπρο, την Εσθονία, τη Φινλανδία, την Ελλάδα και την Ιταλία, η ένταση τελικής ενέργειας παρέμεινε σταθερή ή αυξήθηκε κατά την εν λόγω περίοδο 31 . Σε αυτά τα κράτη μέλη θα πρέπει να δοθεί βαρύτητα στην αύξηση της ενεργειακής απόδοσης στον τομέα των υπηρεσιών. Έτσι θα βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα στην συγκεκριμένο τομέα, ο οποίος αναμένεται να αναπτυχθεί στο μέλλον.

4.4.Δημόσιος τομέας

Το άρθρο 5 της ΟΕΑ προβλέπει ότι τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε να ανακαινίζεται το 3 % του συνολικού εμβαδού δαπέδου θερμαινόμενων και ψυχόμενων κτιρίων που είναι ιδιόκτητα και καταλαμβανόμενα από την κεντρική δημόσια διοίκησή τους, τα οποία δεν πληρούν τις ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Μια εναλλακτική δυνατότητα είναι η αξιοποίηση άλλων μέτρων για την επίτευξη ισότιμου επιπέδου εξοικονόμησης. Κατ’ εφαρμογή των απαιτήσεων του άρθρου 5, 18 κράτη μέλη θα θεσπίσουν εναλλακτικά μέτρα, ήτοι μέτρα που παρέχουν κίνητρα στους ένοικους ώστε να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους. Τα υπόλοιπα κράτη μέλη έχουν επιλέξει την προεπιλεγμένη προσέγγιση της ανακαίνισης του 3 % του συνολικού εμβαδού δαπέδου.

Βάσει των ετήσιων εκθέσεων του 2016, τα κράτη μέλη που αποφάσισαν να εφαρμόσουν την προεπιλεγμένη προσέγγιση ανέφεραν ότι ανακαινίστηκαν περίπου 1 245 000m² επιλέξιμου κτιριακού δυναμικού το 2014 και 995 000m² το 2015. Τα κράτη μέλη που υιοθέτησαν την εναλλακτική προσέγγιση ενημέρωσαν την Επιτροπή ότι πέτυχαν εξοικονόμηση ενέργειας τα έτη 2014 και 2015, υπάρχουν ωστόσο ορισμένες ασάφειες όσον αφορά τα υποβληθέντα στοιχεία (π.χ. επιλεχθείσες μονάδες ή ελλιπή δεδομένα). Προκαταρκτικές έρευνες ενισχύουν το συμπέρασμα ότι η εναλλακτική προσέγγιση που υιοθετήθηκε στην Αυστρία, την Κροατία, την Κύπρο, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Φινλανδία, την Ιρλανδία, τις Κάτω Χώρες, την Πολωνία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο απέφερε την προβλεπόμενη ετήσια εξοικονόμηση ενέργειας την περίοδο 2014-2015. Η Κροατία, η Φινλανδία και η Σουηδία ανέφεραν ότι υπερέβησαν τον στόχο. Στην περίπτωση της προκαθορισμένης προσέγγισης, τα κράτη μέλη που υποστηρίζουν ότι εκπλήρωσαν τις αναληφθείσες υποχρεώσεις ανακαίνισης το 2014 και το 2015 είναι η Εσθονία, η Ισπανία, η Ουγγαρία, η Ιταλία και η Λετονία. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά την εφαρμογή αυτής της διάταξης.

4.5.Τομέας μεταφορών

Η απόλυτη κατανάλωση τελικής ενέργειας στις μεταφορές στην ΕΕ των 28 32 μειώθηκε κατά 4 %, από 369 εκατ. ΤΙΠ το 2005 σε 353 εκατ. ΤΙΠ το 2014. To 2014 13 κράτη μέλη αύξησαν την ενεργειακή τους κατανάλωση σε αυτόν τον τομέα σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005 33 . Η κατανάλωση αυξήθηκε σημαντικά (περισσότερο από 20 % από το 2005) στη Λιθουανία, τη Μάλτα, την Πολωνία, τη Ρουμανία και τη Σλοβενία. Αντίθετα, μειώθηκε κατά 21 % στην Ελλάδα και κατά 20 % στην Ισπανία το 2014 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005.

Η κατανάλωση τελικής ενέργειας στις μεταφορές στην ΕΕ των 28 αυξήθηκε κατά 1 % από το 2013 έως το 2014, καθώς 20 κράτη μέλη ανέφεραν αύξηση σε σύγκριση με το 2013. Τούτο αποτελεί σημαντική αλλαγή σε σχέση με το προηγούμενο έτος, κατά το οποίο είχε παρατηρηθεί ανοδική τάση μόνο σε 11 κράτη μέλη. Στις χώρες με τη μεγαλύτερη αύξηση συγκαταλέγονται η Βουλγαρία (11 %), η Ουγγαρία (12 %) και η Λιθουανία (11 %). Η πτώση στις τιμές της ενέργειας αναφέρθηκε ως ένας από τους κυριότερους λόγους της αύξησης της κατανάλωσης ενέργειας στις μεταφορές. Άλλοι λόγοι ήταν η αύξηση του αριθμού των οχημάτων και της κίνησης εμπορευμάτων/επιβατών. Στη Μάλτα, η σημαντική αύξηση των αφίξεων τουριστών συσχετίστηκε με την αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας στις αερομεταφορές και τις οδικές μεταφορές.

