52013SC0532

1.           Ορισμός του προβλήματος

1.1.        Πλαίσιο πολιτικής

Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία. Το 2010 οι ετήσιοι πρόωροι θάνατοι υπερέβαιναν τους 400 000, ενώ το 62 % της έκτασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), συμπεριλαμβανομένου του 71 % των οικοσυστημάτων του δικτύου Natura 2000, ήταν εκτεθειμένο σε ευτροφισμό. Το συνολικό εξωτερικό κόστος των επιπτώσεων στην υγεία είναι της τάξης των 330-940 δισ. ευρώ. Στις άμεσες οικονομικές ζημίες περιλαμβάνονται 15 δισ. ευρώ λόγω απωλειών ημερών εργασίας, 4 δισ. ευρώ για δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης, 3 δισ. ευρώ λόγω απωλειών απόδοσης καλλιεργειών και 1 δισ. ευρώ λόγω ζημιών σε κτίρια.

Για την αντιμετώπισή τους διαμορφώθηκε, στην ΕΕ και σε διεθνές επίπεδο, πολιτική για την ατμοσφαιρική ρύπανση. Διενεργήθηκε ανασκόπηση των βασικών στοιχείων της πολιτικής της ΕΕ, συγκεκριμένα της θεματικής στρατηγικής του 2005 για την ατμοσφαιρική ρύπανση, των οδηγιών για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα[1], της οδηγίας για τα εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών (ΕΑΟΕ)[2], και μιας σειράς νομοθετημάτων που αφορούν τον έλεγχο της ρύπανσης στην πηγή.

Η πολιτική απέδωσε ουσιαστική μείωση των εκπομπών μεταξύ του 1990 και του 2010, χάρη στην οποία έχει γενικά επιλυθεί το πρόβλημα της όξινης βροχής (οξίνιση) στην ΕΕ[3]. Οι κύριες επιπτώσεις στην υγεία, εξαιτίας των αιωρούμενων σωματιδίων, μειώθηκαν κατά 20 % περίπου μεταξύ του 2000 και του 2010[4].

Ενώ η συνολική δομή της πολιτικής για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα είναι συνεκτική, πρέπει να βελτιωθεί ο συνδυασμός μέτρων ελέγχου στην πηγή, ανωτάτων ορίων και προτύπων ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα προκειμένου να διασφαλιστεί αποτελεσματική συμμόρφωση.

1.2.        Βασικά εκκρεμή προβλήματα

Παρά τις ανωτέρω βελτιώσεις, παραμένουν ακόμη σημαντικές επιπτώσεις. Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι η πρώτη περιβαλλοντική αιτία θανάτου στην ΕΕ, καθώς ευθύνεται για δεκαπλάσιους πρόωρους θανάτους σε σύγκριση με τα τροχαία ατυχήματα[5], και έχει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία, με τις συνακόλουθες απώλειες παραγωγικότητας.

Όσον αφορά τα οικοσυστήματα, του κυριότερο πρόβλημα που εκκρεμεί είναι ο ευτροφισμός. Τα τρία τέταρτα των μεγαλύτερης αξίας οικοσυστημάτων της ΕΕ απειλούνται, με αποτέλεσμα να τίθενται σε κίνδυνο τα ετήσια οφέλη ύψους 200-300 δισ. ευρώ που απορρέουν από το δίκτυο Natura 2000.

Αυτό συναρτάται με δύο ειδικά προβλήματα. Πρώτον, σημειώνονται ουσιαστικές παραβιάσεις των προτύπων ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα, καθώς το ένα τρίτο των ζωνών διαχείρισης της ποιότητας του αέρα υπερβαίνουν τις οριακές τιμές για τα αιωρούμενα σωματίδια (PM10) και το ένα τέταρτο τις οριακές τιμές για το διοξείδιο του αζώτου (NO2).

Δεύτερον, ακόμη και αν επιτευχθεί πλήρης συμμόρφωση με την ισχύουσα ενωσιακή νομοθεσία, η ΕΕ δεν ακολουθεί σωστή πορεία προς την επίτευξη του μακροπρόθεσμου στόχου της. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, το 2020 τα σωματίδια PM2,5 και το τροποσφαιρικό όζον θα εξακολουθούν να προκαλούν 340 000 πρόωρους θανάτους.

1.3.        Οι υποκείμενοι αιτιολογικοί παράγοντες

Υπέρβαση των προτύπων ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα

Τα προβλήματα συμμόρφωσης ως προς τα NO2 και NOx οφείλονται στις εκπομπές των πετρελαιοκινητήρων

Μολονότι οι οριακές τιμές για τις εκπομπές NOx υποτετραπλασιάστηκαν μεταξύ του 1993 και του 2009 (πρότυπα Euro 1 έως Euro 5), οι εκτιμώμενες μέσες εκπομπές NOx σε πραγματικές συνθήκες οδήγησης ελαφρώς αυξήθηκαν. Πρόκειται για τον μόνο σημαντικότερο αιτιολογικό παράγοντα της σημερινής αδυναμίας συμμόρφωσης.

