52014DC0079

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με τις στατιστικές που καταρτίζονται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) 2150/2002 για τις στατιστικές των αποβλήτων και την ποιότητά τους

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1........... Εισαγωγή...................................................................................................................... 2

1.1........ Ο κανονισμός για τις στατιστικές των αποβλήτων........................................................ 2

1.2........ Ποιότητα των στοιχείων σε ένα περιβάλλον εφαρμογής πολλών μεθόδων................. 2

1.3........ Έλεγχος ποιότητας........................................................................................................ 2

2........... Έγκαιρη διάθεση και επικαιρότητα............................................................................... 3

3........... Πληρότητα.................................................................................................................... 4

4........... Ακρίβεια στοιχείων....................................................................................................... 4

4.1........ Κάλυψη στοιχείων........................................................................................................ 4

4.2........ Κατανομή ανά οικονομικούς τομείς............................................................................. 5

4.3........ Ταξινόμηση αποβλήτων................................................................................................ 6

5........... Συγκρισιμότητα............................................................................................................. 6

5.1........ Συγκρισιμότητα - διαχρονική........................................................................................ 6

5.2........ Συγκρισιμότητα μεταξύ των χωρών............................................................................. 7

6........... Επιβάρυνση των επιχειρήσεων..................................................................................... 7

7........... Αναθεώρηση του κανονισμού για τις στατιστικές αποβλήτων..................................... 8

8........... Επιτεύγματα και προοπτικές....................................................................................... 10

1.           Εισαγωγη

1.1.        Ο κανονισμός για τις στατιστικές των αποβλήτων

Το άρθρο 8 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2150/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25 Νοεμβρίου 2002, για τις στατιστικές των αποβλήτων[1] (εφεξής «ο κανονισμός») ορίζει ότι η Επιτροπή υποβάλλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού ανά τριετία (μετά την πρώτη έκθεση, η οποία έπρεπε να υποβληθεί εντός πέντε ετών από την έναρξη ισχύος του κανονισμού). Η πρώτη έκθεση δημοσιεύτηκε το 2008[2] και η δεύτερη το 2011[3].

Το τμήμα 7 παράγραφος 3 του παραρτήματος Ι και του παραρτήματος ΙΙ του κανονισμού ορίζει ότι οι εκθέσεις ποιότητας που υποβάλλονται από τα κράτη μέλη πρέπει να περιλαμβάνονται στην έκθεση που προβλέπεται στο άρθρο 8. Οι εκθέσεις αυτές είναι διαθέσιμες στο CIRCABC:

https://circabc.europa.eu/w/browse/9a7ac3a5-2f59-46b8-b90c-95cd7283ec22

Η παρούσα έκθεση εξετάζει τα αποτελέσματα της τελευταίας παράδοσης στοιχείων του Ιουνίου 2012 για το έτος αναφοράς 2010 και καλύπτει 27 κράτη μέλη της ΕΕ. Περιγράφει, επίσης, την εφαρμογή των αναθεωρημένων παραρτημάτων του κανονισμού για τις στατιστικές των αποβλήτων, που ισχύει για το έτος αναφοράς 2010.

1.2.        Ποιότητα των στοιχείων σε περιβάλλον εφαρμογής πολλών μεθόδων

Ο κανονισμός καθορίζει τα στοιχεία που πρέπει να υποβάλλονται και την απαραίτητη ποιότητα, αλλά δεν ορίζει συγκεκριμένη μέθοδο για την κατάρτιση των στατιστικών των αποβλήτων, οι οποίες, ως εκ τούτου, καταρτίζονται με την εφαρμογή πολλών και διαφόρων μεθόδων. Η ρύθμιση αυτή παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να διατηρήσουν τα συστήματά τους συλλογής στοιχείων και να ελαχιστοποιήσουν τις τροποποιήσεις που απαιτούνται για να συμμορφωθούν με τον κανονισμό.

Για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των διαφορετικών προσεγγίσεων, η Eurostat και τα κράτη μέλη συνεργάζονται στενά για τη σύγκλιση των μεθόδων και τη βελτίωση της ποιότητας των στοιχείων. Μια νέα προσέγγιση για να συμφωνήσουν για την τυποποίηση των ελέγχων επικύρωσης των στοιχείων, η οποία άρχισε κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου 2013, αποτελεί σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.

Τα κράτη μέλη, στις εκθέσεις τους για την ποιότητα, περιγράφουν τα στοιχεία τους με βάση τα σχετικά με την ποιότητα κριτήρια που χρησιμοποιούνται συνήθως στο ευρωπαϊκό στατιστικό σύστημα[4] και τα οποία καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1445/2005 σχετικά με την ποιότητα των στατιστικών των αποβλήτων[5].

1.3.        Έλεγχος ποιότητας

Από την πρώτη διαβίβαση στοιχείων, το 2006, η Eurostat δημιούργησε ένα αποδοτικό σύστημα ποιοτικού ελέγχου δύο σταδίων. Το πρώτο στάδιο είναι μια ταχεία αξιολόγηση των στοιχείων και των εκθέσεων ποιότητας. Στο πλαίσιο αυτό, διαβιβάζεται έκθεση αξιολόγησης εντός δύο μηνών από την προθεσμία υποβολής.

Στο στάδιο αυτό, η επικύρωση στοιχείων αφορά κυρίως την εσωτερική συνοχή των νέων στοιχείων και την εξέλιξη με την πάροδο του χρόνου. Η ανάλυση γίνεται σε ιδιαίτερα συγκεντρωτικό επίπεδο και αποσκοπεί στην ανίχνευση σημαντικών διακοπών της χρονολογικής σειράς.

