52012DC0686

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Δεύτερη εξαμηνιαία έκθεση για τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν την περίοδο από την 1η Μαΐου 2012 έως την 31η Οκτωβρίου 2012

1. Εισαγωγη

Σύμφωνα με την αναγγελία της Επιτροπής στην Ανακοίνωση για την ενίσχυση της διακυβέρνησης Σένγκεν της 16ης Σεπτεμβρίου 2011[1] και με τη στήριξη του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων/Μικτής Επιτροπής της 8ης Μαρτίου 2012, η Επιτροπή εξέδωσε στις 16 Μαΐου 2012 την πρώτη εξαμηνιαία έκθεση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν[2]. Κατόπιν αυτού, η έκθεση συζητήθηκε στη σύνοδο του Συμβουλίου της 7ης Ιουνίου 2012 και στη σύνοδο ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 4ης Ιουλίου 2012. Η παρούσα δεύτερη έκθεση καλύπτει την περίοδο από την 1η Μαΐου 2012 έως την 31η Οκτωβρίου 2012.

2. Εικονα της καταστασησ 2.1. Κατάσταση στα εξωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν

Κατά το διάστημα Απριλίου-Ιουνίου 2012, εντοπίστηκαν περίπου 23.000 παράνομες διελεύσεις των συνόρων, αποτελούμενες από μικτές μεταναστευτικές ροές. Ο αριθμός είναι μειωμένος κατά 44% στο εσωτερικό της ΕΕ σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους, μεσούσης της Αραβικής Άνοιξης. Αντιθέτως, η Ελλάδα ανέφερε αύξηση της τάξης του 29% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Οι περισσότεροι εντοπισμοί, ήτοι ποσοστό 56%, έγιναν στα χερσαία σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, πράγμα που σημαίνει ότι το συγκεκριμένο συνοριακό τμήμα παραμένει το νευραλγικό σημείο της παράνομης μετανάστευσης στην ΕΕ. Η συχνότερα εντοπισθείσα ιθαγένεια σε αυτό το μέρος των συνόρων ήταν Αφγανοί, ακολουθούμενοι από υπηκόους του Μπανγκλαντές και Σύριους.[3]

Όμως, μετά την έναρξη τον Αύγουστο του 2012 της επιχείρησης Shield (Ασπίδα), για την οποία η Ελλάδα ανέπτυξε περίπου 1800 συνοριοφύλακες κατά μήκος των ελληνοτουρκικών χερσαίων συνόρων, την προγενέστερη έντονη αύξηση του αριθμού των εντοπισθεισών παράνομων διελεύσεων των συνόρων ακολούθησε σημαντική μείωση. Μέχρι σήμερα, οι ελληνικές αρχές έχουν αναφέρει ουσιαστική μείωση του αριθμού των συλλήψεων στην περιοχή του Έβρου.

Μετά την επιδείνωση της ανθρωπιστικής κατάστασης και της κατάστασης ασφάλειας στη Συρία, παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση των Σύριων σε εντοπισμούς παράνομων διελεύσεων των συνόρων καθώς και παράνομων διαμονών, κυρίως στην Ελλάδα. Επιπλέον, οι Σύριοι κατατάσσονται στη δεύτερη θέση μεταξύ των αιτούντων διεθνή προστασία, ως επί το πλείστον στη Σουηδία και τη Γερμανία, όπου χορηγείται προστασία στους Σύριους υπηκόους που ζητούν άσυλο. Τυχόν περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης στη Συρία είναι πιθανόν ότι θα οδηγήσει σε περαιτέρω αυξημένο αριθμό ατόμων που αναζητούν καταφύγιο σε γειτονικές χώρες και, ενδεχομένως, σε κράτη μέλη της ΕΕ.[4]

2.2. Κατάσταση στο εσωτερικό του χώρου Σένγκεν

Αν και η Ελλάδα αποτελεί σήμερα το βασικό σημείο εισόδου για παράνομους μετανάστες είναι μάλλον χώρα διέλευσης παρά προορισμού για τους περισσότερους μετανάστες. Οι δευτερογενείς μετακινήσεις αντικατοπτρίζονται στους εντοπισμούς παράνομων διελεύσεων των συνόρων καθ’ όλο το μήκος των χερσαίων συνόρων των Δυτικών Βαλκανίων και των ιταλικών θαλάσσιων συνόρων καθώς και στις πτήσεις από ελληνικούς αερολιμένες προς πολλούς μεγάλους αερολιμένες της ΕΕ[5].