Τα χειρότερα προβλήματα συμμόρφωσης ως προς τα PM οφείλονται στη μικρής κλίμακας καύση και στη συγκεντρωμένη τοπική ρύπανση

Η καύση στερεών καυσίμων για οικιακή χρήση οδηγεί στις περισσότερες καταστάσεις υπέρβασης των οριακών τιμών από την τοπική ρύπανση, ενώ ορισμένες τοποθεσίες συνδυάζουν υψηλή συγκέντρωση πηγών εκπομπών με ανάγλυφο που εμποδίζει την αποτελεσματική διασπορά[6].

Η απουσία συντονισμού μεταξύ των εθνικών και των τοπικών δράσεων και η έλλειψη ικανοτήτων σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο έχουν καταστήσει τη συμμόρφωση πιο δύσκολη και δαπανηρή

Οι δημόσιες αρχές συχνά λαμβάνουν με καθυστέρηση μέτρα για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Μέρος του προβλήματος είναι η έλλειψη ικανοτήτων κατάρτισης και εφαρμογής σχεδίων για την περιστολή της ρύπανσης, καθώς και παρακολούθησης της εφαρμογής τους. Θα μπορούσε να βελτιωθεί ο συντονισμός μεταξύ των εθνικών προγραμμάτων που υπάγονται στην οδηγία ΕΑΟΕ και των σχεδίων δράσης που υπάγονται στις οδηγίες για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα.

Η ΕΕ δεν ακολουθεί σωστή πορεία προς την επίτευξη του μακροπρόθεσμου στόχου της όσον αφορά την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα

Οι παραμένουσες μετά το 2020 επιπτώσεις στην υγεία προέρχονται από σειρά τομέων

Όλοι οι κύριοι τομείς συντελούν στις συγκεντρώσεις είτε PM ή όζοντος και πρέπει να καλυφθούν. Το δυναμικό οικονομικά αποδοτικής μείωσης είναι μεγαλύτερο στους τομείς που έχουν επιτύχει τις μικρότερες μειώσεις (π.χ. γεωργία, μεσαίας κλίμακας καύση, κινητά μηχανήματα εκτός των οδικών και διεθνής ναυσιπλοΐα)[7].

Οι υπόλοιπες περιβαλλοντικές επιπτώσεις οφείλονται στις εκπομπές αμμωνίας από τη γεωργία

Η γεωργία ευθύνεται για το 90 % των εκπομπών αμμωνίας και αποτελεί τον πρωταρχικό αιτιολογικό παράγοντα ευτροφισμού. Υπάρχει μεγάλο ανεκμετάλλευτο δυναμικό επίτευξης οικονομικά αποδοτικών μειώσεων, πολλές από τις οποίες θα ήταν επωφελείς για τους γεωργούς.

Η σταθερή ρύπανση υποβάθρου συνεπάγεται ότι οι επιπτώσεις δεν μπορούν να μειωθούν αποτελεσματικά μόνο με δράση σε τοπικό επίπεδο

Τα κύρια προβλήματα έχουν σημαντική συνιστώσα υποβάθρου[8], η οποία εκφεύγει του ελέγχου των τοπικών αρμόδιων αρχών. Ενώ ένα μέρος της είναι εθνικής κλίμακας και μπορεί να αντιμετωπιστεί στην κλίμακα αυτή, το διασυνοριακό ποσοστό είναι υψηλό (υπερβαίνει το 50% για τα PM2,5 και το 60% για την NH3)[9].

1.4.        Πώς θα εξελιχθεί το πρόβλημα

Η συμμόρφωση ως προς τα PM10 και το NO2 θα βελτιωθεί σημαντικά έως το 2020. Τα προβλήματα εμμένουν κυρίως στα θερμά σημεία (π.χ. Ρώμη, Λισσαβόνα), καθώς και στις περιοχές όπου συνηθίζεται ακόμη η χρήση άνθρακα για οικιακή θέρμανση (π.χ. BG, CZ, PL, SK) και όπου η υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα συνεπάγεται αντίστοιχα μεγάλη έκθεση του πληθυσμού. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, όλα τα κράτη μέλη θα τηρούν έως το 2020 τα οικεία εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών.

Στο σενάριο αναφοράς χρησιμοποιείται η παραδοχή ότι με την καθιέρωση των προτύπων Euro 6 θα ελέγχονται πλήρως, από το 2017 και έπειτα, οι πραγματικές εκπομπές NOx από πετρελαιοκίνητα ελαφρά επαγγελματικά οχήματα[10]. Αυτό είναι κρίσιμης σημασίας παράγοντας για την επίτευξη συμμόρφωσης έως το 2020.

