ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

?????????, 30.11.2016

COM(2016) 760 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Αξιολόγηση της οδηγίας 2009/43/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Μαΐου 2009, για την απλούστευση των όρων και προϋποθέσεων για τις μεταφορές προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας εντός της Κοινότητας

{SWD(2016) 398 final}

Αξιολόγηση της οδηγίας 2009/43/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Μαΐου 2009, για την απλούστευση των όρων και προϋποθέσεων για τις μεταφορές προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας εντός της Κοινότητας

1.Εισαγωγή

Η οδηγία 2009/43/ΕΚ 1  εκδόθηκε στις 6 Μαΐου 2009 και αποσκοπεί στη βελτίωση της λειτουργίας της ενωσιακής αγοράς αμυντικού εξοπλισμού, την προώθηση της ολοκλήρωσης των αλυσίδων εφοδιασμού της αμυντικής βιομηχανίας της ΕΕ και την αύξηση της ασφάλειας εφοδιασμού, μέσω της απλούστευσης των κανόνων και των διαδικασιών που διέπουν τις ενδοενωσιακές μεταφορές προϊόντων που συνδέονται με τον τομέα της άμυνας.

Σύμφωνα με το άρθρο 17 της οδηγίας, η Επιτροπή πρέπει να υποβάλει στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έκθεση σχετικά με την επανεξέταση της εφαρμογής της οδηγίας. Εάν κριθεί απαραίτητο, η έκθεση θα πρέπει να συνοδεύεται από νομοθετική πρόταση. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή έχει αξιολογήσει την οδηγία προκειμένου να διαπιστώσει αν, και σε ποιο βαθμό, έχουν επιτευχθεί οι στόχοι της, μεταξύ άλλων σε σχέση με τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Όπως απαιτείται βάσει του άρθρου 17, η Επιτροπή επανεξέτασε την εφαρμογή όλων των βασικών διατάξεων της οδηγίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν την πιστοποίηση (άρθρο 9), τους εξαγωγικούς περιορισμούς (άρθρο 10), τις τελωνειακές διαδικασίες (άρθρο 11), την ανταλλαγή πληροφοριών (άρθρο 12) και τα μέτρα διασφάλισης (άρθρο 15).

Όπως απαιτείται βάσει του άρθρου 17, η Επιτροπή αξιολόγησε τον αντίκτυπο της οδηγίας στην ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής αγοράς αμυντικού εξοπλισμού (ΕΑΑΕ) και μιας ευρωπαϊκής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης στον τομέα της άμυνας ΕΒΤΒΑ), μεταξύ άλλων όσον αφορά τις ΜΜΕ. Η αξιολόγηση της οδηγίας πραγματοποιείται μόλις τρία έτη μετά τη λήξη της χρονικής προθεσμίας για τη μεταφορά της, γεγονός που καθιστά δύσκολη την αξιολόγηση της επίτευξης των μακροπρόθεσμων στόχων της. Αντιθέτως, η παρούσα αξιολόγηση εστιάζεται στην εφαρμογή της οδηγίας και στο κατά πόσο πρόκειται να επιτύχει τους καθορισμένους στόχους της.

Προκειμένου να υποστηριχθεί στο έργο της, η Επιτροπή εκπόνησε εξωτερική μελέτη 2 προκειμένου να αναλύσει την εφαρμογή της οδηγίας και να αξιολογήσει τη λειτουργία της.

Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν στην αξιολόγηση προήλθαν από αρμόδιες αρχές των κρατών μελών, εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της άμυνας, βιομηχανικές ενώσεις και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Προκειμένου να μετριαστεί η έλλειψη διαθέσιμων δεδομένων και η περιορισμένη ανταπόκριση στη δημόσια διαβούλευση, διοργανώθηκε σε όλη την Ευρώπη μια σειρά από εργαστήρια που απευθύνονταν στα ενδιαφερόμενα μέρη. Όλα τα κράτη μέλη, ειδικότερα οι χώρες της δήλωσης προθέσεων 3 και οι βιομηχανικές ενώσεις, παρείχαν πρόσθετα στοιχεία και ανατροφοδότηση σχετικά με τα προκαταρκτικά πορίσματα. Ορισμένα προτεινόμενα μέτρα παρακολούθησης συζητήθηκαν με την επιτροπή για τις μεταφορές προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας στην ΕΕ, η οποία συστάθηκε σύμφωνα με το άρθρο 14 της οδηγίας, και σε συνεργασία με εκπροσώπους του κλάδου.

Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει τα βασικά πορίσματα της αξιολόγησης καθώς και μια πρόταση για τη μελλοντική πορεία. Συνοδεύεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής στο οποίο παρατίθενται πιο λεπτομερή αποτελέσματα της αξιολόγησης.

2.Στόχος της οδηγίας και βασικές διατάξεις

Πριν από την έκδοση της οδηγίας η πολιτική αδειοδότησης των κρατών μελών δεν έκανε εν πολλοίς καμία διάκριση μεταξύ των εξαγωγών των εν λόγω προϊόντων εκτός της ΕΕ και της κυκλοφορίας τους στο εσωτερικό της. Και στις δύο περιπτώσεις, οι προμηθευτές όφειλαν να υποβάλουν αίτηση για τον ίδιο τύπο ατομικής άδειας. Οι εν λόγω άδειες αξιολογήθηκαν θετικά σε σχεδόν όλες τις περιπτώσεις μεταφορών εντός της ΕΕ.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, η οδηγία θέσπισε εργαλεία για την απλούστευση της κυκλοφορίας αμυντικών προϊόντων εντός της αγοράς της ΕΕ. Η κυκλοφορία προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας μεταξύ των κρατών μελών απαιτεί προηγούμενη έγκριση στην προμηθεύτρια χώρα, ενώ απαιτείται μόνο μία άδεια για το σύνολο της ενδοενωσιακής κυκλοφορίας, χωρίς δηλαδή να απαιτείται περαιτέρω έγκριση για διαμετακόμιση μέσω άλλου κράτους μέλους ή εισαγωγή σε άλλο κράτος μέλος. Ωστόσο, η οδηγία επιτρέπει επίσης στα κράτη μέλη να εξαιρούν τις μεταφορές από την υποχρέωση προηγούμενης χορήγησης άδειας σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως οι ακόλουθες:

ο προμηθευτής ή ο παραλήπτης είναι κυβερνητικό σώμα ή ανήκει στις ένοπλες δυνάμεις·

η προμήθεια γίνεται από την ΕΕ, το NATO, τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) ή άλλον διακυβερνητικό οργανισμό για την εκτέλεση των καθηκόντων του·

ως μέρος προγράμματος εξοπλιστικής συνεργασίας μεταξύ κρατών μελών ή ως ανθρωπιστική βοήθεια.

Η οδηγία θεσπίζει τρεις τύπους αδειών μεταφοράς εντός της ΕΕ:

Γενική άδεια μεταφοράς (GTL). Πρόκειται για «ανοιχτές άδειες», που βασίζονται σε εκ των υστέρων αξιολόγηση και καλύπτουν μια προκαθορισμένη σειρά προϊόντων σε συγκεκριμένους παραλήπτες ή για συγκεκριμένο σκοπό. Δεν απαιτείται προηγούμενη αίτηση. Ωστόσο οι προμηθευτές πρέπει να ενημερώνουν τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών τους σχετικά με την πρόθεσή τους να χρησιμοποιήσουν για πρώτη φορά γενική άδεια μεταφοράς.

