52012DC0405

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1........... Εισαγωγή...................................................................................................................... 3

2........... Δομή του μηχανισμού σταθερότητας (ΜΣ).................................................................. 3

3........... Εφαρμογή του μηχανισμού Σταθερότητας.................................................................... 5

4........... Επισκόπηση του ΜΣ για την περίοδο 2007-2011......................................................... 5

5........... Κατάσταση του μηχανισμού σταθερότητας το 2011.................................................... 6

6........... αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης ή αναδυόμενης κρίσης (άρθρο 3 του ΜΣ)........... 8

6.1........ Πώς ο ΜΣ αντιμετώπισε τις κρίσεις το 2011;.............................................................. 8

6.2........ Ποιοι φορείς συμμετέχουν στις δράσεις του ΜΣ για την αντιμετώπιση κρίσεων;..... 10

7........... Συνεργασία με τρίτες χώρες στο πλαίσιο σταθερών συνθηκών για συνεργασία (άρθρο 4 του ΜΣ)           11

7.1........ Απειλές κατά της ασφάλειας (ΜΣ άρθρο 4 παράγραφος 1)....................................... 11

7.2........ Μετριασμός των κινδύνων που συνδέονται με χημικές, βιολογικές, ραδιολογικές και πυρηνικές ύλες (ΧΒΡΠΥ) (ΜΣ άρθρο 4 παράγραφος 2)...................................................................... 13

7.3........ Οικοδόμηση ικανοτήτων πριν και μετά την κρίση (άρθρο 4 παράγραφος 3 του ΜΣ) 14

8........... Συμπέρασμα............................................................................................................... 18

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Ετήσια έκθεση του 2011 για τον μηχανισμό σταθερότητας

1.           Εισαγωγή

Η παρούσα πέμπτη ετήσια έκθεση υποβάλλεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, σύμφωνα με την υποχρέωση υποβολής ετήσιας έκθεσης που προβλέπεται στο άρθρο 23 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1717/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Νοεμβρίου 2006, για τη θέσπιση μηχανισμού σταθερότητας[1].

O μηχανισμός σταθερότητας (ΜΣ) αποτελεί σημαντικό μέσο το οποίο επιτρέπει στην Ύπατη Εκπρόσωπο/Αντιπρόεδρο, υπό την εποπτεία της οποίας τελεί, να κατευθύνει πόρους στη στήριξη ολοκληρωμένων προσεγγίσεων της ΕΕ που έχουν ως στόχο την πρόληψη, τον μετριασμό και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων κρίσεων και των απειλών κατά της ασφάλειας σε ολόκληρο τον κόσμο. Η παρούσα έκθεση παρέχει επισκόπηση του τρόπου κινητοποίησης του ΜΣ στη διάρκεια του 2011.

Η παρούσα έκθεση συμπληρώνεται με δύο έγγραφα εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που παρέχουν πλήρη και αναλυτική γενική ενημέρωση όσον αφορά την εφαρμογή: (i) μέτρων ΜΣ για την επείγουσα αντιμετώπιση κρίσεων που δρομολογήθηκαν και/ή ήταν σε εξέλιξη το 2011· και (ii) μακροπρόθεσμων προγραμμάτων ΜΣ.

Οι δράσεις του ΜΣ που περιγράφονται στην παρούσα έκθεση υλοποιούνται από ευρύ φάσμα φορέων εφαρμογής, στους οποίους περιλαμβάνονται οργανισμοί των Ηνωμένων Εθνών, άλλοι διεθνείς και περιφερειακοί φορείς, φορείς των κρατών μελών της ΕΕ, ΜΚΟ και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

2.           Δομή του μηχανισμού σταθερότητας (ΜΣ)

Ο ΜΣ είναι ένα από τα βασικά μέσα εξωτερικής βοήθειας που παρέχει στην ΕΕ τη δυνατότητα να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο, συμβάλλοντας στην πρόληψη και την αντιμετώπιση είτε υπό εξέλιξη είτε αναδυόμενων κρίσεων σε ολόκληρο τον κόσμο.

Όπως συνοψίζεται στη συνέχεια, τα άρθρα 3 και 4 του κανονισμού ΜΣ ορίζουν τα είδη δραστηριοτήτων για τα οποία ο μηχανισμός αυτός μπορεί να κινητοποιηθεί.

Το άρθρο 3 προβλέπει «Μέτρα για αντίδραση σε καταστάσεις κρίσης ή αναδυόμενης κρίσης». Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την αντιμετώπιση σοβαρών πολιτικών κρίσεων και ένοπλων συγκρούσεων, μεγάλων φυσικών καταστροφών και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ενός περίπλοκου συνδυασμού των δύο καταστάσεων. Όταν εμφανίζονται ευκαιρίες για την πρόληψη, τον μετριασμό ή την επίλυση των κρίσεων, η βοήθεια ΜΣ, που περιορίζεται σε περιπτώσεις κατά τις οποίες οι βασικοί μηχανισμοί εξωτερικής βοήθειας[2] δεν είναι δυνατόν να κινητοποιηθούν επαρκώς έγκαιρα ή με τον κατάλληλο τρόπο, λαμβάνει τη μορφή άμεσων μέτρων έκτακτης βοήθειας[3]. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτά τα μέτρα αντίδρασης συνεχίζονται με προγράμματα προσωρινής αντίδρασης[4].

Τα μέτρα ΜΣ συχνά συμπληρώνουν την ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ, ενώ ο μηχανισμός συμβάλλει επίσης καθοριστικά στην προσέγγιση «Σύνδεση της αρωγής, της αποκατάστασης και της ανάπτυξης»[5]. Επιπλέον, οι δράσεις του ΜΣ μπορούν να συμπληρώσουν ενέργειες της ΚΠΑΑ της ΕΕ[6] και άλλες δράσεις, καθώς και να συνεισφέρουν σημαντικά στην ολοκληρωμένη προσέγγιση της ΕΕ όσον αφορά την αντιμετώπιση των κρίσεων.

Οι ενέργειες ΜΣ συμπληρώνουν τα συνήθη μέσα βοήθειας, τα οποία λόγω του πεδίου εφαρμογής τους, του στρατηγικού σχεδιασμού τους και των κύκλων προγραμματισμού τους, συχνά δεν ενδείκνυνται για την αντιμετώπιση κρίσεων ή αναδυόμενων κρίσεων. Πράγματι, ένα σημαντικό πλεονέκτημα των δυνατοτήτων εξωτερικής δράσης της ΕΕ έγκειται στο γεγονός ότι περιλαμβάνουν αυτό το ευρύ φάσμα μέσων, που προσφέρουν στην Ένωση τη δυνατότητα να ανταποκρίνεται με τον τρόπο που αρμόζει ειδικά σε κάθε κατάσταση.