Ακόμη και αν επιτευχθεί πλήρης συμμόρφωση, οι επιπτώσεις στην υγεία θα έχουν μειωθεί έως το 2025 μόλις κατά το ένα πέμπτο περίπου, ο δε ευτροφισμός σχεδόν καθόλου.

2.           Ανάλυση της επικουρικότητας

Η νομική βάση είναι το άρθρο 192 παράγραφος 1 της Συνθήκης. Η δράση της ΕΕ εξακολουθεί να είναι απαραίτητη, λόγω του επίμονου διασυνοριακού χαρακτήρα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της συμμετοχής σε αυτή προϊόντων που πρέπει να ελέγχονται σε επίπεδο ΕΕ για λόγους που αφορούν την εσωτερική αγορά.

Τα οφέλη για την υγεία και το περιβάλλον από τη μείωση της ρύπανσης συγκρίνονται με το κόστος, ώστε να εξασφαλιστεί η αναλογικότητα της δράσης. Εξετάζεται επίσης η βέλτιστη κατανομή της μείωσης των εκπομπών μεταξύ των κρατών μελών και της ΕΕ.

3.           Στόχοι

Μακροπρόθεσμος στρατηγικός στόχος είναι η επίτευξη επιπέδων ποιότητας του αέρα που δεν θα έχουν ουσιαστικές αρνητικές επιπτώσεις ούτε κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Οι γενικοί στόχοι είναι δύο:

· Να διασφαλιστούν, το αργότερο έως το 2020, η συμμόρφωση με τις υφιστάμενες πολιτικές για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και η συνέπεια με τις διεθνείς δεσμεύσεις.

· Να επιτευχθεί ουσιαστική περαιτέρω μείωση των επιπτώσεων στην υγεία και στο περιβάλλον κατά την περίοδο έως το 2030.

4.           Επιλογές πολιτικής, εκτίμηση επιπτώσεων και σύγκριση των επιλογών για την επίτευξη του πρώτου στόχου (2020)

4.1.        Επιλογές που εξετάστηκαν

Το σενάριο αναφοράς θα έχει ως αποτέλεσμα τις μειώσεις που απαιτούνται βάσει του αναθεωρημένου πρωτοκόλλου του Γκέτεμποργκ. Εξετάστηκαν πέντε ακόμη επιλογές για την επίλυση των προβλημάτων συμμόρφωσης: νέα νομοθεσία της ΕΕ για τις πηγές εκπομπών, αυστηρότερα εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών (πέραν εκείνων του πρωτοκόλλου του Γκέτεμποργκ), μεγαλύτερη στήριξη της δράσης των κρατών μελών από την ΕΕ, προώθηση αυστηρότερων διεθνών ελέγχων και τροποποίηση των οδηγιών για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα.

4.2.        Εκτίμηση επιπτώσεων

Το σενάριο αναφοράς θα εξασφαλίσει ευρεία συμμόρφωση με τα πρότυπα ποιότητας του αέρα, εάν το πρόβλημα των πραγματικών εκπομπών από ελαφρά πετρελαιοκίνητα επαγγελματικά οχήματα επιλυθεί με την καθιέρωση των προτύπων Euro 6. Ανάμεσα στα παραμένοντα προβλήματα συμμόρφωσης, σε ποσοστό 13-19 % των ζωνών σημειώνονται υπερβάσεις της οριακής τιμής κατά 5µg/m³ και μόνο στο 6-8 % μεγαλύτερες υπερβάσεις (ανάλογα με τον ρύπο).Με την περαιτέρω δράση των κρατών μελών για τη μείωση της τοπικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης προβλέπεται ότι θα αντιμετωπιστεί σχετικά εύκολα η πρώτη κατηγορία υπερβάσεων Στη δεύτερη περίπτωση, η καύση για οικιακή χρήση (το κύριο πρόβλημα ως προς τα PM) μπορεί να ρυθμιστεί με την επιβολή περιορισμών στην καύση στερεών καυσίμων, σε συνδυασμό με την παροχή στήριξης για αλλαγή καυσίμου (π.χ. μέσω των διαρθρωτικών ταμείων), ενώ η ρύπανση από NO2 είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί μέσω της επιβολής περιορισμών πρόσβασης στα πετρελαιοκίνητα οχήματα. Η θέσπιση νέας νομοθεσίας για τον έλεγχο της ρύπανσης στην πηγή και αυστηρότερων εθνικών ανώτατων ορίων εκπομπών δεν θα στόχευε αποτελεσματικά τις τοπικές πηγές, που αποτελούν το αίτιο της εναπομένουσας αδυναμίας συμμόρφωσης. Ως εκ τούτου, οι επιλογές αυτές εξετάζονται στην ανάλυση για την περίοδο 2025-30.