Συνολική άδεια μεταφοράς (GloTL). Οι εν λόγω άδειες βασίζονται σε εκ των υστέρων αξιολόγηση και επιτρέπουν πολλαπλές αποστολές μιας κατηγορίας προϊόντων στο πλαίσιο της ίδιας άδειας σε έναν ή περισσότερους παραλήπτες σε άλλα κράτη μέλη, εντός συγκεκριμένης χρονικής περιόδου.

Ατομική άδεια μεταφοράς (ITL). Καλύπτουν μία μεταφορά συγκεκριμένης ποσότητας προσδιορισμένων προϊόντων προς έναν παραλήπτη σε άλλο κράτος μέλος.

Η οδηγία απαιτεί τη δημοσιοποίηση τουλάχιστον τεσσάρων τύπων γενικών αδειών μεταφοράς στα κράτη μέλη για μεταφορές που αφορούν: i) τις ένοπλες δυνάμεις· ii) πιστοποιημένες αμυντικές επιχειρήσεις· iii) σκοπούς επίδειξης, αξιολόγησης ή έκθεσης· iv) επιδιόρθωση ή συντήρηση.

Ο δεύτερος τύπος γενικής άδειας μεταφοράς μπορεί να χρησιμοποιηθεί από προμηθευτή μόνο αν ο παραλήπτης των συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας προϊόντων έχει πιστοποιηθεί σύμφωνα με το άρθρο 9 της οδηγίας. Περαιτέρω απαιτήσεις καθορίζονται στη σύσταση σχετικά με την πιστοποίηση 4 . Η πιστοποίηση διασφαλίζει την αξιοπιστία του παραλήπτη απέναντι στην αρχή ελέγχου εξαγωγών του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την έκδοση της εκ των υστέρων πιστοποιημένης γενικής άδειας μεταφοράς. Αποδεικνύει ότι η επιχείρηση διαθέτει το αναγκαίο εσωτερικό σύστημα και το αναγκαίο προσωπικό για τη συμμόρφωση με τους κανόνες ελέγχου εξαγωγών. Η Επιτροπή έχει δημιουργήσει ένα κεντρικό μητρώο παραληπτών πιστοποιημένων από τα κράτη μέλη, το οποίο ονομάζεται CERTIDER και είναι προσβάσιμο από το κοινό. 5

Σύμφωνα με το άρθρο 10 της οδηγίας, όταν οι παραλήπτες προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας υποβάλλουν αίτηση για άδεια εξαγωγής, πρέπει να δηλώνουν στις αρμόδιες αρχές τυχόν εξαγωγικούς περιορισμούς που τίθενται από την αρχική άδεια μεταφοράς, καθώς και ότι έχουν συμμορφωθεί με αυτούς (συμπεριλαμβανομένης, μεταξύ άλλων, της απόκτησης συγκατάθεσης από το αρχικό κράτος μέλος). Σύμφωνα με το άρθρο 11, οι εξαγωγείς πρέπει να προσκομίζουν στα τελωνεία τη αναγκαία άδεια εξαγωγής. Το εν λόγω άρθρο επιτρέπει επίσης, κάτω από ειδικές συνθήκες, σε ένα κράτος μέλος να αναστείλει τη διαδικασία εξαγωγής, από την επικράτειά του, προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας τα οποία παραλήφθηκαν από άλλο κράτος μέλος στο πλαίσιο άδειας μεταφοράς και έχουν ενσωματωθεί σε άλλα προϊόντα συνδεόμενα με τον τομέα της άμυνας ή, εν ανάγκη, να εμποδίσει με άλλα μέσα τέτοια προϊόντα να εξέλθουν από την ΕΕ μέσω της επικράτειάς του. Το άρθρο 12 αναφέρεται στη συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εθνικών αρμόδιων αρχών. Το άρθρο 15 ασχολείται με μέτρα διασφάλισης με τα οποία αξιολογείται η συμμόρφωση του παραλήπτη από άλλα κράτη μέλη, όταν συντρέχουν λόγοι ανησυχίας.

Το καθ' ύλην πεδίο εφαρμογής της οδηγίας προσδιορίζεται από έναν κατάλογο προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας, ο οποίος παρατίθεται στο παράρτημά της.

3.Μεταφορά στο εθνικό δίκαιο και εφαρμογή

Η οδηγία τέθηκε σε ισχύ το 2009 και έπρεπε να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο έως τις 30 Ιουνίου 2011. Τέθηκε σε εφαρμογή στις 30 Ιουνίου 2012. Μέχρι σήμερα όλα τα κράτη μέλη την έχουν μεταφέρει στο εθνικό τους δίκαιο, αν και ορισμένα με καθυστέρηση. Έως το 2012, μόλις 20 κράτη μέλη είχαν ενημερώσει την Επιτροπή σχετικά με εθνικά μέτρα μεταφοράς της οδηγίας 6 .

Η υιοθέτηση νέων επιλογών αδειοδότησης και πιστοποίησης υπήρξε βραδύτερη από την προσδοκώμενη. Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες, μόνο 19 κράτη μέλη έχουν δημοσιοποιήσει τις γενικές άδειες μεταφοράς που απαιτούνται βάσει της οδηγίας, τουλάχιστον δύο εξακολουθούν να μην παρέχουν γενικές άδειες μεταφοράς και τουλάχιστον τέσσερα δεν παρέχουν και τους τέσσερις τύπους γενικών αδειών μεταφοράς. Επιπλέον, περίπου τα μισά κράτη μέλη δεν διαθέτουν ακόμη εμπειρία στη διαδικασία πιστοποίησης (δηλαδή, δεν έχουν καμία πιστοποιημένη εταιρεία) και τουλάχιστον ένα κράτος μέλος δεν έχει ακόμα θεσπίσει κάποιο πλήρως λειτουργικό σύστημα για την πιστοποίηση αμυντικών επιχειρήσεων 7 . Διαφέρει επίσης σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών ο αριθμός των επιτρεπόμενων πιθανών εξαιρέσεων από την υποχρέωση προηγούμενης χορήγησης άδειας, μολονότι η μεταφορά των εξαιρέσεων στο εθνικό δίκαιο δεν είναι υποχρεωτική σύμφωνα με την οδηγία.

Οι διαφορές στον τρόπο μεταφοράς της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο αποτελούν σοβαρά εμπόδια για την αποτελεσματική της εφαρμογή, όπως αναλύεται κατωτέρω. Το γεγονός αυτό μεταφράζεται σε:

αργή ή ελλιπή εφαρμογή σε μεμονωμένα κράτη μέλη·

γενική έλλειψη εναρμόνισης όσον αφορά τις απαιτήσεις και τις διαδικασίες μεταξύ των κρατών μελών·

μεγάλη απόκλιση όσον αφορά τις συνθήκες και τους περιορισμούς στις γενικές άδειες μεταφοράς που εκδίδονται από τα κράτη μέλη.