Διάφορα μικρότερης κλίμακας μέτρα του ΜΣ για την αντιμετώπιση κρίσεων χρηματοδοτούνται βάσει διευκόλυνσης, η οποία δημιουργήθηκε με απόφαση χρηματοδότησης, και επιτρέπει στην ΕΕ να παρέχει ταχεία και ευέλικτη στήριξη ΜΣ για διάφορα είδη ενεργειών, ανώτατου ποσού 2 εκατ. ευρώ. Αυτή είναι γνωστή ως η διευκόλυνση του ΜΣ για την παροχή συμβουλών όσον αφορά τη χάραξη πολιτικών, την τεχνική βοήθεια, τη διαμεσολάβηση, τη συμφιλίωση και άλλα είδη βοήθειας υπέρ τρίτων χωρών που πλήττονται από καταστάσεις κρίσης (PAMF).

Το άρθρο 4 του κανονισμού ΜΣ προβλέπει μια συνιστώσα του μηχανισμού που επιδέχεται προγραμματισμό και αφορά πιο μακροπρόθεσμα προγράμματα του ΜΣ σε τρεις τομείς:

· Ασφάλεια και απειλές κατά της ασφάλειας σε διαπεριφερειακό πλαίσιο (άρθρο 4 παράγραφος 1)·

· Μετριασμός των κινδύνων που συνδέονται με χημικές, βιολογικές, ραδιολογικές και πυρηνικές ύλες (ΧΒΡΠΥ) (Άρθρο 4 παράγραφος 2) και

· Οικοδόμηση ικανοτήτων πριν και μετά την κρίση (άρθρο 4 παράγραφος 3).[7]

3.           Εφαρμογή του μηχανισμού Σταθερότητας

Το 2011, η έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας σηματοδότησε τη δημιουργία της Υπηρεσίας Μέσων Εξωτερικής Πολιτικής (FPI), μιας νέας υπηρεσίας της Επιτροπής, η οποία συνεργάζεται με την επίσης νέα Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), που αποτελεί λειτουργικά αυτόνομο φορέα της Ένωσης.[8] Και οι δύο υπηρεσίες υπάγονται στην Ύπατη Εκπρόσωπο/Αντιπρόεδρο Ashton, ενώ η FPI εμπίπτει στις αρμοδιότητές της ως Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Το άρθρο 9 της απόφασης για τη δημιουργία της ΕΥΕΔ ορίζει ότι η διαχείριση των προγραμμάτων εξωτερικής συνεργασίας της Ένωσης αποτελεί ευθύνη της Επιτροπής, και ο Ύπατος Εκπρόσωπος αναλαμβάνει τον συνολικό πολιτικό συντονισμό των μηχανισμών εξωτερικής βοήθειας, συμπεριλαμβανομένου του ΜΣ. Κατ’αυτόν τον τρόπο, η ΕΥΕΔ παρέχει την πολιτική καθοδήγηση για το άρθρο 3 του μηχανισμού σταθερότητας και για την προετοιμασία μέτρων συνεργάζεται με την FPI που είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή των δράσεων που έχουν συμφωνηθεί. Η ΕΥΕΔ παρέχει επίσης τον στρατηγικό προγραμματισμό για το άρθρο 4 μέσω των εγγράφων στρατηγικής και των πολυετών ενδεικτικών προγραμμάτων. Τα αντίστοιχα ετήσια προγράμματα δράσης (ΕΠΔ) καθορίζονται και εκτελούνται από την ΓΔ Περιφερειακής Ανάπτυξης[9] (για το άρθρο 4 παράγραφοι 1 & 2) και την FPI (για το άρθρο 4 παράγραφος 3). Συνεργαζόμενες στο πλαίσιο του άρθρου 4 παράγραφοι 1 και 2, η ΕΥΕΔ και η ΓΔ Περιφερειακής Ανάπτυξης αποφασίζουν τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση απειλών κατά της ασφάλειας και άλλων παγκόσμιων προκλήσεων, και τα μέτρα αυτά συμπληρώνουν άλλα μέτρα τα οποία υλοποιούνται βάσει γεωγραφικών μέσων της ΕΕ.

4.           Επισκόπηση του ΜΣ για την περίοδο 2007-2011

Μέσα σε μια πενταετία, ο ΜΣ έχει πλέον καθιερωθεί ως ένας μηχανισμός της ΕΕ για την αντιμετώπιση συγκρούσεων και κρίσεων σε ολόκληρο τον κόσμο, τη διευθέτηση απειλών κατά της ασφάλειας, σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, καθώς και την οικοδόμηση ικανοτήτων για την αντιμετώπιση κρίσεων και την πρόληψη συγκρούσεων.

Στην περίοδο 2007 - 2011, η συνιστώσα «βραχυπρόθεσμη αντίδραση στις καταστάσεις κρίσης» του ΜΣ έχει διαθέσει 670 εκατ. ευρώ για 203 δράσεις αντιμετώπισης κρίσεων σε όλον τον κόσμο. Η γεωγραφική κάλυψη για την περίοδο 2007-2011 παρατίθεται στο διάγραμμα 1.

Το διάγραμμα 2 δείχνει τον τρόπο με τον οποίο κατανεμήθηκε η χρηματοδότηση μεταξύ των μέτρων αντίδρασης στην κρίση (άρθρο 3) και των μακροπρόθεσμων προγραμμάτων (άρθρο 4) κατά την ίδια περίοδο.

5.           Κατάσταση του μηχανισμού σταθερότητας το 2011

Ο προϋπολογισμός ύψους 282 εκατ. ευρώ που διατέθηκε και δεσμεύτηκε πλήρως για τον ΜΣ το 2011[10] (αύξηση σχεδόν 15% σε σχέση με το προηγούμενο έτος) κατανεμήθηκε ως εξής:

· 188 εκατ. ευρώ για καταστάσεις κρίσης ή αναδυόμενης κρίσης, ποσό που ισοδυναμεί με αύξηση της τάξης του 43% σε σχέση με το προηγούμενο έτος

· 30 εκατ. ευρώ για την αντιμετώπιση διαπεριφερειακών απειλών·

· 49 εκατ. ευρώ για μετριασμό του κινδύνου από ύλες ΧΒΡΠ· και

· 15 εκατ. ευρώ[11] για την οικοδόμηση ικανοτήτων πριν και μετά την κρίση

Μέσω τακτικών ανακοινώσεων που υποβλήθηκαν στην Επιτροπή Πολιτικής και Ασφαλείας, το Συμβούλιο ενημερώθηκε σχετικά με τον σχεδιασμό νέων μέτρων αντίδρασης σε καταστάσεις κρίσης βάσει του άρθρου 3, καθώς και για την εφαρμογή των εν εξελίξει μέτρων. Η ομάδα εργασίας για τη σύγκρουση, την ασφάλεια και την ανάπτυξη της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που συστάθηκε στο πλαίσιο του δημοκρατικού ελέγχου του ΜΣ, συγκάλεσε πέντε συνεδριάσεις με εκπροσώπους από την Επιτροπή και την ΕΥΕΔ (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης).