Η τελευταία άσκηση συγκέντρωσης πληροφοριών για τις μεταναστευτικές ροές στο εσωτερικό της ΕΕ/χώρου Σένγκεν, η καλούμενη επιχείρηση Balder, πραγματοποιήθηκε από τις 16 έως τις 22 Απριλίου 2012 σε 24 κράτη μέλη[6] καθώς και στη Νορβηγία και την Ελβετία. Σκοπός της επιχείρησης ήταν να συλλέξει δεδομένα για τις μεταναστευτικές ροές στα κράτη μέλη, όσον αφορά ειδικότερα τις μεταναστευτικές πιέσεις σε διάφορες χώρες, τις κύριες οδούς που χρησιμοποιούν οι παράνομοι μετανάστες, τις κύριες χώρες προορισμού των μεταναστών, τις χώρες προέλευσης παράνομων μεταναστών, τους τόπους εντοπισμού παράνομων μεταναστών και τα χρησιμοποιούμενα μέσα μεταφοράς.

Σύμφωνα με τα δεδομένα που διαβίβασαν τα συμμετέχοντα κράτη μέλη, συγκεντρώθηκαν από τη Δανική Εθνική Αστυνομία[7] και κοινοποιήθηκαν τον Ιούνιο του 2012, 2.396 υπήκοοι τρίτων χωρών από 115 διαφορετικές χώρες συνελήφθησαν στη διάρκεια της συγκεκριμένης εβδομάδας. Οι περισσότεροι παράνομοι μετανάστες στο εσωτερικό του χώρου Σένγκεν εντοπίστηκαν στη Γερμανία (520 άτομα), στην Ισπανία (369 άτομα) και στην Αυστρία (178 άτομα) και εισήλθαν στην ΕΕ από την Ισπανία (207 άτομα) και την Ελλάδα (180 άτομα). Οι κυριότερες χώρες προορισμού ήταν η Ισπανία (341 άτομα), η Γερμανία (281 άτομα) και η Αυστρία (175 άτομα).

Τα δεδομένα που συλλέγονται σε επιχειρήσεις τέτοιου τύπου, μολονότι παρέχουν ορισμένες πολύτιμες βασικές πληροφορίες, είναι μάλλον ατελή, καθώς, αφενός, καλύπτουν μόνο δύο εβδομάδες ανά έτος και, αφετέρου, στις εν λόγω επιχειρήσεις δεν συμμετέχουν όλα τα κράτη μέλη. Ως εκ τούτου, όπως επισημαίνουν η Επιτροπή στην πρώτη εξαμηνιαία έκθεσή της για τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν και το Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων/Μικτή Επιτροπή της 7ης Ιουνίου 2012, υπάρχει ανάγκη για βελτιωμένη συλλογή και ανάλυση δεδομένων των παράνομων μεταναστευτικών μετακινήσεων στο εσωτερικό της ΕΕ. Καθώς τα κράτη μέλη έχουν συμφωνήσει ότι η Επιτροπή θα πρέπει να διαδραματίσει ρόλο εν προκειμένω και ότι οι υπάρχουσες δομές θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν στον μέγιστο βαθμό, η Επιτροπή, από κοινού με τον Frontex, κάλεσε τα κράτη μέλη σε συνεδρίαση εμπειρογνωμόνων στις 2 Οκτωβρίου 2012 για να συζητήσουν τρόπους για την επίτευξη της βέλτιστης ενημέρωσης σχετικά με την κατάσταση. Τα κράτη μέλη επιβεβαίωσαν την ανάγκη συλλογής και ανάλυσης δεδομένων σε τακτική βάση, θίγοντας ταυτόχρονα προβλήματα όσον αφορά τον επιπρόσθετο φόρτο εργασίας και τη χρησιμοποίηση των αναλύσεων. Η Επιτροπή, από κοινού με τον Frontex, εξετάζει προς τον παρόν τους ενδεδειγμένους τρόπους δράσης.