4.Βασικά αποτελέσματα της αξιολόγησης

a.Αποτελεσματικότητα της οδηγίας - Γενική κάλυψη, εφαρμογή βασικών διατάξεων και εμπόδια στην αποτελεσματική εφαρμογή

Η χρήση της συνολικής και της ατομικής άδειας μεταφοράς, των βασικών νέων εργαλείων της οδηγίας, έχει αυξηθεί μετά την εφαρμογή της οδηγίας. Ωστόσο, η χρήση εξακολουθεί να μην ανταποκρίνεται στις αρχικές προσδοκίες που επισημάνθηκαν στην εκτίμηση επιπτώσεων και παρατηρούνται σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών.

Για παράδειγμα, την περίοδο 2012-2014, εκδόθηκαν ετησίως 500 έως 600 συνολικές άδειες μεταφοράς σε 21 κράτη μέλη (για τα οποία διατίθενται πλήρη στοιχεία). Ωστόσο, πέντε κράτη δεν εξέδωσαν καμία συνολική άδεια μεταφοράς κατά τη διάρκεια της περιόδου αξιολόγησης, ενώ τέσσερα κράτη εξέδωσαν σχεδόν 200 ή περισσότερες συνολικές άδειες μεταφοράς έκαστο.

Όσον αφορά τις γενικές άδειες μεταφοράς, στα 24 κράτη μέλη με πλήρη στοιχεία πραγματοποιήθηκαν 1 475 κοινοποιήσεις πρώτης χρήσης κατά τη διάρκεια της περιόδου αξιολόγησης, μολονότι υπήρξαν σημαντικές αποκλίσεις: 11 κράτη μέλη δεν δήλωσαν καμία κοινοποίηση, ενώ τρία πραγματοποίησαν περισσότερες από 100 κοινοποιήσεις. Ο αριθμός των συναλλαγών στο πλαίσιο γενικών αδειών μεταφοράς έχει αυξηθεί σημαντικά με την πάροδο του χρόνου (ωστόσο, μόνο οκτώ κράτη μέλη μπόρεσαν να προσκομίσουν σχετικά στοιχεία). Στη Γερμανία, για παράδειγμα, οι αναφερθείσες συναλλαγές στο πλαίσιο γενικών αδειών μεταφοράς αυξήθηκαν από 71 (2012) σε 1 769 (2013) και 4 884 (2014).

Επίσης παρατηρούνται διαφορετικές τάσεις στις τέσσερις γενικές άδειες μεταφοράς που προβλέπει η οδηγία. Οι κοινοποιήσεις πρώτης χρήσης για γενικές άδειες μεταφοράς λόγω επίδειξης ή επισκευής παρουσιάζουν αυξητικό ρυθμό, ενώ το ποσοστό αύξησης των γενικών αδειών μεταφοράς για τις ένοπλες δυνάμεις υποχωρεί. Οι γενικές άδειες μεταφοράς για πιστοποιημένους παραλήπτες ήταν η μόνη περίπτωση όπου ουσιαστικά παρατηρήθηκε μείωση των καταχωρίσεων από το 2013 στο 2014. Η τελευταία αυτή κατηγορία γενικής άδειας μεταφοράς έχει επίσης τη χαμηλότερη χρήση σε σύγκριση με τις άλλες τρεις άδειες.

Η συντριπτική πλειοψηφία των μεταφορών (~89 %) εξακολουθούν να πραγματοποιούνται μέσω ατομικών αδειών μεταφοράς, ενώ μόνο ένα μικρό ποσοστό αφορούσε συνολικές (<5 %) και γενικές άδειες μεταφοράς(<10 %). Οι ατομικές άδειες μεταφοράς προορίζονταν να αντικατασταθούν από τα νέα εργαλεία, όμως εξακολουθούν να παραμένουν η βασική μορφή άδειας μεταφοράς στην Ευρώπη.

Η χρήση εξαιρέσεων από την υποχρέωση προηγούμενης χορήγησης άδειας ποικίλλει σημαντικά: ορισμένα κράτη μέλη χρησιμοποιούν όλες τις δυνατότητες εξαιρέσεων που προβλέπει η οδηγία, κάποια χρησιμοποιούν μερικές μόνο και κάποια άλλα δεν χρησιμοποιούν καμία.

Υπήρξε καθυστέρηση και μειωμένος ρυθμός αξιοποίησης σε σύγκριση με τον προσδοκώμενο όσον αφορά τη διεξαγωγή πιστοποιήσεων, γεγονός που έχει ως κύριο αποδέκτη κυρίως τους φορείς ολοκλήρωσης (σε αντίθεση με τους προμηθευτές κατασκευαστικών μερών). Μολονότι ο αριθμός των πιστοποιημένων εταιρειών αυξάνεται σταθερά από το 2012, μόνο 55 εταιρείες έχουν πιστοποιηθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι μισές από αυτές έχουν την έδρα τους σε δύο μόνο κράτη μέλη: τη Γερμανία (14) και τη Γαλλία (12), ενώ τα μισά κράτη μέλη δεν διαθέτουν καμία απολύτως πιστοποιημένη εταιρεία. Ο κλάδος θεωρεί τη διαδικασία πιστοποίησης δαπανηρή και χρονοβόρα. Η σχέση κόστους-οφέλους 8 , όπως την αντιλαμβάνονται οι πιστοποιημένες εταιρείες, αναπόφευκτα αποδυναμώνεται λόγω της χαμηλής αξιοποίησης των γενικών αδειών μεταφοράς μεταξύ των εμπορικών εταίρων των πιστοποιημένων επιχειρήσεων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο προμηθευτής είναι εγκατεστημένος σε κράτος μέλος στο οποίο ο συγκεκριμένος τύπος γενικής άδειας μεταφοράς για πιστοποιημένους παραλήπτες δεν διατίθεται ή υπόκειται σε αυστηρούς περιορισμούς όσον αφορά τις συνθήκες χορήγησης άδειας (για παράδειγμα, όσον αφορά την επανεξαγωγή).

Επίσης, οι διαφορές όσον αφορά την εφαρμογή του συστήματος πιστοποιήσεων θα μπορούσαν να εμποδίσουν την αξιοποίησή του, καθώς δημιουργεί σύγχυση και αβεβαιότητα στον κλάδο. Οι εταιρείες ενδεχομένως προτιμούν να εφαρμόζουν οικείες διαδικασίες τις οποίες διέθεταν πριν από την έκδοση της οδηγίας και όχι την αρκετά αυστηρή διαδικασία πιστοποίησης.

Η αξιολόγηση εντόπισε σειρά εμποδίων για την αποτελεσματική εφαρμογή της οδηγίας, τα οποία οφείλονται είτε στις διατάξεις της είτε στη μεταφορά της στο εθνικό δίκαιο. Ένα σημαντικό πρόβλημα που επισημάνθηκε από τα ενδιαφερόμενα μέρη ήταν η έλλειψη εναρμόνισης στην εφαρμογή των γενικών αδειών μεταφοράς σε όλα τα κράτη μέλη. Οι γενικές άδειες μεταφοράς που δημοσίευσαν τα κράτη μέλη διαφέρουν σημαντικά ως προς τα προϊόντα και τα κατασκευαστικά μέρη που μπορούν να μεταφερθούν στο πλαίσιο των εν λόγω αδειών, καθώς και ως προς τις συνθήκες μεταφοράς τους. Αυτό μειώνει την ελκυστικότητά τους για τον κλάδο. Ένα άλλο εμπόδιο είναι η μετάθεση ευθύνης (από τις αρχές στους οικονομικούς φορείς), πράγμα που σημαίνει ότι οι νέες γενικές άδειες μεταφοράς θεωρούνται υψηλότερου κινδύνου, ιδίως για τις ΜΜΕ. Μείζον εμπόδιο για την πιστοποίηση αποτελεί η απαίτηση προσωπικής ευθύνης για τα διευθυντικά στελέχη που είναι υπεύθυνα για τον έλεγχο των εξαγωγών/μεταφορών.