Από άποψη γεωγραφικής κατανομής, ο πίνακας 3 ανωτέρω δείχνει ότι για διάφορες κρίσεις στην Υποσαχάρια Αφρική το 2011 χρειάστηκε χρηματοδότηση ΜΣ υψηλού επιπέδου για τη στήριξη σημαντικών προσπαθειών σταθεροποίησης. Επιπλέον, αυξήθηκε σημαντικά το ποσοστό της συνολικής χρηματοδότησης ΜΣ που διατέθηκε για την περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, λόγω των γεγονότων της «Αραβικής άνοιξης». Η σθεναρή δέσμευση της ΕΕ να υποστηρίξει την περιοχή της Νότιας Μεσογείου, σύμφωνα με την κοινή ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2011 της Επιτροπής και της Ύπατης Εκπροσώπου για μια Εταιρική σχέση για τη δημοκρατία και την κοινή ευημερία με τις χώρες της Νότιας Μεσογείου, αποδεικνύεται επίσης από τις σχεδιαζόμενες μεταβιβάσεις κονδυλίων από τον συνολικό προϋπολογισμό του ΜΣ στον προϋπολογισμό του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Γειτονίας και Εταιρικής Σχέσης (ΕΜΓΕΣ), συνολικού ύψους 60 εκατ. ευρώ για το 2012 και 70 εκατ. ευρώ για το 2013.

Μολονότι κατά το 2011 δρομολογήθηκαν λιγότερες δράσεις ΜΣ σε σειρά άλλων περιοχών, πολλές από τις δράσεις που είχαν ήδη δρομολογηθεί το 2010 στις εν λόγω περιοχές, συνεχίστηκαν και κατά τη διάρκεια του 2011. Όσον αφορά πιο μακροπρόθεσμα προγράμματα του ΜΣ, το 2011 ήταν το τελευταίο έτος της περιόδου που καλύπτεται από το έγγραφο στρατηγικής του ΜΣ για την περίοδο 2007-2011, και τα δύο συνοδευτικά της πολυετή ενδεικτικά προγράμματα, που καλύπτουν αντίστοιχα τις περιόδους 2007-2008 και 2009-2011.

Συγκεκριμένα παραδείγματα έργων ΜΣ κατά το 2011 παρατίθενται στα ακόλουθα δύο τμήματα.

6.           αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης ή αναδυόμενης κρίσης (άρθρο 3 του ΜΣ)

6.1.        Πώς ο ΜΣ αντιμετώπισε τις κρίσεις το 2011;

Αναλυτικά στοιχεία για όλα τα μέτρα του ΜΣ που ήταν υπό εφαρμογή το 2011, παρατίθενται στο έγγραφο εργασίας Ι των υπηρεσιών της Επιτροπής, το οποίο συνοδεύει την ετήσια έκθεση. Ως παράδειγμα των δραστηριοτήτων του 2011, αναφέρονται οι ακόλουθες δράσεις, οι οποίες καταδεικνύουν το ευρύ φάσμα και τα πολλά και διάφορα είδη κρίσεων που ο ΜΣ κλήθηκε να αντιμετωπίσει σε διάφορες περιοχές σε όλο τον κόσμο:

· «Αραβική άνοιξη» – Εκτός από την άμεση υποστήριξη για τη διοργάνωση ειρηνικών εκλογών, δόθηκε έμφαση στην ενισχυμένη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στις διαδικασίες μετάβασης (Τυνησία, Αίγυπτος και Λιβύη), με ιδιαίτερο επίκεντρο τη στήριξη του ρόλου των γυναικών. Λόγω της ταραχώδους κατάστασης στην Υεμένη, ακυρώθηκαν αναγκαστικά οι εν εξελίξει δράσεις στις οποίες συμμετείχαν οι κυβερνητικοί φορείς ελέγχου της εφαρμογής, ενώ άλλες δράσεις με στόχο την ενίσχυση της φωνής της κοινωνίας των πολιτών συνεχίστηκαν.

· Σημαντική στήριξη παρασχέθηκε στους Παλαιστινίους, μεταξύ άλλων, μέσω της παροχής βασικών μισθοδοτικών επιδοτήσεων, ώστε να αποφευχθεί η εμφάνιση νέων συγκρούσεων στα παλαιστινιακά στρατόπεδα προσφύγων στο Λίβανο, βοηθώντας με τον τρόπο αυτό να μετριασθεί ο κίνδυνος κλιμάκωσης και δευτερογενών επιπτώσεων σε ένα ήδη ευαίσθητο πλαίσιο στη Μέση Ανατολή και την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Δρομολογήθηκε η εφαρμογή δέσμης μέτρων στήριξης έκτακτης ανάγκης για τη κοινωνικοοικονομική σταθεροποίηση στη Γάζα, με στόχο τη στήριξη της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης και τη βελτίωση της υδροδότησης. Λήφθηκε ακόμη μία απόφαση για την αναβάθμιση του σημείου διέλευσης Kerem Shalom, ώστε να διευκολυνθεί η ροή των εμπορευμάτων προς και από το Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας.

· Όσον αφορά τη συμφιλίωση και τη μεταβατική δικαιοσύνη, χορηγήθηκε χρηματοδότηση για το ειδικό δικαστήριο στο Λίβανο που εξετάζει τις περιστάσεις σχετικά με τη δολοφονία του πρώην Πρωθυπουργού Hariri.

· Ως αποτέλεσμα της κρίσης ξηρασίας του 2011 στο Κέρας της Αφρικής, αναλήφθηκε δράση μαζικής αρωγής. Συμπληρώνοντας τις προσπάθειες της ΕΕ και άλλες προσπάθειες ανθρωπιστικής βοήθειας, ο ΜΣ δρομολόγησε μέτρο ανάκαμψης για να βοηθήσει τον τομέα της γεωργίας να αποκαταστήσει τις αγορές και τις ικανότητες παραγωγής στην Αιθιοπία. Δεδομένου ότι η ξηρασία επηρέασε επίσης την πολιτική ισορροπία ασφάλειας στη Σομαλία, χρηματοδοτήθηκαν μέτρα εκκαθάρισης ναρκοπεδίων και συναφή μέτρα ώστε να προετοιμαστεί το έδαφος για τις προσπάθειες ανάκαμψης και ανασυγκρότησης στο Μογκαντίσου και άλλες περιοχές της χώρας που ήταν προηγουμένως απρόσιτες.

· Χορηγήθηκε περαιτέρω στήριξη στη συνολική προσέγγιση της ΕΕ για την καταπολέμηση της μάστιγας της πειρατείας στα ανοικτά του Κέρατος της Αφρικής, με τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων ΕΕ-UNODC (Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση των ναρκωτικών και του εγκλήματος) για τη στήριξη δικαστικών διαδικασιών κατά της πειρατείας. Η παροχή στήριξης ενίσχυσε επίσης τη διαπραγματευτική θέση της ΕΕ όσον αφορά τις συμφωνίες μεταφοράς με χώρες στην περιοχή, οι οποίες ήταν απαραίτητες για την επιτυχία της ναυτικής επιχείρησης Atalanta κατά της πειρατείας.