3. Εφαρμογη του κεκτημενου του Σενγκεν 3.1. Περιπτώσεις προσωρινής επαναφοράς του ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα

Το άρθρο 23 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν[8] προβλέπει ότι, κατ’ εξαίρεση, σε περίπτωση σοβαρής απειλής για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια, ένα κράτος μέλος μπορεί να επαναφέρει συνοριακούς ελέγχους στα εσωτερικά του σύνορα. Κατά το διάστημα από την 1η Μαΐου έως την 31η Οκτωβρίου 2012, υπήρξε επαναφορά του ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα δύο φορές.

Κατ’ αρχάς, στις 20 Απριλίου 2012, η Ισπανία ενημέρωσε την Επιτροπή ότι, λόγω της συνεδρίασης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στη Βαρκελώνη στις 2-4 Μαΐου 2012, χρειάστηκε να επαναφέρει τον έλεγχο στα εσωτερικά χερσαία σύνορά της με τη Γαλλία καθώς και στους αερολιμένες της Βαρκελώνης και της Χερώνας κατά το διάστημα από 28 Απριλίου έως 4 Μαΐου 2012. Στη διάρκεια αυτής της εβδομάδας, η Ισπανία διενήργησε συνοριακούς ελέγχους σε 669.385 άτομα, βάσει των οποίων απαγορεύτηκε η είσοδος σε 68 άτομα, είτε για λόγους δημόσιας τάξης ή εσωτερικής ασφάλειας, είτε γιατί δεν διέθεταν έγκυρα ταξιδιωτικά έγγραφα[9].

Δεύτερον, στις 4 Μαΐου 2012, η Πολωνία ενημέρωσε την Επιτροπή ότι λόγω των αγώνων του ποδοσφαιρικού πρωταθλήματος EURO 2012 από τις 8 Ιουνίου έως την 1η Ιουλίου 2012, αποφάσισε να επαναφέρει τον έλεγχο στα εσωτερικά της σύνορα κατά το διάστημα από τις 4 Ιουνίου έως την 1η Ιουλίου. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, 28.980 άτομα ελέγχθηκαν, εκ των οποίων απαγορεύτηκε η είσοδος σε 22 και συνελήφθησαν 15[10].

3.2. Διατήρηση του καθεστώτος μη διενέργειας ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα

Το μεγαλύτερο μέρος των εικαζόμενων παραβιάσεων του κεκτημένου του Σένγκεν αφορά το κατά πόσο η εκτέλεση αστυνομικών ελέγχων κοντά στα εσωτερικά σύνορα έχει ισοδύναμο αποτέλεσμα με τους συνοριακούς ελέγχους (άρθρο 21 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν) και την υποχρέωση άρσης των εμποδίων στην ομαλή ροή της κυκλοφορίας, όπως οι περιορισμοί ταχύτητας, σε σημεία οδικής διέλευσης των εσωτερικών συνόρων (άρθρο 22 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν). Κατά το διάστημα από την 1η Μαΐου έως την 31η Οκτωβρίου 2012, η Επιτροπή ζήτησε πληροφορίες σχετικά με πιθανές παραβιάσεις των άρθρων 21 ή/και 22 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν σε δύο νέες υποθέσεις (που αφορούσαν τη Γερμανία και τη Λιθουανία) ενώ έκλεισε τρεις υποθέσεις (που αφορούσαν το Βέλγιο, την Εσθονία και τις Κάτω Χώρες) και συνέχισε την έρευνα σε άλλες επτά (που αφορούσαν την Αυστρία, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Γερμανία, τη Λετονία, τις Κάτω Χώρες, τη Σλοβακία και τη Σουηδία). Πρόσφατα υπήρξαν αρκετές υποθέσεις σε διαφορετικά ολλανδικά δικαστήρια, όπου τέθηκε το ερώτημα εάν η κινητή επιτήρηση που πραγματοποιεί η Koninklijke Marechaussee κοντά στα εσωτερικά χερσαία σύνορα των Κάτω Χώρων με το Βέλγιο και τη Γερμανία (άρθρο 4.17α του διατάγματος περί αλλοδαπών του 2000) είναι συμβατή με τα άρθρα 20 και 21 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν. Στις 7 Φεβρουαρίου 2012, στην υπόθεση C-88/12 (Jaoo), το Rechtbank Roermond υπέβαλε αίτηση για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με το ερώτημα εάν η συγκεκριμένη κινητή επιτήρηση αντιβαίνει στην απαγόρευση ελέγχων ισοδύναμων με συνοριακούς ελέγχους (άρθρο 21 του κώδικα συνόρων Σένγκεν). Επιπλέον, στις 4 Ιουνίου 2012, στην υπόθεση C-278/12 (Adil), το Raad van State υπέβαλε αίτηση για την έκδοση επείγουσας προδικαστικής αποφάσεως από το Δικαστήριο με το ίδιο ερώτημα.