Περαιτέρω εμπόδιο αποτελεί η περιορισμένη ενημέρωση, ιδίως μεταξύ των ΜΜΕ, σχετικά με τα εργαλεία που διατίθενται βάσει της οδηγίας και τα οφέλη τους για τον κλάδο στα μεμονωμένα κράτη μέλη. Για παράδειγμα, οι εταιρείες θα μπορούσαν να μειώσουν τον χρόνο και τον διοικητικό φόρτο μέσω της χρήσης γενικών αδειών μεταφοράς για να μεταφέρουν προμήθειες σε μια πιστοποιημένη επιχείρηση.

Ένας άλλος έμμεσος περιορισμός για την κυκλοφορία προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας στην ΕΕ προκύπτει από το σύστημα ελέγχου των εξαγωγών που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη, το οποίο διέπεται από την κοινή θέση 2008/944/ΚΕΠΠΑ 9 . Τα κράτη μέλη τείνουν να απαγορεύουν περαιτέρω εξαγωγές στις οικείες εθνικές άδειες μεταφοράς, γεγονός που καθιστά το συγκεκριμένο μέσο λιγότερο ελκυστικό για τον κλάδο.

Συνολικά, η οδηγία θέτει φιλόδοξους στόχους οι οποίοι απαιτούν αλλαγή ορισμένων τρόπων εργασίας που κάποιες φορές είναι για μεγάλο χρονικό διάστημα καθιερωμένοι και παγιωμένοι. Η επιτυχημένη εφαρμογή της ενισχύθηκε στα κράτη μέλη όπου έγιναν πολύ μικρές αλλαγές στο υφιστάμενο σύστημα αδειοδότησης (π.χ. σε κράτη μέλη όπου προϋπήρχε ένα ανοιχτό σύστημα αδειοδότησης), εκεί όπου υπήρξε έντονο ενδιαφέρον και καλή ενημέρωση για τις αλλαγές που έλαβαν χώρα και εκεί όπου υπήρξε παροχή ενημέρωσης και συμβουλών προκειμένου να στηριχτεί η μετάβαση. Ωστόσο, είναι δύσκολο να αξιολογηθεί η αποτελεσματική εφαρμογή της οδηγίας στην ΕΕ, δεδομένου ότι σε ορισμένα κράτη μέλη δεν έχουν εφαρμοστεί ακόμα τα βασικά της στοιχεία.

Η Επιτροπή έχει λάβει ορισμένες ασαφείς ενδείξεις από τον κλάδο σχετικά με τις πρακτικές δυσκολίες που αφορούν την τελωνειακή διαδικασία, όπως ορίζεται στο άρθρο 11 της οδηγίας. Ωστόσο από τη μελέτη αξιολόγησης δεν προέκυψε κανένα αποδεικτικό στοιχείο σχετικά με το εν λόγω ζήτημα.

Δεν εντοπίστηκαν ειδικά προβλήματα όσον αφορά την εφαρμογή των άρθρων 10, 12 και 15.

β.     Αντίκτυπος στην ευρωπαϊκή αγορά αμυντικού εξοπλισμού και στην ευρωπαϊκή βιομηχανική και τεχνολογική βάση στον τομέα της άμυνας

Παρότι η οδηγία παρέχει ένα πλαίσιο εναρμόνισης και συνέβαλε στη δημιουργία εθνικών συστημάτων χορήγησης αδειών με παρόμοια δομή, είναι επαρκώς ανοικτή σε ερμηνείες και ευέλικτη, πράγμα που σημαίνει ότι εξακολουθούν ουσιαστικά να υφίστανται 28 διαφορετικά συστήματα χορήγησης αδειών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σχετικό παράδειγμα αποτελεί η αποκλίνουσα εθνική ερμηνεία των «λιγότερο ευαίσθητων προϊόντων», η οποία περιλαμβάνεται στο πεδίο εφαρμογής των γενικών αδειών μεταφοράς. Αυτός και άλλοι τομείς διαφορετικής εφαρμογής δεν συμβάλλουν στην επίτευξη μιας ανοικτής ευρωπαϊκής αγοράς αμυντικού εξοπλισμού (EDEM).

Είναι δύσκολο να αξιολογηθεί ο αντίκτυπος της οδηγίας στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης στον τομέα της άμυνας και της ευρωπαϊκής αγοράς αμυντικού εξοπλισμού. Στα περισσότερα κράτη μέλη οι μεταφορές αποτελούν μικρό, αν και όχι αμελητέο, τμήμα του συνολικού αμυντικού τομέα. Το 2013, οι μεταφορές ανήλθαν στο 26 % του συνολικού αμυντικού τομέα της ΕΕ.

Εφόσον η οδηγία έχει εφαρμοστεί μέχρι στιγμής για περιορισμένο χρονικό διάστημα, δεν έχουμε δει ακόμα τον αντίκτυπό της στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης στον τομέα της άμυνας. Συνολικά, απαιτείται περισσότερος χρόνος για να προκύψουν τα εν λόγω οφέλη.

Επιπλέον, σημαντικό αντίκτυπο έχουν άλλοι παράγοντες, όπως η σταθερή μείωση των αμυντικών επενδύσεων 10 στην ΕΕ από τότε που εκδηλώθηκε η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση. Αντίθετα με τις προσδοκίες, ορισμένα ενδιαφερόμενα μέρη επισήμαναν ότι το γεγονός αυτό συνέβαλε στην επανεθνικοποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού, πράγμα που αντίκειται στους αρχικούς στόχους της οδηγίας για αποκερματισμό των αγορών.

Επιπλέον, ο αμυντικός τομέας χαρακτηρίζεται από κύκλους και μεταβολές που δεν εκδηλώνονται απαραίτητα με κάποια κανονικότητα και συνήθως οφείλονται σε περισσότερες από μία αιτίες. Επομένως, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί όταν αποδίδουμε κάποια μεταβολή στην οδηγία, η οποία εφαρμόζεται εδώ και τρία έτη (ή λιγότερα σε ορισμένα κράτη μέλη). Επιπροσθέτως, οι αλυσίδες εφοδιασμού ακολουθούν, εν γένει, βραδείς ρυθμούς αλλαγών. Ένας κύριος εργολήπτης χρειάζεται σοβαρούς λόγους και αρκετό χρόνο για να αλλάξει προμηθευτές. Η απλούστευση των διαδικασιών μεταφοράς δεν θεωρείται από μόνη της επαρκής λόγος για την εξέταση μιας τέτοιας αλλαγής.