· Η νέα χώρα του Νοτίου Σουδάν έλαβε βοήθεια για την αντιμετώπιση τοπικών και διακρατικών απειλών κατά της σταθερότητας μεταξύ του Σουδάν και του Νότιου Σουδάν, κυρίως στην περιοχή των κοινών συνόρων τους.

· Ο μηχανισμός κινητοποιήθηκε επίσης μετά από πολιτικές εξελίξεις και αλλαγές στις ισορροπίες των σχέσεων ισχύος σε επίπεδο πολιτικής και ασφάλειας. Παραδείγματα αποτελούν τα προγράμματα στην Ακτή Ελεφαντοστού για τη στήριξη της νέας κυβέρνησης Ouattara και των πρόσφατων εκλογών, καθώς επίσης και η στήριξη για τη μεταρρύθμιση του τομέα της ασφάλειας στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

· Δρομολογήθηκε πρόγραμμα στην περιοχή του Δέλτα του Νίγηρα της Νιγηρίας για να υποστηριχθεί η επανένταξη πρώην αγωνιστών και, με τον τρόπο αυτό, να προωθηθεί η σταθερότητα.

· Ο ΜΣ συνεισέφερε σημαντικά σε δράσεις για την υποστήριξη της στρατηγικής Σαχέλ της ΕΕ και στήριξε δραστηριότητες που δημιουργούν εισόδημα και θέσεις απασχόλησης.

· Δρομολογήθηκαν διάφορες ενέργειες για τη μείωση των αυξανόμενων εντάσεων μεταξύ πληθυσμιακών ομάδων, που υπήρχε ο κίνδυνος να κλιμακωθούν σε συγκρούσεις μεταξύ των χωρών. Ένα τέτοιο πρόγραμμα περιλάμβανε μέτρα για την εκτόνωση των εντάσεων μεταξύ Κιργιζιστάν και Ουζμπεκιστάν στην κοιλάδα Fergana της Κεντρικής Ασίας, ενώ ένα άλλο πρόγραμμα είχε ως στόχο να βελτιώσει τις σχέσεις μεταξύ της Αϊτινής κοινότητας και της Δομινικανής κοινότητας υποδοχής στη Δομινικανή Δημοκρατία.

· Λήφθηκε σειρά μέτρων για την παροχή σημαντικής εκλογικής στήριξης στην Αϊτή, το Καζακστάν και τη Λευκορωσία, ενώ στο Αφγανιστάν, ο ΜΣ υποστήριξε την ανεξάρτητη εκλογική επιτροπή για την ανάπτυξη και εδραίωση της ικανότητας για μελλοντικές εκλογές.

· Στην Κολομβία, καταρτίστηκε σχέδιο για τη στήριξη της δημιουργίας χώρου για μια διαδικασία αλήθειας, δικαιοσύνης και συμφιλίωσης σχετικά με το θέμα των απαγωγών και βίαιων εξαφανίσεων.

6.2.        Ποιοι φορείς συμμετέχουν στις δράσεις του ΜΣ για την αντιμετώπιση κρίσεων;

Η προετοιμασία των μέτρων του ΜΣ για την αντιμετώπιση κρίσεων γίνεται σε στενή συνεργασία με διάφορους εταίρους: την κοινωνία των πολιτών, τις δημόσιες διοικήσεις, τα κράτη μέλη της EΕ, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τρίτες χώρες κ.λπ. Οι αντιπροσωπείες της ΕΕ διαδραματίζουν καίριο ρόλο όσον αφορά την έγκαιρη προειδοποίηση και την ανάπτυξη ιδεών και επιλογών για την αντιμετώπιση των κρίσεων. Το 2011, τα περισσότερα νέα μέτρα «εκχωρήθηκαν»[12] στις αντιπροσωπείες της ΕΕ για να εφαρμοστούν τοπικά, δεδομένου ότι οι αντιπροσωπείες έχουν τη γνώση των τοπικών αναγκών και απαιτήσεων που είναι πρωταρχικής σημασίας για την επιτυχία των δραστηριοτήτων. Το γεγονός αυτό επιτρέπει την έγκαιρη διαπραγμάτευση των συμβάσεων με τους φορείς υλοποίησης και τη στενή και επιτόπια παρακολούθηση της υλοποίησης αυτών των συχνά ευαίσθητων έργων. Ως εκ τούτου, το 2011, οι Αντιπροσωπείες της ΕΕ ήταν υπεύθυνες για το 85% των αναλήψεων υποχρεώσεων και το 82% των πληρωμών βάσει του ΜΣ.

Οι Αντιπροσωπείες της ΕΕ, που είχαν ιδιαίτερα βαρύ φόρτο εργασίας όσον αφορά τα προγράμματα ΜΣ, εξακολούθησαν να επικουρούνται μέσω ειδικού προσωπικού, χρηματοδοτούμενου από τον προϋπολογισμό διοικητικής στήριξης του ΔΣ. Ο αριθμός των επιτόπιων υπαλλήλων του ΜΣ στις Αντιπροσωπείες της ΕΕ παρέμεινε σχετικά στατικός στα 21 άτομα, εκ των οποίων 7 περιφερειακοί υπάλληλοι προγραμματισμού για την αντιμετώπιση των κρίσεων που βοηθούν την κεντρική υπηρεσία για τον εντοπισμό αποτελεσματικών παρεμβάσεων, και 14 διαχειριστές έργων του ΜΣ που εργάζονται στις Αντιπροσωπείες και διαχειρίζονται σημαντικά ή/και σύνθετα χαρτοφυλάκια του ΜΣ.

Το διάγραμμα 4 δείχνει το φάσμα των φορέων εφαρμογής του ΜΣ για τα μέτρα αντιμετώπισης κρίσεων σύμφωνα με το άρθρο 3. Οι μη κρατικοί φορείς εκτέλεσαν το 44% του προϋπολογισμού του ΜΣ, και οι οργανισμοί της οικογένειας του ΟΗΕ το 42%. Ο σημαντικός ρόλος του ΟΗΕ εξηγείται από τη μεταβλητότητα των συνθηκών στις περιοχές που δραστηριοποιείται ο ΜΣ, εφόσον οι οργανισμοί του ΟΗΕ συχνά συγκαταλέγονται μεταξύ των λίγων φορέων με ισχυρή παρουσία στο εσωτερικό χωρών, οι οποίοι είναι σε θέση να αντιδρούν άμεσα κάνοντας χρήση των εδραιωμένων τοπικών δικτύων τους. Το 2011, η εφαρμογή από κυβερνήσεις τρίτων χωρών αυξήθηκε σε περίπου 5% (σε σύγκριση με 3% το προηγούμενο έτος). Ωστόσο, από την άποψη του αριθμού των δράσεων, οι διεθνείς και τοπικές ΜΚΟ είναι αυτές που διαχειρίζονται τον μεγαλύτερο αριθμό έργων στο πλαίσιο του ΜΣ.