Στις 19 Ιουλίου 2012, το Δικαστήριο εξέδωσε απόφαση στην υπόθεση C-278/12 (Adil). Το Δικαστήριο απεφάνθη ότι τα άρθρα 20 και 21 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν δεν αποκλείουν ελέγχους οι οποίοι διενεργούνται από υπαλλήλους που είναι υπεύθυνοι για την επιτήρηση των συνόρων και τον έλεγχο των αλλοδαπών σε γεωγραφική ζώνη κοντά στα εσωτερικά σύνορα και έχουν σκοπό την εξακρίβωση των νόμιμων προϋποθέσεων διαμονής, εφόσον ο έλεγχος βασίζεται σε γενικές πληροφορίες και εμπειρικά δεδομένα όσον αφορά την παράνομη διαμονή στη συγκεκριμένη τοποθεσία ή, σε περιορισμένη κλίμακα, τη συγκέντρωση των εν λόγω πληροφοριών και εμπειρικών δεδομένων, και οι έλεγχοι αυτοί υπόκεινται σε ορισμένους περιορισμούς, ιδίως όσον αφορά την ένταση και τη συχνότητα. Δεδομένου ότι η ολλανδική κινητή επιτήρηση αποσκοπεί στην καταπολέμηση της παράνομης διαμονής και, ως εκ τούτου, έχει διαφορετικό σκοπό από τους συνοριακούς ελέγχους, βασίζεται σε γενικές αστυνομικές πληροφορίες και εμπειρικά δεδομένα, πραγματοποιείται με διαφορετικό τρόπο από τους συνοριακούς ελέγχους και υπόκειται στους απαραίτητους περιορισμούς, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν έχει ισοδύναμο αποτέλεσμα με εκείνο των συνοριακών ελέγχων.

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι, εκτός από τις Κάτω Χώρες, η Γαλλία και η Γερμανία έχουν επίσης θεσπίσει ειδική νομοθεσία εφαρμοστέα μόνο σε περιοχές εσωτερικών συνόρων. Επιπλέον, επισημαίνεται ότι η ολλανδική και η γαλλική νομοθεσία έχουν ήδη τροποποιηθεί μετά την απόφαση Melki[11]. Για το σκοπό αυτό, η Επιτροπή, αφενός, καλεί τα κράτη μέλη που προβλέπουν ειδική νομοθεσία αυτού του τύπου να διασφαλίσουν ότι συνάδει με τις προαναφερόμενες αποφάσεις και, αφετέρου, δηλώνει έτοιμη να συνδράμει τα κράτη μέλη σχετικά με την ερμηνεία αυτών των αποφάσεων.

3.3. Εικαζόμενες παραβιάσεις άλλων μερών του κεκτημένου του Σένγκεν

Μεταφορά της οδηγίας για την επιστροφή (2008/115/ΕΚ) στην εθνική νομοθεσία

Η προθεσμία εφαρμογής της οδηγίας για την επιστροφή (2008/115/ΕΚ) έληξε στις 24 Δεκεμβρίου 2010. Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ που δεσμεύονταν από την οδηγία και όλες οι συνδεδεμένες χώρες εκτός της Ισλανδίας έχουν κοινοποιήσει την πλήρη μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο. Η Επιτροπή έχει αρχίσει να εξετάζει λεπτομερώς τη νομική μεταφορά και την πρακτική εφαρμογή στα κράτη μέλη και θα υποβάλλει την πρώτη έκθεση εφαρμογής μέχρι τα τέλη του 2013.

