ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Καταπολέμηση της απάτης Ετήσια έκθεση για το 2011

Συνοπτική παρουσίαση

Η Επιτροπή παρουσιάζει, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, την παρούσα ετήσια έκθεση σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2011, σύμφωνα με το άρθρο 325 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σκοπός της παρούσας έκθεσης είναι η αξιολόγηση του βαθμού στον οποίο οι πόροι ή τα έσοδα του προϋπολογισμού της ΕΕ εκτίθενται σε κίνδυνο παράνομης χρησιμοποίησης λόγω δόλιων ή μη δόλιων παρατυπιών και η εξήγηση των μέτρων που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού.

Πρόσφατα μέτρα για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ

Κατά τη διάρκεια του 2011, η Επιτροπή έλαβε μια σειρά μέτρων για τη βελτίωση του νομικού και διοικητικού πλαισίου για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ:

– τροποποιημένη πρόταση για τη μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF)·

– στρατηγική της Επιτροπής για την καταπολέμηση της απάτης (CAFS), στην οποία περιλαμβάνεται επίσης το σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου κατά μήκος των ανατολικών συνόρων της ΕΕ·

– ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με μέσα του ποινικού δικαίου και με διοικητικές έρευνες·

– ανακοίνωση για την καταπολέμηση της διαφθοράς στην ΕΕ·

– προτάσεις για τον εκσυγχρονισμό των κανόνων που διέπουν τις δημόσιες συμβάσεις· και

– ανακοίνωση για το μέλλον του ΦΠΑ.

Μείωση της απάτης και άλλων παρατυπιών που επηρεάζουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ

Το 2011, σε όλους τους τομείς, αναφέρθηκαν 1230 παρατυπίες ως δόλιες, περίπου κατά 35% λιγότερες σε σύγκριση με το 2010. Οι εκτιμώμενες δημοσιονομικές επιπτώσεις των παρατυπιών που αναφέρθηκαν ως δόλιες μειώθηκαν επίσης, κατά περίπου 37% σε σύγκριση με το 2010, σε 404 εκατ. ευρώ. Επιπλέον, ο αριθμός των λοιπών παρατυπιών και η εκτιμώμενη δημοσιονομική επίπτωση μειώθηκαν επίσης κατά 17% και 6% αντίστοιχα.

Η μείωση των αναφερθεισών περιπτώσεων απάτης, καθώς και των σχετικών ποσών ήταν αναμενόμενη, μετά την κατακόρυφη αύξηση του 2010, η οποία προκλήθηκε από το «κυκλικό» αποτέλεσμα της περάτωσης της περιόδου προγραμματισμού 2000-2006 για την πολιτική συνοχής και από την επιτάχυνση της αναφοράς παρατυπιών μετά την εισαγωγή του συστήματος διαχείρισης παρατυπιών (ΣΔΠ). Ο αντίκτυπος των δύο αυτών παραγόντων έχει εξασθενίσει.

Ενώ η συνολική εικόνα είναι καθησυχαστική και αποδεικνύει, μεταξύ άλλων, τα αποτελέσματα των διαδικασιών που έθεσε σε εφαρμογή η Επιτροπή για την αντιμετώπιση των παρατυπιών και τη γενική βελτίωση των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου από τα κράτη μέλη, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις προσεγγίσεις που ακολουθούνται από τα κράτη μέλη για την αναφορά δολίων και μη δολίων παρατυπιών. Ορισμένα κράτη μέλη εξακολουθούν να αναφέρουν πολύ χαμηλά ποσοστά απάτης. Το γεγονός αυτό δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με την επάρκεια των εθνικών τους συστημάτων αναφοράς παρατυπιών. Κατά συνέπεια, τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη πρέπει να αναφέρουν με ποιους τρόπους τα συστήματα έλεγχου τους προσαρμόστηκαν στους στοχευμένους τομείς, όπου υπάρχει υψηλός κίνδυνος απάτης και παρατυπιών.

Είναι επίσης σαφές από την ανάλυση κινδύνου ότι η ανάγκη καταπολέμησης της αξιόποινης απάτης εξακολουθεί να είναι πραγματική, ιδίως σε περίοδο ύφεσης, και η Επιτροπή εξακολουθεί να την τοποθετεί στα κύρια θέματα της ημερήσιας διάταξης.

Βελτίωση των συστημάτων για την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα της πολιτικής συνοχής

Η ανάλυση του ειδικού θέματος του τρέχοντος έτους — τα μέτρα που λήφθηκαν και οι παρατυπίες που αναφέρθηκαν στον υψηλού κινδύνου τομέα της πολιτικής συνοχής —παρουσιάζει βελτιώσεις του δημοσιονομικού ελέγχου και του συστήματος διαχείρισης κινδύνου. Αυτό περιλαμβάνει νομοθετικές διατάξεις και κατευθυντήριες γραμμές, εθνικές ή περιφερειακές στρατηγικές, χρήση δεικτών κινδύνου, διοικητικές διαδικασίες και συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών.

Αντίθετα, απαιτείται περαιτέρω πρόοδος στην παρακολούθηση των αποτελεσμάτων των διοικητικών και ποινικών ερευνών για την καταπολέμηση της απάτης από τα κράτη μέλη, περιλαμβανομένης της ανάκτησης των ποσών από τον τελικό δικαιούχο στον τομέα της πολιτικής συνοχής.

Επιπλέον, απαιτούνται καλύτερα στατιστικά στοιχεία στον τομέα της απάτης ώστε να επιτραπεί στην Επιτροπή και στα κράτη μέλη να εστιάσουν τις προσπάθειές τους σε τομείς υψηλότερου κινδύνου.

Βελτίωση των διαδικασιών ανάκτησης

Η διαδικασία ανάκτησης, ιδίως στον τομέα των προενταξιακών πόρων και των άμεσων δαπανών, έχει βελτιωθεί. Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη και τις υποψήφιες για ένταξη χώρες με χαμηλά ποσοστά ανάκτησης, να επιταχύνουν τις διαδικασίες τους, να αξιοποιήσουν τα διαθέσιμα νομικά μέσα και εγγυήσεις όταν διαπιστώνονται παρατυπίες και να προβαίνουν σε κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων όταν δεν καταβάλλονται οι οφειλές.

1.           Εισαγωγή

Βάσει του άρθρου 325 παράγραφος 5 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, υποβάλλει κατ’ έτος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έκθεση για τα μέτρα που λήφθηκαν κατ’ εφαρμογή του άρθρου αυτού, ήτοι, την καταπολέμηση της απάτης και οποιασδήποτε άλλης παράνομης δραστηριότητας εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης.

Η Συνθήκη ορίζει ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη μοιράζονται την ευθύνη για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης και την καταπολέμηση της απάτης. Οι εθνικές αρχές διαχειρίζονται τα τέσσερα πέμπτα των δαπανών της Ένωσης και συλλέγουν τους παραδοσιακούς ιδίους πόρους[1]. Στους δύο αυτούς τομείς, η Επιτροπή ασκεί συνολική εποπτεία, θεσπίζει πρότυπα και επαληθεύει τη συμμόρφωση. Η στενή συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. Ένας από τους κύριους στόχους της παρούσας έκθεσης είναι, κατά συνέπεια, το να αξιολογηθεί ο βαθμός στον οποίο η συνεργασία αυτή έχει λειτουργήσει, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, και ο τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να βελτιωθεί περαιτέρω.

Η παρούσα έκθεση περιγράφει τα μέτρα που λαμβάνονται στο επίπεδο της Ένωσης για την καταπολέμηση της απάτης. Επίσης, περιέχει περίληψη και αξιολόγηση της δράσης που έχει αναληφθεί από τα κράτη μέλη σε έναν ειδικό τομέα, με βάση τις απαντήσεις σε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο εστιάζεται, κατά το τρέχον έτος, στους ελέγχους στον τομέα της κοινωνικής συνοχής. Στη συνέχεια, η έκθεση παρουσιάζει τις πιο πρόσφατες πληροφορίες σχετικά με δόλιες και μη δόλιες παρατυπίες που αναφέρθηκαν από τα κράτη μέλη, καθώς και την κατάσταση σχετικά με την ανάκτηση των ποσών.

Η έκθεση συνοδεύεται από τέσσερα έγγραφα εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής[2].

2.           Αναφερθείσες δόλιες και λοιπές παρατυπίες

Η νομοθεσία της ΕΕ απαιτεί από τα κράτη μέλη να κοινοποιούν στην Επιτροπή σε τριμηνιαία βάση, οποιεσδήποτε παρατυπίες έχουν διαπιστωθεί στους τομείς της επιμερισμένης διαχείρισης, της προενταξιακής βοήθειας και των παραδοσιακών ιδίων πόρων.

Τα κράτη μέλη πρέπει να ενημερώνουν την Επιτροπή αν οι αναφερθείσες παρατυπίες δημιουργούν υπόνοιες απάτης (εάν συνεπάγονται την έναρξη διοικητικών και/ή δικαστικών διαδικασιών σε εθνικό επίπεδο για να εξακριβωθεί η παρουσία προθέσεως, όπως η περίπτωση της απάτης[3]) και πρέπει να επικαιροποιούν τα στοιχεία σχετικά με τις δικαστικές διαδικασίες, προκειμένου να επιβάλλονται κυρώσεις.

Στην παρούσα έκθεση, οι παρατυπίες διαιρούνται σε δύο ευρείες κατηγορίες:

«Παρατυπίες αναφερθείσες ως δόλιες» είναι οι παρατυπίες για τις οποίες υπάρχουν υπόνοιες ή βεβαιότητα απάτης, περιλαμβανομένων των παρατυπιών τις οποίες τα κράτη μέλη δεν κοινοποίησαν ως δόλιες, αλλά στις οποίες ήταν δυνατό να εντοπισθούν στοιχεία δυνητικής δόλιας συμπεριφοράς από την ανάλυση των πληροφοριών[4].

«Παρατυπίες μη αναφερθείσες ως δόλιες» είναι όλες οι άλλες κατηγορίες των αναφερθεισών παρατυπιών, για τις οποίες δεν έχει επιβεβαιωθεί ότι είναι δόλιες.

Κατά κανόνα, η ποιότητα (δηλαδή η πληρότητα των στοιχείων και η έγκαιρη υποβολή τους) στην αναφορά παρατυπιών έχει βελτιωθεί. Εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένες ελλείψεις και αντιφάσεις, αλλά σε περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων και, ως εκ τούτου, δεν επηρεάζουν σημαντικά την παρούσα ανάλυση. Η διάκριση μεταξύ των παρατυπιών που αναφέρθηκαν ως δόλιες και εκείνων που δεν αναφέρθηκαν ως δόλιες ενδέχεται να μην είναι απολύτως συγκρίσιμη μεταξύ των διαφόρων μελών, εφόσον μπορεί να εξαρτάται από εθνικές πρακτικές και κανόνες.

Ανταποκρινόμενη στα αιτήματα και τις συζητήσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή δίνει στο εξής μεγαλύτερη έμφαση στην ανάλυση των παρατυπιών που αναφέρθηκαν ως δόλιες.

2.1.        Ανάλυση των παρατυπιών που αναφέρθηκαν ως δόλιες από τα κράτη μέλη το 2011

Κατά την περίοδο 2007-2011, ο αριθμός των παρατυπιών που αναφέρθηκαν ως δόλιες σε όλους τους τομείς παρέμεινε αρκετά σταθερός έως το 2010 (βλ. διάγραμμα 1). Το 2011, αναφέρθηκαν 1.230 παρατυπίες ως δόλιες (ύποπτες για απάτη και βεβαιωθείσα απάτη), σημειώνοντας μείωση περίπου 35% σε σύγκριση με το 2010, όπως απορρέει από τον πίνακα 1. Οι εκτιμώμενες δημοσιονομικές επιπτώσεις των παρατυπιών που αναφέρθηκαν ως δόλιες έχουν επίσης μειωθεί, κατά περίπου 37% σε σύγκριση με το 2010, και σε ποσό 404 εκατ. ευρώ.

Διάγραμμα 1: ΟΛΟΙ ΟΙ ΤΟΜΕΙΣ: Παρατυπίες αναφερθείσες ως δόλιες και σχετικά ποσά — 2007-2011

Η μείωση των παρατυπιών που αναφέρθηκαν ως δόλιες και των σχετικών ποσών ήταν εν μέρει αναμενόμενη, λόγω των αυξήσεων κατά τα 2009 και 2010. Οι βασικοί λόγοι για τη μείωση αυτή: η λήξη της προσωρινής επιτάχυνσης των αναφορών παρατυπιών μετά την καθιέρωση του συστήματος διαχείρισης παρατυπιών (ΣΔΠ), το 2008. Η γενική βελτίωση των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου· ειδικά για την πολιτική συνοχής, ο «κυκλικός» χαρακτήρας των εν λόγω προγραμμάτων, όπου τα αναφερθέντα κρούσματα παρατυπιών αυξήθηκαν κατά την περάτωση της περιόδου προγραμματισμού 2000-2006[5] – ήτοι, κατά τα έτη αναφοράς 2009 και 2010· και στη συνέχεια σημειώθηκε συρρίκνωση, δεδομένου ότι ο κύκλος προγραμματισμού 2007-2013 εφαρμόστηκε προοδευτικά[6].