Το ποσοστό των μαζικών μέσων μεταφοράς κυμάνθηκε από 11 % στην Πορτογαλία έως 35 % στην Ουγγαρία το 2014 34 . Σε επίπεδο ΕΕ, το ποσοστό των μέσων μαζικής μεταφοράς παρέμεινε σταθερό, γύρω στο 18 % το 2014 σε σύγκριση με το 2005. Η μεγαλύτερη αύξηση το 2014 σε σύγκριση με το 2005 αναφέρθηκε στο Βέλγιο και στην Τσεχική Δημοκρατία. Όσον αφορά τις εμπορευματικές μεταφορές, το ποσοστό των οδικών μεταφορών μειώθηκε ελαφρά από το 76 % στο 75 % επί των συνολικών εσωτερικών εμπορευματικών μεταφορών μεταξύ 2005 και 2014. Σε εθνικό επίπεδο, το ποσοστό των εμπορευματικών μεταφορών μέσω σιδηροδρόμου και εσωτερικής ναυσιπλοΐας κυμάνθηκε από 0 % στην Κύπρο και τη Μάλτα έως 81 % στη Λετονία το 2014. Η Ρουμανία και η Βουλγαρία ανέφεραν τη μεγαλύτερη αύξηση στο ποσοστό τους το 2014 σε σύγκριση με το 2005.

4.6.Τομέας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας

Σε συνδυασμό με το σύστημα εμπορίας εκπομπών ΕΕ (ΣΕΔΕ), οι στοχευμένες πολιτικές για την ενεργειακή απόδοση μπορούν να αυξήσουν την ενεργειακή απόδοση στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, π.χ. μέσω της προώθησης της θερμικής και της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από υψηλής απόδοσης μονάδες συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας (CHP), της αποδοτικής τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης καθώς και των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, και της περαιτέρω εγκατάστασης εργαλείων ΤΠΕ και ειδικού λογισμικού για την καλύτερη ενοποίηση των ποικίλων πηγών ενέργειας. Ο τομέας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας παίζει καίριο ρόλο από την άποψη αυτή 35 .

Η μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας κατά τα τελευταία έτη οφειλόταν στη μείωση της κατανάλωσης τελικής ενέργειας και στις διαρθρωτικές αλλαγές στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής. Ειδικότερα, πραγματοποιήθηκαν κατά τα τελευταία έτη διαρθρωτικές αλλαγές από τη θερμική ηλεκτροπαραγωγή προς μεγαλύτερη παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Καθώς το ποσοστό επί της ακαθάριστης κατανάλωσης τελικής ενέργειας ανήλθε στο 16 % το 2014, η ΕΕ και η πλειονότητα των κρατών μελών βρίσκονται στον σωστό δρόμο και, μάλιστα, καθ’ υπέρβαση των στόχων της ενδεικτικής τους πορείας από την άποψη της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας 36 .

Η παραγωγή θερμότητας από μονάδες συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας μειώθηκε σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη το 2014 σε σύγκριση με το 2013 37 . Αυτή η καθοδική τάση όσον αφορά την παραγωγή θερμότητας από μονάδες συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας παρατηρείται επίσης σε 14 κράτη μέλη την περίοδο 2005-2014.

Ο λόγος εκροών/εισροών της θερμικής ηλεκτροπαραγωγής 38 μειώθηκε σε 17 κράτη μέλη το 2014 σε σύγκριση με το 2013. Το ίδιο ισχύει και για 13 κράτη μέλη που μείωσαν τον λόγο εκροών/εισροών τους το 2014 σε σύγκριση με το 2005. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε ποικίλους λόγους, π.χ. στη μετάβαση σε άλλους τύπους καυσίμου.

Η εύρυθμη λειτουργία του ΣΕΔΕ, σε συνδυασμό με το αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς καθώς και με στοχευμένες πολιτικές για την ενεργειακή απόδοση, μπορεί να αποτελέσει συμπληρωματικό κίνητρο για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής. Επίσης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρακολουθούν στενά τη διενέργεια των εκτιμήσεων του δυναμικού ενεργειακής απόδοσης της ηλεκτροπαραγωγής και των δικτύων μετάδοσης/διανομής βάσει του άρθρου 15 της ΟΕΑ, καθώς και των αξιολογήσεων κόστους-οφέλους για την αποδοτική συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας και την τηλεθέρμανση και τηλεψύξη που προβλέπει το άρθρο 14 της ΟΕΑ.