Ορισμένες αρμόδιες αρχές έχουν επισημάνει ότι, παρότι οι διατάξεις της οδηγίας χαρακτηρίζονται από ατέλειες, ωστόσο ικανοποιούν τις ανάγκες των εταιρειών και οδηγούν συνολικά σε μεγαλύτερη παραγωγικότητα, μειώνοντας τον διοικητικό φόρτο. Ο θετικός αντίκτυπος στην ΕΒΤΒΑ παρατηρείται κυρίως σε μικρότερες χώρες. Αρκετοί από τους συμμετέχοντες ανέφεραν επίσης ότι έχει διευκολυνθεί η δημιουργία μιας εσωτερικής αγοράς (λιγότερο ευαίσθητου) εξοπλισμού, όμως εξακολουθούν να εξαιρούνται από αυτήν τα αγαθά υψηλής τεχνολογίας.

Επίσης διαδραματίζει ρόλο η συνολική προοπτική όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα, ιδίως οι διατλαντικές εξελίξεις. Πολλές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της άμυνας θεωρούν ότι οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις των ΗΠΑ όσον αφορά τον έλεγχο των εξαγωγών, οι οποίες διευκόλυναν τις εξαγωγές μιας σειράς αμυντικών προϊόντων και κατασκευαστικών μερών, έχουν δημιουργήσει άνισους όρους μεταξύ των αμερικανικών και των ευρωπαϊκών εταιρειών, καθώς παρέχουν ρυθμιστικό πλεονέκτημα στους εξαγωγείς των ΗΠΑ.

Ομοίως, η οδηγία είχε μικρό θετικό αντίκτυπο στην ασφάλεια του εφοδιασμού προϊόντων που συνδέονται με τον τομέα της άμυνας. Ενδέχεται, ωστόσο, να συμβάλει στην ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού μέσω της αύξησης της διαφάνειας, δηλαδή η ενημέρωση των προμηθευτών ή των αγοραστών σχετικά με τα συστήματα αδειοδότησης άλλων κρατών μελών θα μπορούσε να τους καθησυχάσει σχετικά με την αξιοπιστία της προμήθειας από άλλα κράτη μέλη. Η χρήση γενικών αδειών μεταφοράς αντί για την υποβολή αιτήσεων για ατομικές άδειες μεταφοράς θα μπορούσε να μειώσει τον απαιτούμενο χρόνο και το διοικητικό κόστος και να αυξήσει την ευελιξία (και στις δύο πλευρές της αλυσίδας εφοδιασμού, στην περίπτωση γενικής άδειας μεταφοράς για πιστοποιημένους παραλήπτες).

γ.    Αποδοτικότητα

Δεν έχει διαμορφωθεί ακόμα σαφής εικόνα σχετικά με τον συνολικό αντίκτυπο της οδηγίας στα κόστη που βαρύνουν τα διάφορα εμπλεκόμενα μέρη. Ωστόσο, από αρχικές ενδείξεις και ανεπίσημα στοιχεία προκύπτει ότι τα κόστη θα μειωθούν. Οι αρμόδιες αρχές έχουν επιβαρυνθεί με σημαντικό αρχικό κόστος εγκατάστασης του νέου συστήματος, όμως αναμένουν ότι το εν λόγω κόστος θα αντισταθμιστεί από τη μείωση των καθημερινών δαπανών, καθώς θα πραγματοποιείται όλο και μεγαλύτερη μετάβαση των επιχειρήσεων από τις ατομικές στις συνολικές και τις γενικές άδειες μεταφοράς. Οι επιχειρήσεις βαρύνονται επίσης με προκαταβολικό κόστος εξοικείωσης και προσαρμογής στα νέα συστήματα, προσδοκούν όμως ότι θα εξοικονομήσουν χρόνο και χρήμα μέσω των νέων αδειών.

Αυξάνεται η χρήση συνολικών και γενικών αδειών μεταφοράς και, με την πάροδο του χρόνου, το γεγονός αυτό θα επιφέρει σημαντικότερη μείωση στη χρήση των ατομικών αδειών μεταφοράς, μειώνοντας έτσι περαιτέρω τα κόστη, συμπεριλαμβανομένου του διοικητικού φόρτου. Η βελτίωση της εξοικείωσης, οι καλύτερα ενσωματωμένες διαδικασίες και οι οικονομίες κλίμακας μπορούν επίσης να συμβάλουν στην αύξηση των μακροπρόθεσμων οφελών.

Παρότι η αρχική εφαρμογή της οδηγίας συνεπαγόταν την καταβολή σημαντικής προσπάθειας και κόστους τόσο από τις αρμόδιες αρχές όσο και από τις εταιρείες, όλα τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι οι εν λόγω απαιτήσεις ήταν οικονομικά προσιτές. Ομοίως, τα άμεσα κόστη του νέου συστήματος αδειοδότησης φαίνονται να είναι περισσότερο προσιτά από οικονομική άποψη σε σύγκριση με τις προϋπάρχουσες επιλογές. Συνολικά, μπορεί να θεωρηθεί ότι η οδηγία αναμένεται να επιτύχει χρήσιμες μειώσεις κόστους, συμπεριλαμβανομένης της μακροπρόθεσμης μείωσης του διοικητικού φόρτου.

Ο βασικός τομέας στον οποίο τα κόστη θεωρούνται δυσανάλογα είναι η πιστοποίηση, όπου τα ενδιαφερόμενα μέρη βλέπουν να προκύπτουν προς το παρόν πολύ περιορισμένα δυνητικά οφέλη από τη συγκεκριμένη επιλογή. Η έλλειψη κινήτρων συμβάλλει στον χαμηλό αριθμό πιστοποιημένων επιχειρήσεων και στη συναφή περιορισμένη υιοθέτηση και χρήση των συνολικών αδειών μεταφοράς για τις πιστοποιημένες επιχειρήσεις.

δ.    Συνεκτικότητα και συνοχή

Το άρθρο 13 της οδηγίας ορίζει ότι ο κατάλογος των συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας προϊόντων που περιλαμβάνεται στο παράρτημά της πρέπει να αντιστοιχεί επακριβώς στον Κοινό Στρατιωτικό Κατάλογο (CML) της ΕΕ 11 , ο οποίος επικαιροποιείται ετησίως από το Συμβούλιο. Ωστόσο, χρειάζονται αρκετοί μήνες προκειμένου να τροποποιηθεί το παράρτημα ώστε να αποτυπώνει τις τροποποιήσεις του Κοινού Στρατιωτικού Καταλόγου, και ο επικαιροποιημένος κατάλογος των συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας προϊόντων πρέπει στη συνέχεια να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών. Συνεπώς, η εθνική νομοθεσία, και ειδικότερα το πεδίο των υπό έλεγχο προϊόντων, είναι απίθανο να αντικατοπτρίζουν σε κάθε δεδομένη στιγμή τον υφιστάμενο Κοινό Στρατιωτικό Κατάλογο και, επίσης, μπορεί να διαφέρουν από τα αντίστοιχα άλλων χωρών. Αυτό δημιουργεί σύγχυση στον κλάδο σχετικά με το ποιος κατάλογος προϊόντων έχει εφαρμογή όσον αφορά τις εξαγωγές έναντι του ελέγχου των μεταφορών, ή τις μεταφορές από διαφορετικά κράτη μέλη, και οδηγεί σε ανασφάλεια δικαίου. Το γεγονός αυτό υπονομεύει την αποτελεσματική κυκλοφορία στρατιωτικών προϊόντων εντός της ΕΕ και, συνεπώς, παρακωλύει τη χρήση απλουστευμένων εργαλείων όπως οι γενικές άδειες μεταφοράς.