Πίνακας 1: Παρατυπίες αναφερθείσες ως δόλιες – 2011

Τομέας || Αριθμός παρατυπιών που αναφέρθηκαν ως δόλιες || Εκτιμώμενες δημοσιονομικές επιπτώσεις των παρατυπιών που αναφέρθηκαν ως δόλιες

2010 || 2011 || 2010 || 2011

(εκατ. ευρώ) || % των κονδυλίων || (εκατ. ευρώ) ||  % των κονδυλίων

Γεωργία || 414 || 139 || 69 || περίπου 0,12 % || 77 || περίπου 0,14 %

Αλιεία || 0 || 2 || 0 || 0 % || 0.03 || περίπου 0,005 %

Πολιτική συνοχής || 464 || 276 || 364 || Περίπου 0,74 % || 204 || περίπου 0,40 %

Προενταξιακοί πόροι || 101 || 56 || 41 || περίπου 2,53 % || 12 || περίπου 0,67 %

Άμεσες δαπάνες || 21 || 34 || 3.6 || περίπου 0,02 % || 1.5 || περίπου 0,002 %

Συνολικές δαπάνες || 1000 || 507 || 478 || περίπου 0,34 % || 295 || περίπου 0,21 %

Σύνολο εσόδων [7] (παραδοσιακοί ίδιοι πόροι) || 883 || 723 || 165 || (περίπου 0,79 % του μεικτού ποσού των ΠΙΠ που εισπράχθηκε για το 2010) || 109 || (περίπου 0,49 % του μεικτού ποσού των ΠΙΠ που εισπράχθηκε για το 2011)

Όσον αφορά τις δαπάνες, η πολιτική συνοχής παραμένει ο τομέας με τον υψηλότερο αριθμό παρατυπιών που αναφέρθηκαν ως δόλιες (54% του συνόλου) και έχει τη μεγαλύτερη δημοσιονομική επίπτωση (69 % του συνόλου).

2.1.1.     Έσοδα (παραδοσιακοί ίδιοι πόροι)

Το 2011, στον τομέα των παραδοσιακών ιδίων πόρων (ΠΙΠ) τόσο ο αριθμός των περιπτώσεων παρατυπιών που αναφέρθηκαν στο OWNRES ως δόλιες όσο και τα σχετικά ποσά ήταν χαμηλότερα από το 2010.

Διάγραμμα 2: ΠΙΠ: Παρατυπίες αναφερθείσες ως δόλιες και σχετικά ποσά — 2007-2011

Τα αριθμητικά στοιχεία για απάτη σε σχέση με τους παραδοσιακούς ιδίους πόρους (ΠΙΠ) ποικίλλουν σημαντικά από το ένα κράτος μέλος στο άλλο. Όπως αναφέρεται παραπάνω, αυτό είναι το αποτέλεσμα των διαφορετικών ερμηνειών των διατάξεων και πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών.

Από απόψεως δημοσιονομικών προοπτικών, οι διακυμάνσεις από το ένα έτος στο άλλο αποδίδονται σε εκθέσεις για μεμονωμένες μεγάλες υποθέσεις απάτης, οι οποίες έχουν σημαντικές επιπτώσεις στα ετήσια στοιχεία, ιδίως σε κράτη μέλη όπου συλλέγονται χαμηλότερα ποσά ΠΙΠ. Διάφοροι παράγοντες μπορούν επίσης να επηρεάσουν τα στοιχεία σχετικά με αναφερθείσες δόλιες και μη δόλιες περιπτώσεις παρατυπιών, π.χ. το είδος συναλλαγών και εμπορίου, ο βαθμός συμμόρφωσης των οικονομικών φορέων και η γεωγραφική θέση του κράτους μέλους. Ο τρόπος με τον οποίο ασκείται η στρατηγική τελωνειακού ελέγχου των κρατών μελών ώστε να στοχεύονται οι υψηλού κινδύνου εισαγωγές και να εντοπίζονται οι περιπτώσεις απάτης και παρατυπιών επηρεάζει επίσης τα στοιχεία αυτά.

Η Επιτροπή παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τα μέτρα που λαμβάνονται από τα κράτη μέλη, σύμφωνα με τις παρατηρήσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια των επιθεωρήσεών της[8].

2.1.2.     Δαπάνες — Επιμερισμένη διαχείριση και προενταξιακή βοήθεια

2.1.2.1.  Φυσικοί πόροι (γεωργία και Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας)

Στον τομέα της γεωργίας, ο αριθμός των παρατυπιών που αναφέρθηκαν ως δόλιες και τα συναφή ποσά, σε σχέση με το σύνολο των δαπανηθέντων ποσών, διαφέρουν σημαντικά τόσο μεταξύ των κρατών μελών όσο και στο εσωτερικό τους.

Τα κράτη μέλη ανέφεραν 139 παρατυπίες ως δόλιες, επί συνόλου 2 395 το 2011. Ο αριθμός των αναφερθεισών παρατυπιών ως δολίων μειώθηκε σε σύγκριση με το έτος 2010, ενώ η δημοσιονομική επίπτωση αυξήθηκε από 69 εκατ. ευρώ το 2010 σε 77 εκατ. ευρώ το 2011 (βλ. διάγραμμα 2). Η αύξηση αυτή μπορεί να εξηγηθεί από δύο αναφερθείσες μεγάλες υποθέσεις, η μια εκ των οποίων αφορούσε ποσό ύψους 39 εκατ. ευρώ και η άλλη, ποσό ύψους 26 εκατ. ευρώ.

Διάγραμμα 3: Γεωργία: Παρατυπίες αναφερθείσες ως δόλιες και σχετικά ποσά — 2007-2011

Το 2011, η Βουλγαρία ανέφερε τον υψηλότερο αριθμό δόλιων παρατυπιών σε αυτόν τον τομέα, με 37 περιπτώσεις, ακολουθούμενη από τη Ρουμανία με 25. Ορισμένα κράτη μέλη που πραγματοποιούν τις μεγαλύτερες δαπάνες, όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, εξακολουθούν να αναφέρουν πολύ μικρό αριθμό περιπτώσεων δόλιων παρατυπιών. Η τάση αυτή θέτει το ερώτημα κατά πόσον η αναφορά μικρού αριθμού περιπτώσεων δόλιων παρατυπιών οφείλεται στη μη τήρηση των αρχών αναφοράς, περιλαμβανομένης της ερμηνείας των όρων «υπόνοιας απάτης» και «βεβαιωθείσας απάτης», ή στην ικανότητα των εγκατεστημένων συστημάτων ελέγχου να ανιχνεύουν τις περιπτώσεις απάτης στα εν λόγω κράτη μέλη.

Στην έκθεση του 2010, η Επιτροπή κάλεσε τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο να εξηγήσουν τους λόγους του χαμηλού ποσοστού αναφοράς περιπτώσεων δόλιων παρατυπιών, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο είναι προσαρμοσμένα τα συστήματα ελέγχου τους σε στοχοθετημένους τομείς που παρουσιάζουν υψηλότερη επικινδυνότητα. Μέχρι σήμερα, η Επιτροπή δεν έχει λάβει καμία εξήγηση.

Η Φινλανδία, οι Κάτω Χώρες και η Πολωνία κλήθηκαν να υποβάλουν συστηματικότερα αναφορές, ιδίως σε σχέση με τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που αφορούν άτομα τα οποία έχουν διαπράξει παρατυπίες (δόλιες ή μη). Οι Κάτω Χώρες και η Πολωνία βελτίωσαν το ποσοστό συμμόρφωσής τους σε 83 % και η Φινλανδία σε περίπου 75 %. Πρόκειται για σημαντικό βήμα προόδου, αλλά υπάρχει ακόμη περιθώριο βελτίωσης. Το συνολικό ποσοστό συμμόρφωσης για την ΕΕ των 27 είναι περίπου 93%, το οποίο αντιστοιχεί σε αύξηση σε σύγκριση με το 2010 (90 %).

Η Επιτροπή συνδράμει τα κράτη μέλη, διεξάγει συνεχείς ελέγχους ποιότητας στο σύστημα κοινοποίησης ΣΔΠ και ενημερώνει τα κράτη μέλη σχετικά με την ποιότητα των αναφορών και των δεδομένων που λείπουν.

Όσον αφορά το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας, αναφέρθηκαν δύο υποθέσεις δόλιας παρατυπίας, που αντιστοιχούν συνολικά σε ποσό 30 000 ευρώ.

2.1.2.2.  Πολιτική συνοχής

Το 2011, ο αριθμός των παρατυπιών που αναφέρθηκαν ως δόλιες στον τομέα της πολιτικής συνοχής, καθώς και τα σχετικά ποσά, μειώθηκαν αισθητά σε σχέση με το προηγούμενο έτος, κατά 46% και 63% αντίστοιχα (βλ. διάγραμμα 3).

Όπως και για άλλες παρατυπίες, η σημαντική αυτή μείωση ήταν αναμενόμενη ως αποτέλεσμα της εξουδετέρωσης των αιτιών της απότομης αύξησης που παρατηρήθηκε το 2010[9].

Διάγραμμα 4: Πολιτική συνοχής: Παρατυπίες αναφερθείσες ως δόλιες και σχετικά ποσά — 2007-2011

Οι τάσεις που διαπιστώθηκαν κατά τα προηγούμενα έτη επιβεβαιώθηκαν: Η Πολωνία, η Γερμανία και η Ιταλία, ανέφεραν τις περισσότερες περιπτώσεις (149 από 276) και η Γερμανία εξακολουθεί να αποτελεί το πιο επιτυχημένο κράτος μέλος για την ολοκλήρωση των ποινικών διαδικασιών για τη θεμελίωση της απάτης και την επιβολή κυρώσεων.

Το 2011, έξι κράτη μέλη δεν ανέφεραν καμία παρατυπία ως δόλια στον τομέα της πολιτικής συνοχής: το Βέλγιο, η Κύπρος, η Δανία, η Γαλλία, η Μάλτα και οι Κάτω Χώρες. Δεν είναι ακόμη σαφής ο λόγος για την ισχύουσα κατάσταση στα μεγαλύτερα κράτη μέλη, όπως η Γαλλία.

Πολύ συχνά, οι παρατυπίες που κοινοποιούνται ως δόλιες παίρνουν τη μορφή της χρήσης πλαστών ή παραποιημένων εγγράφων (δικαιολογητικά, δηλώσεις ή πιστοποιητικά), που συνδέονται ιδίως με την ένταξη των μη επιλέξιμων δαπανών (που καταλήγουν σε αυξημένο κόστος του έργου) ή τη μη επιλεξιμότητα του δικαιούχου για χρηματοδοτική στήριξη. Αναφέρθηκαν τρεις περιπτώσεις διαφθοράς με κατ’ εκτίμηση δημοσιονομική επίπτωση 750 000 ευρώ.

Στους τομείς της γεωργίας και της πολιτικής συνοχής, τα κράτη μέλη καλούνται να εξηγήσουν τον χαμηλό αριθμό των αναφερθεισών υποθέσεων «υπόνοιας απάτης» και να υποβάλουν εκθέσεις σχετικά με τον τρόπο, με τον οποίο τα συστήματα ελέγχου τους στοχεύουν τους τομείς υψηλού κινδύνου για τη βελτίωση της πρόληψης και εντοπισμού της απάτης.

2.1.2.3.  Προενταξιακή βοήθεια

Στον τομέα της προενταξιακής βοήθειας, το 2011, ο αριθμός των παρατυπιών που αναφέρθηκαν ως δόλιες και τα σχετικά ποσά εξακολούθησαν να μειώνονται σημαντικά, επιβεβαιώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την τάση που παρατηρήθηκε το 2010.

Πρόκειται για την προφανή συνέπεια της σταδιακής κατάργησης εκ μέρους των χωρών της ΕΕ-10 και EΕ-2 των δράσεων που χρηματοδοτήθηκαν στο πλαίσιο των προγραμμάτων προενταξιακής βοήθειας για την περίοδο 2000-2006.

Διάγραμμα 5: Προενταξιακή βοήθεια: Παρατυπίες αναφερθείσες ως δόλιες και σχετικά ποσά — 2007-2011

Όπως και κατά τα προηγούμενα έτη, οι περισσότερες περιπτώσεις που συνδέονταν με την προενταξιακή βοήθεια (περίοδος προγραμματισμού 2000-2006) αφορούσαν το SAPARD (ειδικό πρόγραμμα ένταξης για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη). Η Πολωνία ανέφερε τον υψηλότερο αριθμό περιπτώσεων, ακολουθούμενη από τη Ρουμανία.

Στην περίπτωση του μέσου προενταξιακής βοήθειας (περίοδος προγραμματισμού 2007-2013), οι εννέα παρατυπίες που αναφέρθηκαν ως δόλιες κατανέμονται μεταξύ των πέντε διαφορετικών συνιστωσών[10]. Παρατυπίες και για τους πέντε τομείς αναφέρθηκαν από την Τουρκία, ενώ μια μόνο περίπτωση σχετικά με τον διασυνοριακό τομέα εντοπίστηκε στην Ιταλία, στο πλαίσιο του προγράμματος διασυνοριακής συνεργασίας «Αδριατική». Στον τομέα αυτό μόνον η Τουρκία χρησιμοποιεί το ΣΔΠ για την αναφορά παρατυπιών, ενώ η Κροατία εξακολουθεί να μην το χρησιμοποιεί παρά την παρασχεθείσα κατάρτιση και στήριξη.

Η Επιτροπή καλεί την Κροατία να ολοκληρώσει την εφαρμογή του ΣΔΠ και να βελτιώσει το σύστημα υποβολής εκθέσεων ποιότητας· η Επιτροπή καλεί την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας να εφαρμόσει το σύστημα.

2.2.        Ανάλυση των παρατυπιών που δεν αναφέρθηκαν ως δόλιες από τα κράτη μέλη το 2011

Το 2011, ο αριθμός των παρατυπιών που δεν αναφέρθηκαν ως δόλιες παρουσίασε συνολική μείωση (βλ. Διάγραμμα 6), η οποία ήταν ιδιαίτερα αισθητή στους τομείς της πολιτικής συνοχής και της προενταξιακής πολιτικής.

Διάγραμμα 6: Παρατυπίες μη αναφερθείσες ως δόλιες και σχετικά ποσά σε όλους τους τομείς — 2007-2011

Από πλευράς εσόδων, η δημοσιονομική επίπτωση των παρατυπιών που δεν αναφέρθηκαν ως δόλιες παρουσιάζει μικρή αύξηση κατά το 2010 (βλ. πίνακα 2).