Το δεύτερο στάδιο είναι μια πιο ενδελεχής αξιολόγηση χωρίς αυστηρή προθεσμία. Αυτή η αξιολόγηση αναλύει τα στοιχεία σε πιο λεπτομερές επίπεδο (π.χ. ανά οικονομικό τομέα και ανά κατηγορία αποβλήτων) και συγκρίνει πρότυπα και εξελίξεις μεταξύ των χωρών. Οι έλεγχοι επικύρωσης περιλαμβάνουν:

– ενδοκρατικές συγκρίσεις δημιουργίας αποβλήτων με τιμές από προηγούμενα έτη για κάθε οικονομική δραστηριότητα·

– διακρατικές συγκρίσεις των στοιχείων για κάθε οικονομική δραστηριότητα·

– ενδοκρατική σύγκριση των δημιουργούμενων αποβλήτων και των αποβλήτων που υφίστανται επεξεργασία για κάθε κατηγορία αποβλήτων·

– διασταυρωμένους ελέγχους με στοιχεία αποβλήτων από άλλες υποχρεώσεις υποβολής στοιχείων, όπως π.χ. παρακολούθηση της συμμόρφωσης με λοιπή νομοθεσία σχετικά με απόβλητα.

Πιθανές ερωτήσεις εξετάζονται με βάση τις εκθέσεις των χωρών για την ποιότητα και την ανάδραση στην ταχεία αξιολόγηση. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα μια δεύτερη σειρά ερωτήσεων που διαβιβάζεται στις οικείες χώρες.

2.           Εγκαιρη διαθεση και επικαιροτητα

Τα στοιχεία και οι εκθέσεις για την ποιότητα πρέπει να υποβάλλονται εντός 18 μηνών μετά το έτος αναφοράς, π.χ. η προθεσμία παράδοσης για το έτος αναφοράς 2010 ήταν η 30ή Ιουνίου 2012. Στο πλαίσιο της Eurostat εφαρμόζεται μηχανισμός παρακολούθησης της συμμόρφωσης και διαβιβάζονται επιστολές υπενθύμισης στα κράτη μέλη ανά σύντομα χρονικά διαστήματα σύμφωνα με καθορισμένο χρονοδιάγραμμα.

Κατά τη σύνταξη της παρούσας έκθεσης, η συμμόρφωση με την προθεσμία για την υποβολή έκθεσης για το έτος αναφοράς 2010 μπορεί να συνοψισθεί ως εξής:

· 13 χώρες παρέδωσαν τα σύνολα στοιχείων τους εγκαίρως·

· 6 κράτη μέλη υπέβαλαν στοιχεία εντός τριών εβδομάδων από τη λήξη της προθεσμίας (Δανία, Γαλλία, Λιθουανία, Ιρλανδία, Κύπρος, Ουγγαρία)·

· 4 κράτη μέλη υπέβαλαν στοιχεία κατά τα μέσα Αυγούστου, έτσι ώστε να μπορέσουν να εξεταστούν στο πρώτο στάδιο της αξιολόγησης (Βέλγιο, Κάτω Χώρες, Αυστρία, Ρουμανία).

· 4 κράτη μέλη υπέβαλαν στοιχεία πάνω από 3 μήνες μετά την προθεσμία (Ελλάδα, Ιταλία, Λετονία, ΗΒ). Τα στοιχεία υποβλήθηκαν από τις 25 Οκτωβρίου (Ιταλία) έως τις 17 Νοεμβρίου 2012 (Ηνωμένο Βασίλειο). Στην Ελλάδα και την Ιταλία είχαν ήδη σημειωθεί σοβαρές καθυστερήσεις όσον αφορά την υποβολή στοιχείων τα προηγούμενα έτη υποβολής στοιχείων.

Συνοπτικά, η συμμόρφωση με την προθεσμία υποβολής έκθεσης για τα στοιχεία του 2010 ήταν χαμηλότερη από το επίπεδο του 2008. Επιπλέον, ορισμένες χώρες υπέβαλαν προσωρινά στοιχεία και πραγματοποίησαν σημαντικές αναθεωρήσεις ορισμένους μήνες μετά την προθεσμία, γεγονός που κατέστησε αναγκαία την ανανέωση της διαδικασίας αξιολόγησης και καθυστέρησε τη διαδικασία της δημοσίευσης. Σύμφωνα με τις δηλώσεις στις οποίες προέβησαν τα κράτη μέλη στις εκθέσεις τους για την ποιότητα, η εφαρμογή των πλέον πρόσφατων τροποποιήσεων του κανονισμού του 2010 δεν προκάλεσε σοβαρά προβλήματα και δεν δικαιολογεί τις καθυστερήσεις υποβολής στοιχείων. Η Eurostat λαμβάνει μέτρα, στο κατάλληλο επίπεδο, για να παροτρύνει τις χώρες να επανεξετάσουν τις διαδικασίες παραγωγής τους και να διαβιβάζουν στοιχεία καλής ποιότητας εντός των καθορισμένων προθεσμιών.

– Δημοσίευση

Τα στοιχεία σχετικά με τη δημιουργία και την επεξεργασία αποβλήτων δημοσιεύτηκαν στη βάση δεδομένων διάδοσης της Eurostat την 1η Οκτωβρίου 2012. Ολοκληρωμένες επικαιροποιήσεις λόγω καθυστέρησης των διαβιβάσεων ή διόρθωσης των στοιχείων πραγματοποιήθηκαν τον Νοέμβριο του 2012, τον Μάρτιο του 2013 και τον Ιούλιο του 2013.

3.           Πληροτητα

Η διαβίβαση πλήρων συνόλων στοιχείων έχει καίρια σημασία για την παραγωγή των συγκεντρωτικών μεγεθών της ΕΕ. Τα ελλείποντα στοιχεία περιορίζουν την ερμηνεία και την πληροφοριακή αξία των στατιστικών για τα απόβλητα. Η πληρότητα μετράται ως ο αριθμός των κενών τετραγωνιδίων που σημαίνονται ως ελλιπή μέσω επισήμανσης Μ (M-flag).