4.3.        Σύγκριση των επιλογών

Με το σενάριο αναφοράς επιτυγχάνεται ευρεία συμμόρφωση. Τα παραμένοντα προβλήματα μέχρι το 2020 οφείλονται σε τοπικές πηγές ρύπανσης και μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με τοπική δράση, υποστηριζόμενη σε επίπεδο ΕΕ με δημιουργία δυναμικότητας και χρηματοδότηση για διαρθρωτικές αλλαγές, όπως η αλλαγή καυσίμου. Δεδομένου ότι η συμμόρφωση είναι εφικτή, δεν υπάρχει λόγος να χαλαρώσουν οι διατάξεις των οδηγιών για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα.

5.           Επιλογές πολιτικής, εκτίμηση επιπτώσεων και σύγκριση των επιλογών για την επίτευξη του δεύτερου στόχου (2025-30)

5.1.        Επιλογές που εξετάστηκαν

Επιπλέον του σεναρίου αναφοράς, εξετάστηκαν πέντε επιλογές, οι οποίες παρουσιάζονται στον πίνακα 1 κατωτέρω.

Πίνακας 1: Επιλογές που εξετάστηκαν για την περίοδο 2025-30

Επιλογή 1 || Επιλογή 6A || Επιλογή 6B || Επιλογή 6Γ || Επιλογή 6Δ || Επιλογή 6Ε

Σενάριο αναφοράς || κάλυψη κατά 25 % της απόστασης μεταξύ του σεναρίου αναφοράς και της μέγιστης τεχνικά εφικτής μείωσης (MTFR) για τα PM 2,5 || κάλυψη κατά 50 % της απόστασης μεταξύ του σεναρίου αναφοράς και της MTFR για τα PM 2,5 || κάλυψη κατά 75 % της απόστασης μεταξύ του σεναρίου αναφοράς και της MTFR για τα PM 2,5 || κάλυψη κατά 100 % της απόστασης μεταξύ του σεναρίου αναφοράς και της MTFR για τα PM 2,5 || Συμμόρφωση με τις κατευθυντήριες τιμές της ΠΟΥ (υπερκάλυψη της απόστασης για τα PM 2,5)

Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στις επιπτώσεις των PM στην υγεία, επειδή αυτές είναι οι πιο επιβλαβείς και μπορούν να αποτιμηθούν χρηματικά και, ως εκ τούτου, να συγκριθούν εύκολα με το κόστος. Δεδομένου όμως ότι τα μέτρα ελέγχου των εκπομπών PM επενεργούν επίσης στους ρύπους που προκαλούν τον σχηματισμό όζοντος, ευτροφισμό και οξίνιση, οι επιλογές θα αποφέρουν μειώσεις και των ρύπων αυτών.

Η υλοποίηση της επιλογής 6Ε — συμμόρφωση με τις κατευθυντήριες τιμές της ΠΟΥ— δεν είναι δυνατή μέχρι το 2030 χωρίς διαρθρωτικές αλλά και τεχνικές αλλαγές. Οι δυνατότητες μακροπρόθεσμης υλοποίησής της εξετάζονται σε μεταγενέστερο σημείο.

5.2.        Εκτίμηση επιπτώσεων

Στην πλήρη εκτίμηση επιπτώσεων παρατίθεται ανάλυση τόσο για το 2025 όσο και για το 2030. Για λόγους συντομίας, παρουσιάζονται στο παρόν έγγραφο μόνο τα αποτελέσματα που αφορούν το 2025.

5.2.1.     Επιπτώσεις στην υγεία και στο περιβάλλον

Οι ποσοστιαίες μειώσεις των επιπτώσεων στην υγεία και στο περιβάλλον έναντι του 2005 παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα 2:

Πίνακας 2: Ποσοστιαίες μειώσεις των επιπτώσεων στην υγεία και στο περιβάλλον έναντι του 2005

|| 2005 || Επιλογή 1 || 6A || 6B || 6Γ || 6Δ

PM 2,5-χρόνιες επιπτώσεις-πρόωροι θάνατοι || 494000 || -38 % || -42 % || -46 % || -50 % || -54 %

Όζον-οξείες επιπτώσεις-πρόωροι θάνατοι || 24600 || -28 % || -29 % || -30 % || -33 % || -39 %

Ευτροφισμός, χιλιάδες τετραγ. χλμ. χωρίς προστασία || 1125 || -21 % || -24 % || -28 % || -34 % || -40 %

Οξίνιση, χιλιάδες τετραγ. χλμ. χωρίς προστασία || 161 || -71 % || -77 % || -81 % || -85 % || -87 %

Η επιλογή 6Γ αποφέρει πρόσθετη μείωση των επιπτώσεων των PM2,5 στην υγεία κατά ένα τρίτο σε σχέση με το σενάριο αναφοράς (μείωση κατά 50 % έναντι 38 %), ενώ όσον αφορά τον ευτροφισμό, η επιπλέον μείωση υπερβαίνει το ήμισυ σε σχέση με το σενάριο αναφοράς (μείωση κατά 34 % έναντι 21 %).