Πίνακας 2: Παρατυπίες μη αναφερθείσες ως δόλιες — 2011

Τομέας || Αριθμός παρατυπιών που δεν αναφέρθηκαν ως δόλιες || Κατ’ εκτίμηση δημοσιονομικές επιπτώσεις των παρατυπιών που δεν αναφέρθηκαν ως δόλιες

2010 || 2011 || 2010 || 2011

(εκατ. ευρώ) || % των κονδυλίων || εκατ. ευρώ) ||  % των κονδυλίων

Γεωργία || 1427 || 2256 || 62 || περίπου 0,11 % || 101 || περίπου 0,18 %

Αλιεία || 1 || 46 || 0,01 || 0 % || 1,6 || περίπου 0,24 %

Πολιτική συνοχής || 6598 || 3604 || 1186 || περίπου 2,41 % || 1015 || περίπου, 2,00 %

Προενταξιακοί πόροι || 323 || 207 || 42 || περίπου 2,59 % || 48 || περίπου 2,63 %

Άμεσες δαπάνες || 1000 || 888 || 39,5 || περίπου 0,27 % || 49,9 || περίπου 0,78 %

Συνολικές δαπάνες || 9349 || 7001 || 1325,51 || περίπου 0,94 % || 1215,5 || περίπου 0,86 %

Σύνολο εσόδων[11] (παραδοσιακοί ίδιοι πόροι) || 3861 || 3973 || 253 || (περίπου 1,21 % του μεικτού ποσού των ΠΙΠ που εισπράχθηκε για το 2010) || 278 || (περίπου 1,24 του μεικτού ποσού των ΠΙΠ που εισπράχθηκε για το 2011)

Το 2011, στον τομέα των παραδοσιακών ιδίων πόρων, οι παρατυπίες που δεν αναφέρθηκαν ως δόλιες ήταν 3 973, παρουσιάζοντας αύξηση σε σχέση με το 2010, τόσο ως προς τον αριθμό τους ως και προς τα συναφή ποσά.

Οι στρατηγικές τελωνειακών ελέγχων που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη πρέπει να ενταθούν, στοχεύοντας στις εισαγωγές υψηλού κινδύνου και κατόπιν αυτού στην περαιτέρω βελτίωση του ποσοστού ανίχνευσης των περιπτώσεων παρατυπιών και απάτης στους ΠΙΠ.

Στον τομέα της γεωργίας, οι παρατυπίες ανέρχονταν σε 2 256 το 2011, παρουσιάζοντας αύξηση σε σχέση με το 2010, τόσο ως προς τον αριθμό τους όσο και ως προς τα σχετικά ποσά. Η αύξηση του αριθμού των περιπτώσεων αντικατοπτρίζει την αύξηση των δαπανών και ιδίως τις πρόσθετες προσπάθειες που καταβάλλονται από τα κράτη μέλη και την Επιτροπή για τη βελτίωση της διαδικασίας κοινοποίησης των παρατυπιών[12].

Οι δημοσιονομικές επιπτώσεις των παρατυπιών που δεν αναφέρθηκαν ως δόλιες στον τομέα της γεωργίας αυξήθηκαν επίσης, από 62 εκατ. ευρώ το 2010 σε EUR 101 εκατ. ευρώ το 2011. Δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στα οικονομικά έτη 2004-2006, τα οποία θεωρούνται «ολοκληρωμένα», λόγω του ότι ολοκληρώθηκαν τα σχέδια ελέγχου και λογιστικού ελέγχου, οι διαδικασίες ανάκτησης έχουν ξεκινήσει και οι παρατυπίες έχουν κοινοποιηθεί.

Στους τομείς της πολιτικής συνοχής και της προενταξιακής βοήθειας, επισημαίνονται τα ίδια συμπεράσματα σε σχέση με παρατυπίες που δηλώθηκαν ως δόλιες τα οποία ισχύουν επίσης για να εξηγηθεί η μείωση του αριθμού των παρατυπιών που δεν αναφέρθηκαν ως δόλιες (κυκλικός χαρακτήρας των προγραμμάτων, τέλος της αναφερθείσας επιτάχυνσης μετά την εισαγωγή του ΣΔΠ και βελτιώσεις στα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου για την πολιτική συνοχής και τη σταδιακή κατάργηση ορισμένων δικαιούχων χωρών όσον αφορά την προενταξιακή πολιτική).

Οι παρατυπίες που δεν αναφέρθηκαν ως δόλιες στον τομέα της πολιτικής συνοχής συνεχίζουν να αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος των παρατυπιών που έχουν επιπτώσεις στους διάφορους τομείς δαπανών του προϋπολογισμού της ΕΕ, παρότι η σημασία του εν λόγω τομέα μειώνεται σε σχέση με το προηγούμενο έτος (περίπου 50% για όλες τις περιπτώσεις που αναφέρθηκαν το 2011, σε σύγκριση με 70% το 2010).

Οι περισσότερες από αυτές τις παρατυπίες αποτελούν παραβάσεις των κανόνων περί δημοσίων συμβάσεων και της επιλεξιμότητας των δαπανών. Αυτό δείχνει ότι τα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου στον τομέα αυτό μπορούν να βελτιωθούν περαιτέρω.

Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για τη βελτίωση της απόδοσης και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου στον τομέα της πολιτικής συνοχής.

Η συνολική ποιότητα των εκθέσεων σημειώνει συνεχή βελτίωση χάρη στη θέσπιση και την επιτυχή εφαρμογή του ΣΔΠ σε κάθε κράτος μέλος. Η Γαλλία ήταν η τελευταία χώρα που άρχισε να χρησιμοποιεί το σύστημα (κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2011). Κατά συνέπεια, θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν περαιτέρω βελτιώσεις, ιδίως όταν ολοκληρωθεί, το 2012, η σύνδεση μεταξύ του εθνικού συστήματος πληροφορικής PRESAGE και του ΣΠΔ.

Στον τομέα της πολιτικής συνοχής, η Επιτροπή καλεί τη Γαλλία να ολοκληρώσει την εφαρμογή του συστήματος ΣΔΠ έως τα τέλη του 2012.

2.3.        Ανάλυση των δόλιων και άλλων παρατυπιών που συνδέονται με τις δαπάνες τις οποίες διαχειρίστηκε άμεσα η Επιτροπή το 2011

Το τμήμα αυτό αφορά τις εντολές είσπραξης[13] που εκδόθηκαν από τις υπηρεσίες της Επιτροπής σε σχέση με τις δαπάνες στο πλαίσιο της «κεντρικής άμεσης διαχείρισης»[14].

Σύμφωνα με τη λογιστική σε δεδουλευμένη βάση (ABAC) της Επιτροπής, στο οικονομικό έτος 2011 εκδόθηκαν συνολικά 3 389 εντάλματα ανάκτησης για συνολικό ποσό ύψους 225 εκατ. ευρώ. Μεταξύ αυτών των εντολών είσπραξης, 922 παρατυπίες χαρακτηρίστηκαν ως μη δόλιες και 24 ως δόλιες· από την ανάλυση απορρέει ότι περαιτέρω 10 ανακτήσεις μπορούν να θεωρηθούν ως δόλιες. Ο οικονομικός αντίκτυπος αυτών των 34 δολίων παρατυπιών ανέρχεται σε 1,5 εκατ. ευρώ. Σε σύγκριση με τον συνολικό προϋπολογισμό που δεσμεύθηκε με βάση την κεντρική άμεση διαχείριση κατά το ίδιο οικονομικό έτος, τα ποσοστά απάτης και παρατυπιών είναι πολύ χαμηλά.

3.           Ανάκτηση

Τα δεδομένα ανάκτησης που παρατίθενται στο τμήμα αυτό βασίζονται, για τους τομείς προϋπολογισμού των δαπανών, σε εκείνα που δημοσιεύθηκαν στους ετήσιους λογαριασμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης[15]. Ως εκ τούτου, το περιεχόμενο και το πεδίο εφαρμογής διαφέρουν από εκείνα που παρουσιάστηκαν κατά τα προηγούμενα έτη[16].

Πίνακας 3: Ποσοστά ανάκτησης ανά τομέα — 2010–2011

ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ || ΠΛΑΙΣΙΟ || ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ

2010 || 2011

ΠΙΠ || Το συνολικό ποσοστό ανάκτησης για όλα τα έτη (1989-2011) είναι 50 %, || 46 % || 52 %

Γεωργία και αγροτική ανάπτυξη[17] || Τα στοιχεία που αναφέρονται στη σειρά αυτή αφορούν το ποσοστό εκτέλεσης των δημοσιονομικών διορθώσεων που αποφασίζεται από την Επιτροπή[18]. || 85% || 77 %

Πολιτική συνοχής || Τα στοιχεία που αναφέρονται στη σειρά αυτή αφορούν την εφαρμογή των δημοσιονομικών διορθώσεων που πραγματοποιούνται από την Επιτροπή για τον αποκλεισμό από την κοινοτική χρηματοδότηση δαπανών που δεν είναι σύμφωνες με τους ισχύοντες κανόνες και κανονισμούς. Δημοσιονομικές διορθώσεις μπορούν επίσης να εφαρμοστούν μετά τη διαπίστωση σοβαρών ελλείψεων των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου των κρατών μελών. Η έκδοση εντολών είσπραξης των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών αποτελεί μόνον ένα από τα μέσα τα οποία διαθέτει η Επιτροπή για την εφαρμογή των δημοσιονομικών διορθώσεων. || 69 % || 93 %

Άλλα είδη διαχείρισης[19] || Πρόκειται για την ανάκτηση αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών λόγω σφαλμάτων ή παρατυπιών που διαπιστώθηκαν από την Επιτροπή ή την OLAF, τα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, για το τμήμα του προϋπολογισμού που δεν εκτελείται στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης. || 92% || 92%

3.1.        Έσοδα (παραδοσιακοί ίδιοι πόροι)

Όσον αφορά τους παραδοσιακούς ιδίους πόρους, τα κράτη μέλη έχουν την υποχρέωση να προβαίνουν σε ανάκτηση των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών τα οποία δεν συλλέχθηκαν και να τα καταχωρίζουν στη βάση δεδομένων OWNRES. Το προς ανάκτηση ποσό για παρατυπίες που διαπιστώθηκαν το 2011 ανέρχεται σε 321 εκατ. ευρώ (περίπου 1,43 % του συνολικού ποσού των ΠΙΠ που εισπράχθηκαν για το 2011). Έχει ήδη εισπραχθεί ποσό 166 εκατ. ευρώ από τα κράτη μέλη για περιπτώσεις που διαπιστώθηκαν το 2011, με ποσοστό ανάκτησης για το 2011 52 %. Επιπλέον, τα κράτη μέλη συνέχισαν τις δράσεις που συνδέονται με την ανάκτηση και αφορούν περιπτώσεις από τα προηγούμενα έτη. Το 2011, και τα 27 κράτη μέλη ανέκτησαν συνολικό ποσό ύψους περίπου 305 εκατ. ευρώ που αφορά παρατυπίες οι οποίες διαπιστώθηκαν μεταξύ του 1989 και του 2011.

Οι δράσεις των κρατών μελών για την ανάκτηση ΠΙΠ παρακολουθούνται μέσω επιθεωρήσεων για τους ΠΙΠ και μέσω της διαδικασίας που απαιτεί ότι τα ποσά τα οποία υπερβαίνουν τις 50 000 ευρώ που, τελικά, δηλώθηκαν ως μη εισπράξιμα από τα κράτη μέλη πρέπει να αναφέρονται στην Επιτροπή. Τα κράτη μέλη είναι οικονομικώς υπεύθυνα για τη μη ανάκτηση των ΠΙΠ σε περιπτώσεις όπου παρατηρούνται αδυναμίες στις δράσεις ανάκτησης.

Άνω του 98 % όλων των ποσών των ΠΙΠ που βεβαιώθηκαν συλλέγονται χωρίς ιδιαίτερο πρόβλημα.

3.2.        Δαπάνες που διαχειρίζονται τα κράτη μέλη

3.2.1.     Φυσικοί πόροι (γεωργία και Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας)

Στον τομέα της γεωργίας, στο πλαίσιο των διαδικασιών εκκαθάρισης βάσει της συμμόρφωσης, πραγματοποιήθηκαν αποστολές ελέγχου που είχαν ως αποτέλεσμα δημοσιονομικές διορθώσεις που επιβλήθηκαν από την Επιτροπή για συνολικό ποσό 822 εκατ. ευρώ επί συνολικού βεβαιωθέντος ποσού 1 068 εκατ. ευρώ (77%).

Επιπλέον, σε σχέση με το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) τα κράτη μέλη ανέκτησαν από τους δικαιούχους 173 εκατ. ευρώ κατά το οικονομικό έτος 2011. Κατά συνέπεια, κατά τα τέλη του οικονομικού έτους 2011, το 44 %[20] των οφειλών από το ΕΓΤΕ από το 2007 και εξής είχε ήδη ανακτηθεί από τα κράτη μέλη. Ο μηχανισμός δημοσιονομικής εκκαθάρισης των λογαριασμών (κανόνας «50/50») που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1290/2005[21], προβλέπει ένα ισχυρό κίνητρο για τα κράτη μέλη να προβαίνουν στην ανάκτηση των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών από τους δικαιούχους το ταχύτερο δυνατό.

Ωστόσο, το ποσό των σωρευτικών εκκρεμών οφειλών του ΕΓΤΕ που απέμενε να ανακτήσουν από τους δικαιούχους οι εθνικές αρχές στο τέλος του οικονομικού έτους τους 2011 ανερχόταν σε 1,2 δισεκατ. EUR. Το ποσό των εκκρεμών οφειλών για τον προϋπολογισμό ΕΕ είναι ωστόσο χαμηλότερο, εφόσον από το 2006 τα κράτη μέλη έχουν ήδη καταβάλει στον προϋπολογισμό της ΕΕ πολλά μη ανακτηθέντα ποσά (0,45 δισεκατ. ευρώ), με την εφαρμογή του κανόνα 50/50».