Στον πρώτο γύρο υποβολής εκθέσεων για το έτος αναφοράς 2004, έξι από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ ήταν σε θέση να παράσχουν πλήρη σύνολα στοιχείων σχετικά με τη δημιουργία αποβλήτων, καλύπτοντας όλες τις κατηγορίες αποβλήτων και όλους τους τομείς. Συνολικά, 21 κράτη μέλη διαβίβασαν σύνολα στοιχείων με ορισμένα κενά. Γενικά, το ποσοστό των ελλειπουσών τιμών σχετικά με τη δημιουργία αποβλήτων ανερχόταν στο 9 % περίπου των απαιτούμενων στοιχείων.

Με την πάροδο των ετών, η πληρότητα των στοιχείων βελτιώθηκε σημαντικά. Από το 2006 έως το 2010, το ποσοστό των ελλειπουσών τιμών κυμαινόταν μεταξύ 2 % και 3 % των απαιτούμενων στοιχείων. Όσον αφορά τα στοιχεία σχετικά με την επεξεργασία των αποβλήτων, το ποσοστό των ελλειπουσών τιμών σε εθνικό επίπεδο ανερχόταν σε 2,5 % το έτος αναφοράς 2004 και μειωνόταν σταθερά έως το 2008, όταν όλες οι χώρες ανέφεραν πλήρη επεξεργασία δεδομένων.

Ως συνέπεια της αναθεώρησης του κανονισμού, οι απαιτήσεις για τα στοιχεία για το 2010 όσον αφορά την επεξεργασία των αποβλήτων κατέστησαν πιο ολοκληρωμένες, λόγω της αναλυτικής κατανομής σε κατηγορίες αποβλήτων και της προσθήκης της κατηγορίας επεξεργασίας «Επίχωση». Ως αποτέλεσμα, πέντε από τα 27 κράτη μέλη ανέφεραν ελλείποντα στοιχεία για το 2010 και το 3,4 % των στοιχείων επεξεργασίας επισημάνθηκαν ως ελλείποντα. Περισσότερες από τις μισές ελλείπουσες τιμές (1,9 %) αναφέρονταν στη νέα κατηγορία επεξεργασίας «επίχωση».

Η υποβολή στατιστικών στοιχείων στην Eurostat έχει απλουστευθεί για τα κράτη μέλη, με τη θέσπιση ηλεκτρονικών εντύπων στο eDamis, το ενιαίο σημείο εισόδου στοιχείων της Eurostat. Αυτό έχει επίσης καταστήσει τη συλλογή στοιχείων πλήρως συμμορφούμενη με το πρότυπο SDMX.

4.           Ακριβεια στοιχειων

4.1.        Κάλυψη στοιχείων

Ο στόχος του κανονισμού είναι η παραγωγή στατιστικών για τα απόβλητα σύμφωνα με το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα (η οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα)[6]. Στατιστικές για τη δημιουργία αποβλήτων πρέπει να καταρτίζονται για όλους τους οικονομικούς τομείς και για τα νοικοκυριά και πρέπει να περιλαμβάνουν απόβλητα που προκύπτουν από τις διαδικασίες ανάκτησης και διάθεσης — τα γνωστά ως «δευτερογενή απόβλητα». Οι στατιστικές πρέπει, επίσης, να καλύπτουν τα απόβλητα που δημιουργούνται από μικρές επιχειρήσεις (κάτω από 10 εργαζόμενοι), αν και οι επιχειρήσεις αυτές θα πρέπει να εξαιρούνται από τις έρευνες, όταν αυτό είναι δυνατόν.

Οι στατιστικές για την επεξεργασία αποβλήτων καλύπτουν όλα τα απόβλητα που ανακτώνται ή διατίθενται μέσα σε μια χώρα, ανεξάρτητα από την προέλευση των αποβλήτων. Η βασική έννοια του κανονισμού είναι η συλλογή στοιχείων για τον τελικό προορισμό των αποβλήτων. Οι προπαρασκευαστικές δραστηριότητες επεξεργασίας δεν καλύπτονται.

– Σφάλματα κάλυψης και διαφορές στην κάλυψη των στοιχείων

Τα παρατηρούμενα σφάλματα κάλυψης οφείλονται ως επί το πλείστον στα εξής:

– στη διάκριση μεταξύ αποβλήτων και μη αποβλήτων, καθώς και τις διαφορές στην εφαρμογή αυτών των ορισμών·

– στις διαφορετικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις και διαφορετικές προτεραιότητες της εθνικής διαχείρισης αποβλήτων και στατιστικών αποβλήτων·

– στα ειδικά τομεακά προβλήματα κάλυψης (π.χ. γίνεται η παραδοχή ελλιπούς κάλυψης των αποβλήτων τεχνικών και οικοδομικών έργων και κατεδαφίσεων σε ορισμένες χώρες).

Γίνεται η παραδοχή ότι οι διαφορές στην κάλυψη των στοιχείων είναι μεγαλύτερες στους ακόλουθους τομείς:

· Η κάλυψη των εξορυκτικών αποβλήτων (απόβλητα από μεταλλευτικές και λατομικές δραστηριότητες) φαίνεται να έχει πολύ μεγάλη επίπτωση στις στατιστικές των αποβλήτων. Οι σημαντικότερες διαφορές μεταξύ των χωρών οφείλονται στην κάλυψη των υπερκείμενων, ήτοι φυσικών υλικών που αφαιρούνται για να αποκτηθεί πρόσβαση στο μετάλλευμα χωρίς να υφίστανται επεξεργασία, και στα εξορυκτικά απόβλητα που αποτελούν αντικείμενο διαχείρισης στον χώρο του μεταλλείου.