Εφαρμογή του κανονισμού σχετικά με την τοπική διασυνοριακή κυκλοφορία (EΚ αριθ. 1931/2006)

Μετά την έναρξη ισχύος του καθεστώτος τοπικής διασυνοριακής κυκλοφορίας το 2006, η Επιτροπή παρακολουθεί την εφαρμογή του. Τον Ιούλιο του 2012, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει πληροφορίες από τρία κράτη μέλη (Λετονία, Πολωνία και Σλοβενία) σχετικά με τις διμερείς συμφωνίες που οι συγκεκριμένες τρεις χώρες έχουν συνάψει με γειτονικές τους τρίτες χώρες. Τα ζητήματα διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών, αλλά περιλαμβάνουν τις απαιτήσεις για ταξιδιωτική ιατρική ασφάλιση καθώς και περιορισμούς του πεδίου εφαρμογής μόνο στους πολίτες των συμβαλλομένων μερών, την έλλειψη απαίτησης ελάχιστης περιόδου παραμονής στην παραμεθόρια περιοχή, κ.λπ.

Εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν στην επιτήρηση των θαλάσσιων συνόρων

Όπως έχει αναφερθεί προηγουμένως, η Επιτροπή απέστειλε τον Οκτώβριο του 2009 προειδοποιητική επιστολή στην Ελλάδα, μετά από καταγγελίες ότι μετανάστες που ζητούν άσυλο αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες και σχετικά με κακοποίηση ατόμων που ζητούν άσυλο, συμπεριλαμβανομένης της απέλασης προσώπων που ενδέχεται να υποστούν σοβαρή βλάβη ή δίωξη. Η ανάλυση της Επιτροπής πραγματοποιήθηκε υπό το πρίσμα των συνεχών εξελίξεων, όπως η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στην εφαρμογή του ελληνικού εθνικού σχεδίου δράσης.

Επιπλέον, κατόπιν των ισχυρισμών ομάδων μεταναστών ότι συνελήφθησαν από τις ιταλικές αρχές στην ανοιχτή θάλασσα και εστάλησαν πίσω στη Λιβύη, η Επιτροπή ζήτησε τον Ιούλιο του 2009 από την Ιταλία να προσκομίσει στοιχεία σχετικά με τα μέτρα που έχει λάβει για την αποφυγή του κινδύνου επαναπροώθησης και για τις διαβεβαιώσεις που έλαβε από τις αρχές της Λιβύης όσον αφορά τα συγκεκριμένα άτομα. Στις 23 Φεβρουαρίου 2012, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε ότι η Ιταλία παραβίασε την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων βάσει των προαναφερομένων γεγονότων[12]. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή αναλύει σήμερα τις επιπτώσεις της απόφασης αυτής στις επιχειρήσεις επιτήρησης των θαλάσσιων συνόρων και στο κεκτημένο στον τομέα του ασύλου.

3.4. Επιχειρήσεις στα θαλάσσια σύνορα που συντονίζονται από τον Frontex

Στις 5 Σεπτεμβρίου 2012, το Δικαστήριο[13] ακύρωσε την απόφαση 2010/252/EΕ του Συμβουλίου, για τη συμπλήρωση του κώδικα συνόρων του Σένγκεν όσον αφορά τις επιχειρήσεις στα θαλάσσια σύνορα που συντονίζονται από τον Frontex, επειδή περιέχει ουσιώδη στοιχεία σχετικά με την επιτήρηση των θαλάσσιων εξωτερικών συνόρων, τα οποία βαίνουν πέραν του πλαισίου των πρόσθετων ρυθμίσεων υπό την έννοια του άρθρου 12 παράγραφος 5 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν, και επειδή μία τέτοια απόφαση θα πρέπει να εκδίδεται μόνον από τον νομοθέτη της Ένωσης. Το Δικαστήριο διατήρησε τα αποτελέσματα της ακυρωθείσας απόφασης μέχρις ότου τεθεί σε ισχύ, εντός εύλογης προθεσμίας, νέο νομοθετικό μέτρο που θα την αντικαταστήσει. Η Επιτροπή θα υποβάλλει νομοθετική πρόταση στις αρχές του 2013.

3.5. Αδυναμίες που εντοπίστηκαν στο πλαίσιο του μηχανισμού αξιολόγησης Σένγκεν

Στο πλαίσιο του παρόντος μηχανισμού αξιολόγησης Σένγκεν[14], η εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν από τα κράτη μέλη αξιολογείται τακτικά από εμπειρογνώμονες από τα κράτη μέλη, τη Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου και την Επιτροπή.