Κατά τη διάρκεια των ετών 2008-2011, η Επιτροπή διενήργησε έλεγχο του νέου μηχανισμού εκκαθάρισης μέσω επιτόπιων ελέγχων στις εθνικές αρχές που είναι υπεύθυνες για τους 18 οργανισμούς πληρωμών σε 13 κράτη μέλη, που κάλυψαν το 90 % του συνόλου των εκκρεμών οφειλών κατά το τέλος του οικονομικού έτους 2011.

3.2.2.     Πολιτική συνοχής

Το 2011, στον τομέα της πολιτικής συνοχής, η Επιτροπή είχε ήδη ολοκληρώσει δημοσιονομικές διορθώσεις για ποσό 624 εκατ. ευρώ επί του βεβαιωθέντος ποσού των 673 εκατ. ευρώ (93 %).

Το σωρευτικό ποσοστό εκτέλεσης των δημοσιονομικών διορθώσεων (περιλαμβανομένων όλων των ετών μέχρι το 2011) ανήλθε σε 72 %, με εκκρεμή οφειλή 2,5 δισεκατ. ευρώ.

Τα κράτη μέλη είναι κατά κύριο λόγο υπεύθυνα για την ανάκτηση, από τους δικαιούχους, των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών, καθώς και, κατά περίπτωση, των τόκων υπερημερίας. Τα ποσά που ανακτώνται από τα κράτη μέλη δεν περιλαμβάνονται στην παρούσα έκθεση, όπου παρατίθενται μόνον οι δημοσιονομικές διορθώσεις που πραγματοποιούνται από την Επιτροπή.

Για την περίοδο 2007-2013, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να παρέχουν στην Επιτροπή στοιχεία σχετικά με τα ποσά που έχουν αποσυρθεί από τη συγχρηματοδότηση πριν από την ολοκλήρωση της εθνικής διαδικασίας ανάκτησης και τα ποσά τα οποία όντως ανακτήθηκαν από τους δικαιούχους σε εθνικό επίπεδο. Τα στοιχεία αυτά (μη πλήρη, σε σχέση με το σύνολο των ποσών που συνδέονται με τις ανακτήσεις και τις δημοσιονομικές διορθώσεις) παρουσιάζονται στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής «Στατιστική αξιολόγηση των παρατυπιών που αναφέρθηκαν το 2011».

3.2.3.     Άλλα είδη διαχείρισης

Όσον αφορά το τμήμα του προϋπολογισμού της ΕΕ που η διαχείρισή του είναι άμεση, οι δαπάνες που δεν συμφωνούν με τους ισχύοντες κανόνες και κανονισμούς είτε γίνονται αντικείμενο εντάλματος είσπραξης που εκδίδεται από την Επιτροπή είτε αφαιρούνται από την επόμενη κατάσταση δαπανών[22].

Τα βεβαιωθέντα εντάλματα είσπραξης σχετικά με το μέρος του προϋπολογισμού που δεν εκτελείται στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης αφορούν 377 εκατ. ευρώ. Εξ αυτών, τα 346 εκατ. Ευρώ έχουν ανακτηθεί (92%).

3.2.3.1.  Προενταξιακή βοήθεια

Στην περίπτωση προενταξιακής βοήθειας, οι δικαιούχοι χώρες είναι κατά κύριο λόγο υπεύθυνες για την ανάκτηση, από τους δικαιούχους, των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών, καθώς και, κατά περίπτωση, των τόκων υπερημερίας. Οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στην παρούσα έκθεση βασίζονται στις περιπτώσεις υπόνοιας απάτης και παρατυπιών που αναφέρθηκαν από τις δικαιούχους χώρες.

Σε σχέση με τις περιπτώσεις που αναφέρθηκαν το 2011, το ποσοστό ανάκτησης έχει βελτιωθεί αισθητά σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, με συνολικό ανακτηθέν ποσό ύψους 26 εκατ. ευρώ (46%).

Το συνολικό σωρευτικό ποσό ανάκτησης (όλα τα κοινοποιηθέντα ποσά, περιλαμβανομένων των ποσών των προηγούμενων ετών) έχει επίσης βελτιωθεί, με ανακτηθέν ποσό άνω των 100 εκατ. ευρώ και ποσοστό ανάκτησης άνω του 60 %.

Τα θετικά αυτά αποτελέσματα συνδέονται άμεσα με την περάτωση των προγραμμάτων προενταξιακής βοήθειας.

3.2.3.2.  Δαπάνες που διαχειρίζεται η Επιτροπή

Για τα εντάλματα είσπραξης που επισημάνθηκαν τόσο ως δόλιες παρατυπίες όσο και ως μη δόλιες παρατυπίες και εκδόθηκαν το 2011, έγινε πλήρης ή μερική ανάκτηση σε σχεδόν όλες τις 922 περιπτώσεις παρατυπιών. Το ποσοστό ανάκτησης για τις ανακτήσεις που χαρακτηρίστηκαν ως «παρατυπίες αναφερθείσες ως δόλιες» ανέρχεται σε 50%· το ποσοστό για τις άλλες παρατυπίες ανέρχεται σε 64%.

4.           Πολιτικές καταπολέμησης της απάτης σε επίπεδο ΕΕ

4.1.        Μέτρα πολιτικής για την καταπολέμηση της απάτης που κινήθηκαν από την Επιτροπή το 2011

4.1.1.     Η πρόταση μεταρρύθμισης της OLAF

Ο βασικός κανονισμός που καθορίζει τον κύριο ρόλο της OLAF και προβλέπει τις αρμοδιότητές της για τη διεξαγωγή των διοικητικών ερευνών[23] αυτή τη στιγμή είναι υπό αναθεώρηση. Με βάση μια διαδικασία προβληματισμού που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του 2010, η Επιτροπή υπέβαλε το 2011 τροποποιημένη πρόταση για τη βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου σχετικά με το έργο της OLAF στους συννομοθέτες, δηλαδή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η τροποποιημένη πρόταση έχει ως στόχο να καταστήσει αποτελεσματικότερες τις έρευνες της OLAF, και ταυτόχρονα να διασαφηνίσει τα διαδικαστικά δικαιώματα των ενδιαφερομένων.

Η πρόταση έχει αναλυθεί από το Συμβούλιο σε επίπεδο ομάδας εργασίας και, τον Ιούνιο του 2012, εξετάστηκε στο πλαίσιο άτυπου τριμερούς διαλόγου μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής.

4.1.2.     Στρατηγική της Επιτροπής για την καταπολέμηση της απάτης

Για τη βελτίωση της πρόληψης και του εντοπισμού των περιπτώσεων απάτης σε επίπεδο ΕΕ, τον Ιούνιο του 2011, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση σχετικά με τη στρατηγική της Επιτροπής για την καταπολέμηση της απάτης[24]. Η στρατηγική αυτή είναι κατά πρώτο λόγο εστιασμένη στις υπηρεσίες της Επιτροπής που διαχειρίζονται τους πόρους της ΕΕ και καθορίζει τις ακόλουθες προτεραιότητες:

· συμπερίληψη κατάλληλων διατάξεων για την καταπολέμηση της απάτης στις προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με τα προγράμματα δαπανών βάσει του νέου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου·

· ανάπτυξη και εφαρμογή των στρατηγικών καταπολέμησης της απάτης σε επίπεδο υπηρεσιών της Επιτροπής, με τη βοήθεια της OLAF·

· αναθεώρηση των οδηγιών για τις δημόσιες συμβάσεις για την απλούστευση των απαιτήσεων και τη μείωση των κινδύνων απάτης στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων στα κράτη μέλη.

Το 2011 και στις αρχές του 2012, σημειώθηκε πρόοδος με την εισαγωγή διατάξεων για την καταπολέμηση της απάτης στη χρηματοδότηση προγραμμάτων, με τη θέσπιση δικτύου για την πρόληψη της απάτης και με τη δημιουργία μιας ειδικής ιστοσελίδας για την πρόληψη της απάτης, προσβάσιμης σε όλες τις υπηρεσίες της Επιτροπής. Η εφαρμογή της στρατηγικής αυτής θα ολοκληρωθεί ως το 2014.

4.1.3.     Σχέδιο δράσης της Επιτροπής για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου τσιγάρων και των οινοπνευματωδών ποτών κατά μήκος των ανατολικών συνόρων της ΕΕ

Το λαθρεμπόριο αγαθών υψηλής δασμολόγησης, κυρίως τσιγάρων και οινοπνευματωδών ποτών, προκαλεί σημαντικές απώλειες εσόδων για τους προϋπολογισμούς της ΕΕ και των κρατών μελών της. Οι άμεσες απώλειες τελωνειακών εσόδων ως αποτέλεσμα του λαθρεμπορίου τσιγάρων στην ΕΕ εκτιμώνται σε ποσό άνω των 10 δισεκατ. ευρώ ετησίως. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, τον Ιούνιο του 2011, η Επιτροπή δρομολόγησε ένα σχέδιο δράσης για την εντατικοποίηση των προσπαθειών καταπολέμησης του λαθρεμπορίου τσιγάρων και οινοπνευματωδών ποτών κατά μήκος των ανατολικών συνόρων της ΕΕ[25].

Το σχέδιο δράσης αναλύει τις υφιστάμενες πρωτοβουλίες και προβλήματα και προτείνει συγκεκριμένες δράσεις που θα διεξαχθούν το 2014, με την βοήθεια των κρατών μελών, της Ρωσίας και των χωρών της ανατολικής εταιρικής σχέσης (Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Λευκορωσία, Γεωργία, Μολδαβία και Ουκρανία). Η δράση αυτή περιλαμβάνει: υποστήριξη της ανάπτυξης ικανότητας εφαρμογής και παροχή τεχνικής βοήθειας και κατάρτισης· ενίσχυση των προληπτικών μέτρων και ευαισθητοποίηση· αναβάθμιση της επιχειρησιακής συνεργασίας μεταξύ των αρμοδίων υπηρεσιών της περιοχής, περιλαμβανομένης της ανταλλαγής πληροφοριών και της στενότερης διεθνούς συνεργασίας.

Ορισμένα από αυτά τα μέτρα έχουν στο μεταξύ ήδη ληφθεί. Τα παραδείγματα περιλαμβάνουν: μια στοχοθετημένη περιφερειακή και επιχειρησιακή διάσκεψη για το λαθρεμπόριο καπνού που διεξάχθηκε στη Ρουμανία στα τέλη Ιουνίου του 2011· την απόσπαση ενός αξιωματικού συνδέσμου της OLAF στο Κίεβο, στην αντιπροσωπεία της ΕΕ, προκειμένου να παγιωθεί η συνεργασία με τις αρμόδιες ουκρανικές αρχές επιβολής του νόμου· και μια κοινή τελωνειακή επιχείρηση με στόχο, για πρώτη φορά, το λαθρεμπόριο προϊόντων καπνού και πρόδρομων ουσιών και συνθετικών ναρκωτικών, σιδηροδρομικώς, κατά μήκος των ανατολικών συνόρων της ΕΕ (βλ. σημείο 4.2.5.3. της παρούσας έκθεσης).

Η επίτευξη των στόχων του σχεδίου δράσης ήταν μια από τις σημαντικότερες προτεραιότητες του 2011 και παραμένει ουσιαστικός στόχος για το 2012.

4.1.4.     Μέτρα της Επιτροπής για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ με μέσα του ποινικού δικαίου και με διοικητικές έρευνες

Για την προστασία των οικονομικών της ΕΕ, τα κράτη μέλη εφαρμόζουν τους εθνικούς κανόνες. Κατά συνέπεια, το ποσοστό καταδικών σε υποθέσεις που αφορούν αδικήματα εις βάρος του προϋπολογισμού της ΕΕ ποικίλλει σημαντικά σε ολόκληρη την ΕΕ από το ένα κράτος μέλος στο άλλο, καλύπτοντας ένα φάσμα που κυμαίνεται από 14 % έως 80 %. Ταυτόχρονα, τα ποινικά συστήματα των κρατών μελών έχουν εναρμονιστεί σε περιορισμένο μόνο βαθμό[26], η δικαστική συνεργασία δεν είναι αρκούντως αποτελεσματική και έχει τάση περιορισμού των διώξεων σε εσωτερικές υποθέσεις, αγνοώντας την ευρωπαϊκή διάσταση.

Συνολικά, δεν υπάρχουν επαρκείς αποτρεπτικοί μηχανισμοί για την καταπολέμηση της αθέμιτης χρήσης του προϋπολογισμού της ΕΕ. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι προτίθεται να ενισχύσει το νομικό πλαίσιο για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ σε ορισμένους τομείς, όπου περιλαμβάνονται[27]:

· ο ορισμός των κύριων αξιόποινων πράξεων που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ (όπως η απάτη) και άλλων σχετικών αξιόποινων πράξεων (όπως η κατάχρηση)·

· το διαδικαστικό πλαίσιο, στις περιπτώσεις που είναι αναγκαίο για τη βελτίωση της συνεργασίας και της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ όλων των αρμόδιων αρχών·

· το θεσμικό πλαίσιο για την καταζήτηση, τη δίωξη και την παραπομπή ενώπιον της δικαιοσύνης των δραστών αδικημάτων εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Αυτό περιλαμβάνει την ενίσχυση των υφιστάμενων φορέων — Eurojust και OLAF — και τη δημιουργία εξειδικευμένης ευρωπαϊκής εισαγγελικής αρχής.

Σχετικά με το πρώτο ζήτημα, η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετική πρόταση στις 11 Ιουλίου 2012[28]. Όσον αφορά τους λοιπούς τομείς, αυτή τη στιγμή η Επιτροπή εξετάζει τις διάφορες εναλλακτικές προτάσεις.

Επιπλέον, η Επιτροπή θεωρεί ότι υπάρχει ανάγκη για μεγαλύτερη προστασία των τραπεζογραμματίων και κερμάτων ευρώ, με ποινικές κυρώσεις, σύμφωνα με το πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη δυνατότητα για όλα τα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν το ίδιο φάσμα τεχνικών ερευνών, καθώς και τη θέσπιση ελάχιστων κυρώσεων. Η Επιτροπή προετοιμάζει νομοθετική πρόταση σχετικά με το θέμα αυτό.