· Η διάκριση μεταξύ αποβλήτων και παραπροϊόντων έχει σημαντικό αντίκτυπο στις ποσότητες αποβλήτων στους τομείς  NACE A (Γεωργία, δασοκομία και αλιεία) και NACE Γ (Μεταποίηση), ιδίως για τις κατηγορίες αποβλήτων «απορρίμματα ξυλείας», «ζωικά και φυτικά υπολείμματα» και πιθανώς σε σκωρίες από την παραγωγή μετάλλων.

· Η διακύμανση της δημιουργίας αποβλήτων στον τομέα NACE ΣΤ (Κατασκευές) δείχνει τις διαφορές στην κάλυψη των στοιχείων.

· Πολλές χώρες δεν ήταν σε θέση να υποβάλουν στοιχεία σχετικά με τη νέα κατηγορία επεξεργασίας «Επίχωση». Ωστόσο, οι περισσότερες δήλωσαν ότι εργάζονταν για την εξεύρεση λύσεων για την επόμενη διαβίβαση στοιχείων.

Ο συνολικός αντίκτυπος των σφαλμάτων κάλυψης είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Τα σφάλματα κάλυψης μπορεί να οδηγήσουν σε υποεκτιμήσεις καθώς και σε υπερεκτιμήσεις. Γίνεται η παραδοχή ότι ο αντίκτυπος είναι μεγαλύτερος για ορυκτά απόβλητα από τη NACE B (Ορυχεία και λατομεία) και από τη NACE ΣΤ (Κατασκευές), που είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι συγκεκριμένες κατηγορίες αποβλήτων εξαιρούνται από τους δείκτες για τη δημιουργία αποβλήτων και την υγειονομική ταφή, βάσει του κανονισμού.

4.2.        Κατανομή ανά οικονομικούς τομείς

Ο κανονισμός καλεί τα κράτη μέλη να κατανείμουν τα στοιχεία τους σε 19 δραστηριότητες που δημιουργούν απόβλητα (18 οικονομικοί τομείς και τα νοικοκυριά). Η κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων γίνεται με γνώμονα την ταξινόμηση των οικονομικών δραστηριοτήτων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (NACE). Η ορθή κατανομή στις δραστηριότητες που δημιουργούν απόβλητα είναι προϋπόθεση για:

– τη συγκρισιμότητα των ποσοτήτων των αποβλήτων των ειδικών τομέων·

– τη συνεκτικότητα των στατιστικών των αποβλήτων με τις στατιστικές των επιχειρήσεων.

Ο τρόπος με τον οποίο κατανέμονται τα απόβλητα στον τομέα που τα δημιουργεί εξαρτάται από τις μεθόδους που εφαρμόζονται για τη συλλογή στοιχείων και από τις στατιστικές μονάδες για τις οποίες καταρτίζονται οι στατιστικές αποβλήτων. Η συγκρισιμότητα και η συνεκτικότητα των στοιχείων υποτίθεται ότι θα επιτευχθεί καλύτερα με τη χρήση μητρώων επιχειρήσεων για τη συλλογή στοιχείων. Δεδομένου ότι ο κανονισμός επιτρέπει τη χρήση είτε τοπικών μονάδων είτε στατιστικών μονάδων ως βάση για την επεξεργασία στοιχείων, θα υπάρξουν διαφορές στην κατανομή των αποβλήτων στις διάφορες χώρες, ακόμα και όταν οι διατάξεις του κανονισμού εφαρμόζονται ορθά. Το πρόβλημα αυτό δεν είναι μοναδικό για τις στατιστικές των αποβλήτων και διαπιστώνεται και σε άλλους στατιστικούς τομείς που αφορούν οικονομικές δραστηριότητες.

Ο συνολικός αντίκτυπος των σφαλμάτων κατανομής σχετικά με την ποιότητα των στατιστικών των αποβλήτων θεωρείται ότι θα είναι περιορισμένος. Ο κίνδυνος εσφαλμένης κατανομής των αποβλήτων είναι μεγαλύτερος για χώρες στις οποίες τα στοιχεία για τη δημιουργία αποβλήτων προκύπτουν έμμεσα από στοιχεία για την επεξεργασία των αποβλήτων. Αυτό συμβαίνει επειδή οι πληροφορίες για την εταιρεία ή τον τομέα που δημιουργεί τα απόβλητα προέρχονται μόνον από δευτερογενείς πηγές (π.χ. μονάδα συλλογής αποβλήτων, μονάδα επεξεργασίας αποβλήτων) ή πρέπει να εξαχθούν από κάποια άλλα μέσα (π.χ. μέσω μοντέλων ή με τη χρησιμοποίηση του ευρωπαϊκού καταλόγου αποβλήτων (ΕΚΑ)[7], ο οποίος περιέχει πληροφορίες για την προέλευση των αποβλήτων). Η χρήση διοικητικών στοιχείων μπορεί επίσης να οδηγήσει σε εσφαλμένη κατανομή, όταν οι μονάδες υποβολής στοιχείων του συστήματος διοικητικών στοιχείων δεν είναι σύμφωνες με τον ορισμό των στατιστικών μονάδων στον κανονισμό.

4.3.        Ταξινόμηση αποβλήτων

Ο κανονισμός ορίζει την κατανομή ανά κατηγορία αποβλήτων σύμφωνα με τη στατιστική ονοματολογία EWC-Stat, αλλά δεν προδιαγράφει κάποια συγκεκριμένη ταξινόμηση που πρέπει να χρησιμοποιηθεί για τη συλλογή στοιχείων. Οι χώρες είναι ελεύθερες να χρησιμοποιήσουν οποιαδήποτε ταξινόμηση αποβλήτων, εφόσον μπορούν να δημιουργήσουν τους καθορισμένους μορφοτύπους στην απαιτούμενη ποιότητα.