4.7.Κατάσταση της μεταφοράς της ΟΕΑ στο εθνικό δίκαιο

Η ΟΕΑ δεν έχει ακόμη μεταφερθεί πλήρως στο εθνικό δίκαιο ορισμένων κρατών μελών. Ως εκ τούτου, οι χώρες αυτές δεν μπορούν να αποκομίσουν στο έπακρο τα οφέλη της εν λόγω οδηγίας. Η πλήρης και αποτελεσματική μεταφορά της ΟΕΑ στο εθνικό δίκαιο αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσει η εν λόγω οδηγία να συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων ενεργειακής απόδοσης για το 2020 και το 2030, στην απρόσκοπτη ανάπτυξη των αγορών ενεργειακής απόδοσης και στην ενίσχυση της θέσης των καταναλωτών και των παραγόντων της αγοράς.

Για τον σκοπό αυτόν, η Επιτροπή εξακολουθεί να παρακολουθεί στενά την εφαρμογή της ΟΕΑ. Περάτωσε 22 από τις 27 διαδικασίες επί παραβάσει που κινήθηκαν αρχικά για ελλιπή ή μερική κοινοποίηση από τα κράτη μέλη των αναγκαίων νομοθετικών μέτρων για τη μεταφορά κάθε απαίτησης της ΟΕΑ στο εθνικό δίκαιο. Η Επιτροπή παραμένει σε επαφή με ορισμένα κράτη μέλη σχετικά με την ορθή εφαρμογή του άρθρου 7 της ΟΕΑ. Το 2017 θα ξεκινήσει διάλογο με όλα τα κράτη μέλη προκειμένου να ελέγξει τη συμμόρφωση της εθνικής νομοθεσίας με την οδηγία, ήτοι κατά πόσο το σύνολο των υποχρεώσεων και των απαιτήσεων της ΟΕΑ αποτυπώνεται ορθά στην εθνική νομοθεσία.

Από τα στοιχεία για την εφαρμογή του άρθρου 7 39 προκύπτει ότι τα κράτη μέλη σημείωσαν ικανοποιητική πρόοδο προς την επίτευξη του στόχου σωρευτικής εξοικονόμησης ενέργειας που έχει τεθεί για το 2020 40 . Μάλιστα, το 2014 η ΕΕ των 28 πέτυχε εξοικονόμηση ενέργειας 12 εκατ. ΤΙΠ, η οποία αντιστοιχεί στο 5 % του αθροίσματος των συνολικών απαιτήσεων εξοικονόμησης για τις οποίες υποβάλλουν στοιχεία τα κράτη μέλη. Επίσης, η εξοικονόμηση που ανέφεραν οκτώ κράτη μέλη —Γαλλία, Ουγγαρία, Ιταλία, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Ρουμανία, Σλοβακία και Ηνωμένο Βασίλειο— έφτασε ή υπερέβη την αναμενόμενη ετήσια εξοικονόμηση για το 2014 41 .

Το 2014 το Βέλγιο, η Δανία, η Εσθονία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Λετονία, η Πορτογαλία και η Σλοβενία ανέφεραν ότι υπερέβησαν το 50 % της οικείας αναμενόμενης ετήσιας εξοικονόμησης για το εν λόγω έτος βάσει του άρθρου 7. Η Βουλγαρία, η Κροατία, η Κύπρος, το Λουξεμβούργο και η Σουηδία δεν υπερέβησαν το 50 % της οικείας αναμενόμενης εξοικονόμησης για το 2014. Τα εν λόγω κράτη μέλη θα πρέπει να καταβάλουν περισσότερες προσπάθειες τα προσεχή έτη προκειμένου να εκπληρώσουν τις οικείες σωρευτικές απαιτήσεις εξοικονόμησης έως το 2020.

Η Λετονία και το Λουξεμβούργο ανέφεραν μηδενική εξοικονόμηση από καθεστώτα επιβολής της υποχρέωσης ενεργειακής απόδοσης το 2014 δεδομένου ότι δεν έχουν θεσπίσει ακόμη τέτοια καθεστώτα. Η Ελλάδα αρχικώς ανέφερε μόνο εναλλακτικά μέτρα, αλλά πλέον προτίθεται να θεσπίσει καθεστώς επιβολής της υποχρέωσης ενεργειακής απόδοσης από 1ης Ιανουαρίου 2017 42 . Η Λιθουανία και η Εσθονία ανακοίνωσαν πρόσφατα 43 ότι δεν προτίθενται πλέον να θεσπίσουν καθεστώς επιβολής της υποχρέωσης ενεργειακής απόδοσης. Συνολικά, οκτώ κράτη μέλη 44 κοινοποίησαν επικαιροποιήσεις των μέτρων τους στις ετήσιες εκθέσεις τους για το 2016. Η Τσεχική Δημοκρατία επικαιροποίησε την οικεία απαίτηση εξοικονόμησης.