5.2.2.     Οικονομικές επιπτώσεις

Οι οικονομικές επιπτώσεις εμφαίνονται στον ακόλουθο πίνακα 3, σε εκατ. ευρώ [πρόσθετο κόστος σε σχέση με την επιλογή 1 (σενάριο αναφοράς) και % αύξηση σε σύγκριση με το σενάριο αναφοράς]:

Πίνακας 3: Οικονομικές επιπτώσεις των επιλογών

|| Επιλογή 1 || Επιλογή 6A || Επιλογή 6 B || Επιλογή 6Γ || Επιλογή 6Δ

EU-28, 2025 || 87171 || - || 221 || 0,25 % || 1202 || 1,38 % || 4629 || 5,31 % || 47007 || 53,9 %

Οι προσπάθειες που απαιτούνται ανά τομέα SNAP[11] εμφαίνονται στον ακόλουθο πίνακα 4, σε εκατ. ευρώ και ως ποσοστιαία αύξηση σε σύγκριση με την επιλογή 1:

Πίνακας 4: Απαιτούμενες προσπάθειες ανά τομέα SNAP

|| Επιλογή 1 || Επιλογή 6A || Επιλογή 6 B || Επιλογή 6Γ || Επιλογή 6Δ

Ηλεκτροπαραγωγή || 9561 || 44 || 0,46 % || 125 || 1,31 % || 470 || 4,92 % || 3519 || 37 %

Καύση για οικιακή χρήση || 9405 || 74 || 0,78 % || 497 || 5,29 % || 1680 || 18 % || 17791 || 189 %

Καύση για βιομηχανική χρήση || 2513 || 19 || 0,75 % || 156 || 6,20 % || 641 || 25 % || 1811 || 71 %

Βιομηχανικές διεργασίες || 5017 || 17 || 0,34 % || 125 || 2,49 % || 331 || 6,61 % || 3964 || 79 %

Παραγωγή καυσίμων || 695 || 0 || 0,00 % || 0 || 0,00 % || 6 || 0,81 % || 583 || 84 %

Χρήση διαλυτών || 1176 || 1 || 0,08 % || 2 || 0,15 % || 56 || 4,76 % || 12204 || 1038 %

Οδικές μεταφορές || 48259 || 0 || 0,00 % || 0 || 0 % || 0 || 0 % || 0 || 0 %

Μηχανήματα εκτός των οδικών || 8760 || 1 || 0,01 % || 5 || 0,06 % || 145 || 1,66 % || 1451 || 17 %

Απόβλητα || 1 || 6 || 786 % || 7 || 941 % || 9 || 1154 % || 9 || 1203 %

Γεωργία || 1783 || 59 || 3,33 % || 285 || 16 % || 1292 || 72 % || 5675 || 318 %

Σύνολο || 87171 || 221 || 0,25 % || 1202 || 1,38 % || 4629 || 5,31 % || 47007 || 54 %

Οι τομείς SNAP αντιστοιχούν σε είδη δραστηριοτήτων (π.χ. καύση, χρήση διαλυτών) που αναπτύσσονται σε διάφορους τομείς της οικονομίας (χημική βιομηχανία, διυλιστήρια κ.λπ.). Η επιλογή 6Γ, εξεταζόμενη ανά τομέα της οικονομίας, απαιτεί πρόσθετες δαπάνες που ανέρχονται σε 0,22 % της τομεακής παραγωγής στη γεωργία, σε 0,1 % στα διυλιστήρια και σε πολύ χαμηλότερα ποσοστά σε όλους τους υπόλοιπους κλάδους.

Στον πίνακα 5 εμφαίνονται τα άμεσα οικονομικά οφέλη και το συνολικό εξωτερικό κόστος. Η πρόσθετη δράση θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση του εξωτερικού κόστους κατά 60-200 δισ. ευρώ ετησίως σε σχέση με το σενάριο αναφοράς, από τα οποία πάνω από 4,5 δισ. ευρώ θα μπορούσαν να είναι άμεση εξοικονόμηση.