Οι περισσότερες χώρες συλλέγουν τα στοιχεία τους σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό κατάλογο αποβλήτων (ΕΚΑ), ο οποίος περιλαμβάνει 839 τύπους αποβλήτων. Παρά τα κάποια προβλήματα στην εφαρμογή του εν λόγω καταλόγου, η ευρέως διαδεδομένη χρήση της ταξινόμησης αυτής εξασφαλίζει υψηλό επίπεδο συγκρισιμότητας. Ο συνολικός αντίκτυπος των σφαλμάτων ταξινόμησης σχετικά με την ακρίβεια των στοιχείων εκτιμάται ότι είναι μικρός.

5.           Συγκρισιμοτητα

5.1.        Συγκρισιμότητα - διαχρονική

Σήμερα που ο τέταρτος γύρος των εκθέσεων έχει ολοκληρωθεί, είναι δυνατή η διεξαγωγή καλύτερης αξιολόγησης της συγκρισιμότητας των δεδομένων με την πάροδο του χρόνου.

Το σύστημα επικύρωσης στοιχείων από τη Eurostat εξασφαλίζει ότι εντοπίζονται οι διακοπές της χρονολογικής σειράς και είτε διορθώνονται είτε επεξηγούνται. Επιπλέον, οι εκθέσεις των χωρών για την ποιότητα αποδείχτηκε ότι είναι χρήσιμο μέσο για την παρακολούθηση μεθοδολογικών αλλαγών και των επιπτώσεών τους στα κράτη μέλη.

Η αξιολόγηση των εθνικών εκθέσεων ποιότητας δείχνει ότι όλα σχεδόν τα κράτη μέλη έχουν προβεί σε σημαντικές τροποποιήσεις όσον αφορά την προσέγγιση των εθνικών στατιστικών για τα απόβλητα από το 2004 και μετά. Οι περισσότερες χώρες βελτιώνουν περαιτέρω τη συλλογή στοιχείων τους όσον αφορά την ποιότητα των στοιχείων (π.χ. συμπλήρωση τυχόν κενών· βελτίωση της κάλυψης) και όσον αφορά την αποδοτικότητα των μεθόδων τους.

Το 2010 η συνολική δημιουργία αποβλήτων στην ΕΕ των 27 ανήλθε σε 2,50 δισ. τόνους, ποσότητα που αντιστοιχεί σε πολύ μικρή αύξηση κατά 0,3 % ή 8 εκατ. τόνους σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο αναφοράς. Σημαντικές αλλαγές σε ορισμένους οικονομικούς τομείς ακυρώνονται αμοιβαία όταν εξετάζεται η συνολική παραγωγή αποβλήτων σε όλους τους τομείς.

Σε εθνικό επίπεδο, η χρονολογική σειρά των περισσότερων χωρών έχει συνοχή. Σημαντικές διακοπές στο σύνολο των αποβλήτων που δημιουργήθηκαν σε ορισμένες χώρες μπορεί να αντικατοπτρίζουν πραγματικές εξελίξεις (π.χ. Φινλανδία, Σουηδία) ή μπορεί να προκύπτουν από αλλαγές στο σύστημα συλλογής στοιχείων (π.χ. Δανία, Αυστρία, Βέλγιο) ή από συνδυασμούς και των δύο λόγων (Ηνωμένο Βασίλειο).

Στη Σουηδία και τη Φινλανδία, η παραγωγή αποβλήτων αυξήθηκε σημαντικά από το 2008 έως το 2010, κατά 31 εκατομμύρια τόνους (37 %) και κατά 23 εκατ. τόνους (28 %), αντιστοίχως, λόγω της αύξησης στην εξόρυξη μεταλλευμάτων στον μεταλλευτικό τομέα.

Στη Δανία και την Αυστρία, οι σημαντικές διακοπές χρονολογικών σειρών μεταξύ 2008 και 2010 οφείλονται σε θεμελιώδεις αλλαγές στα συστήματα συλλογής στοιχείων. Στη Δανία, το σύστημα ISAG αντικαταστάθηκε το 2010 από ένα νέο σύστημα για τα στοιχεία αποβλήτων το οποίο είναι απόλυτα συμβατό με τις σχετικές ταξινομήσεις της ΕΕ. Ως εκ τούτου, το σύνολο των αποβλήτων που υποβλήθηκε ήταν κατά 38 % υψηλότερο από ό,τι κατά τα προηγούμενα έτη. Στην Αυστρία, στην οποία έχει εισαχθεί ένα ηλεκτρονικό σύστημα διαχείρισης δεδομένων για τα απόβλητα, η τάση αυτή αντιστράφηκε. Η δημιουργία αποβλήτων που υποβλήθηκε ήταν μειωμένη κατά 38 % σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, εν μέρει λόγω της εξαίρεσης των υποπροϊόντων από την υποχρέωση υποβολής και εν μέρει λόγω των κενών κάλυψης που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν στο μέλλον. Το Βέλγιο αναφέρει ότι υπάρχει σημαντική αύξηση της δημιουργίας αποβλήτων από το 2008 έως το 2010, κατά 29 %, η οποία αποδίδεται κυρίως σε μεθοδολογικές αλλαγές στη συλλογή στοιχείων (π.χ. βελτίωση της κάλυψης των δευτερογενών αποβλήτων).

Το Ηνωμένο Βασίλειο αναφέρει τεράστια μείωση των αποβλήτων από τον μεταλλευτικό τομέα, κατά 63 εκατ. τόνους (73 %), κυρίως για λόγους μεθοδολογίας (αναπροσαρμογή ξεπερασμένων παραγόντων για προσέγγιση εκτίμησης βάσει μοντέλων), αλλά η μείωση αυτή θεωρείται επίσης ότι αντικατοπτρίζει την οικονομική κάμψη στον μεταλλευτικό τομέα.