Πολλές κατηγορίες προϊόντων του παραρτήματος υπόκεινται σε αδειοδότηση μεταφοράς στον βαθμό που τα εν λόγω προϊόντα είναι ειδικά σχεδιασμένα για στρατιωτική χρήση. Καθώς δεν υπάρχει ενιαίος ορισμός της έννοιας «ειδικά σχεδιασμένος για στρατιωτική χρήση», ο κλάδος βρίσκεται αντιμέτωπος με αποκλίνουσες προσεγγίσεις σε μεμονωμένα κράτη μέλη όσον αφορά το πεδίο των μεταφορών προϊόντων που συνδέονται με τον τομέα της άμυνας.

Υφίστανται αρκετές δυνητικές και μάλλον περιορισμένες αλληλεπικαλύψεις ή ανακολουθίες μεταξύ της οδηγίας και άλλων νομοθετημάτων σχετικά με τα συνδεόμενα με τον τομέα της άμυνας προϊόντα ή τις ενδοκοινοτικές μεταφορές, όπως ο κανονισμός για τα πυροβόλα όπλα 12 , η οδηγία σχετικά με τα όπλα 13 , η Συνθήκη των ΗΠΑ για το εμπόριο όπλων του 2013, ο κανονισμός για τη διπλή χρήση 14 και η κοινή θέση 2008/944/ΚΕΠΠΑ. Οι διασταυρούμενες παραπομπές μεταξύ της οδηγίας και του κανονισμού για τα πυροβόλα όπλα θα εξεταστούν κατά την αξιολόγηση του δεύτερου. Δεν εντοπίστηκε ασυνέπεια με την οδηγία σχετικά με την προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού 15 .

Τέλος ορισμένες αρμόδιες αρχές επισήμαναν ότι είναι σημαντική η συνεχής επανεξέταση των επικαλύψεων και των ασυνεπειών, διότι τα διαφορετικά νομικά πλαίσια εξελίσσονται διαρκώς, τόσο εντός της ΕΕ όσο και διεθνώς.

ε.    Συνάφεια και προστιθέμενη αξία της ΕΕ

Η αξιολόγηση επιβεβαίωσε ότι όλοι οι αρχικοί στόχοι της οδηγίας εξακολουθούν να ισχύουν στην Ευρώπη σήμερα. Πρόκειται για μακροπρόθεσμους στόχους στους οποίους συνέβαλε αρχικά η οδηγία. Απαιτούνται πλέον περισσότερες προσπάθειες για την πλήρη υλοποίηση της οδηγίας και τη βελτίωση της πρακτικής και εναρμονισμένης εφαρμογής της προκειμένου να μειωθεί περαιτέρω ο κατακερματισμός των ευρωπαϊκών αμυντικών αγορών.

Πριν από την έκδοση της οδηγίας, κάθε κράτος μέλος είχε το δικό του καθεστώς ελέγχου των εξαγωγών προϊόντων που συνδέονται με τον τομέα της άμυνας, παρότι είχε εκδηλωθεί μια πολυεθνική τάση, για παράδειγμα με τη μορφή δήλωσης προθέσεων για συνεργασία. Οι ανόμοιες εθνικές προσεγγίσεις, ή οι υποευρωπαϊκές πολυμερείς πρωτοβουλίες, σημείωσαν κάποια (περιορισμένη) πρόοδο, είναι όμως απίθανο να υπήρξαν εξίσου φιλόδοξες με την οδηγία όσον αφορά τον στόχο της αναδιάρθρωσης του καθεστώτος μεταφορών σε ολόκληρη την Ευρώπη ή να σημείωσαν την ίδια πρόοδο προς την κατεύθυνση της κάλυψης των αναγκών και των κινδύνων που εντοπίστηκαν. Συνεπώς, η ευρωπαϊκή προσέγγιση είναι πιθανότερο να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της οδηγίας, μολονότι η τρέχουσα εφαρμογή της δεν επιτυγχάνει τους εν λόγω στόχους.

5.Συμπεράσματα και περαιτέρω πορεία

Συνολικά, η οδηγία εξακολουθεί να παρέχει μια κατάλληλη βάση για την αντιμετώπιση των αναγκών και των προβλημάτων που αφορούν τη μεταφορά προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας στην Ευρώπη. Δεδομένου ότι η εφαρμογή χρειάστηκε περισσότερο χρόνο από τον προσδοκώμενο και πήρε ποικίλες μορφές ανά την Ευρώπη, επιτεύχθηκαν μερικώς μόνο οι ευρύτερες και πιο μακροπρόθεσμες φιλοδοξίες για αποτελεσματική εσωτερική αγορά, μεγαλύτερη ασφάλεια του εφοδιασμού και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.

Οι αρχές των κρατών μελών και τα ενδιαφερόμενα μέρη επιβεβαίωσαν σε μεγάλο βαθμό ότι η οδηγία και τα εργαλεία της εξακολουθούν να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τους κινδύνους που εντοπίστηκαν αρχικά. Η οδηγία έχει συμβάλει σε περιορισμένο αλλά αξιόλογο βαθμό στη βελτίωση της λειτουργίας των αμυντικών αγορών στην Ευρώπη, έστω κι αν η μέτρηση της αποτελεσματικότητας της συγκεκριμένης συνεισφοράς ήταν δύσκολη λόγω της περιορισμένης διαθεσιμότητας στοιχείων. Πέρα από την πιστοποίηση και λαμβανομένου υπόψη του περιορισμένου χρόνου εφαρμογής της οδηγίας, υπάρχουν ενδείξεις ότι οδήγησε σε κάποια μείωση δαπανών και διοικητικού φόρτου. Η προσέγγιση της ΕΕ παραμένει η πλέον κατάλληλη απάντηση για την ενοποίηση των αμυντικών αγορών της ΕΕ· ωστόσο, η εσωτερική και εξωτερική συνοχή της οδηγίας θα μπορούσε να βελτιωθεί. Συνολικά, η οδηγία αναμένεται να επιτύχει τους στόχους που είχαν προσδιοριστεί αρχικά.

Συνεπώς, η Επιτροπή, αντί να τροποποιήσει την οδηγία, προτίθεται να εστιαστεί στη βελτίωση της εφαρμογής της, μέσω της θέσπισης μέτρων προσανατολισμού και συστάσεων και της προώθησης της χρήσης της. Η σταδιακή πρόοδος των κρατών μελών όσον αφορά την εφαρμογή της οδηγίας θα συμβάλει στην καλύτερη αξιοποίηση και θα μπορούσε να αυξήσει τη διάθεση στοιχείων για μελλοντική αξιολόγηση.