7.           Συνεργασία με τρίτες χώρες στο πλαίσιο σταθερών συνθηκών για συνεργασία (άρθρο 4 του ΜΣ)

Η Επιτροπή εξασφαλίζει την προετοιμασία του ετήσιου προγραμματισμού και τη διαχείριση της βοήθειας βάσει του άρθρου 4 στο πλαίσιο σταθερών συνθηκών για συνεργασία. Τα ετήσια προγράμματα δράσης του ΜΣ για το 2011 εγκρίθηκαν ως εξής: άρθρο 4 παράγραφος 1 (ασφάλεια και άλλες απειλές κατά της δημόσιας τάξης) τον Σεπτέμβριο του 2011· άρθρο 4 παράγραφος 2 (Μετριασμός των κινδύνων σχετικά με τις χημικές, βιολογικές, ραδιολογικές και πυρηνικές ύλες) τον Οκτώβριο του 2011· και άρθρο 4 παράγραφος 3 (Οικοδόμηση ικανοτήτων πριν και μετά την κρίση) τον Ιούνιο του 2011. Μια αναλυτική ενημέρωση όσον αφορά την εφαρμογή μέτρων βάσει του άρθρου 4 παράγραφοι 1, 2 και 3 περιλαμβάνεται στο έγγραφο εργασίας ΙΙ των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την παρούσα ετήσια έκθεση.

7.1.        Απειλές κατά της ασφάλειας (ΜΣ άρθρο 4 παράγραφος 1)

Τα προγράμματα που σχεδιάστηκαν στο πλαίσιο διαπεριφερειακών απειλών εστιάζονται στην οικοδόμηση ικανοτήτων, σε συνεχή διαβούλευση με τις δικαιούχες χώρες. Συνήθως, οι ικανότητες στον τομέα της ασφάλειας ενισχύονται σε εθνικό, περιφερειακό και, εν τέλει, σε διαπεριφερειακό επίπεδο. Βάσει ειδικής προσέγγισης, εντοπίζονται οι χώρες-κλειδιά σε μια περιοχή και ενισχύονται οι ικανότητες των τοπικών αστυνομικών και διωκτικών αρχών με τη δημιουργία ή την ενίσχυση ειδικών διυπηρεσιακών μονάδων. Στη συνέχεια, θεσπίζονται λειτουργίες περιφερειακού συντονισμού με τη χρήση των υφιστάμενων μηχανισμών, όταν αυτό είναι εφικτό, για την ενίσχυση της περιφερειακής και διαπεριφερειακής συνεργασίας. Μέσω περιφερειακών πληροφοριακών συστημάτων προωθείται η ανταλλαγή πληροφοριών που καλύπτει διάφορους τομείς: αντιμετώπιση της διακίνησης ναρκωτικών και του οργανωμένου εγκλήματος κατά μήκος των οδών διακίνησης της κοκαΐνης και της ηρωίνης· παράνομη διακίνηση όπλων και εκρηκτικών υλών· ενίσχυση της ασφάλειας και προστασίας της ναυτιλίας κατά μήκος των κρίσιμων ναυτιλιακών διαύλων· τέλος, οικοδόμηση ικανοτήτων σε περιοχές που πλήττονται από την τρομοκρατία.

Το 2011, αναλήφθηκαν υποχρεώσεις ύψους 30 εκατ. ευρώ για ενέργειες στους ανωτέρω τομείς και διατέθηκαν συνολικά 9,2 εκατ. ευρώ για πληρωμές. Μέχρι το τέλος του 2011, και μέσω του ΜΣΕ[13], περισσότεροι από 100 εμπειρογνώμονες προσλήφθηκαν από κρατικές ή ημικρατικές οργανώσεις στα κράτη μέλη της ΕΕ, που ένωσαν τις δυνάμεις τους για να καταστήσουν διαθέσιμες τις ειδικές γνώσεις τους και την εμπειρογνωμοσύνη τους, και παρείχαν τεχνικές εισροές για τον εντοπισμό και τον λεπτομερή σχεδιασμό των δράσεων του ΜΣ. Αυτό συμπεριλάμβανε το ετήσιο πρόγραμμα δράσης του 2012, καθώς και την προετοιμασία για την πλήρη εφαρμογή των δράσεων που αποφασίστηκαν στα πλαίσια προηγούμενων ετήσιων προγραμμάτων δράσης. Οι τομείς που καλύφθηκαν συμπεριλαμβάνουν τα εξής:

· Το 2011, εγκαινιάστηκαν οι δύο πρώτες κοινές ειδικές ομάδες για την απαγόρευση της χρήσης αεροδρομίων στο Πράσινο Ακρωτήριο και τη Σενεγάλη με στόχο την υποστήριξη της καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος στην οδό διακίνησης κοκαΐνης (40 χώρες, 6 από 19 εκατ. ευρώ το 2011). Επίσης, πραγματοποιήθηκε σε 22 αερολιμένες άσκηση μίας εβδομάδας με την επωνυμία COCAIR, που είχε ως αποτέλεσμα σημαντικές κατασχέσεις ναρκωτικών.

· Οι εργασίες για την υποστήριξη της καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος στην οδό διακίνησης της ηρωίνης συνεχίστηκαν σε δέκα χώρες, μεταξύ άλλων, το Ιράν, το Πακιστάν και το Αφγανιστάν.

· Το πρόγραμμα για τους κρίσιμους ναυτιλιακούς διαύλους ύψους 14,5 εκατ. ευρώ (4,5 εκατ. ευρώ το 2011) καλύπτει 17 παράκτιες χώρες του Δυτικού Ινδικού Ωκεανού, της Νοτιοανατολικής Ασίας και του Κόλπου της Γουινέας. Το πρόγραμμα αυτό ενισχύει τις ικανότητες ανταλλαγής πληροφοριών και επιβολής του νόμου των παράκτιων κρατών, έτσι ώστε να βοηθήσει στην επίτευξη ασφαλέστερης θαλάσσιας κυκλοφορίας με την καταπολέμηση της πειρατείας και των ενόπλων ληστειών που διαπράττονται στη θάλασσα.

· Πολλά έργα αποσκοπούν στην πρόληψη και καταπολέμηση της τρομοκρατίας, συμβάλλοντας στις παγκόσμιες προσπάθειες για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής της στρατηγικής του ΟΗΕ. Στην περιοχή του Σαχέλ υπογράφηκε σύμβαση ύψους 6,7 εκατ. ευρώ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας ώστε να βελτιωθούν οι ικανότητες ανταλλαγής πληροφοριών και πρόληψης και αντιμετώπισης τρομοκρατικών ενεργειών τόσο σε επιχειρησιακό όσο και σε δικαστικό επίπεδο. Η συνεργασία με το Πακιστάν έχει ως στόχο να βελτιώσει το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης του Punjab. Στη Νοτιοανατολική Ασία, ο ΜΣ συμμετέχει σε κοινή πρωτοβουλία EΕ-UNODC για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.