Κατά το διάστημα από την 1η Μαΐου 2012 έως την 31η Οκτωβρίου 2012, πραγματοποιήθηκαν αξιολογήσεις Σένγκεν όσον αφορά τα θαλάσσια σύνορα στην Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Πολωνία και Σλοβενία, την αστυνομική συνεργασία στην Ουγγαρία, Σλοβακία, Τσεχική Δημοκρατία και Πολωνία, τα εναέρια σύνορα στην Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία, την προστασία δεδομένων στην Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα και Σλοβενία, το SIS/Sirene στη Δανία, Ισλανδία και Νορβηγία, καθώς και τις θεωρήσεις στη Λετονία και Λιθουανία. Οι εκθέσεις βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της εκπόνησης, αλλά αναμένεται να περιλαμβάνουν ορισμένες θετικές αλλά και αρνητικές παρατηρήσεις και συστάσεις για θέματα όπως η εκπαίδευση, η χρήση της ανάλυσης κινδύνου, η ανταλλαγή πληροφοριών, η διεθνής συνεργασία και οι υποδομές στα σημεία διέλευσης των συνόρων και σε πρεσβείες/προξενεία. Όπως ακριβώς και πριν από έξι μήνες, υπάρχουν εν γένει περιθώρια βελτίωσης, αλλά δεν διαπιστώθηκαν ανεπάρκειες που να απαιτούν την άμεση λήψη μέτρων από την Επιτροπή

Επιπλέον, κατά το διάστημα από τις 28 Μαΐου έως τις 2 Ιουνίου 2012, πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα αποστολή από ομότιμους φορείς προκειμένου να αποτιμηθεί η πρόοδος του ελληνικού σχεδίου δράσης για την αποκατάσταση των ελλείψεων που εντοπίστηκαν κατά την αξιολόγηση Σένγκεν το 2010-2011 και να εντοπιστούν πεδία στα οποία θα μπορούσαν τα κράτη μέλη να συνδράμουν. Η αποστολή μετέβη στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος», στον λιμένα του Πειραιά και στην περιοχή του Έβρου και, επομένως, κάλυψε όλους τους τύπους συνόρων. Επισημάνθηκε ότι, παρά τις εμφανείς επιτευχθείσες βελτιώσεις, απαιτείται περαιτέρω ενθάρρυνση και πρόοδος.

Η Επιτροπή καλεί την Ελλάδα να συνεχίσει την εφαρμογή του σχεδίου δράσης Σένγκεν και επαναλαμβάνει τη δέσμευσή της να στηρίξει τις ελληνικές προσπάθειες για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της, μεταξύ άλλων μέσω του Ταμείου Εξωτερικών Συνόρων και της συνδρομής του Frontex.

Για ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα των αξιολογήσεων Σένγκεν το διάστημα Νοεμβρίου 2012 – Απριλίου 2013, βλ. Παράρτημα I.

3.6. Άρση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία

Κατόπιν της απόφασης που έλαβε το Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2011 ότι η Ρουμανία και η Βουλγαρία πληρούν τα κριτήρια για να εφαρμόσουν πλήρως το κεκτημένο του Σένγκεν, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2012 ζήτησε από το Συμβούλιο να καθορίσει και να εφαρμόσει μέτρα που θα συμβάλλουν στην προσχώρηση αυτών των δύο χωρών. Έκτοτε, το Συμβούλιο έχει καθορίσει ορισμένα από τα εν λόγω μέτρα, μεταξύ άλλων τρέχουσες και σχεδιαζόμενες δραστηριότητες του Frontex, μέτρα σχετικά με την καταπολέμηση των πλαστών εγγράφων και των υποκλοπών ταυτότητας και μέτρα όσον αφορά την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου και της εμπορίας ανθρώπων. Η εφαρμογή αυτών των μέτρων παρακολουθείται αδιαλείπτως.