5.Συμπέρασμα

Όπως επισημαίνεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» 45 , πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση δεδομένου του καθοριστικού της ρόλου για την επιτάχυνση της μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας και την ώθηση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας, καθώς και της συμβολής της στην ασφάλεια εφοδιασμού της ΕΕ. Η ενεργειακή απόδοση εξοικονομεί δαπάνες και έχει αναδειχθεί σε βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο. Τα περισσότερα κράτη μέλη αναγνωρίζουν τα πολλαπλά οφέλη της ενεργειακής απόδοσης και, πέραν της δέσμευσης που έχουν αναλάβει για την επίτευξη φιλόδοξων στόχων ενεργειακής απόδοσης για το 2020, έχουν θεσπίσει πολλά προγράμματα και μέτρα για την ενεργειακή απόδοση.

Οι προσπάθειες αυτές είχαν σημαντικό αντίκτυπο: από ανάλυση προσδιοριστικών παραγόντων του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) προέκυψε ότι η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας στην ΕΕ των 28 μειώθηκε κατά 206 εκατ. ΤΙΠ την περίοδο 2005-2014 χάρη κυρίως στη βελτίωση της ενεργειακής έντασης 46 . Με άλλα λόγια, η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας θα ήταν 23 % υψηλότερη το 2014 χωρίς τις βελτιώσεις της ενεργειακής έντασης που έχουν επιτευχθεί από το 2005. Η επιτευχθείσα εξοικονόμηση ενέργειας μείωσε τους λογαριασμούς ενέργειας των καταναλωτών και εκτιμάται ότι περιόρισε τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατά περίπου 800 εκατ. τόνους CO2 το 2014.

Με σκοπό τη μεγαλύτερη κινητοποίηση ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση, το 2016 η Επιτροπή παρουσίασε την πρωτοβουλία της με τίτλο «Επιτάχυνση της καθαρής ενέργειας στα κτίρια» 47 . Η πρωτοβουλία αυτή έχει ως επίκεντρο τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που αντιπροσωπεύουν για τον κατασκευαστικό τομέα οι επενδύσεις στη βιώσιμη ενεργειακή δόμηση και εμπεριέχει την πρωτοβουλία «Έξυπνη χρηματοδότηση για έξυπνα κτίρια». Η τελευταία στηρίζει την αποτελεσματικότερη χρήση των δημόσιων πόρων, την ανάπτυξη δεξαμενών χρηματοδοτήσιμων έργων που θα βασίζονται σε μηχανισμούς συγκέντρωσης και αρωγής, καθώς και την απομείωση των κινδύνων που ενέχουν για τους διαχειριστές έργων, τους χρηματοδότες και τους επενδυτές οι επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση. Παράλληλα με τις πρωτοβουλίες αυτές, η Επιτροπή θέσπισε επίσης ειδική στρατηγική για την επιτάχυνση της καινοτομίας στον τομέα της καθαρής ενέργειας 48 . Στην εν λόγω ανακοίνωση καθορίζεται συνολική στρατηγική για τους τρεις βασικούς μοχλούς πολιτικής τους οποίους μπορεί να αξιοποιήσει η ΕΕ για να τονώσει την καινοτομία στον τομέα της καθαρής ενέργειας και επικεντρώνει τη χρηματοδότηση του προγράμματος «Ορίζων 2020» στην απαλλαγή του κτιριακού δυναμικού της ΕΕ από τις ανθρακούχες εκπομπές ως έναν από τους τέσσερις τομείς προτεραιότητας. Η Επιτροπή θα θέσει αμέσως σε εφαρμογή όλες τις παραπάνω πρωτοβουλίες. Ο άμεσος αντίκτυπος των πρωτοβουλιών αυτών θα συμβάλει στη γεφύρωση του χάσματος προς την επίτευξη των στόχων ενεργειακής απόδοσης σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο.

Η ΕΕ έχει ήδη επιτύχει σημαντικές μειώσεις στην κατανάλωση ενέργειας και έχει περιορίσει την κατανάλωση τελικής ενέργειας κάτω από τον στόχο για το 2020. Παρά την ελαφρά αύξηση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας το 2015 σε σύγκριση με το 2014, η Επιτροπή είναι αισιόδοξη ότι η ΕΕ βρίσκεται στον σωστό δρόμο για την επίτευξη του στόχου της, δεδομένου ότι η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας το 2014 ήταν μόλις κατά 1,6 % υψηλότερη από τον στόχο για την απόλυτη κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας που έχει τεθεί για το 2020.

Όπως και στην έκθεση προόδου για την ενεργειακή απόδοση του 2015, οι δείκτες απόδοσης στην παρούσα έκθεση παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών για την περίοδο 2005-2014. Ωστόσο, οι περισσότεροι δείκτες έχουν βελτιωθεί σε επίπεδο ΕΕ.