4.1.5.     Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) για την περίοδο 2014-2020 — προγράμματα Hercule III και Pericles 2020

Με σκοπό την ενίσχυση της πρόληψης και της καταπολέμησης της απάτης, τον Δεκέμβριο του 2011, η Επιτροπή ενέκρινε προτάσεις για τη χρηματοδότηση δύο προγραμμάτων: το πρόγραμμα Hercule III[29] και το πρόγραμμα Pericles 2020[30]. Και οι δύο προτάσεις έγιναν στο πλαίσιο του νέου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2014-2020 και αποτελούν διαδόχους των ισχυόντων προγραμμάτων που θα λήξουν στα τέλη του 2013.

Το πρόγραμμα Hercule III είναι ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης το οποίο εστιάζεται ειδικά στην καταπολέμηση της απάτης, της διαφθοράς και κάθε άλλης παράνομης δραστηριότητας που πλήττει τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ. Προβλέπει την προμήθεια εξειδικευμένου εξοπλισμού και βάσεων δεδομένων που θα χρησιμοποιηθούν από τις εθνικές υπηρεσίες επιβολής του νόμου, καθώς και την κατάρτιση ειδικών στον τομέα της καταπολέμησης της απάτης. Ο συνολικός προϋπολογισμός που προτείνεται για την επταετή περίοδο ανέρχεται σε 110 εκατ. ευρώ.

Οι νέες προσθήκες που προτείνονται στο πρόγραμμα Hercule III στοχεύουν στον εξορθολογισμό των στόχων και την απλούστευση της εφαρμογής, σε σύγκριση με το υφιστάμενο πρόγραμμα. Για τεχνική υποστήριξη στα κράτη μέλη, η πρόταση περιλαμβάνει αύξηση του ποσοστού συγχρηματοδότησης από 50% σε 80%, κατόπιν αιτήσεως μεγάλου αριθμού ενδιαφερομένων, ούτως ώστε τα κράτη μέλη με πιο περιορισμένη ικανότητα συγχρηματοδότησης να μπορούν επίσης να επωφελούνται από τα προγράμματα αυτά.

Το πρόγραμμα Pericles παρέχει κατάρτιση και βοήθεια όσον αφορά την προστασία των τραπεζογραμματίων και κερμάτων ευρώ κατά της απάτης και της παραχάραξης. Υποστηρίζει πολυτομεακά και διεθνικά εργαστήρια, συναντήσεις και σεμινάρια, στοχευμένες αποσπάσεις και ανταλλαγές προσωπικού εθνικών αρχών στην ΕΕ και σε παγκόσμιο επίπεδο και παρέχει επίσης τεχνική, επιστημονική και επιχειρησιακή στήριξη.

Η πρόταση «Pericles 2020» περιλαμβάνει επίσης νέα στοιχεία, όπως τη δυνατότητα αγοράς του σχετικού εξοπλισμού και την αύξηση του ποσοστού συγχρηματοδότησης (έως 90% σε εξαιρετικές περιπτώσεις). Ο συνολικός προϋπολογισμός που προτείνεται για την επταετή περίοδο ανέρχεται σε 7,7 εκατ. ευρώ.

Και οι δύο προτάσεις πρόκειται να συζητηθούν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο το 2012.

4.1.6.     Νέα οργάνωση της OLAF και των διαδικασιών έρευνας

Τον Μάρτιο του 2011, η OLAF ξεκίνησε μια εσωτερική μεταρρύθμιση, με κύριους στόχους τη βελτίωση της οργανωτικής δομής της OLAF και των διαδικασιών έρευνας.

Βάσει της μεταρρύθμισης αυτής, άρχισε να ισχύει την 1η Φεβρουαρίου 2012 ένα νέο οργανόγραμμα της OLAF. Η νέα δομή μείωσε τα γενικά έξοδα και τη διοικητική επιβάρυνση, αύξησε κατά 30 % τον αριθμό του προσωπικού που έχει διατεθεί για τις έρευνες και παγίωσε τον ρόλο της OLAF ως υπηρεσίας της Επιτροπής υπεύθυνης για το σύνολο της πολιτικής στον τομέα της καταπολέμησης της απάτης. Οι διαδικασίες έρευνας διευκολύνθηκαν και θεσπίστηκε μια νέα δέσμη προτεραιοτήτων πολιτικής στον τομέα των ερευνών.

4.2.        Άλλα μέτρα πολιτικής που λήφθηκαν από την Επιτροπή το 2011 σε σχέση με την καταπολέμηση της απάτης

4.2.1.     Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς στην ΕΕ

IΗ εφαρμογή του νομικού πλαισίου για την καταπολέμηση της διαφθοράς εξακολουθεί να παρουσιάζει ανισότητες μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και συνολικά δεν είναι ικανοποιητική. Κατόπιν τούτου, η Επιτροπή υπέβαλε μια συνολική πολιτική της ΕΕ για την καταπολέμηση της διαφθοράς στην ΕΕ κατά τα προσεχή έτη[31]. Η Επιτροπή ζήτησε να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην αντιμετώπιση της διαφθοράς σε ένα φάσμα τομέων πολιτικής και υπογράμμισε ορισμένα μέτρα, μεταξύ των οποίων τη στενότερη συνεργασία, τον εκσυγχρονισμό των κανόνων της ΕΕ ως προς τη δήμευση περιουσιακών στοιχείων που αποτελούν προϊόντα εγκλήματος, την αναθεώρηση της νομοθεσίας για τις δημόσιες συμβάσεις, τη βελτίωση των στατιστικών σχετικά με το έγκλημα και την ευρύτερη χρήση των όρων συνεργασίας και ανάπτυξης πολιτικών.

Η Επιτροπή θα εκπονεί κάθε δύο χρόνια έκθεση της ΕΕ για την καταπολέμηση της διαφθοράς, με επόμενη την έκθεση του 2013. Η έκθεση θα στοχεύει στην περαιτέρω ενίσχυση των μέτρων για την καταπολέμηση της διαφθοράς και θα παγιώσει την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών, ενώ συγχρόνως θα εντοπίσει τις τάσεις της ΕΕ, διευκολύνοντας τις ανταλλαγές ορθών πρακτικών και προετοιμάζοντας το έδαφος για τα μέτρα μελλοντικής πολιτικής της ΕΕ.

4.2.2.     Εκσυγχρονισμός των κανόνων για τις δημόσιες συμβάσεις

Με βάση τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2011, η Επιτροπή ενέκρινε προτάσεις[32] για τον εκσυγχρονισμό των οδηγιών για τις δημόσιες συμβάσεις. Οι εν λόγω οδηγίες στοχεύουν να διασφαλίσουν ότι τα κράτη μέλη θεσπίζουν αποτελεσματικούς μηχανισμούς για την πρόληψη επισφαλών επιχειρηματικών πρακτικών και για τη βελτίωση της διαφάνειας. Η Επιτροπή θεωρεί ότι τα μέτρα αυτά όχι μόνον ευνοούν τον θεμιτό ανταγωνισμό μεταξύ προσφορών, αλλά επίσης εξασφαλίζουν την αποτελεσματική χρήση των χρημάτων των φορολογουμένων εκ μέρους των δημοσίων αρχών.

Παράλληλα, η Επιτροπή πρότεινε βασικά μέτρα διαφάνειας και διαδικαστικές απαιτήσεις που θα εφαρμόζονται στη σύναψη συμβάσεων παραχώρησης[33] για την εξαίρεση υποψηφίων που έχουν καταδικαστεί για διαφθορά, τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και την απάτη, καθώς και μέτρα για την αποφυγή συγκρούσεων συμφερόντων.

4.2.3.     Πολιτική συνοχής

Όσον αφορά την πολιτική συνοχής για την περίοδο μετά το 2013, η Επιτροπή πιστεύει ότι πρέπει να ενισχυθούν οι πλευρές καταπολέμησης της απάτης μέσω: εισαγωγής ενός συστήματος εθνικής διαπίστευσης· διαχειριστικής δήλωσης αξιοπιστίας· και ετήσιας εκκαθάρισης λογαριασμών για αύξηση της αξιοπιστίας. Ειδικότερα, όσον αφορά τη δημοσιονομική διαχείριση και τον έλεγχο των προγραμμάτων, η Επιτροπή προτείνει να τεθούν σε εφαρμογή από τη διαχειριστική αρχή αποτελεσματικά και αναλογικά μέτρα για την καταπολέμηση της απάτης, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων που έχουν εντοπιστεί[34].

4.2.4.     Άμεσες δαπάνες

Όσον αφορά την πρόληψη, την εξακρίβωση και τη διερεύνηση των περιπτώσεων απάτης που συνδέονται με τις άμεσες δαπάνες και την εξωτερική βοήθεια, η Επιτροπή πρότεινε την εισαγωγή μιας τυποποιημένης ρήτρας[35] για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης σε όλες τις νέες προτάσεις του ΠΔΠ για την περίοδο 2014-2020, με σκοπό να ενισχυθεί η συνοχή μεταξύ των προγραμμάτων δαπανών.

4.2.5.     Τελωνεία

4.2.5.1.  Σύστημα πληροφοριών κατά της απάτης στον τομέα της διαμετακόμισης

Για την ενίσχυση της καταπολέμησης της τελωνειακής απάτης, είναι σημαντικό να ενημερώνονται όλες οι εμπλεκόμενες αρχές σχετικά με τις μετακινήσεις, εντός της ΕΕ, εμπορευμάτων υπό διαμετακόμιση. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή (OLAF ) σχεδίασε και υλοποίησε έναν κεντρικό χώρο αποθήκευσης που περιέχει τέτοιες πληροφορίες και καλείται «Σύστημα πληροφοριών κατά της απάτης στον τομέα της διαμετακόμισης — ATIS. Από την 1η Σεπτεμβρίου 2011, η Επιτροπή, τα κράτη μέλη και οι χώρες[36] της ΕΖΕΣ έχουν πρόσβαση σε πραγματικό χρόνο στο ATIS,

4.2.5.2.            Αμοιβαία διοικητική συνδρομή (ΑΔΣ) και συναφείς διατάξεις σχετικά με την καταπολέμηση της απάτης με τρίτες χώρες

Για να εξασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή της τελωνειακής νομοθεσίας, διάφορες συμφωνίες, όπως οι συμφωνίες προτιμησιακού εμπορίου ή/και οι συμφωνίες συνεργασίας, οι μη προτιμησιακές συμφωνίες και οι τελωνειακές συμφωνίες, περιέχουν διατάξεις σχετικά με την αμοιβαία διοικητική συνδρομή (ΑΔΣ) και σχετικά με την πρόληψη, διερεύνηση και δίωξη των παραβάσεων της τελωνειακής νομοθεσίας,

Στα τέλη του 2011, είχαν τεθεί σε ισχύ 43 συμφωνίες που κάλυπταν συνολικά 58 χώρες· ήταν σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις σχετικά με το προτιμησιακό εμπόριο με την Ινδία, τον Καναδά, τη Σιγκαπούρη, τη Μαλαισία, την περιοχή Mercosur, τη Γεωργία, τη Μολδαβία και έξι περιφέρειες ΣΟΕΣ (Συμφωνία Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης).

4.2.5.3.  Κοινές τελωνειακές επιχειρήσεις (ΚΤΕ)

Οι τελωνειακές αρχές των κρατών μελών της ΕΕ και επίσης ορισμένων τρίτων χωρών, σε συνεργασία με την OLAF πραγματοποιούν τακτικές κοινές δραστηριότητες περιορισμένης διάρκειας με στόχο την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης ευαίσθητων αγαθών και της απάτης σε ορισμένες περιοχές ή/και σε εμπορικές διαδρομές. Η Επιτροπή (OLAF) ξεκινά τις κοινές αυτές τελωνειακές δράσεις και/ή παρέχει την αναγκαία στήριξη.

Τον Απρίλιο του 2011, μια κοινή τελωνειακή επιχείρηση με την ονομασία « Fireblade» οργανώθηκε από την Ουγγαρία και την Επιτροπή (OLAF), σε συνεργασία με την Ευρωπόλ. Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ κλήθηκαν να συμμετάσχουν μαζί με την Κροατία, την Ουκρανία και τη Μολδαβία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κατάσχεση άνω των 28 000 τεμαχίων/ζευγών παραποιημένων κλωστοϋφαντουργικών και συναφών προϊόντων και εξαρτημάτων που επιχειρήθηκε η είσοδός τους στην ΕΕ από τα ανατολικά σύνορα. Ο οικονομικός αντίκτυπος των εν λόγω κατασχέσεων ανέρχεται σε ποσό τουλάχιστον 1 εκατ. ευρώ για την αγοραστική αξία των κατασχεμένων παραποιημένων αγαθών συν τουλάχιστον ποσό ύψους 1,5 εκατ. ευρώ για διαφυγόντες δασμούς και φόρους επί των λαθραίων τσιγάρων που εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης.

Τον Οκτώβριο του 2011, η πολωνική τελωνειακή υπηρεσία, σε στενή συνεργασία με την OLAF, ξεκίνησε μια κοινή τελωνειακή επιχείρηση, με την ονομασία «Barrel». Έλαβαν μέρος είκοσι τέσσερα κράτη μέλη της ΕΕ μαζί με την Κροατία, την Τουρκία, τη Νορβηγία και την Ελβετία. Αυτή ήταν η πρώτη κοινή τελωνειακή επιχείρηση σχετικά με τις σιδηροδρομικές μεταφορές, που στόχευαν στη λαθραία εισαγωγή προϊόντων καπνού και πρόδρομων ουσιών και συνθετικών ναρκωτικών κατά μήκος των ανατολικών συνόρων της ΕΕ. Αποτέλεσμα ήταν ο εντοπισμός και η κατάσχεση περίπου 1,2 εκατ. τσιγάρων σε εμπορευματικές αμαξοστοιχίες μεταφοράς ξυλείας και σιδήρου. Αυτό θα αντιστοιχούσε σε απώλεια ποσού τουλάχιστον 205 000 ευρώ σε μη καταβληθέντες τελωνειακούς δασμούς και φόρους.