Πίνακας 5: Οικονομικά οφέλη που προκύπτουν από μειώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

2025, ΕΕ-28 || Επιλογή 6 A || Επιλογή 6 B || Επιλογή 6Γ || Επιλογή 6Δ

Απώλεια ημερών εργασίας, άμεσα οικονομικά οφέλη έναντι του σεναρίου αναφοράς, σε εκατ. ευρώ || 726 || 1421 || 2137 || 2831

Ζημίες στο δομημένο περιβάλλον, άμεσα οικονομικά οφέλη έναντι του σεναρίου αναφοράς, σε εκατ. ευρώ || 53 || 106 || 145 || 162

Απώλεια αξίας καλλιεργειών, άμεσα οικονομικά οφέλη έναντι του σεναρίου αναφοράς, σε εκατ. ευρώ || 61 || 101 || 278 || 630

Συνολικές δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, άμεσα οικονομικά οφέλη έναντι του σεναρίου αναφοράς (εφόσον υπάρχουν δεδομένα) || 219 || 437 || 657 || 886

Συνολικά άμεσα οφέλη έναντι του σεναρίου αναφοράς || 1,059 || 2,065 || 3,237 || 4,509

Συνολική μείωση του εξωτερικού κόστους της ατμοσφαιρικής ρύπανσης έναντι του σεναρίου αναφοράς (χαμηλή αποτίμηση) || 14 997 || 29 767 || 44 686 || 59 642

Συνολική μείωση του εξωτερικού κόστους της ατμοσφαιρικής ρύπανσης έναντι του σεναρίου αναφοράς (υψηλή αποτίμηση) || 50 317 || 100 937 || 150 853 || 200 074

Οι αθροιστικές επιπτώσεις στο ΑΕΠ είναι πολύ μικρές, ακόμη και με την επιλογή 6Γ (-0.025 %). Αν συνεκτιμηθούν οι βελτιώσεις της παραγωγικότητας στη μακροοικονομική ανάλυση, αντισταθμίζονται πλήρως οι επιπτώσεις στο ΑΕΠ, ενώ τα πρόσθετα άμεσα οφέλη (υγειονομική περίθαλψη, καλλιέργειες και δομημένο περιβάλλον) παρέχουν καθαρό οικονομικό όφελος 0,007 % του ΑΕΠ.

5.2.3.     Κοινωνικές επιπτώσεις

Σε όλες τις περιπτώσεις, η επίδραση των επιλογών στην απασχόληση είναι μικρή (η επιλογή 6Γ οδηγεί σε αύξηση των θέσεων εργασίας κατά 2000, αριθμός που περικλείεται στο εύρος αβεβαιότητας), ακόμη και αν δεν ληφθούν υπόψη οι βελτιώσεις της παραγωγικότητας της εργασίας. Με συνεκτίμηση των εν λόγω βελτιώσεων προκύπτει καθαρή δημιουργία θέσεων εργασίας (37 έως 112 χιλιάδες).

5.2.4.     Επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα και στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ)

Οι τομείς που θίγονται περισσότερο είναι η γεωργία και η διύλιση πετρελαίου. Σε όλες τις περιπτώσεις οι επιπτώσεις θα είναι της τάξης του 1 % της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας ή και μικρότερες, ποσοστό που αφήνει περιθώρια για την απορρόφηση του πρόσθετου κόστους. Οι επιπτώσεις στις ΜΜΕ είναι σημαντικές στην περίπτωση των μέτρων που αφορούν τη γεωργία και τις μεσαίου μεγέθους μονάδες καύσης. Για τις δεύτερες, οι επιπτώσεις είναι δυνατόν να μειωθούν σε λιγότερο από 2,4 % του ακαθάριστου λειτουργικού πλεονάσματος (βλ. κατωτέρω). Στον γεωργικό τομέα μπορούν να ληφθούν στοχευμένα μέτρα για τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις, στις οποίες αναλογεί το μεγαλύτερο μέρος της δυναμικότητας, και οι εναπομένουσες επιπτώσεις να αντιμετωπιστούν με κατάλληλη στήριξη μέσω του Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης.

5.2.5.     Πορεία για την επίτευξη του μακροπρόθεσμου στόχου έως το 2050

Συγκεντρώσεις υποβάθρου των PM2,5 κατώτερες από το όριο των 10mg/m³ της ΠΟΥ θα μπορούσαν να επιτευχθούν σχεδόν παντού στην ΕΕ (99,5 % του εδάφους και 99 % του εκτιθέμενου πληθυσμού), με την παραδοχή διαρθρωτικών αλλαγών και περαιτέρω τεχνολογικών εξελίξεων. Μια ενδεικτική πορεία προς την επίτευξη των απαιτούμενων μειώσεων παρατίθεται στον πίνακα 6.