5.2.        Συγκρισιμότητα μεταξύ των χωρών

Χάρη σε κοινούς ορισμούς και ταξινομήσεις, η συγκρισιμότητα των στοιχείων στις χώρες είναι αρκετά μεγάλη για τους περισσότερους τομείς και τύπους αποβλήτων. Έχει γίνει πιο εύκολο να εξηγηθούν οι διαφορές μεταξύ των χωρών όσον αφορά τα σύνολα αποβλήτων που δημιουργούνται και υποβάλλονται σε επεξεργασία.

Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στη συγκρισιμότητα των στοιχείων όσον αφορά τις διαφορές στην κάλυψη των στοιχείων δυνάμει του τμήματος 4.1. Τα προβλήματα αυτά αντιμετωπίζονται, για παράδειγμα, μέσω διοργάνωσης εργαστηρίων, στα οποία οι δυνατότητες εναρμόνισης της κάλυψης των στοιχείων συζητούνται με τις χώρες. Διοργανώθηκαν σχετικά εργαστήρια για τα απόβλητα ορυχείων τον Οκτώβριο του 2011 και για τα απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων τον Οκτώβριο του 2012. Ακόμη ένα εργαστήριο σχετικά με την επικύρωση των στοιχείων πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2013 ως ένα πρώτο βήμα προς τον καθορισμό κοινών προτύπων για την επικύρωση. Επιπλέον, η ενδελεχής ανάλυση στοιχείων, μέσω ειδικών δεικτών ανά τομέα, εξασφαλίζει τη συνεχή βελτίωση της συγκρισιμότητας μεταξύ των χωρών.

6.           Επιβαρυνση των επιχειρήσεων

Ο κανονισμός απαιτεί από τα κράτη μέλη να μειώσουν την επιβάρυνση στους ερωτώμενους με την παροχή πρόσβασης σε διοικητικά στοιχεία και να εξαιρέσουν από τις έρευνες τις μικρές επιχειρήσεις, που απασχολούν λιγότερους από 10 εργαζομένους, εκτός αν συμβάλλουν σημαντικά στη δημιουργία αποβλήτων.

Οι δηλώσεις των κρατών μελών, στις εκθέσεις τους για την ποιότητα, δείχνουν υψηλό επίπεδο ευαισθητοποίησης σχετικά με τον στόχο της διατήρησης της επιβάρυνσης στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο. Αυτή η ευαισθητοποίηση αντικατοπτρίζεται στην αύξηση του αριθμού των κρατών μελών που συλλέγουν πληροφορίες σχετικά με την επιβάρυνση που αντιπροσωπεύει η υποβολή στοιχείων σε φυσικά μεγέθη και τα οποία είναι σε θέση να προσδιορίσουν ποσοτικά τον μέσο χρόνο που χρειάζονται οι ερωτώμενοι για να συμπληρώσουν τα ερωτηματολόγια ή τα έντυπα εκθέσεων. Σε σχέση με το έτος αναφοράς 2008, ο αριθμός των χωρών που παρείχαν αυτές τις ποσοτικές πληροφορίες αυξήθηκε από επτά σε 10 κράτη μέλη. Οι πληροφορίες συγκεντρώθηκαν από τους ερωτώμενους μέσω ερωτηματολογίων ή καθορίστηκαν από ειδικές μελέτες.

Επτά από τις 10 χώρες εκτίμησαν ότι ο μέσος χρόνος που απαιτήθηκε για τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου ή του εντύπου αναφοράς κυμαινόταν μεταξύ 20 λεπτών και τριών ωρών. Δαπάνη χρόνου που υπερβαίνει τις τρεις ώρες αναφέρθηκε από την Ιρλανδία, την Πολωνία και τη Σουηδία. Ο μέγιστος χρόνος αναφέρθηκε από την Πολωνία (μία έως 40 ώρες ανά ερωτώμενο), στην οποία, κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, οι κάτοχοι αποβλήτων επιβαρύνονται με διπλή υποβολή έκθεσης (διοικητικής και στατιστικής έκθεσης) έως ότου η στατιστική έρευνα καταργηθεί σταδιακά.

Ο βέλτιστος τρόπος βοήθειας προς τις επιχειρήσεις είναι η αποφυγή της διπλής υποβολής στοιχείων με τη χρήση διοικητικών στοιχείων και/ή με τον συντονισμό των ερευνών για τα απόβλητα μεταξύ των οικείων φορέων (στατιστικές υπηρεσίες, υπουργεία περιβάλλοντος, περιβαλλοντικές οργανώσεις). Σε 15 κράτη μέλη, η κύρια πηγή στοιχείων για τις στατιστικές αποβλήτων είναι τα διοικητικά στοιχεία. Άλλες χώρες χρησιμοποιούν τα διοικητικά στοιχεία ως μία από πολλές πηγές στοιχείων.

Ο αριθμός των χωρών που εφάρμοσαν ή σχεδιάζουν να εφαρμόσουν τα συστήματα ηλεκτρονικής υποβολής στοιχείων αυξάνεται συνεχώς. Εργαλεία ηλεκτρονικής υποβολής εκθέσεων για ορισμένα ή όλα τα στοιχεία για τα απόβλητα είναι πλέον διαθέσιμα στο Βέλγιο (Φλάνδρα), τη Δανία, την Ιρλανδία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία, την Αυστρία, την Πολωνία, τη Σλοβενία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Η εξαίρεση μικρών εταιρειών από έρευνες αντιμετωπίζεται με διάφορους τρόπους. Ορισμένες χώρες καλύπτουν τις μικρές επιχειρήσεις με δειγματοληπτικές έρευνες και υπολογίζουν τα αποτελέσματα κατά παρέκταση. Οι περισσότερες, όμως, τις εξαιρούν εντελώς. Τα αριθμητικά στοιχεία είτε αγνοούνται είτε υπολογίζονται κατά παρέκταση με μοντέλα εκτιμήσεων που βασίζονται σε παράγοντες αναγωγής. Οι επιμέρους χώρες έχουν θεσπίσει διαφορετικά κατώτατα όρια εξαίρεσης, τα οποία καθορίζονται συνήθως με βάση τον αριθμό των εργαζομένων ή την ποσότητα των αποβλήτων που δημιουργούνται ετησίως. Μερικές χώρες συνδυάζουν τα δύο κριτήρια για να εξασφαλίσουν ότι η συλλογή στοιχείων καλύπτει ακόμη και τις μικρές επιχειρήσεις, όταν υπερβαίνουν το καθορισμένο κατώτατο όριο δημιουργίας αποβλήτων.