· Το έγκλημα στον κυβερνοχώρο αποτελεί μια σχετικά νέα εκδήλωση των υφιστάμενων παγκόσμιων και διαπεριφερειακών απειλών, που δεν μπορεί πλέον να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η πληροφορική διάστασή τους (3 εκατ. ευρώ διατέθηκαν για την ενίσχυση της ικανότητας επιβολής του νόμου, τις δικαστικές και πολιτικές αρχές καθώς και για την προώθηση της ένταξης στη λεγόμενη Σύμβαση της Βουδαπέστης και της εφαρμογής της. Δεδομένου ότι τα σημαντικότερα λειτουργικά συστήματα υποδομών συνδέονται δικτυακά, οι δυνητικά αποσταθεροποιητικές συνέπειες μιας επίθεσης στον κυβερνοχώρο ή μιας μείζονος τυχαίας βλάβης σε κύρια δίκτυα τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών θα μπορούσαν να είναι ολέθριες. Στη βάση αυτή, η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο μπορεί να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο του ΜΣ (1,5 εκατ. ευρώ διατέθηκαν για τη διαπεριφερειακή συνεργασία καθώς και για την εφαρμογή διεθνών προτύπων στους τομείς της ευαισθητοποίησης όσον αφορά τους κινδύνους, την ανάλυση προσβλητότητας, την ετοιμότητα για αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, τη διαχείριση συναγερμικών ειδοποιήσεων και των συνεπειών τους).

· Τα ψευδεπίγραφα φάρμακα συνιστούν μείζονα απειλή για τη δημόσια υγεία και ασφάλεια, δεδομένου ότι συχνά περιέχουν συστατικά που είναι κακής ποιότητας ή στη λάθος δόση ή απλώς αναποτελεσματικά – και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και τοξικά. Μολονότι, το εύρος της απειλής είναι παγκόσμιο, οι αναπτυσσόμενες χώρες είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε αυτήν (5 εκατ. ευρώ διατέθηκαν για την ενίσχυση του νομικού πλαισίου - κυρίως μέσω της Σύμβασης MEDICRIME – καθώς και των ικανοτήτων ανίχνευσης και ανάλυσης ύποπτων φαρμάκων και τέλος της ικανότητας αστυνομικής έρευνας και ποινικής δικαιοσύνης όσον αφορά τη διάσπαση και την εξάρθρωση των παγκοσμιοποιημένων εγκληματικών δικτύων).

· Προκειμένου να ενισχυθούν οι ικανότητες πρόληψης, καταπολέμησης και ελέγχου του παράνομου εμπορίου φορητών όπλων και ελαφρού οπλισμού (SALW), η ΕΕ συνέχισε να υποστηρίζει τον συντονισμό και την εφαρμογή διεθνών πρωτοκόλλων και συμβάσεων στην Υποσαχάρια Αφρική, τη Νότια και την Κεντρική Αμερική (το 2011: 7,3 εκατ. ευρώ σε 41 χώρες). και

· Το 2011, οι οργανισμοί των κρατών μελών της ΕΕ συνέχισαν να προσφέρουν την εμπειρογνωμοσύνη τους και να επωφελούνται από τις συνέργειες μέσω του μέσου στήριξης των εμπειρογνωμόνων (ESF) για τον μακροπρόθεσμο προγραμματισμό και την εφαρμογή (προτεραιότητα 1 και 2) προγραμμάτων και έργων του ΜΣ (2,5 εκατ. ευρώ δυνάμει του ΕΠΔ 2011), βάσει του οποίου από το 2008 έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 100 αποστολές.

7.2.        Μετριασμός των κινδύνων που συνδέονται με χημικές, βιολογικές, ραδιολογικές και πυρηνικές ύλες (ΧΒΡΠΥ) (ΜΣ άρθρο 4 παράγραφος 2)

Παραδοσιακά, οι δραστηριότητες στους περισσότερους τομείς εστιάζονταν στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Το 2010, καταβλήθηκαν προσπάθειες για να διευρυνθεί η γεωγραφική κάλυψη των δραστηριοτήτων του προγράμματος. Η κάλυψη επεκτάθηκε στη λεκάνη της Μεσογείου, τη Μέση Ανατολή, τη Νοτιοανατολική Ασία, την Κεντρική Ασία, τον Νότιο Καύκασο και την Αφρική. Υπάρχουν περίπου 40 νέες εμπλεκόμενες χώρες, πέραν αυτών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Το πρόγραμμα ΧΒΡΠΥ καλύπτει κινδύνους που προκύπτουν από τυχαίους, φυσικούς ή δόλιους κινδύνους σε σχέση με ΧΒΡΠΥ, και έχει ως στόχο τη βελτίωση της ασφάλειας και της προστασίας μέσω της διάδοσης βέλτιστων πρακτικών και της αύξησης του γενικού επιπέδου της ασφάλειας και της ευαισθητοποίησης σε θέματα ασφάλειας. Πριν από το 2010, οι διάφοροι τομείς καλύπτονταν ξεχωριστά.[14] Από το 2010 και μετά, τα «κέντρα αριστείας» ΧΒΡΠΥ που συστάθηκαν στο πλαίσιο του μηχανισμού έχουν αρχίσει σταδιακά να παρέχουν μια ενιαία και ολοκληρωμένη πλατφόρμα για δράσεις σε όλους τους τομείς της παρακολούθησης των συνόρων/της παράνομης διακίνησης, του ελέγχου των εξαγωγών, της βιοασφάλειας, της βιοπροστασίας κ.λπ. Τα εν λόγω κέντρα αριστείας (ΚΑ) έχουν ως στόχο να ενισχύσουν τις πολιτικές μετριασμού του κινδύνου θεσπίζοντας ειδικές δέσμες βοήθειας (19 δράσεις σε πέντε περιφέρειες, 21,5 εκατ. ευρώ το 2011). Θα αποτελέσουν σημαντικό εργαλείο για την οικοδόμηση ικανοτήτων, την ανάπτυξη συνεκτικών περιφερειακών πολιτικών και την ενίσχυση της συνεργασίας των εθνικών και περιφερειακών ενδιαφερομένων στον τομέα αυτό. Το 2011, η ΕΕ δημιούργησε κέντρα αριστείας στη Νοτιοανατολική Ασία (Φιλιππίνες), στη Νοτιοανατολική Ευρώπη/Νότιο Καύκασο/Ουκρανία (Γεωργία), τη Βόρειο Αφρική (Αλγερία), την «Ατλαντική πρόσοψη» (Μαρόκο) και τη Μέση Ανατολή (Ιορδανία). Οι πέντε πρώτες τοπικές περιφερειακές γραμματείες των κέντρων αριστείας άρχισαν να λειτουργούν στα τέλη του 2011. Επιπλέον, έχουν αρχίσει επαφές με την Κεντρική Ασία, τις χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου και την Υποσαχάρια Αφρική.