Στην πλειονότητά τους τα κράτη μέλη βελτίωσαν την ένταση τελικής ενέργειας στη βιομηχανία και στον τομέα παροχής υπηρεσιών, κάτι που αποτελεί ενθαρρυντικό στοιχείο.

Όπως προκύπτει από την ανάλυση, τα περισσότερα κράτη μέλη περιόρισαν την κατανάλωση ενέργειας ανά τετραγωνικό μέτρο κατά μέσο όρο στον οικιακό τομέα την περίοδο 2005-2014. Ωστόσο, η διορθωμένη με βάση το κλίμα κατανάλωση τελικής ενέργειας ανά κάτοικο αυξήθηκε σε πολλά κράτη μέλη. Όπως επισημαίνεται στο πακέτο «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» 49 , τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεχίσουν να θέτουν στο επίκεντρο την ανακαίνιση των υπαρχόντων κτιρίων, καθώς αυτό βοηθά τα νοικοκυριά να επιτύχουν το ίδιο ή και καλύτερο επίπεδο άνεσης με λιγότερα χρήματα. Οι ΤΠΕ θα παίξουν καίριο ρόλο από την άποψη αυτή, καθώς θέτουν στη διάθεση των καταναλωτών χρήσιμα εργαλεία που αυξάνουν την ευαισθητοποίησή τους σχετικά με την ενέργεια που καταναλώνουν, καθιστώντας δυνατή την έξυπνη διαχείριση των ενεργοβόρων συσκευών τους σε πραγματικό χρόνο και αποτρέποντας την περιττή κατανάλωση ενέργειας. Επιπλέον, χρειάζονται πιο εστιασμένα μέτρα ώστε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η ενεργειακή φτώχεια.

Ο τομέας των μεταφορών ήταν ο μοναδικός στο οποίο καταγράφηκε αύξηση της κατανάλωσης τελικής ενέργειας το 2014 σε σύγκριση με το 2013, καθώς 20 κράτη μέλη ανέφεραν αύξηση σε σχέση με το 2013 και σε 13 κράτη μέλη υπήρξε αύξηση σε σύγκριση με το 2005. Όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να αξιοποιήσουν τα θετικά παραδείγματα άλλων κρατών μελών προκειμένου να αντιστραφεί η ανοδική τάση. Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η ενεργητική μετακίνηση (ποδηλασία, περπάτημα), η εντατικότερη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς και πιο βιώσιμων τρόπων για τη μεταφορά των εμπορευμάτων (δηλ. οι σιδηρόδρομοι και οι εσωτερικές πλωτές οδοί), όπως και η χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας χαμηλών εκπομπών για τις μετακινήσεις, αποδοτικών οχημάτων/πλοίων, και η ανάπτυξη των σχετικών υποδομών, όπως για παράδειγμα η εγκατάσταση σημείων επαναφόρτισης των ηλεκτρικών οχημάτων που προτείνει η Επιτροπή 50 .

Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την πρόοδο των κρατών μελών προς την επίτευξη των ενδεικτικών εθνικών στόχων ενεργειακής απόδοσης για το 2020 και την εφαρμογή της ΟΕΑ. Επίσης θα επικαιροποιεί την αξιολόγησή της ως μέρος της κατάστασης της Ενεργειακής Ένωσης.

Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με την παρούσα αξιολόγηση.

Πίνακας 1: Δείκτες επισκόπησης

Πηγή: Eurostat, ΓΔ ECFIN, Odyssee-Mure

* Το σύμβολο «+» χρησιμοποιείται εάν τα κράτη μέλη μείωσαν την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας και την κατανάλωση τελικής ενέργειας από το 2005 έως το 2014 με ρυθμό υψηλότερο από τον ρυθμό μείωσης που απαιτείται για την περίοδο από το 2005 έως το 2020 ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι κατανάλωσης πρωτογενούς και τελικής ενέργειας για το 2020. * Το σύμβολο «-» χρησιμοποιείται στις άλλες περιπτώσεις.

Πίνακας 2: Δείκτες επισκόπησης

Πηγή: Eurostat

(1)

Ο στόχος για το 2020 είναι να μειωθεί η κατανάλωση τελικής ενέργειας της ΕΕ σε λιγότερο από 1086 εκατ. ΤΙΠ και η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας σε λιγότερο από 1483 εκατ. ΤΙΠ. Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 23ης και 24ης Οκτωβρίου 2014, EUCO 169/14.

(2)

COM(2016) 860 final.

(3)

Άρθρο 24 παράγραφος 3 της ΟΕΑ.

(4)

COM(2015) 574 final. Ο δείκτης «Θερμότητα από εγκαταστάσεις τηλεθέρμανσης» δεν περιλαμβάνεται πλέον στην παρούσα έκθεση, καθώς τα σχετικά στοιχεία της Eurostat περιλαμβάνουν το σύνολο της παραγόμενης θερμότητας. Ως εκ τούτου, ο δείκτης δεν θα χρησιμοποιείται στο εξής μέχρι να καταστούν διαθέσιμα συγκεκριμένα στοιχεία μέσω της διαδικασίας υποβολής στοιχείων που προβλέπει το άρθρο 24 παράγραφος 6 της ΟΕΑ.