7.           Αναθεώρηση του κανονισμού για τις στατιστικές αποβλητων

Μετά τις δύο πρώτες περιόδους υποβολής στοιχείων, είχαν καταστεί εμφανείς ορισμένες ελλείψεις, ενώ εντοπίστηκαν ήδη τομείς προς βελτίωση στην πρώτη έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο (COM(2008) 355). Επιπλέον, η αναθεώρηση της οδηγίας-πλαισίου για τα απόβλητα (2008/98/ΕΚ) θέσπισε νέες ανάγκες πληροφοριών και τροποποιημένους ορισμούς. Για τους λόγους αυτούς, έπρεπε επίσης να τροποποιηθεί ο κανονισμός (από τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 849/2010 της Επιτροπής[8]). Η τροποποιημένη έκδοση ίσχυε για το έτος αναφοράς 2010. Οι κύριες αλλαγές συνοψίζονται ως εξής:

– Η πιο σημαντική αλλαγή είναι η εναρμόνιση της κατανομής ανά κατηγορία αποβλήτων στο τμήμα 2 των παραρτημάτων Ι και ΙΙ του κανονισμού. Από το έτος αναφοράς 2010 και μετά, η παραγωγή και η επεξεργασία αποβλήτων πρέπει να αναφέρονται σύμφωνα με τις ίδιες 51 κατηγορίες αποβλήτων.

– Ορισμένες κατηγορίες αποβλήτων αναδιοργανώθηκαν ή θεσπίστηκαν νέες έτσι ώστε να βελτιωθεί η χρηστικότητα των στοιχείων, π.χ. για την παρακολούθηση των πολιτικών για τα απόβλητα. Τα στοιχεία αυτά περιλαμβάνουν:

– ξεχωριστές κατηγορίες αποβλήτων για ορυκτά απόβλητα από κατασκευές και κατεδαφίσεις, για χώματα και μπάζα εκσκαφών·

– ξεχωριστές κατηγορίες αποβλήτων για υγρά και ορυκτά απόβλητα από επεξεργασία αποβλήτων (δευτερογενή απόβλητα)·

– αναδιοργάνωση των κατηγοριών ζωικών και φυτικών αποβλήτων και μεταλλικών αποβλήτων·

– συγκέντρωση των διαφορετικών χημικών αποβλήτων σε μία κατηγορία.

– Επιπλέον, αναδιοργανώθηκαν οι κατηγορίες επεξεργασίας αποβλήτων:

– Ο ορισμός της κατηγορίας επεξεργασίας «Εναπόθεση εντός ή επί της γης» εναρμονίστηκε με τον ορισμό της υγειονομικής ταφής στην οδηγία 1999/31/ΕΚ του Συμβουλίου περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων[9] για να ενσωματώσει τη συλλογή στοιχείων σχετικά με τον αριθμό και τη χωρητικότητα των εγκαταστάσεων ταφής αποβλήτων τα οποία έως σήμερα συλλέγονται βάσει της εν λόγω οδηγίας.[10]

– Εισήχθη η κατηγορία επεξεργασίας «Επίχωση» για να εναρμονιστεί ο κανονισμός με τους ορισμούς της αναθεωρημένης οδηγίας-πλαισίου για τα απόβλητα.

Το εγχειρίδιο για την εφαρμογή του κανονισμού για τις στατιστικές των αποβλήτων αναπροσαρμόστηκε το 2010 και εκ νέου το 2013.

Λαμβανομένων υπόψη των δηλώσεων των κρατών μελών, η υλοποίηση των αναθεωρημένων κατηγοριών αποβλήτων και η αναδιάρθρωση της επεξεργασίας «Εναπόθεση εντός ή επί της γης» εξελίχθηκε ομαλά και δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα. Ορισμένες χώρες χαιρέτισαν ρητώς τις αλλαγές από τεχνική άποψη.

Προβλήματα σχετικά με την εισαγωγή της νέας κατηγορίας επεξεργασίας «Επίχωση» αναφέρθηκαν από πολλές χώρες, κυρίως επειδή ο κατάλογος των εργασιών ανάκτησης στο παράρτημα ΙΙ της οδηγίας-πλαισίου για τα απόβλητα δεν προβλέπει ειδική εγγραφή (κωδικός R) για «Επίχωση». Επιπλέον, ο ορισμός του όρου «Επίχωση» είχε επικριθεί ως μη επαρκώς σαφής και αυτό θεωρήθηκε πρόβλημα για τη συλλογή στοιχείων.

Συνολικά, ο τροποποιημένος κανονισμός εφαρμόστηκε με επιτυχία και ένας από τους στόχους της αναθεώρησης, η ευθυγράμμιση των στατιστικών για τα απόβλητα με τους ορισμούς και τις απαιτήσεις αναφοράς άλλης νομοθεσίας περί αποβλήτων, επιτεύχθηκε.