Άλλοι τομείς που λαμβάνουν στήριξη περιλαμβάνουν τα εξής:

· Βοήθεια και συνεργασία για τον έλεγχο των εξαγωγών αγαθών διπλής χρήσης είχε ως αποτέλεσμα την επιτυχή εφαρμογή προγραμμάτων με περισσότερα από 28 κράτη σε ολόκληρο τον κόσμο. Ενισχύθηκε η συνεργασία με το σύστημα ελέγχου των εξαγωγών και συνοριακής ασφάλειας (EXBS) των ΗΠΑ.

· Για την ενίσχυση της ασφάλειας και της προστασίας κατά των βιολογικών κινδύνων, λήφθηκαν διάφορα μέτρα για την ασφάλεια των εγκαταστάσεων σε διάφορες χώρες της Κεντρικής Ασίας, του Καυκάσου και της Αφρικής (3,5 εκατ. ευρώ το 2011). Σε συνεργασία με το ευρωπαϊκό κέντρο για την πρόληψη των ασθενειών, άρχισε ευρύ πρόγραμμα για την υγεία του ανθρώπου σε 17 χώρες εκτός ΕΕ (3 εκατ. ευρώ στα τέλη του 2010).

· Για τη στήριξη πρωτοβουλιών Πολυμερών Πυρηνικών Ρυθμίσεων (MNA), έχει υπογραφεί σύμβαση με τον ΔΟΑΕ όσον αφορά τη συμβολή στην τράπεζα ουρανίου χαμηλού βαθμού εμπλουτισμού (LEU) για τη χρησιμοποίηση της πυρηνικής ενέργειας (10 εκατ. ευρώ το 2011). Η «τράπεζα LEU», που ανήκει στον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), ο οποίος και την διαχειρίζεται, θα παρέχει ασφαλή πυρηνικά καύσιμα στις χώρες που εισαγάγουν προγράμματα χρήσης της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς, περιορίζοντας έτσι τους συναφείς κινδύνους διάδοσης.

· H παροχή στήριξης για την επανεκπαίδευση και εναλλακτική απασχόληση επιστημόνων και μηχανικών οπλικών συστημάτων που προέρχονται από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, συνεχίστηκε μέσω των ειδικών κέντρων STCU στη Μόσχα και στο Κίεβο. Στο Ιράκ, συνεχίστηκαν οι δράσεις με την απασχόληση πρώην επιστημόνων από την πολεμική βιομηχανία στην αποξήλωση, την αποσυναρμολόγηση και την απολύμανση πυρηνικών εγκαταστάσεων.

· Η καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης υλικών ΧΒΡΠ και των αθέμιτων χρηματοοικονομικών πρακτικών συνεχίζεται στην Κεντρική Ασία, τη Νοτιοανατολική Ασία και τη Βόρεια Αφρική. Έχει υπογραφεί σύμβαση με τον ΔΟΑΕ για τη συμβολή σε νέο εργαστήριο πυρηνικών υλικών που θα χρησιμοποιείται από τις υπηρεσίες ανάλυσης διασφαλισμένων υλών του ΔΟΑΕ στο Seibersdorf της Αυστρίας (5 εκατ. ευρώ το 2011).

7.3.        Οικοδόμηση ικανοτήτων πριν και μετά την κρίση (άρθρο 4 παράγραφος 3 του ΜΣ)

Το ετήσιο πρόγραμμα δράσης του 2011[15] περιελάμβανε οκτώ θεματικές δράσεις, βάσει της γνωστής ως η εταιρική σχέση για την οικοδόμηση της ειρήνης του ΜΣ, που κινητοποιεί εταίρους από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, από διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς και από τα κράτη μέλη της ΕΕ για την οικοδόμηση ικανοτήτων πριν και μετά την κρίση.

Καθ’όλη τη διάρκεια του έτους, πολλές εν εξελίξει δράσεις στήριξαν τόσο τη διαχείριση όσο και την αντιμετώπιση κρίσεων, καθώς και τις προσπάθειες πρόληψης των συγκρούσεων της ΕΥΕΔ, ιδίως τις προτεραιότητες του διοικητικού συμβουλίου διαχείρισης κρίσεων και της νεοσυσταθείσας ομάδας πρόληψης των συγκρούσεων. Η υποστήριξη αυτή συμπεριλάμβανε την παροχή στοιχείων εκ μέρους των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών όσον αφορά την ανάλυση των συγκρούσεων, πληροφοριών υψηλού επιπέδου από το πεδίο της σύγκρουσης και εμπειρογνωμοσύνης στον τομέα της έγκαιρης προειδοποίησης και πρόληψης των συγκρούσεων, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Ιουνίου 2011[16]. Τα ακόλουθα παραδείγματα επισημαίνουν ορισμένους από τους κύριους τομείς στους οποίους επιτεύχθηκαν αποτελέσματα το 2011:

· Διάλογος με την κοινωνία των πολιτών και οικοδόμηση ικανοτήτων των μη κρατικών φορέων στο εσωτερικό της χώρας: Το δίκτυο διαλόγου της κοινωνίας των πολιτών[17], ένα φόρουμ για διάλογο σχετικά με θέματα οικοδόμησης της ειρήνης μεταξύ της ΕΕ και των μη κρατικών φορέων, πραγματοποίησε δεκατρείς συνεδριάσεις για θεματικά ζητήματα (π.χ. την πρόληψη των συγκρούσεων και την έγκαιρη προειδοποίηση, τη μεταρρύθμιση του τομέα της ασφάλειας και τις γυναίκες, την ειρήνη και την ασφάλεια) και ζητήματα που αφορούσαν συγκεκριμένες χώρες ή συγκεκριμένες συγκρούσεις (π.χ. συνεδριάσεις για την περιοχή MENA[18], την Ακτή Ελεφαντοστού, τον Αντιστασιακό Στρατό του Κυρίου) συμβάλλοντας στις διαδικασίες χάραξης πολιτικής της ΕΕ.

· Για τη δημιουργία ικανοτήτων σε τοπικό επίπεδο, δώδεκα έργα που βασίζονται στην κοινωνία των πολιτών ξεκίνησαν δραστηριότητες σε έξι χώρες στους τομείς της διαμεσολάβησης, του διαλόγου, της ανθρώπινης ασφάλειας και του ρόλου των γυναικών. Μια περαιτέρω δράση στον τομέα της έγκαιρης προειδοποίησης επικεντρώθηκε στη διαμόρφωση μιας κοινής αντίληψης όσον αφορά τους παράγοντες κινδύνου που μπορούν να μετατρέψουν ασταθείς καταστάσεις σε σύγκρουση, και τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν προληπτικά.