(5)

Τα στοιχεία της Eurostat αντλήθηκαν για όλους του δείκτες αυτής της έκθεσης μεταξύ 31.8.2016 και 20.10.2016.

(6)

Λεπτομερής ανάλυση των στοιχείων του 2015 θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της έκθεσης προόδου για την ενεργειακή απόδοση του 2017.

(7)

Οι κοινοποιηθέντες στόχοι των κρατών μελών αντιπροσωπεύουν μειώσεις στην κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας έως και 17,7 % το 2020 σε σύγκριση με τις προβολές του επιπέδου αναφοράς του 2007. Ωστόσο, όσον αφορά την κατανάλωση τελικής ενέργειας, οι κοινοποιηθέντες στόχοι των κρατών μελών αντιπροσωπεύουν μειώσεις στην κατανάλωση τελικής ενέργειας έως και 20,6 % το 2020 σε σύγκριση με τις προβολές του επιπέδου αναφοράς του 2007.

(8)

Λόγος της εθνικής κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας προς το εθνικό ΑΕΠ. Αυτή η επίδραση της ενεργειακής έντασης εξηγεί τις μεταβολές στη συνολική ενεργειακή κατανάλωση λόγω βελτιώσεων της ενεργειακής απόδοσης και άλλων παραγόντων. Παρότι η μεταβολή της επίδρασης της έντασης δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά στην ενεργειακή απόδοση, σε άλλη ανάλυση προσδιοριστικών παραγόντων, που πραγματοποίησε η Odyssee-Mure, επιβεβαιώθηκε ότι η ενεργειακή απόδοση ήταν η βασική κινητήρια δύναμη για τη μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς και τελικής ενέργειας κατά την περίοδο 2005-2014 (βλέπε παράρτημα 5 του SWD (2016) 405).

(9)

Η κατανάλωση τελικής ενέργειας είναι η ενέργεια που παρέχεται στη βιομηχανία, τις μεταφορές, τα νοικοκυριά, τις υπηρεσίες και τη γεωργία εκτός από τις παραδόσεις στον τομέα της μετατροπής ενέργειας και στις ίδιες τις ενεργειακές βιομηχανίες.

(10)

Βλ. επίσης έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής του 2016 για την παρακολούθηση της προόδου επίτευξης των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης – Βασικοί δείκτες και http://iet.jrc.ec.europa.eu/energyefficiency/node/9145.

(11)

Επιπλέον της κατανάλωσης τελικής ενέργειας, η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας περιλαμβάνει τις απώλειες παραγωγής/μετατροπής, την κατανάλωση του τομέα της ενεργειακής μετατροπής και τις απώλειες δικτύου.

(12)

Βλ. υποσημείωση αριθ. 10.

(13)

Τα κράτη μέλη έχουν θέσει στόχους με διαφορετικό επίπεδο φιλοδοξίας, που στην πλειονότητα των περιπτώσεων αποβλέπουν στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειάς τους σε απόλυτους όρους έως το 2020. Ωστόσο, στις περιπτώσεις της Κροατίας, της Κύπρου, της Φινλανδίας, της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας και της Ρουμανίας, ο στόχος επιτρέπει αύξηση στην κατανάλωση τελικής ενέργειας. Αυτή προβλέπεται να είναι υψηλότερη από την προβλεπόμενη αύξηση του ΑΕΠ κατά την περίοδο από το 2014 ως το 2020. Οι ενδεικτικοί στόχοι κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας για την Κροατία, την Φινλανδία, την Ελλάδα και τη Ρουμανία για το 2020 θα επέτρεπαν αύξηση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας με συντελεστή υψηλότερο από τον αναμενόμενο ρυθμό μέσης αύξησης του ΑΕΠ κατά την περίοδο από το 2014 έως το 2020. Το άθροισμα των εθνικών στόχων (17,6 % μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας σε σύγκριση με τις προβλέψεις) υπολείπεται του στόχου του 20 % σε επίπεδο ΕΕ. Βλ. COM(2015) 574.

(14)

Τσεχική Δημοκρατία, Δανία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία, Κύπρος, Κροατία, Ιταλία, Λετονία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία και Φινλανδία.

(15)

Αυστρία, Τσεχική Δημοκρατία, Δανία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία, Κύπρος, Κροατία, Ιταλία, Λετονία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία, Σλοβακία και Φινλανδία.