4.2.6.     ΦΠΑ

Βάσει των αποτελεσμάτων των δημόσιων διαβουλεύσεων[37], αλλά επίσης και των συζητήσεων με τα κράτη μέλη και των απόψεων των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, τον Δεκέμβριο του 2011, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Για το μέλλον του ΦΠΑ — προς ένα απλούστερο, ισχυρότερο και αποτελεσματικότερο σύστημα ΦΠΑ προσαρμοσμένο στην ενιαία αγορά»[38].

Θα διερευνηθούν νέοι τρόποι βελτίωσης της καταπολέμησης της απάτης, όπως η βελτίωση της διοικητικής συνεργασίας με τρίτες χώρες, ένας μηχανισμός ταχείας αντίδρασης για την αντιμετώπιση νέων ειδών απάτης, καθώς και μελέτες σχετικά με νέα συστήματα είσπραξης φόρων.

Η Επιτροπή παρέχει επίσης τεχνική συνδρομή και συνδρομή για τη δημιουργία ικανοτήτων για να βοηθήσει τα κράτη μέλη να καταστήσουν τις φορολογικές τους αρχές αποτελεσματικότερες, αποδοτικότερες και θωρακισμένες έναντι της απάτης. Επιπλέον, η Επιτροπή θεσπίζει ένα μόνιμο φόρουμ της ΕΕ όπου οι φορολογικές αρχές, οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων και η Επιτροπή θα συζητούν θέματα καταπολέμησης της απάτης που σχετίζονται με τη διαχείριση του συστήματος ΦΠΑ.

4.2.7.     Διεθνείς συμβάσεις, μέσα και ρυθμίσεις διοικητικής συνεργασίας

Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, διαπράττονται ολοένα και περισσότερες απάτες διαμέσου των διεθνών συνόρων. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να προωθηθεί η συνεργασία με χώρες και διεθνείς οργανισμούς σε ολόκληρο τον κόσμο, που είναι δικαιούχοι πόρων της ΕΕ και/ή χορηγοί σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ένα αυστηρό νομικό πλαίσιο, με σαφείς δεσμεύσεις από τις χώρες εταίρους, είναι αναγκαίο για τη διασφάλιση της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης των πόρων που λαμβάνουν από την ΕΕ, καθώς και για τη συνεργασία με την ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης και της διαφθοράς. Προκειμένου να καθοριστεί το πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει ένα σύνολο διατάξεων ελέγχου και καταπολέμησης της απάτης σε νέες συμφωνίες ή συμφωνίες που απετέλεσαν αντικείμενο επαναδιαπραγμάτευσης.

Το 2011, οι εν λόγω διατάξεις[39] είχαν προταθεί στο σχέδιο συμφωνιών με δικαιούχους χώρες, όπως το Αφγανιστάν και το Καζακστάν, και το σχέδιο συμφωνιών σύνδεσης με τρεις χώρες της ανατολικής εταιρικής σχέσης: την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία. Προτάθηκαν επίσης βελτιωμένες διατάξεις σχετικά με την ανταλλαγή πληροφοριών με χώρες- μεγάλους χορηγούς, όπως η Αυστραλία. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ασκήσουν πίεση για να συμπεριληφθούν οι διατάξεις αυτές στις νέες συμφωνίες με τις εν λόγω χώρες, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων εντός του 2012.

Κατά τη διάρκεια του 2011, η Επιτροπή (OLAF) δρομολόγησε μια σημαντική εκστρατεία για την ενίσχυση της συνεργασίας και ιδίως της ανταλλαγής πληροφοριών για την καταπολέμηση της απάτης με διεθνείς οργανώσεις, όπως με την αντιπροεδρία της Παγκόσμιας Τράπεζας που ασχολείται με θέματα θεσμικής δεοντολογίας («Integrity Vice-Presidency»).

4.2.8.     Καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου προϊόντων καπνού σε διεθνές επίπεδο

Η Επιτροπή συντόνισε τη θέση της ΕΕ και, με την προεδρία του Συμβουλίου, εκπροσώπησε την ΕΕ κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων σχετικά με το πρωτόκολλο για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου προϊόντων καπνού, σύμφωνα με τη σύμβαση-πλαίσιο για τον έλεγχο του καπνού (ΣΠΕΚ) της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ).

Πραγματοποιήθηκαν πέντε συνεδριάσεις του διακυβερνητικού οργάνου διαπραγμάτευσης (INB), η τελευταία εκ των οποίων (INB5) διεξάχθηκε στη Γενεύη από 28 Μαρτίου έως 4 Απριλίου 2012. Μετά από εντατικές διαπραγματεύσεις σε επίπεδο INB5, συμφωνήθηκε ένα σχέδιο πρωτοκόλλου για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου προϊόντων καπνού.

Το σχέδιο πρωτοκόλλου θα υποβληθεί προς εξέταση και έγκριση στη διάσκεψη των μερών της ΠΟΥ – ΣΠΕΚ στη Σεούλ της Νότιας Κορέας, τον Νοέμβριο του 2012.

4.3.        Εφαρμογή των προγραμμάτων καταπολέμησης της απάτης

4.3.1.     Πρόγραμμα Hercule II

Το 2011, το πρόγραμμα Hercule II συνέχισε να εστιάζει στη βελτίωση της διεθνικής και πολυτομεακής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής για την καταπολέμηση και πρόληψη της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.

Έμφαση δόθηκε στους ακόλουθους τομείς: εντοπισμό και πρόληψη των παράνομων εισαγωγών προϊόντων απομίμησης ή παραποίησης, συμπεριλαμβανομένων των τσιγάρων και του καπνού (5,1 εκατ. ευρώ)· διασκέψεις, σεμινάρια και κατάρτιση (4,8 εκατ. ευρώ)· πληρωμές για τη χρήση εξωτερικών βάσεων δεδομένων για σκοπούς έρευνας (περίπου 2,9 εκατ. ευρώ)· και ακαδημαϊκή έρευνα (0,7 εκατ. ευρώ).

4.3.2.     Πρόγραμμα Pericles

Το πρόγραμμα Pericles παρέχει κατάρτιση και τεχνική βοήθεια προς τις εθνικές αρχές που είναι αρμόδιες για την προστασία των τραπεζογραμματίων και κερμάτων ευρώ κατά της απάτης και της παραχάραξης. Το 2011, η Επιτροπή (OLAF) συμμετείχε σε 15 δραστηριότητες Pericles, όπως διασκέψεις, σεμινάρια και ανταλλαγές προσωπικού που διοργανώθηκαν από τα κράτη μέλη και/ή από την Επιτροπή (OLAF). Η στρατηγική Pericles εστιάζεται στα κράτη μέλη της ΕΕ και αποσκοπεί στην ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας σε κρίσιμες περιοχές. Το 2011, το κονδύλιο του προϋπολογισμού που χορηγήθηκε βάσει του προγράμματος Pericles ανερχόταν σε 1 εκατ. ευρώ και καλύφθηκε σε ποσοστό 100 %.

4.3.3.     Το σύστημα πληροφοριών κατά της απάτης (AFIS)

Το σύστημα πληροφοριών κατά της απάτης (AFIS) είναι ένα σύνολο εφαρμογών για την καταπολέμηση της απάτης που αποσκοπούν στην έγκαιρη και ασφαλή ανταλλαγή σχετικών με απάτη πληροφοριών μεταξύ των αρμόδιων εθνικών διοικήσεων και της ΕΕ. Το σύστημα AFIS που διαχειρίζεται η Επιτροπή (OLAF) περιλαμβάνει δύο μεγάλα πεδία: αμοιβαία συνδρομή σε τελωνειακά ζητήματα (κοινές τελωνειακές επιχειρήσεις, ασφαλές ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, σύστημα πληροφοριών κατά της απάτης στον τομέα της διαμετακόμισης κ.λπ.), καθώς και διαχείριση εκθέσεων παρατυπιών εκ μέρους κρατών μελών και δικαιούχων χωρών.

Ο αριθμός χρηστών του συστήματος AFIS παρουσιάζει σταθερή αύξηση και ανέρχεται σχεδόν σε 10 000. Μεταξύ των χρηστών περιλαμβάνονται άνω των 1 200 αρμοδίων αρχών των κρατών μελών, τρίτες χώρες, διεθνείς οργανισμοί, υπηρεσίες της Επιτροπής και άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ.

Το 2011, το σύστημα AFIS χρηματοδοτήθηκε από έναν επιχειρησιακό προϋπολογισμό ύψους 6 εκατ. ευρώ που χρησιμοποιήθηκε κυρίως για τη συντήρηση, την ανάπτυξη και την παραγωγή υπηρεσιών (4,8 εκατ. ευρώ), ενώ το υπόλοιπο ποσό διατέθηκε στην τεχνική βοήθεια, την κατάρτιση και τον εξοπλισμό (1,2 εκατ. ευρώ). Ο προϋπολογισμός του 2011 για το σύστημα AFIS εφαρμόστηκε πλήρως, με κάλυψη 99 %.

4.4.        Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 6ης Απριλίου 2011 σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Κοινοτήτων — Καταπολέμηση της απάτης — Ετήσια έκθεση 2009

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψήφισμα σχετικά με την έκθεση του 2009 στις 6 Απριλίου 2011[40]. Το ψήφισμα περιλαμβάνει ειδικά αιτήματα, σχόλια και προτάσεις που καλύπτουν όλους τους τομείς του προϋπολογισμού. Απευθύνεται στην Επιτροπή και στα κράτη μέλη και καλύπτει ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως η δημοσίευση των δικαιούχων κοινοτικών πόρων, οι εθνικές δηλώσεις διαχείρισης και οι δημόσιες συμβάσεις. Επικρίνει την κατάσταση ανάκτησης πόρων της ΕΕ σε όλους τους τομείς και τον μικρό αριθμό των αναφερθεισών παρατυπιών από ορισμένα κράτη μέλη σε ειδικούς τομείς.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε την ικανοποίησή του για την εισαγωγή του συστήματος διαχείρισης παρατυπιών και αναγνώρισε την πρόοδο που πραγματοποιήθηκε σε ορισμένους τομείς, όπως η βελτίωση της συνολικής πειθαρχίας την οποία επέδειξαν τα κράτη μέλη στην κοινοποίηση παρατυπιών στον τομέα της γεωργίας. Σημείωσε επίσης την επιτυχή έκβαση της κοινής επιχείρησης τελωνειακού ελέγχου, με την ονομασία «Diabolo II», που συντονίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω της OLAF.

Η Επιτροπή υπέβαλε έκθεση προόδου προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την πρακτική δράση που προτίθεται να αναλάβει σε συνάρτηση με το ψήφισμα. Ειδικότερα, η Επιτροπή τόνισε ότι είχε εγκρίνει ορισμένες απλουστεύσεις σε όλους τους τομείς στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης, με σκοπό τη μείωση του φόρτου εργασίας για τα κράτη μέλη. Σε αντάλλαγμα, αναμένεται από αυτά τα τελευταία να βελτιώσουν την ποιότητα, την έγκαιρη υποβολή και την πληρότητα των εκθέσεών τους σχετικά με τις παρατυπίες.

4.5.        Συμβουλευτική Επιτροπή για τον συντονισμό της καταπολέμησης της απάτης (COCOLAF)

Σύμφωνα με το άρθρο 325 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα κράτη μέλη διοργανώνουν μαζί με την Επιτροπή, στενή και τακτική συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων αρχών. Αυτό συντελείται στο πλαίσιο της Συμβουλευτικής Επιτροπής για τον συντονισμό της καταπολέμησης της απάτης[41].

Η επιτροπή συνεδρίασε δύο φορές το 2011[42]. Παρέμεινε ενημερωμένη σχετικά με την πρόοδο του προγράμματος της Επιτροπής για την καταπολέμηση της απάτης και προώθησε τις δικές της υποδείξεις. Μεταξύ άλλων, συζητήθηκαν: αποτελεσματική εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ για την πρόληψη της απάτης και εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο· ετήσιες εκθέσεις και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής, ιδίως όσον αφορά τις περιπτώσεις εικαζόμενης και βεβαιωθείσας απάτης και παρατυπιών· και ανάλυση κινδύνου.

Ειδικότερα, η επιτροπή διερεύνησε τρόπους για την ενίσχυση των μέτρων καταπολέμησης της απάτης στα κράτη μέλη, ιδίως με τη σύσταση μιας ειδικής υπο-ομάδας της COCOLAF για διαρθρωτικές ενέργειες. Τα κράτη μέλη έδωσαν έμφαση στην προστιθέμενη αξία αυτών των συνεδριάσεων, ιδίως για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών,

5.           Μέτρα που λαμβάνονται από τα κράτη μέλη για την καταπολέμηση της απάτης και κάθε άλλης παράνομης δραστηριότητας που πλήττει τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ

5.1.        Αποτελέσματα του ερωτηματολογίου σχετικά με τους ελέγχους για την καταπολέμηση των παρατυπιών και των περιπτώσεων απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ στον τομέα της πολιτικής συνοχής

Κάθε χρόνο, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη επιλέγουν ένα επίκαιρο ζήτημα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον (για παράδειγμα, οι περιοχές κινδύνου), που εμφανίζεται στην έκθεση για την καταπολέμηση της απάτης του επομένου έτους, βάσει των απαντήσεων σε ερωτηματολόγιο που στέλνει η Επιτροπή στα κράτη μέλη, Ο στόχος αυτός διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών και την παρακολούθηση των μέτρων καταπολέμησης της απάτης.

Το ειδικό θέμα του παρόντος έτους προβάλλει τους ελέγχους για την καταπολέμηση των παρατυπιών και των κρουσμάτων απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ στον τομέα της πολιτικής συνοχής[43]. Καλύπτει πληροφορίες σχετικά με τις έρευνες για την καταπολέμηση της απάτης, τα εφαρμοσμένα επιτόπου νομοθετικά μέτρα, καθώς και διοικητικές στρατηγικές, τη χρήση δεικτών απάτης, τα ποσά που έχουν ανακτηθεί σε περιπτώσεις ερευνών για την καταπολέμηση της απάτης, καθώς και στοιχεία σχετικά με το απασχολούμενο προσωπικό στις έρευνες για την καταπολέμηση της απάτης.