4. Συνοδευτικα μετρα 4.1. Χρήση του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν

Όπως τονίστηκε στην προηγούμενη έκθεση, το σύστημα πληροφοριών Σένγκεν (SIS) είναι ένα ιδιαίτερα πετυχημένο σύστημα που παρέχει πολλές χιλιάδες επιτυχή αποτελέσματα κάθε χρόνο. Αυτή η επιτυχία συνεπάγεται σημαντικό φόρτο εργασίας όσον αφορά τη διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών SIRENE. Πραγματοποιήθηκε σεμινάριο όπου αντιπρόσωποι από τις υπηρεσίες SIRENE των κρατών μελών και η Επιτροπή συζήτησαν τρόπους για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των πρακτικών εργασίας. Από το σεμινάριο προέκυψαν αρκετές προτάσεις που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν βραχυπρόθεσμα. Άλλες προτάσεις θα εξεταστούν σε βάση συνεργασίας από τα κράτη μέλη και την Επιτροπή για να εκτιμηθεί κατά πόσο το ζήτημα θα επιλυθεί, σε κάθε περίπτωση, το 2013 με τα χαρακτηριστικά του SIS II ή χρειάζεται να βελτιωθεί στο πλαίσιο αναθεωρημένης πρακτικής εργασίας.

4.2. Χρήση του συστήματος πληροφοριών για τις θεωρήσεις

Το σύστημα πληροφοριών για τις θεωρήσεις (VIS) είναι σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών για τις θεωρήσεις βραχείας διαμονής, που παρέχει στις αρμόδιες αρχές των κρατών του Σένγκεν τη δυνατότητα να επεξεργάζονται δεδομένα σχετικά με τις αιτήσεις θεωρήσεων και με τις εκδόσεις, απορρίψεις, ανακλήσεις ή παρατάσεις θεωρήσεων. Στις 10 Μαΐου 2012, το VIS ξεκίνησε επιτυχώς στη δεύτερη περιοχή εφαρμογής, την Εγγύς Ανατολή (Ισραήλ, Ιορδανία, Λίβανος και Συρία). Περαιτέρω, στις 2 Οκτωβρίου 2012 το VIS άρχισε να λειτουργεί στην τρίτη περιοχή εφαρμογής του, τις χώρες του Κόλπου (Αφγανιστάν, Μπαχρέιν, Ιράν, Ιράκ, Κουβέιτ, Ομάν, Κατάρ, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Υεμένη). Οι ημερομηνίες για τις εναπομένουσες περιοχές ανάπτυξης βρίσκονται υπό συζήτηση μεταξύ των κρατών μελών και θα συμφωνηθούν τους επόμενους μήνες.

Το VIS λειτουργεί ικανοποιητικά, και έως τις 4 Νοεμβρίου 2012, το σύστημα είχε επεξεργαστεί 1 774 965 αιτήσεις θεώρησης, είχε εκδώσει 1 457 708 θεωρήσεις και είχε απορρίψει 220 644 θεωρήσεις.

Το κυριότερο ζήτημα ανησυχίας παραμένει η ποιότητα των δεδομένων (τόσο βιομετρικών όσο και αλφαριθμητικών) που εισάγουν οι προξενικές αρχές των κρατών μελών στο VIS. Τα ζητήματα αυτά έχουν επηρεάσει επανειλημμένως την απόδοση του συστήματος και θα πρέπει να αποφεύγονται στο μέλλον, δεδομένης της συνεχούς ανάπτυξης σε όλες τις περιοχές του πλανήτη. Παρά τις σταδιακές βελτιώσεις, πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για να βελτιωθεί περαιτέρω η λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων καλής ποιότητας και να εισάγονται στο VIS όλα τα υποχρεωτικά πεδία από τις αιτήσεις θεωρήσεων.

4.3. Πολιτική θεωρήσεων και συμφωνίες επανεισδοχής

Μηχανισμός παρακολούθησης της κατάστασης μετά την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων

Τον Αύγουστο του 2012, η Επιτροπή υπέβαλε την τρίτη έκθεση παρακολούθησης της κατάστασης μετά την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων για την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, το Μαυροβούνιο, τη Σερβία, την Αλβανία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη[15], στην οποία αναφέρονται οι πρόσφατες δράσεις που αναλήφθηκαν και προτείνονται τα επόμενα μέτρα. Ενώ ο αριθμός των αιτούντων άσυλο από τη Σερβία και την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας μειώθηκε το πρώτο εξάμηνο του 2012 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2011 (-13% για τη Σερβία και -48% για την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας εάν γίνει σύγκριση του Μαΐου του 2011 με τον Μάιο του 2012), παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση των αιτούντων άσυλο από την Αλβανία (+725%), τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (+14%) και το Μαυροβούνιο (+77%). Οι περισσότερες αιτήσεις ασύλου κρίνονται αβάσιμες και το ποσοστό χορήγησης ασύλου παραμένει πολύ χαμηλό. Το Βέλγιο, η Γερμανία, το Λουξεμβούργο και η Σουηδία παραμένουν οι βασικές χώρες προορισμού. Τα συγκεκριμένα κράτη μέλη έχουν λάβει μέτρα για μείωση του χρόνου επεξεργασίας των αιτήσεων ασύλου, αλλά υπάρχουν ακόμα περιθώρια βελτίωσης όσον αφορά, μεταξύ άλλων, την ανταλλαγή πληροφοριών, την έρευνα για τα κυκλώματα διακίνησης παράνομων μεταναστών, την ενίσχυση των ελέγχων εξόδου και εισόδου, τις στοχοθετημένες εκστρατείες ευαισθητοποίησης και την παροχή βοήθειας σε μειονότητες.