(16)

Δεδομένου ότι διατίθενται στοιχεία μόνο για το 2014, η σύγκριση αυτή δεν λαμβάνει υπόψη την επίπτωση των μέτρων ενεργειακής απόδοσης που εφαρμόστηκαν πρόσφατα για την εκπλήρωση των νέων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της ΟΕΑ, ούτε την επίπτωση ορισμένων μέτρων που υιοθετήθηκαν πρόσφατα στο πλαίσιο της εφαρμογής των οδηγιών για τον οικολογικό σχεδιασμό, την ενεργειακή επισήμανση και την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Η σύγκριση αυτή δεν παρέχει τη δυνατότητα οριστικής αξιολόγησης του κατά πόσον τα κράτη μέλη βρίσκονται στον σωστό δρόμο για να επιτύχουν τους ενδεικτικούς στόχους ενεργειακής απόδοσης για το 2020. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν μπορούν να προβλεφθούν για την περίοδο 2015-2020 οι μελλοντικές θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις των αλλαγών στην οικονομία, των μεταβολών των τιμών της ενέργειας, της μετάβασης σε άλλα είδη καυσίμων ή των κλιματικών διακυμάνσεων.

(17)

Βλ. υποσημείωση αριθ. 10.

(18)

Το ΑΕΠ, ένας δείκτης του πλούτου της ΕΕ των 28, αποτυπώνει μεταβολές της κατανάλωσης ενέργειας που οφείλονται σε μεταβολή της οικονομικής δραστηριότητας. Η επίδραση της δραστηριότητας είναι θετική αν η κατανάλωση ενέργειας αυξάνεται λόγω πρόσθετης ζήτησης ενέργειας που οφείλεται σε αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας.

(19)

Λόγος του ΑΕΠ κάθε κράτους μέλους προς το συνολικό ΑΕΠ της ΕΕ των 28. Αποτυπώνει τις μεταβολές της κατανάλωσης ενέργειας που θα επέφερε η μεταβολή της σχετικής σημασίας των χωρών με διαφορετική ενεργειακή ένταση. Η διαρθρωτική επίδραση είναι θετική αν το ΑΕΠ χωρών με οικονομίες σχετικά υψηλής ενεργειακής έντασης αυξάνεται.

(20)

Λόγος της εθνικής κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας για κάθε καύσιμο προς την εθνική κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας για το σύνολο των καυσίμων. Αποτυπώνει τις μεταβολές της κατανάλωσης ενέργειας που οφείλονται σε μεταβολές του μείγματος καυσίμων της οικονομίας, δηλ. τον αντίκτυπο της σύνθεσης του μείγματος καυσίμων. Η επίδραση του μείγματος καυσίμων είναι αρνητική αν υπάρχει στροφή προς καθαρότερα καύσιμα.

(21)

Πρόκειται για τα προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας πρώτης ανάλυσης προσδιοριστικών παραγόντων που διεξήγαγε η Επιτροπή. Η μεθοδολογία βρίσκεται ακόμη υπό ανάπτυξη και θα συζητηθεί περαιτέρω με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη.

(22)

Εξετάστηκαν οι ακόλουθοι τομείς: βιομηχανία, κατασκευές, υπηρεσίες, γεωργία, δασοκομία και αλιεία.

(23)

Πρόκειται για τα προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας πρώτης ανάλυσης προσδιοριστικών παραγόντων που διεξήγαγε η Επιτροπή. Η μεθοδολογία βρίσκεται ακόμη υπό ανάπτυξη και θα συζητηθεί περαιτέρω με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη.

(24)

  https://www.iea.org/eemr16/files/medium-term-energy-efficiency-2016_WEB.PDF και παράρτημα 5 του SWD(2016)405.

(25)

Βλ. υποσημείωση αριθ. 10.

(26)

Το 2014 καταγράφηκαν 2 809 βαθμοημέρες θέρμανσης κατά μέσο όρο σε επίπεδο ΕΕ των 28 σε σύγκριση με 3 218 βαθμοημέρες θέρμανσης κατά μέσο όρο το 2013 και 3 143 βαθμοημέρες θέρμανσης κατά μέσο όρο την περίοδο αναφοράς 1990-2014 [πηγή δεδομένων: Eurostat, Κοινό Κέντρο Ερευνών (Μονάδα IES/MARS)]. Ο διορθωτικός συντελεστής κλίματος υπολογίστηκε ως η αναλογία των βαθμοημερών θέρμανσης εντός ενός δεδομένου έτους προς τον μέσο αριθμό βαθμοημερών θέρμανσης την περίοδο 1990-2014. Ο εν λόγω διορθωτικός συντελεστής εφαρμόστηκε στη συνολική κατανάλωση ενέργειας του οικιακού τομέα. Σε περίπτωση παροχής από τη Eurostat αναλυτικών στοιχείων κατανάλωσης κατά την τελική χρήση, η διόρθωση με βάση το κλίμα εφαρμόζεται μόνο στα στοιχεία που αφορούν την κατανάλωση για θέρμανση.

(27)

Οι δείκτες στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής του 2016 για την παρακολούθηση της προόδου επίτευξης των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης – Βασικοί δείκτες δεν έχουν διορθωθεί με βάση το κλίμα.