Ωστόσο, η παρουσίαση και ανάλυση της χρονοσειράς έχει καταστεί δυσχερέστερη, λόγω των διακοπών που προκλήθηκαν από τον επαναπροσδιορισμό των κατηγοριών αποβλήτων και των εργασιών επεξεργασίας. Η Eurostat εργάζεται επί του παρόντος για τη βελτίωση της παρουσίασης των στοιχείων για τους χρήστες, έτσι ώστε ο δεύτερος σημαντικός στόχος της αναθεώρησης του κανονισμού, η βελτίωση της χρηστικότητας των στατιστικών για τα απόβλητα, να επιτευχθεί επίσης.

8.           Επιτεύγματα και προοπτικές

Έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά την κατάρτιση στατιστικών για τα απόβλητα από την υποβολή στοιχείων που άρχισε το 2006. Η πληρότητα της διαβίβασης στοιχείων από τα κράτη μέλη βελτιωνόταν σταθερά. Οι στατιστικές για τα απόβλητα πέτυχαν αρκετά υψηλό βαθμό συγκρισιμότητας μεταξύ των χωρών για τις περισσότερες κατηγορίες και τομείς αποβλήτων, ενώ επιτυγχάνεται και σημαντική πρόοδος ως προς την πλήρη κάλυψη στοιχείων. Συνολικά, τα στοιχεία έχουν την κατάλληλη ποιότητα για τις περισσότερες χώρες. Ωστόσο, για να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων της πολιτικής της ΕΕ για το περιβάλλον, τη βιομηχανία και τις πρώτες ύλες, απαιτούνται περαιτέρω βελτιώσεις.

Η εναρμόνιση των στοιχείων συνεχίζεται με ένα σύνολο μεθοδολογικών εγγράφων καθοδήγησης που είναι διαθέσιμα στον δικτυακό τόπο του Κέντρου περιβαλλοντικών στοιχείων για τα απόβλητα και με τη διοργάνωση εργαστηρίων που θα καλύπτουν τομείς στους οποίους υπάρχουν σοβαρές διαφορές όσον αφορά την κάλυψη των στοιχείων. Σφάλματα και μεθοδολογικά ελλείμματα εντοπίζονται από το σύστημα ποιοτικού ελέγχου.

Στο πλαίσιο της νέας προσέγγισης για τη βελτίωση της ποιότητας των στοιχείων, η Eurostat εκπονεί πρόγραμμα που αποσκοπεί στη στήριξη των χωρών στις οποίες υπάρχουν σοβαρά προβλήματα, μέσω διμερών συναντήσεων, για να καταστήσει δυνατή τη συζήτηση των εν λόγω θεμάτων, καθώς και των επιλογών για την περαιτέρω βελτίωσή τους.

Με τη διαβίβαση στοιχείων για το 2010, τα στοιχεία για τη δημιουργία και επεξεργασία αποβλήτων είναι πλέον διαθέσιμα για τέσσερα χρόνια αναφοράς, δηλαδή για την περίοδο από το 2004 έως το 2010. Με την επέκταση της χρονολογικής σειράς τα στοιχεία καθίστανται όλο και πιο χρήσιμα, π.χ. για τους δείκτες οικοδόμησης και για χρήση στον τομέα των περιβαλλοντικών λογαριασμών.

Ταυτόχρονα, οι μεθοδολογικές αλλαγές σε μεμονωμένες χώρες μπορεί να εξακολουθούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη χρονολογική σειρά σε εθνικό επίπεδο αλλά και στο επίπεδο του συγκεντρωτικού μεγέθους της ΕΕ-27. Οι εξελίξεις διαχρονικά θα πρέπει, λοιπόν, να εξακολουθούν να ερμηνεύονται με προσοχή και ύστερα από προσεκτική ανάλυση των βασικών στοιχείων. Επίσης, θα πρέπει να παρακολουθείται η επίδραση των νέων εννοιών που θεσπίστηκαν με την αναθεωρημένη οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα, π.χ. των κριτηρίων για τον αποχαρακτηρισμό των αποβλήτων.

Οι δείκτες για τη «Δημιουργία αποβλήτων εκτός κύριων αποβλήτων ανόργανων ουσιών» (tsdpc210) και τη «Δημιουργία επικίνδυνων αποβλήτων, ανά οικονομική δραστηριότητα» (tsdpc250) έχουν καθιερωθεί και αποτελούν αμφότεροι μέρος του συνόλου δεικτών για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Αναπτύχθηκε ένας νέος δείκτης για την «Υγειονομική ταφή των αποβλήτων εκτός των κύριων αποβλήτων ανόργανων ουσιών» και το σχέδιο είναι να συμπεριληφθεί στο σύνολο των δεικτών αποδοτικότητας των πόρων. Η ανάπτυξη δεικτών για άλλες κατηγορίες επεξεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της ανακύκλωσης, βρίσκεται σε εξέλιξη.

[1]               ΕΕ L 332 της 9.12.2002, σ. 1.

[2]               COM (2008) 355 τελικό της 13.6.2008.

[3]               COM(2011) 131 τελικό της 17.3.2011.

[4]               Δικτυακός τόπος της Eurostat για την ποιότητα: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page?_pageid=2273.1 2273_47140765&_dad=portal&_schema=PORTAL.

[5]               ΕΕ L 229 της 6.9.2005, σ. 6.

[6]               ΕΕ L 312 της 22.11.2008, σ. 3.

[7]               Απόφαση 2000/532/EK όσον αφορά τον κατάλογο αποβλήτων, ΕΕ L 226 της 6.9.2000, σ. 3.

[8]               ΕΕ L 253 της 28.9.2010, σ. 2.

[9]               ΕΕ L 182 της 16.7.1999, σ. 1.

[10]             Απόφαση 2000/738/ΕΚ της Επιτροπής, της 17ης Νοεμβρίου 2000, που αφορά το ερωτηματολόγιο σχετικά με τις εκθέσεις των κρατών μελών περί της εφαρμογής της οδηγίας 1999/31/ΕΚ περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων (ΕΕ L 298 της 25.11.2000, σ. 24).