Συμφωνίες επανεισδοχής

Τον Απρίλιο του 2012 η Επιτροπή μονόγραψε συμφωνία επανεισδοχής με το Πράσινο Ακρωτήριο και επομένως ξεκίνησε η διαδικασία επίσημης κύρωσης. Οι διαπραγματεύσεις με την Τουρκία περατώθηκαν και το κείμενο μονογραφήθηκε τον Ιούνιο του 2012. Αναμένονται η υπογραφή της συμφωνίας επανεισδοχής και η έναρξη διαλόγου για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων. Τον Οκτώβριο του 2012, μονογραφήθηκε συμφωνία επανεισδοχής με την Αρμενία και η Επιτροπή καταβάλλει προσπάθειες για την υπογραφή και σύναψή της το ταχύτερο δυνατό. Επιπλέον, έχουν ξεκινήσει επίσης διαπραγματεύσεις με το Αζερμπαϊτζάν σχετικά με τη διευκόλυνση θεωρήσεων και τις συμφωνίες επανεισδοχής.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I: Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα αξιολογήσεων Σένγκεν κατά το διάστημα Νοεμβρίου 2012 – Απριλίου 2013[16]

Χρόνος διεξαγωγής || Κράτη μέλη || Θεματικός τομέας

11-17 Νοεμβρίου 2012 || Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία || Αστυνομική συνεργασία

18-28 Νοεμβρίου 2012 || Τσεχική Δημοκρατία, Πολωνία, Σλοβακία || Εναέριες μεταφορές

20-26 Ιανουαρίου 2013 || Εσθονία || Θεωρήσεις

10-20 Μαρτίου 2013 || Πολωνία, Σλοβακία || Θεωρήσεις

14-25 Απριλίου 2013 || Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία || Χερσαία σύνορα

[1]               COM (2011) 561 τελικό

[2]               COM (2012) 230 τελικό

[3]               Τριμηνιαία ανάλυση κινδύνου Απριλίου-Ιουνίου 2012 του Frontex

[4]               Τριμηνιαία ανάλυση κινδύνου Απριλίου-Ιουνίου 2012 του Frontex

[5]               Τριμηνιαία ανάλυση κινδύνου Απριλίου-Ιουνίου 2012 του Frontex

[6]               Η Γαλλία, η Ελλάδα και η Ιρλανδία δεν συμμετείχαν.

[7]               Συνοπτική έκθεση της Δανικής Εθνικής Αστυνομίας, Ιούνιος 2012.

[8]               Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 562/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του κοινοτικού κώδικα σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα (κώδικας συνόρων του Σένγκεν)

[9]               Έγγραφο του Συμβουλίου 10491/12 FRONT 84 COMIX 337

[10]             Έγγραφο του Συμβουλίου 13219/12 FRONT 115 COMIX 467

[11]             Απόφαση του Δικαστηρίου της 22ας Ιουνίου 2010 στην υπόθεση C-188/10

[12]             Υπόθεση Hirsi Jamaa και λοιποί κατά Ιταλίας. Αίτηση αριθ. 27765/09

[13]             Απόφαση της 5ης Σεπτεμβρίου 2012 στην υπόθεση C-355/10, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατά Συμβουλίου

[14]             SCH/Com-ex (98) 26 def.

[15]             COM (2012) 472 τελικό

[16]             Έγγραφα του Συμβουλίου 5090/4/12 SCH-EVAL 1 COMIX 6 REV 4 και 12032/12 SCH-EVAL 99 COMIX 423