(28)

 Βλ. βάση δεδομένων Odyssee-Mure http://www.indicators.odyssee-mure.eu/online-indicators.html .

(29)

 COM(2016) 51 τελικό.

(30)

Δείκτης που προσδιορίζει πόση ενέργεια απαιτείται για να προκύψουν οι προστιθέμενες αξίες του τομέα παροχής υπηρεσιών κατά τη διάρκεια ενός συγκεκριμένου έτους.

(31)

Βλ. υποσημείωση αριθ. 10.

(32)

 Συμπεριλαμβάνεται η μεταφορά μέσω σωληναγωγών, αντίθετα με την υιοθετηθείσα προσέγγιση στο COM(2015) 574 final, καθώς οι στόχοι ενεργειακής απόδοσης για το 2020 δεν εξαιρούν τη μεταφορά μέσω σωληναγωγών.

(33)

Η σύγκριση μεταξύ των κρατών μελών πρέπει να γίνεται με προσοχή, διότι η κατανάλωση τελικής ενέργειας βασίζεται στις πωλήσεις καυσίμων και όχι στα καύσιμα που χρησιμοποιούνται στην επικράτεια μιας χώρας. Ως εκ τούτου, αξιοποιούνται άλλοι παράγοντες πλην της ενεργειακής απόδοσης, π.χ. ο βαθμός στον οποίο ένα συγκεκριμένο κράτος μέλος είναι «χώρα διαμετακόμισης» για τις οδικές μεταφορές ή κομβικό σημείο για τις αερομεταφορές.

(34)

 Ο δείκτης επιβατικών και εμπορευματικών μεταφορών άλλαξε σε σύγκριση με το COM(2015) 574 final. Οι δραστηριότητες μεταφορών πλέον αναπροσαρμόζονται βάσει εδαφικότητας (πηγή: https://ec.europa.eu/transport/sites/transport/files/pocketbook2016.pdf ).

(35)

COM(2016) 51 final.

(36)

Βλ. την έκθεση προόδου του 2016 για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές.

(37)

 Εδώ χρησιμοποιήθηκε άλλο σύνολο δεδομένων σε σχέση με το COM(2015) 574 και το SWD(2015) 245. Για την παρούσα έκθεση χρησιμοποιήθηκαν τα στοιχεία συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας που υποβλήθηκαν βάσει του άρθρου 24 παράγραφος 6 της ΟΕΑ στην Eurostat: http://ec.europa.eu/eurostat/web/energy/data . Αύξηση καταγράφηκε μόνο στο Βέλγιο, την Κύπρο, την Εσθονία, την Λετονία, τη Μάλτα, την Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

(38)

Μεγέθη μέτρησης όπως ο λόγος μετατροπής εξόδου της θερμικής ηλεκτροπαραγωγής προς τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται.

(39)

Το άρθρο 7 υποχρεώνει τα κράτη μέλη να θεσπίζουν καθεστώτα επιβολής της υποχρέωσης ενεργειακής απόδοσης προκειμένου να επιτυγχάνουν νέες ετήσιες εξοικονομήσεις στην τελική χρήση που ισοδυναμούν με 1,5 %, ή να θεσπίζουν εναλλακτικά μέτρα με το ίδιο αποτέλεσμα.

(40)

Το άθροισμα των σωρευτικών απαιτήσεων εξοικονόμησης στην τελική χρήση για τις οποίες υποβάλλουν στοιχεία τα κράτη μέλη ανέρχεται σε 230 εκατ. ΤΙΠ, εξοικονόμηση που θα πρέπει να επιτευχθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020.

(41)

Η Λετονία, η Φινλανδία, η Λιθουανία και η Πολωνία δεν ανέφεραν χωριστά στοιχεία σε ετήσια βάση για την αναμενόμενη εξοικονόμηση από μέτρα πολιτικής. Η Αυστρία, το Βέλγιο, η Τσεχική Δημοκρατία και η Ισπανία ανέφεραν στοιχεία για την αναμενόμενη ετήσια εξοικονόμηση το 2014 από ορισμένα μόνο μέτρα πολιτικής.

(42)

Ως εκ τούτου, το καθεστώς επιβολής της υποχρέωσης θα αποτελεί μέρος της δέσμης πολιτικών που θεσπίζει η Ελλάδα βάσει του άρθρου 7 σε συνδυασμό με εναλλακτικά μέτρα.

(43)

Στο πλαίσιο του διαρθρωμένου διαλόγου που εντάσσεται στην πιλοτική διαδικασία της ΕΕ.

(44)

Αυστρία, Βέλγιο, Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Ελλάδα, Μάλτα, Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο.

(45)

COM(2016) 860 final.

(46)

Βλ. κεφάλαιο 4.

(47)

Παράρτημα 1 του COM(2016) 860 final.

(48)

COM(2016) 763 final.

(49)

COM(2016) 860 final.

(50)

Στο ίδιο.