Όλα τα κράτη μέλη κοινοποίησαν τα νομοθετικά ή διοικητικά μέτρα τα οποία έλαβαν στο διάστημα 2007-2011. Κατά την άποψη των κρατών μελών, αυτά τα στοιχεία συνέβαλαν ουσιαστικά στη βελτίωση της πρόληψης της απάτης στον τομέα της πολιτικής συνοχής ή/και σε βελτιώσεις στο σύστημα διαχείρισης κινδύνου.

Τα μέτρα αυτά αφορούν, μεταξύ άλλων, τους κανόνες επιλεξιμότητας, τους επιτόπιους ελέγχους και έρευνες, την υποβολή εκθέσεων και την επεξεργασία περιπτώσεων απάτης και γενικών παρατυπιών, τις διαδικασίες ανάκτησης, τους διασταυρούμενους ελέγχους για τον εντοπισμό και την εξάλειψη της διπλής χρηματοδότησης των έργων, τις διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων, τη θέσπιση κυρώσεων, τις δράσεις για την καταπολέμηση της απάτης και της διαφθοράς, τη σύσταση οργανισμών συντονισμού για την καταπολέμηση της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, τη συμμετοχή προσωπικού σε κύκλους κατάρτισης και σεμινάρια και τη δίωξη των δικαιούχων και όλων των ενεχομένων σε υποθέσεις ύποπτες για απάτη και διαφθορά.

Από πλευράς αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας, σχεδόν όλα τα κράτη μέλη[44] ανέφεραν μια ισχυρή και προορατική προσέγγιση με περισσότερες διαπιστωθείσες παρατυπίες πριν από την πληρωμή, ως αποτέλεσμα των προληπτικών μέτρων που λήφθηκαν και κατά συνέπεια, χαμηλότερο αριθμό αναφερθεισών παρατυπιών. Ορισμένα κράτη μέλη[45] υπογράμμισαν τη μεγάλη μείωση του αριθμού των περιπτώσεων όπου έχει διαπιστωθεί η υπόνοια απάτης, λιγότερα σφάλματα στις προσκλήσεις υποβολής προσφορών και μεγαλύτερη διαφάνεια σε όλη τη διαδικασία. Όσον αφορά την αξιοπιστία των οικονομικών εκθέσεων, τα περισσότερα κράτη μέλη[46] κοινοποίησαν αύξηση του ποσοστού των αποδεκτών επιλέξιμων ποσών.

Όσον αφορά τη συμμόρφωση στους κανόνες, ορισμένα κράτη μέλη[47] ανέφεραν την προληπτική επίπτωση των κατευθυντήριων γραμμών της Επιτροπής σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις[48], το σημείωμα της Επιτροπής σχετικά με τους δείκτες απάτης[49], τις εθνικές διατάξεις σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις, το εγχειρίδιο και τις κατευθυντήριες γραμμές για την κοινοποίηση παρατυπιών και τις διατάξεις των άρθρων 27 έως 36 (παρατυπίες) του κανονισμού (EΚ) αριθ. 1828/2006.

Τα περισσότερα από τα κράτη μέλη[50] ανέφεραν ότι με εθνικές ή περιφερειακές στρατηγικές ή «είδη ενεργειών»,[51] όπως μέτρα ή σχέδια που εφαρμόστηκαν για την πρόληψη της απάτης και τον εντοπισμό περιπτώσεων απάτης για μια καλύτερη διαχείριση των δαπανών του ταμείου συνοχής. Τα υπόλοιπα κράτη[52] ήταν ικανοποιημένα με την υφιστάμενη κατάσταση και δεν εφάρμοζαν ούτε σχεδίαζαν νέες στρατηγικές κατά τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου για να περιοριστεί ο κίνδυνος απάτης.

Τα περισσότερα κράτη μέλη[53] απάντησαν ότι χρησιμοποιούν γενικούς δείκτες για να επανακατευθύνουν τους ελέγχους τους και ότι συμβάλλουν στον εντοπισμό της απάτης και στη βελτίωση των αποτελεσμάτων του ελέγχου δραστηριοτήτων για την καταπολέμηση της απάτης.

Όλα τα κράτη μέλη υπέβαλαν εκθέσεις σχετικά με τις έρευνες που πραγματοποιήθηκαν για την καταπολέμηση της απάτης και τις ποινικές διαδικασίες που ολοκληρώθηκαν σε σχέση με έργα που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής για τις περιόδους προγραμματισμού 2000-2006 και 2007-2013. Ορισμένα κράτη μέλη περιέλαβαν τους υποχρεωτικούς «επιτόπιους ελέγχους» που προβλέπονται στους κανονισμούς της ΕΕ στις διοικητικές έρευνες για την καταπολέμηση της απάτης. Ορισμένα αναζητούν πιθανές περιπτώσεις απάτης στο πλαίσιο της διενέργειας των επιτόπιων ελέγχων, των ελέγχων με αντικείμενο τις αιτήσεις πληρωμών, των προληπτικών ελέγχων για την ανάθεση συμβάσεων καθώς και των δειγματοληπτικών ελέγχων και των συστημάτων ελέγχων και εμπειριών. Εάν υπάρχουν υπόνοιες, διεξάγονται συμπληρωματικοί έλεγχοι και, όταν είναι αναγκαίο, αυτό αναφέρεται στις αρμόδιες αρχές επιβολής του νόμου.

Όλα τα κράτη μέλη θεωρούν επαρκώς στοχοθετημμένο τον δημοσιονομικό τους έλεγχο για την επισήμανση ενδεχόμενης απάτης.

Ορισμένα μεγάλα κράτη μέλη[54] ανέφεραν πολύ περιορισμένο αριθμό τρεχουσών ποινικών ερευνών. Ορισμένα κράτη μέλη[55] προσέφεραν αξιόλογα στοιχεία σχετικά με τις έρευνες που πραγματοποιήθηκαν για την καταπολέμηση της απάτης, καθώς και τις ολοκληρωμένες ποινικές διαδικασίες, ωστόσο άλλα[56] δεν υπέβαλαν καθόλου στοιχεία σχετικά με ολοκληρωμένες ποινικές διαδικασίες και δικαστικές αποφάσεις. Τέλος, οι πληροφορίες που υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη σχετικά με τα ανακτηθέντα ποσά σε σχέση με τις έρευνες για την καταπολέμηση της απάτης που καλύπτουν τις περιόδους προγραμματισμού 2000-2006 και 2007-2013 δείχνουν ότι, σε κάθε περίπτωση, οι εκθέσεις σχετικά με τη διαδικασία ανάκτησης θα μπορούσαν να θεωρηθούν παραπλανητικές και απαιτείται η βελτίωσή τους. Πράγματι, δεν θα μπορούσε να υπάρχει σύνδεση μεταξύ των αναφερόμενων στο σύστημα διαχείρισης παρατυπιών και των αναφερόμενων στοιχείων στις εν λόγω εκθέσεις. Δύο κράτη μέλη[57] ανέφεραν μεγάλα ποσά και μόνον ένα τρίτο[58] των κρατών ανέφερε ότι ποσά άνω του 1 εκατ. ευρώ είχαν ανακτηθεί μετά από έρευνες κατά της απάτης. Για άλλο ένα τρίτο των κρατών[59] τα ποσά που αναφέρονται στην παρούσα έκθεση είναι χαμηλής αξίας, ενώ ορισμένα κράτη μέλη[60] δεν ανέφεραν καθόλου ποσά ή ανέφεραν «δεν εφαρμόζεται».

Οι απαντήσεις των κρατών μελών στο ερωτηματολόγιο υπογραμμίζουν τις βελτιώσεις όσον αφορά τον δημοσιονομικό έλεγχο και το σύστημα διαχείρισης κινδύνου για την πρόληψη της απάτης στον τομέα της πολιτικής συνοχής. Σε αυτά περιλαμβάνονται νομοθετικές διατάξεις και κατευθυντήριες γραμμές, εθνικές ή περιφερειακές στρατηγικές, η χρήση δεικτών κινδύνου, διοικητικές διαδικασίες και συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών.

Αντίθετα, απαιτείται περαιτέρω πρόοδος στην παρακολούθηση των αποτελεσμάτων των διοικητικών και ποινικών ερευνών για την καταπολέμηση της απάτης, ιδίως όσον αφορά την ανάκτηση των εν λόγω ποσών[61].

Είναι επίσης σαφές ότι η βελτίωση των στατιστικών σχετικά με την απάτη είναι απαραίτητη, ούτως ώστε τόσο η Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη να μπορούν να εστιάσουν τις προσπάθειές τους σε τομείς υψηλότερου κινδύνου. Ως προς αυτό, η Επιτροπή προτίθεται να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην υποβολή εκθέσεων στον τομέα αυτό.

Τα κράτη μέλη καλούνται να παρακολουθούν τα αποτελέσματα των ερευνών σε ποινικές έρευνες και να βελτιώσουν τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με την απάτη.

5.2.        Εφαρμογή των συστάσεων του 2010

Στην έκθεση σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης του 2010, η Επιτροπή διατύπωσε μια σειρά συστάσεων προς τα κράτη μέλη, ιδίως σχετικά με αναφερθείσες περιπτώσεις απάτης και άλλων παρατυπιών, με την ανάκτηση παράτυπων ποσών και με τη χρήση της κεντρικής βάσης δεδομένων για τους αποκλεισμούς (ΚΒΑ), βάσει του άρθρου 95 του δημοσιονομικού κανονισμού.

Η Επιτροπή παρακολούθησε την εφαρμογή των εν λόγω συστάσεων από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της διαδικασίας υποβολής εκθέσεων του 2011. Παρατηρήθηκαν ορισμένες μικρές βελτιώσεις, ιδίως στην εφαρμογή του ΣΔΠ. Μόνον ένα κράτος μέλος[62] δεν έχει ακόμη ολοκληρώσει την εφαρμογή του ΣΔΠ. Όσον αφορά τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων[63] στον τομέα της γεωργίας, σημειώθηκε κάποια πρόοδος από τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη, ιδίως σε ό,τι αφορά τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα σχετικά με άτομα που έχουν διαπράξει παρατυπίες (δόλιες ή μη δόλιες) και το ποσοστό συμμόρφωσής τους, αλλά υπάρχει ακόμη περιθώριο βελτίωσης, κρίνοντας με βάση το χαμηλό ποσοστό αναφοράς περιπτώσεων όπου υπάρχουν υπόνοιες απάτης εκ μέρους των μεγάλων κρατών μελών.

Όσον αφορά τα έσοδα, τα περισσότερα κράτη μέλη επιβεβαίωσαν ότι οι εθνικές τους στρατηγικές αξιολογούν συνεχώς τους κινδύνους σε ολόκληρο τον τομέα των τελωνειακών δασμών και ότι θα ληφθούν τα αναγκαία προορατικά και προληπτικά μέτρα για την αντιμετώπιση πιθανών κρουσμάτων απάτης.

Όσον αφορά τη σύσταση σχετικά με τη θέσπιση κεντρικής βάσης δεδομένων για τους αποκλεισμούς (ΚΒΑ)[64], ένας μικρός αριθμός κρατών μελών[65] τη χρησιμοποιεί και υποβάλλει εκθέσεις προόδου· άλλα κράτη μέλη είτε έχουν λάβει προκαταρκτικά μέτρα, διορίζοντας τον αρμόδιο σύνδεσμό τους ή σχεδιάζοντας να χρησιμοποιήσουν τη βάση δεδομένων για τον επόμενο κύκλο προγραμμάτων[66], Μέχρι σήμερα, καμία περίπτωση δεν έχει αναφερθεί στην Επιτροπή σχετικά με το θέμα αυτό.

6.           Συμπεράσματα

Η παρούσα έκθεση δείχνει ότι η πρόοδος του 2011 έγινε με τη θέσπιση, εκ μέρους της Επιτροπής και των κρατών μελών, μέτρων πολιτικής που παρέχουν μεγαλύτερη προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Η πλήρης εφαρμογή των μέτρων αυτών θα απαιτήσει τη στενή συνεργασία μεταξύ θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών, την οποία η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί.

Η ανάλυση των παρατυπιών του 2011 δείχνει μια συνολική μείωση των κοινοποιούμενων παρατυπιών και βελτιώσεις στα αποτελέσματα της ανάκτησης των αχρεωστήτως καταβληθέντων κοινοτικών πόρων. Η μείωση αυτή ήταν αναμενόμενη μετά την επιτάχυνση, κατά τα προηγούμενα έτη, που, η ίδια, ήταν επίσης αποτέλεσμα βελτιώσεων σε ελέγχους και μέσα.

Η ανάλυση δείχνει επίσης ότι εξακολουθούν να απαιτούνται προσπάθειες σε κάθε τομέα που καλύπτεται από τον προϋπολογισμό για να διατηρηθεί η πρόοδος και να αντιμετωπισθούν οι πιθανές δυσμενείς επιπτώσεις που θα μπορούσε να προκαλέσει η παρούσα οικονομική κρίση, με τη μορφή αύξησης των δόλιων πράξεων εις βάρος του προϋπολογισμού της ΕΕ. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή συνιστά σε όλα τα κράτη μέλη να θεσπίσουν τα κατάλληλα μέτρα για την καταπολέμηση της απάτης, με στόχο τόσο την πρόληψη όσο και τον εντοπισμό, ιδίως εκείνων των παρατυπιών για τις οποίες τα αποτελέσματα είτε ελλείπουν είτε είναι ανεπαρκή.

Με βάση τα δεδομένα που υποβλήθηκαν, είναι επίσης σαφές ότι πρέπει να επιτευχθεί περαιτέρω πρόοδος, ιδίως στον τομέα της ανάκτησης όπου οι σχετικές διαδικασίες εξακολουθούν να είναι σχετικά χρονοβόρες.