Με βάση τα πορίσματα της αξιολόγησης και τη συνεισφορά των κρατών μελών στην επιτροπή και του κλάδου σε ολόκληρη την Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τα παρακάτω επόμενα βήματα:

Η Επιτροπή προτίθεται να βελτιώσει την εφαρμογή της οδηγίας στα επιμέρους κράτη μέλη μέσω της έναρξης διαλόγου με τις εθνικές αρχές, προκειμένου, αφενός, να διασαφηνιστούν και να κατανοηθούν καλύτερα οι τρόποι μεταφοράς της οδηγίας στην εκάστοτε εθνική έννομη τάξη, καθώς και οι λόγοι για τους οποίους ορισμένες διατάξεις δεν εφαρμόζονται σε συγκεκριμένα κράτη μέλη, και, αφετέρου, να επιλυθούν τυχόν ζητήματα που εκκρεμούν σ’ αυτό το πλαίσιο. Η αισθητή έλλειψη οφελών από το σύστημα πιστοποίησης μπορεί εν μέρει να αντιμετωπιστεί με την αύξηση της διαθεσιμότητας και της αξιοποίησης γενικών αδειών μεταφοράς για πιστοποιημένους παραλήπτες έναντι των ατομικών αδειών μεταφοράς.

Με βάση τις σημαντικές προσπάθειες που καταβάλλει με τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών η ομάδα εργασίας που έχει συσταθεί στο πλαίσιο της επιτροπής της οδηγίας και με την πολύτιμη συνεισφορά των χωρών της δήλωσης προθέσεων, η Επιτροπή ενέκρινε δύο συστάσεις με σκοπό να ενθαρρύνει την εναρμονισμένη λειτουργία των γενικών αδειών μεταφοράς για τις ένοπλες δυνάμεις και για πιστοποιημένους παραλήπτες. Αμφότερες οι συστάσεις περιλαμβάνουν μια ελάχιστη σειρά λιγότερο ευαίσθητων προϊόντων και κατασκευαστικών μερών συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας καθώς και ελάχιστες κοινές απαιτήσεις για τις μεταφορές των συγκεκριμένων προϊόντων και κατασκευαστικών μερών, οι οποίες καλύπτονται από τις αντίστοιχες κοινές άδειες μεταφοράς στα μεμονωμένα κράτη μέλη. Στις απαιτήσεις περιλαμβάνονται πλήρης απαλλαγή από τους περιορισμούς επανεξαγωγής στη σύσταση σχετικά με τις γενικές άδειες μεταφορών για τις ένοπλες δυνάμεις και μερική απαλλαγή στη σύσταση σχετικά με τις γενικές άδειες μεταφορών για πιστοποιημένους παραλήπτες. Καθώς ο κατάλογος με τα προϊόντα που καλύπτονται από τις δύο συστάσεις δεν είναι εξαντλητικός, τα κράτη μέλη δύνανται να προσθέτουν και άλλα προϊόντα και κατασκευαστικά μέρη στο πεδίο εφαρμογής των οικείων γενικών αδειών μεταφοράς. Ωστόσο, τα κράτη μέλη δεν θα πρέπει να προσθέτουν στο πλαίσιο των γενικών αδειών μεταφοράς προϋποθέσεις οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με ή υπονομεύουν τις προϋποθέσεις που παρατίθενται στις συστάσεις.

Η Επιτροπή δεσμεύεται να συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με τα κράτη μέλη και την ομάδα εργασίας όσον αφορά παρόμοια εναρμόνιση πρόσθετων γενικών αδειών μεταφοράς, όπως ορίζεται στην οδηγία, δηλαδή των γενικών αδειών μεταφοράς για σκοπούς επίδειξης, αξιολόγησης ή έκθεσης και των γενικών αδειών μεταφοράς για συντήρηση και επιδιόρθωση. Αν κριθεί αναγκαίο, αυτό θα οδηγήσει στην έκδοση περαιτέρω συστάσεων προς τα κράτη μέλη. Η ομάδα εργασίας θεωρείται πολύτιμος τρόπος ανταλλαγής πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών, καθώς και ουσιαστικό μέσο στήριξης της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής.

Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να ανταλλάσσει απόψεις με τα κράτη μέλη για τον προσδιορισμό συγκεκριμένων τομέων για περισσότερο εναρμονισμένη πιστοποίηση σε ολόκληρη την ΕΕ, μέσω της δημιουργίας, μεταξύ άλλων και στο μέτρο του δυνατού, συνεργειών με άλλα καθεστώτα, όπως ο έλεγχος των προϊόντων διπλής χρήσης. Θα διερευνήσει αν η περαιτέρω καθοδήγηση ή η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών, ή ακόμα και η αναθεώρηση ή διασαφήνιση της επί του παρόντος ισχύουσας σύστασης σχετικά με την πιστοποίηση αποτελεί τον βέλτιστο τρόπο για την ενίσχυση της συνεκτικότητας και της αξιοποίησης της πιστοποίησης.

Θα εξεταστούν περαιτέρω δυνατότητες παροχής κινήτρων για την πιστοποίηση στον κλάδο, όπως οι δυνητικές συνέργειες με την έννοια του εξουσιοδοτημένου οικονομικού φορέα στο πλαίσιο των κανονισμών για τα τελωνεία, η δυνατότητα απλούστευσης των διαδικασιών ελέγχου και η στενότερη συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων αρχών που χορηγούν άδειες μεταφοράς και των τελωνειακών αρχών.

Η Επιτροπή θα ξεκινήσει εργασίες για έναν κοινό ορισμό του όρου «ειδικά σχεδιασμένος για στρατιωτική χρήση», ώστε να καθοριστούν τα προϊόντα που πρέπει να καλύπτονται από την οδηγία και, συνεπώς, να υπόκεινται σε απαιτήσεις αδειοδότησης. Το έργο αυτό απαιτεί στενή συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών και με τους χρήστες των γενικών αδειών μεταφοράς, δηλαδή τους προμηθευτές και τους παραλήπτες προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας σε ολόκληρη την ΕΕ. Θα ληφθούν υπόψη οι εργασίες των ευρωπαϊκών και διεθνών φόρουμ σχετικά με τον έλεγχο των εξαγωγών προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας.

Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να ανταλλάσσει απόψεις με τα κράτη μέλη σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 11 στην επικράτειά τους με σκοπό την παρακολούθηση της κατάστασης.

Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη μπορούν να διαδραματίσουν σημαίνοντα ρόλο στην αύξηση της ενημέρωσης σχετικά με τα εργαλεία και τα οφέλη της οδηγίας. Αυτό σημαίνει και συμμετοχή στις συνεδριάσεις του δικτύου ΜΜΕ στον τομέα της άμυνας. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή έχει καταρτίσει ένα φιλικό προς τον χρήστη εγχειρίδιο, το οποίο απευθύνεται ιδίως στις ΜΜΕ, όπου επεξηγεί τα μέσα της οδηγίας και παρέχει καθοδήγηση για τη βέλτιστη χρήση τους, ιδίως του συστήματος πιστοποίησης. Ο οδηγός αυτός θα δημοσιευθεί στις αρχές του 2017.

Τα κράτη μέλη και οι αμυντικές επιχειρήσεις θα πρέπει να αυξήσουν την αξιοποίηση της οδηγίας μέσα από την πρακτική της πολιτικής που εφαρμόζουν για την αδειοδότηση. Για παράδειγμα, οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να ενθαρρύνουν τους φορείς ώστε να χρησιμοποιούν γενικές και όχι ατομικές άδειες μεταφοράς, όπου το επιτρέπουν οι συνθήκες. Κατά περίπτωση, οι πιστοποιημένες εταιρείες θα πρέπει, μέσω της πολιτικής αγορών τους, να ενθαρρύνουν τους προμηθευτές ώστε να εφαρμόζουν γενική άδεια μεταφοράς αντί για ατομικές άδειες μεταφοράς.