Πίνακας 6: Πορεία μείωσης των εκπομπών προς την επίτευξη των κατευθυντήριων γραμμών της ΠΟΥ το 2050· εκπομπές σε χιλιάδες τόνους, μειώσεις σε σύγκριση με τις εκπομπές του 2005

ΕΕ-28 || 2005 || 2025 || 2030 || 2040 || 2050

SO2 || 8172 || -79 % || -82 % || -87 % || -91 %

ΝΟx || 11538 || -65 % || -70 % || -78 % || -83 %

PM2,5 || 1647 || -48 % || -54 % || -64 % || -72 %

NH3 || 3928 || -30 % || -38 % || -42 % || -48 %

VOC || 9259 || -50 % || -55 % || -64 % || -71 %

5.3.        Σύγκριση των επιλογών

Στον πίνακα 7 παρατίθεται σύγκριση των επιπτώσεων των επιλογών σε σχέση με το σενάριο αναφοράς:

Πίνακας 7: Σύγκριση των επιπτώσεων των επιλογών σε σχέση με το σενάριο αναφοράς:

2025, ΕΕ-28 || Επιλογή 6A || Επιλογή 6 B || Επιλογή 6Γ || Επιλογή 6Δ

Κόστος σε σχέση με το σενάριο αναφοράς, σε εκατ. ευρώ || 221 || 1202 || 4629 || 47007

Πρόσθετη μείωση των επιπτώσεων στην υγεία σε σχέση με το σενάριο αναφοράς (έτος αναφοράς 2005) || 10 % || 21 % || 32 % || 43 %

Πρόσθετη μείωση των επιπτώσεων όσον αφορά τον ευτροφισμό σε σχέση με το σενάριο αναφοράς (έτος αναφοράς 2005) || 16 % || 33 % || 62 % || 90 %

Επιπτώσεις στο ΑΕΠ με συνεκτίμηση των βελτιώσεων της παραγωγικότητας || 0,007% || 0,009% || 0,000% || -

Άλλα άμεσα οφέλη || 333 || 644 || 1080 || 1678

Συνολική μείωση του εξωτερικού κόστους της ατμοσφαιρικής ρύπανσης έναντι του σεναρίου αναφοράς (χαμηλή αποτίμηση) || 14 997 || 29 767 || 44 686 || 59 642

Συνολική μείωση του εξωτερικού κόστους της ατμοσφαιρικής ρύπανσης έναντι του σεναρίου αναφοράς (υψηλή αποτίμηση) || 50 317 || 100 937 || 150 853 || 200 074

Με την επιλογή 6Γ τα οφέλη υπερκαλύπτουν το κόστος, ενώ το κόστος των πρόσθετων μέτρων που συνεπάγεται η επιλογή 6Δ υπερβαίνει τα οφέλη τους. Για τον λόγο αυτό, προτιμάται η επιλογή 6Γ.

5.3.1.     Ανάλυση ευαισθησίας

Εκτενής ανάλυση ευαισθησίας της επιλογής 6Γ κατέληξε στα ακόλουθα συμπεράσματα:

· μολονότι η πολιτική για το κλίμα θα είναι επωφελής για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, δεν επαρκεί από μόνη της για την επίτευξη του σχετικού μακροπρόθεσμου στόχου έως το 2050·

· υπάρχουν περιθώρια μείωσης των επιπτώσεων του ευτροφισμού και του όζοντος στην υγεία πέραν της επιλογής 6Γ με μέτριο κόστος (αύξηση του κόστους συμμόρφωσης κατά 1 %)·

· είναι δυνατόν να καθοριστεί ενωσιακός στόχος μείωσης των εκπομπών μεθανίου με χαμηλό ή μηδενικό κόστος[12]·

· οι στόχοι της πολιτικής εξακολουθούν να είναι εφικτοί στο πλαίσιο εναλλακτικών μελλοντικών σεναρίων.

5.4.        Πράξεις για την εφαρμογή της προτιμώμενης επιλογής

Η κύρια πράξη για την εφαρμογή της γενικής πολιτικής είναι η οδηγία για τα ΕΑΟΕ, στην οποία μπορούν επίσης να ενσωματωθούν μέτρα με σκοπό τη βελτίωση των εθνικών προγραμμάτων μείωσης των εκπομπών, των απογραφών και προβλέψεων εκπομπών, καθώς και της παρακολούθησης των οικοσυστημάτων, με χαμηλό διοικητικό κόστος (6,9 εκατ. ευρώ αρχικά και, στη συνέχεια, 2,5 εκατ. ευρώ/έτος).

Η ισχύουσα και η υπό θέσπιση νομοθεσία της ΕΕ για τις πηγές εκπομπών θα εξασφαλίσει το 52-75 % των απαιτούμενων μειώσεων για όλους τους ρύπους εκτός από την αμμωνία, για την οποία το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόλις 25 % (μέσω της οδηγίας περί βιομηχανικών εκπομπών).