[1]           Κυρίως δασμούς και γεωργικές εισφορές, αλλά και δασμούς αντιντάμπινγκ και εισφορές ζάχαρης.

[2]               (i) Εφαρμογή του άρθρου 325 από τα κράτη μέλη το 2011· (ii) Στατιστική αξιολόγηση των παρατυπιών που αναφέρθηκαν για το 2011 όσον αφορά τους ιδίους πόρους, τους φυσικούς πόρους, την πολιτική συνοχής και την προενταξιακή βοήθεια· (iii) Συστάσεις για την παρακολούθηση της έκθεσης της Επιτροπής για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ — καταπολέμηση της απάτης, το 2010· (iv) Μεθοδολογία όσον αφορά τη στατιστική αξιολόγηση των αναφερθεισών παρατυπιών για το 2011.

[3]               Για παράδειγμα, βάσει του κανονισμού (EΚ) αριθ. 1848/2006 της Επιτροπής, της 14ης Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με τις παρατυπίες και την ανάκτηση των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών στα πλαίσια της χρηματοδότησης της κοινής γεωργικής πολιτικής, ΕΕ L 355, 15.12.2006, σσ. 56–62.

[4]               Για παράδειγμα, αν χρησιμοποιήθηκαν πλαστά ή παραποιημένα έγγραφα ή εάν υπάρχουν υπό εξέλιξη ποινικές έρευνες ή διαδικασίες· κατά συνέπεια, στις παρατυπίες αυτές περιλαμβάνονται εκείνες που διαπιστώθηκαν από την Επιτροπή, καθώς και από την OLAF. Η έννοια της υποψίας για απάτη δεν χρησιμοποιείται στην υποβολή εκθέσεων σχετικά με τους παραδοσιακούς ιδίους πόρους (ΠΙΠ).

[5]               Λόγω της αυξημένης δραστηριότητας ελέγχου κατά τα τελευταία έτη εφαρμογής.

[6]               Αυτή τη στιγμή, το συνολικό ποσοστό εφαρμογής είναι κάτω του 40% των διαθέσιμων πόρων. Αυτό σημαίνει ότι τα έργα που θα ελεγχθούν είναι τώρα μικρότερα από ό,τι κατά τα τελευταία χρόνια της προηγούμενης περιόδου προγραμματισμού και, κατά συνέπεια, οι απορρέουσες παρατυπίες είναι εν γένει λιγότερες και ο αποτρεπτικός χαρακτήρας των ελέγχων είναι υψηλότερος.

[7]               Για λόγους συγκρισιμότητας, τα στοιχεία του 2010 βασίζονται στα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν για την έκθεση του έτους αυτού. Τα δεδομένα περιλαμβάνουν βεβαιωθέντα και εκτιμηθέντα ποσά που συνδέονται με παρατυπίες οι οποίες αναφέρθηκαν ως δόλιες.

[8]               Στις 7 Ιουλίου 2011 υποβλήθηκε στη συμβουλευτική επιτροπή των ιδίων πόρων έκθεση σχετικά με τη στρατηγική τελωνειακού ελέγχου των κρατών μελών που συνοψίζει τα αποτελέσματα των επιθεωρήσεων που διενεργήθηκαν το 2009 και το 2010.

[9]               Ήτοι η περάτωση της περιόδου προγραμματισμού 2000-2006 και η επιτάχυνση του συστήματος αναφοράς παρατυπιών μετά την εισαγωγή του ΣΔΠ.

[10]             Διασυνοριακή συνεργασία, ανθρώπινοι πόροι, αγροτική ανάπτυξη, περιφερειακή ανάπτυξη και τεχνική βοήθεια.

[11]             Βλ. υποσημείωση 7.

[12]             Σεμινάρια κατάρτισης και έγγραφα, όπως «ενημερωτικά δελτία» και «ερωτήσεις και απαντήσεις», για την ενημέρωση και τη χορήγηση οδηγιών προς τους χρήστες της βάσης δεδομένων ΣΔΠ, ενότητα 1848.

[13]             Σύμφωνα με το άρθρο 72 του δημοσιονομικού κανονισμού (κανονισμός του Συμβουλίου (EΚ, Ευρατόμ) αριθ. 1605/2002), εντολή είσπραξης είναι η πράξη με την οποία ο αρμόδιος κύριος ή δευτερεύων διατάκτης παραγγέλλει στον υπόλογο, με την έκδοση εντάλματος είσπραξης, να εισπράξει απαίτηση την οποία έχει βεβαιώσει.

[14]             Η κεντρική άμεση διαχείριση περιλαμβάνει κάθε δαπάνη της ΕΕ από κονδύλια των οποίων η διαχείριση ασκείται από τα όργανα της ΕΕ (π.χ. διοικητικές δαπάνες των οργάνων και προγράμματα όπως το Leonardo, το Erasmus, το 7ο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη κ.λπ.). Σύμφωνα με το άρθρο 53 του δημοσιονομικού κανονισμού, το μέρος αυτό του προϋπολογισμού μπορεί να εκτελεστεί με κεντρική διαχείριση, άμεσα από τις υπηρεσίες της Επιτροπής ή με μεταβίβαση καθηκόντων εκτέλεσης σε τρίτες χώρες (αποκεντρωμένη διαχείριση) ή σε διεθνείς οργανισμούς (κοινή διαχείριση).

[15]             Ιδίως εκείνα που απορρέουν από την επεξηγηματική σημείωση αριθ. 6 για τις δημοσιονομικές διορθώσεις και τις ανακτήσεις. Ειδικότερα, το ποσοστό ανάκτησης υπολογίζεται ως ο λόγος μεταξύ των δημοσιονομικών διορθώσεων ή εντολών ανάκτησης που αποφασίστηκαν κατά το συγκεκριμένο οικονομικό έτος και εκείνων που υλοποιήθηκαν αποτελεσματικά.

[16]             Τα στοιχεία που υποβλήθηκαν κατά τα προηγούμενα έτη βασίζονταν κυρίως στις εκθέσεις που αφορούσαν τις παρατυπίες οι οποίες υποβλήθηκαν εκ μέρους των κρατών μελών. Τα στοιχεία αυτά περιέχονται στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής «Στατιστική αξιολόγηση των παρατυπιών που αναφέρθηκαν το 2011». Για να είναι δυνατή η σύγκριση με τα αποτελέσματα του προηγούμενου έτους για κάθε έναν από τους συναφείς τομείς πολιτικής, το ποσοστό ανάκτησης για το 2010 υπολογίστηκε εκ νέου για κάθε τομέα στον πίνακα 3.

[17]             Στην παρούσα κατηγορία περιλαμβάνονται ορισμένα μέσα αγροτικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της προενταξιακής βοήθειας.

[18]             Σε κάθε περίπτωση, τα ποσά που δεν επιστρέφονται στο ίδιο έτος επιστρέφονται κατά το επόμενο έτος.

[19]             Η εν λόγω κατηγορία «Άλλα είδη διαχείρισης» περιλαμβάνει το μέρος του προϋπολογισμού της ΕΕ που εμπίπτει στην άμεση διαχείριση. Στην κατηγορία αυτή υπάγεται η προενταξιακή βοήθεια (εκτός της αγροτικής ανάπτυξης), της οποίας οι αναφερθείσες παρατυπίες αναλύονται σύμφωνα με το σημείο 2.1.2.3. και οι εντολές είσπραξης που εκδόθηκαν από την Επιτροπή που αναλύονται στο σημείο 2.2.

[20]             Το ποσοστό αυτό αφορά μόνον ανακτήσεις.

[21]             Εάν ένα κράτος μέλος δεν ανακτήσει αχρεωστήτως καταβληθέν ποσό από τον δικαιούχο εντός τεσσάρων ετών από την αρχική διοικητική ή δικαστική διαπίστωση (ή, στην περίπτωση της διαδικασίας ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων, εντός προθεσμίας οκτώ ετών), το 50% των μη ανακτηθέντων ποσών καλύπτεται από τον προϋπολογισμό του οικείου κράτους μέλους στο πλαίσιο της ετήσιας εκκαθάρισης των λογαριασμών του ΕΓΤΕ και του ΕΓΤΑΑ.

[22]             Εάν η αφαίρεση γίνεται άμεσα από τον δικαιούχο στην κατάσταση δαπανών, τα εν λόγω στοιχεία δεν μπορούν να καταγραφούν στο λογιστικό σύστημα της Επιτροπής.

[23]             Κανονισμός 1073/1999.

[24]             COM(2011) 376 τελικό.

[25]             SEC(2011) 791.

[26]          Δεύτερη έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της σύμβασης για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ (COM(2008) 77).

[27]                    Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με μέσα του ποινικού δικαίου και με διοικητικές έρευνες — μια ολοκληρωμένη πολιτική για τη διασφάλιση των χρημάτων των φορολογουμένων, COM(2011) 293, της 26ης Μαΐου 2011, και έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την ανακοίνωση, SEC(2011) 621.

[28]             COM(2012) 363 τελικό.

[29]             COM(2011) 914 τελικό.

[30]             COM(2011) 913 τελικό.

[31]             Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών της 6ης Ιουνίου 2011, σχετικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς στην ΕΕ — COM(2011) 308 τελικό.

[32]             Πρόταση οδηγίας σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις, COM(2011) 896 τελικό — 2011/438 (COD), και πρόταση οδηγίας σχετικά με τις συμβάσεις που συνάπτονται από φορείς που δραστηριοποιούνται στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών, COM(2011)895 τελικό 2011/439 (COD):http://ec.europa.eu/internal_market/publicprocurement/modernising_rules/reform_proposals_en.htm.

[33]             Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης COM(2011) 897 τελικό - 2011/0437 (COD).

[34]             Ιδίως το άρθρο 114 στοιχείο γ) της πρότασης, COM(2011) 615.

[35]             Βλ., για παράδειγμα, την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με πρόγραμμα για τους καταναλωτές για την περίοδο 2014-2020, COM(2011) 707 τελικό, της 9.11.2011, και την πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος πλαισίου για την έρευνα και την καινοτομία «Ορίζοντας 2020» (2014-2020), COM(2011) 809 τελικό, 30.11.2011.

[36]             Εκτός από την Ελβετία.

[37]             COM(2010) 695. Η δημόσια διαβούλευση έληξε στις 31 Μαΐου 2011.

[38]             COM(2011) 851.

[39]             Οι εν λόγω διατάξεις διαφέρουν από εκείνες που αναφέρονται στο σημείο 4.2.5.2. στο ότι οι πρώτες αφορούν δαπάνες της ΕΕ και οι δεύτερες τελωνειακά έσοδα.

[40]          http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-2011-0142+0+DOC+XML+V0//EN&language=EN.

[41]             Η COCOLAF συστάθηκε το 1994 με την απόφαση της Επιτροπής 94/140, της 23ης Φεβρουαρίου 1994, η οποία στη συνέχεια τροποποιήθηκε με την απόφαση της Επιτροπής της 25ης Φεβρουαρίου 2005, ΕΕ L 71, της 17.3.2005, σσ. 67–68.

[42]             Μια πρόσθετη ad hoc συνεδρίαση πραγματοποιείται κατ’ έτος, καθώς και μια συνεδρίαση της υπό-ομάδας εργασίας σχετικά με την ανάλυση κινδύνου.

[43]             Στο σχετικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής δίνεται μια πιο εμπεριστατωμένη ανάλυση των εθνικών πρακτικών.

[44]             Εκτός από την Ελλάδα και τη Γαλλία.

[45]             BG, CZ, EL, EE και UK.

[46]             DE, ES, IE, IT, CY, LV, LT, LU, HU, NL, PL, PT, RO, FI και UK.

[47]             BG, DE, EE, EL, ES, LT, LU, HU, MT, NL, AT, RO, SI, SK, SE και UK.

[48]             Κατευθυντήριες γραμμές για τον υπολογισμό των δημοσιονομικών διορθώσεων που πρέπει να γίνουν στις δαπάνες που συγχρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία ή το ταμείο συνοχής για παράβαση των κανόνων που αφορούν τις δημόσιες συμβάσεις: COCOF 07/0037/03-EN.

[49]             Ενημερωτικό σημείωμα σχετικά με τους δείκτες απάτης για το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ και το ΤΣ (COCOF 09/0003/00-EN).

[50]             BG, CZ, EE, ES, FR, IT, CY, LT, LU, HU, MT, NL, AT, PT, RO, SI, SK και FI.

[51]             DE, EL και LV.

[52]             NL και UK.

[53]             BG, CZ, DE, EE, EL, ES, IE, HU, MT, PL, RO, SI, SK και UK.

[54]             DE, FR και ES.

[55]             BG, CZ, EE, HU, PL, PT, SK και SE.

[56]             DE, EL, ES, FR, IT, LT, LU, HU, AT και RO.

[57]             IT και PT.

[58]             BG, EE, ES, IT, LV, LT, PT, SK, FI και UK.

[59]             BE, CZ, IE και RO.

[60]             DE, EL, FR, HU, MT, AT, SE και SI.

[61]             Βλ. πίνακες 1 και 2 του σχετικού εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής το οποίο συνοδεύει την παρούσα έκθεση, σσ. 9-11, όπου συνοψίζονται τα στοιχεία που αναφέρθηκαν από τα κράτη μέλη.

[62]             FR.

[63]             Οι πλήρεις απαντήσεις των κρατών μελών στις συστάσεις περιλαμβάνονται στο τρίτο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την παρούσα έκθεση.

[64]             Σύμφωνα με το άρθρο 95 του δημοσιονομικού κανονισμού, σχετικά με τους υποψηφίους και τις προσφορές που εμπίπτουν σε κάποια από τις περιπτώσεις αποκλεισμού που προβλέπονται στον ίδιο κανονισμό.

[65]             BG, CZ, MT, AT και PL.

[66]             Βλ. πίνακα του σχετικού εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την παρούσα έκθεση, σ. 6, όπου παρουσιάζεται συνοπτικά η κατάσταση για όλα τα κράτη μέλη.