Οι επαχθείς σήμερα επικαιροποιήσεις του παραρτήματος της οδηγίας απαιτούν περαιτέρω εξέταση από όλους τους εμπλεκόμενους, ιδίως από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Η Επιτροπή θα εξετάσει επιλογές απλούστευσης και επίσπευσης των ετήσιων επικαιροποιήσεων. Αυτό μπορεί να συνεπάγεται περιορισμένη αναθεώρηση της οδηγίας, π.χ. μέσω του διαχωρισμού του παραρτήματος από την οδηγία και της ετήσιας έγκρισης των επικαιροποιήσεων με απόφαση της Επιτροπής. Κάτι τέτοιο θα προσδώσει ασφάλεια δικαίου και συνεκτικότητα στο πεδίο των μεταφορών μεταξύ των κρατών μελών καθώς και στις μεταφορές σε σχέση με τους ελέγχους εξαγωγών που διενεργούνται στο πλαίσιό τους.

Προκειμένου να αυξηθεί η ενημέρωση σχετικά με την οδηγία και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών, θα πρέπει να εξεταστεί η διεύρυνση της βάσης δεδομένων CERTIDER με την προσθήκη πρόσθετων πληροφοριών, όπως συνοπτικών αλλά σημαντικών πληροφοριών για τα εθνικά συστήματα, με συνδέσμους που να παραπέμπουν στη διαδικτυακή τους παρουσία. Η πρόσβαση του κοινού στις εν λόγω πληροφορίες μέσω υπηρεσίας μίας στάσης θα προαγάγει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών και, κυρίως, εντός του τομέα της άμυνας.

Η Επιτροπή εξετάζει επίσης ζητήματα που μπορεί να απαιτούν μακροπρόθεσμα αναθεώρηση της οδηγίας, όπως τα ακόλουθα: δεσμευτικό χαρακτήρα των απαλλαγών για τα κράτη μέλη και διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής τους· αναθεώρηση του συστήματος πιστοποίησης· θέσπιση απαιτήσεων για την υποβολή εκθέσεων απευθείας στην Επιτροπή προκειμένου να διασφαλίζεται ένα κατάλληλο και αποτελεσματικό σύστημα παρακολούθησης, ικανό να στηρίζει την ορθή ποσοτική και ποιοτική αξιολόγηση κόστους/οφέλους όσον αφορά τις μελλοντικές επιδόσεις της οδηγίας· δημιουργία νέων γενικών αδειών μεταφοράς, π.χ. για την επιστροφή προϊόντων μετά από έκθεση ή επισκευή, για διασυνοριακή συνεργασία στον τομέα της έρευνας, για μεταφορές παντός σκοπού (π.χ. κάλυψη αγοράς, συντήρησης, προμήθειας ανταλλακτικών). Αρκετά κράτη μέλη χορηγούν ήδη γενικές άδειες μεταφοράς επιπλέον των τεσσάρων βασικών που ορίζει η οδηγία· δυνατότητα μετατροπής των προαναφερθεισών συστάσεων σχετικά με τις γενικές άδειες μεταφοράς σε διατάξεις δεσμευτικού χαρακτήρα.

Η Επιτροπή δεσμεύεται να επιβάλει την πλήρη εφαρμογή της οδηγίας σε όλα τα κράτη μέλη. Η οδηγία αποτελεί ένα κατάλληλο και αναγκαίο πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση του κατακερματισμού της αδειοδότησης των μεταφορών στον τομέα της άμυνας στην Ευρώπη και τη βελτιστοποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού που συμβάλλουν τελικά στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ΕΒΤΒΑ. Σύμφωνα με το σχέδιο δράσης για την ευρωπαϊκή άμυνα, η μελλοντική πορεία που παρουσιάστηκε στην παρούσα έκθεση έχει ως στόχο:

την αύξηση της ενσωμάτωσης του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου για τις μεταφορές προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας·

τη βελτίωση της διαθεσιμότητας γενικών αδειών μεταφοράς σε ολόκληρη την ΕΕ·

την αντιμετώπιση της μέχρι στιγμής περιορισμένης εφαρμογής του συστήματος πιστοποίησης.

Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες θα τονώσουν τελικά την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής αγοράς αμυντικού εξοπλισμού και της ΕΒΤΒΑ, σύμφωνα με τους στόχους της οδηγίας, και θα οδηγήσουν έτσι σε βελτίωση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς για τα προϊόντα που συνδέονται με τον τομέα της άμυνας.

(1)

ΕΕ L 146 της 10.6.2009, σ. 1.

(2)

  http://ec.europa.eu/growth/sectors/defence/defence-firearms-directives_el .

(3)

Η συμφωνία-πλαίσιο για τη δήλωση προθέσεων, η οποία υπογράφτηκε το 2000 από τους υπουργούς Άμυνας της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Σουηδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, είχε ως στόχο τη δημιουργία ενός πολιτικού και νομικού πλαισίου για τη διευκόλυνση της βιομηχανικής αναδιάρθρωσης προκειμένου να προωθηθεί μια περισσότερο ανταγωνιστική και ισχυρή ευρωπαϊκή βιομηχανική και τεχνολογική βάση στον τομέα της άμυνας στην παγκόσμια αμυντική αγορά.

(4)

ΕΕ L 11 της 15.1.2011, σ. 62.

(5)

https://webgate.ec.europa.eu/certider/.

(6)

COM/2012/359.

(7)

Δεν διατίθενται ολοκληρωμένες πληροφορίες για όλα τα κράτη μέλη.

(8)

Όπως συμβαίνει με κάθε δίκτυο, οι επιδόσεις και η αναλογία κόστους-οφέλους είναι χαμηλότερες στο αρχικό στάδιο και λογικά θα βελτιωθούν γεωμετρικά μόλις σημειωθεί υπέρβαση του κρίσιμου επιπέδου χρηστών.

(9)

Κοινή θέση 2008/944/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, της 8ης Δεκεμβρίου 2008, για τον καθορισμό κοινών κανόνων που διέπουν τον έλεγχο των εξαγωγών στρατιωτικής τεχνολογίας και εξοπλισμού (ΕΕ L 335 της 13.12.2008, σ. 99).

(10)

Η τάση ξεκίνησε με μια απότομη πραγματική μείωση της τάξης του 11,6 % το 2011, ακολουθούμενη από μια ακόμα σημαντική μείωση της τάξης του 9,1 % το 2014· πρβλ. Στοιχεία του 2014 για την άμυνα, τα οποία δημοσιεύτηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας.

(11)

Ο Κοινός Στρατιωτικός Κατάλογος της ΕΕ αποτελεί το καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής για τον έλεγχο των εξαγωγών για προϊόντα συνδεόμενα με τον τομέα της άμυνας στο πλαίσιο της κοινής θέσης 2008/944/ΚΕΠΠΑ.

(12)

ΕΕ L 94 της 30.3.2012, σ. 1.

(13)

ΕΕ L 256 της 13.9.1991, σ. 51.

(14)

ΕΕ L 134 της 29.5.2009, σ. 1.

(15)

ΕΕ L 216 της 20.8.2009, σ. 76.