Τα μέτρα της ΕΕ για τον έλεγχο των εκπομπών από μεσαίου μεγέθους εγκαταστάσεις καύσης (ονομαστική θερμική ισχύς 1-50 MW) θα είναι αποτελεσματικά σε σχέση με το κόστος:

· μπορούν να επιτευχθούν σημαντικές και οικονομικά αποδοτικές μειώσεις των εκπομπών PM, ΝΟx και SOx·

· το συνολικό ετήσιο κόστος για τους φορείς εκμετάλλευσης είναι δυνατόν να περιοριστεί σε 400 εκατ. ευρώ με την εφαρμογή δευτεροβάθμιων μέτρων ελέγχου των εκπομπών NOx μόνο σε μέρος των νέων μονάδων καύσης·

· οι διοικητικές δαπάνες μπορούν να ελαχιστοποιηθούν, εάν απαιτείται απλώς εγγραφή των μονάδων σε μητρώο.

Η προτιμώμενη επιλογή πολιτικής είναι η μείωση των εκπομπών σε επίπεδα που συνάδουν με το πρωτόκολλο του Γκέτεμποργκ, σε συνδυασμό με την εγγραφή όλων των μονάδων σε μητρώο. Με τον τρόπο αυτό, οι επιπτώσεις στις ΜΜΕ περιορίζονται σε 0,1-2,4 % του ακαθάριστου λειτουργικού πλεονάσματος.

6.           Παρακολούθηση και αξιολόγηση

Υπάρχει εκτεταμένο σύνολο δεικτών και μηχανισμών για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της εφαρμογής της πολιτικής της ΕΕ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα (π.χ. εκθέσεις του ΕΟΧ και του ΕΜΕΡ). Τα μέσα αυτά θα χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση της επίτευξης των αναθεωρημένων στόχων όσον αφορά τη μείωση των επιπτώσεων. Οι νέες δεσμεύσεις για μείωση των εκπομπών δυνάμει της οδηγίας περί ΕΑΟΕ θα παρακολουθούνται βάσει ενισχυμένων διατάξεων σχετικά με τις απογραφές και τις προβλέψεις εκπομπών. Η πολιτική θα επανεξετάζεται ανά πενταετία, με την πρώτη επανεξέταση το 2020 το αργότερο.

[1]               2008/50/EΚ και 2004/107/EΚ

[2]               2001/81/ΕΚ

[3]               Οι μειώσεις των εκπομπών οφείλονται στη νομοθεσία της ΕΕ για τις εκπομπές θείου από μεγάλες εγκαταστάσεις καύσης και στις απαιτήσεις για χαμηλή περιεκτικότητα των καυσίμων των οδικών μεταφορών σε θείο, που κατέστησαν επίσης δυνατή τη χρήση καταλυτικών μετατροπέων, αρχής γενομένης από το πρότυπο Euro 4.

[4]               Το 2010 οι πρόωροι θάνατοι λόγω ρύπανσης από αιωρούμενα σωματίδια ανήλθαν σε 379 420 και λόγω όζοντος σε 26 500.

[5]               Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της EUROSTAT, ο αριθμός των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων στο σύνολο της ΕΕ-27 το 2010 ήταν της τάξης των 35 000.

[6]               Για παράδειγμα, ορισμένα από τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της Ευρώπης εξακολουθούν να μη συμμορφώνονται: Μιλάνο, Μαδρίτη, Βαρκελώνη, Λονδίνο και άλλα.

[7]               Ιδιαίτερα σε χώρες που δεν έχουν ακόμη δηλώσει περιοχές ελέγχου των εκπομπών θείου και/ή NOx.

[8]               Τα μετρούμενα επίπεδα ρύπανσης είναι το άθροισμα των συνεισφορών συγκεκριμένων τοπικών πηγών (π.χ. βιομηχανικές εγκαταστάσεις ή οδική κυκλοφορία σε πόλεις) και της ρύπανσης υποβάθρου, η οποία με τη σειρά της προέρχεται τόσο από περιφερειακές πηγές, όσο και από πηγές που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση.

[9]               Εκτιμήσεις στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος παρακολούθησης και αξιολόγησης (EMEP).

[10]             Η συμμόρφωση με τα πρότυπα Euro 6 περιλαμβάνεται στο σενάριο αναφοράς, επειδή ο βαθμός φιλοδοξίας καθορίζεται στη θεσπισμένη νομοθεσία, ενώ το εκτελεστικό μέτρο αποτελεί τεχνικό μηχανισμό υλοποίησης.

[11]             Selected Nomenclature for Air Pollution/Επιλεγμένη ονοματολογία για την ατμοσφαιρική ρύπανση

[12]             Το μεθάνιο δεν λαμβάνεται υπόψη στη γενική βελτιστοποίηση, εξαιτίας της διαφορετικής διάρκειας ζωής του σε σύγκριση με τις άλλες πρόδρομες ενώσεις για τον σχηματισμό όζοντος (και, συνεπώς, της διαφορετικής χρονικής κλίμακας των επιπτώσεών του στο όζον).