· Διαμεσολάβηση και διάλογος: Η ΕΕ υποστήριξε την ομάδα παρέμβασης εμπειρογνωμόνων του τομέα της διαμεσολάβησης, που υπάγεται στη μονάδα στήριξης της διαμεσολάβησης (MSU) του Τμήματος Πολιτικών Υποθέσεων (DPA) του ΟΗΕ, για την ταχεία παροχή εμπειρογνωμοσύνης διαμεσολάβησης στα Ηνωμένα Έθνη, τα κράτη μέλη της ΕΕ και άλλους διεθνείς, περιφερειακούς και υποπεριφερειακούς οργανισμούς. Δύο εμπειρογνώμονες MSU πραγματοποίησαν με χρηματοδότηση της ΕΕ δεκαέξι διαφορετικές αποστολές σε οκτώ χώρες.[19] Μια άλλη δράση ΜΣ στην Κένυα είχε ως στόχο την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της μετεκλογικής βίας του 2007[20] και συνέβαλε στην ενίσχυση των ικανοτήτων των μη κρατικών φορέων για τον μετριασμό διακοινοτικών συγκρούσεων.

· Φυσικοί πόροι και αξιολογήσεις των αναγκών μετά από συγκρούσεις και καταστροφές (PCNA/DPNAs): Οι εμπειρογνώμονες MSU του ΟΗΕ όσον αφορά τους φυσικούς πόρους και τις συγκρούσεις συνεργάστηκαν για την παραγωγή εκτεταμένων ερευνητικών αποτελεσμάτων σχετικά με τη λεκάνη του ποταμού Νείλου και τις εδαφικές διαφορές στις οποίες εμπλέκονται αυτόχθονες πληθυσμοί στη Χιλή και τον Παναμά, και επίσης βοήθησαν στις προπαρασκευαστικές δραστηριότητες για την ανάπτυξη εθνικών διαλόγων στην περιοχή MENA. Στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης ΕΕ - ΟΗΕ για την πρόληψη των συγκρούσεων και την αειφόρο διαχείριση των εδαφών και των φυσικών πόρων, συντάχθηκαν πρακτικές κατευθυντήριες γραμμές για τη γη, τις εξορυκτικές βιομηχανίες, την ανεπάρκεια περιβαλλοντικών πόρων και την ανάπτυξη ικανοτήτων. Βάσει της εταιρικής σχέσης ΕΕ-ΟΗΕ-ΠΤ όσον αφορά τις αξιολογήσεις των αναγκών μετά από συγκρούσεις και καταστροφές, το UNDOCO[21] ανέπτυξε διαδικτυακά εργαλεία για αποστολές αξιολόγησης για εμπειρογνώμονες. Το πρόγραμμα ανέπτυξε επίσης κοινά προγράμματα κατάρτισης/ενημέρωσης - 170 μέλη του προσωπικού από τους εταίρους και άλλους πολυμερείς οργανισμούς έλαβαν εισαγωγική κατάρτιση, ενώ 73 εμπειρογνώμονες ακολούθησαν το διεξοδικό πρόγραμμα.

· Οικοδόμηση της ειρήνης και δικαιώματα του Ανθρώπου, με ιδιαίτερη έμφαση στους νέους και στις γυναίκες: Ένα πλήρες φάσμα δραστηριοτήτων αναλήφθηκε σε τρεις περιοχές της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης στο πλαίσιο του έργου «Νέοι για την ειρήνη»[22], που, μεταξύ άλλων, περιελάμβανε την ενδυνάμωση των οργανώσεων νέων και ημέρες κατάρτισης όσον αφορά την οικοδόμηση της ειρήνης και την ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων.

· Στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ), χορηγήθηκε συνδρομή σε γυναίκες ακτιβίστριες για τη συμμετοχή τους στις έρευνες σχετικά με τους μαζικούς βιασμούς στο Fizi από τον τακτικό στρατό (FARDC), με αποτέλεσμα ο πρώτος διοικητής του FARDC να καταδικασθεί για εγκλήματα βιασμού από ειδικό κινητό δικαστήριο. Παρόμοιες ποινές επιδικάστηκαν κοντά στο Kalehe και το Maniema. Οι δράσεις ευαισθητοποίησης σχετικά με την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αριθ. 1325 απευθύνθηκαν σε περισσότερες από 1.000 γυναίκες μέσω δημοσίων συνεδριάσεων ενημέρωσης, και είχαν ως αποτέλεσμα μια καταγραφείσα αύξηση της πολιτικής συμμετοχής και επιρροής των γυναικών στους σχετικούς τομείς[23].

· Συνεργασία με περιφερειακές οργανώσεις: Συστήθηκε επιχειρησιακό κέντρο αντιμετώπισης κρίσεων στο πλαίσιο της γενικής γραμματείας του Συνδέσμου Αραβικών Κρατών (SGLAS) και έχει αρχίσει η εφαρμογή εντατικού προγράμματος επιμόρφωσης για τα μέλη του προσωπικού του SGLAS που ασχολούνται με την έγκαιρη προειδοποίηση, την ανάλυση κρίσεων και τη διαχείριση των μέτρων αντιμετώπισής τους. Αυτό το έργο συνέβαλε στις τακτικές και βελτιωμένες ανταλλαγές απόψεων μεταξύ της ΕΥΕΔ και του SGLAS σε διάφορες κρίσεις και άλλα θέματα της κοινής ατζέντας ΕΕ-ΣΑΚ.

· Διεθνής διάλογος σχετικά με την οικοδόμηση ειρήνης και κράτους: Η ΕΕ υποστήριξε τον διάλογο που διεξάγεται από το 2009 στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ[24], και, ειδικότερα το 2011, υποστήριξε το έργο της Γραμματείας και των τεσσάρων ομάδων εργασίας διαλόγου, καθώς και τη διοργάνωση διεθνών συνεδριάσεων. Τα μέλη της συνεδρίασης που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2011 στη Μονρόβια, συμφώνησαν όσον αφορά τελικά προϊόντα γνώσης και εξέτασαν διεθνές σχέδιο δράσης που υποβλήθηκε τον Δεκέμβριο του 2011 στο 4ο φόρουμ υψηλού επιπέδου για την αποτελεσματικότητα της βοήθειας στο Busan.

· Ένα διοργανικό σχέδιο στο Νεπάλ, την Ουγκάντα και τη ΛΔΚ εστιάστηκε στον σχεδιασμό, στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση μέτρων για την οικοδόμηση της ειρήνης. Στο σχέδιο συμμετείχαν 21 οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένων διεθνών ΜΚΟ, τοπικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και κυβερνητικών φορέων, για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. και

· Συνεργασία με τα κράτη μέλη της ΕΕ: Ένα διετές πρόγραμμα που συγχρηματοδοτείται από τον ΜΣ, με τίτλο «Νέα πρωτοβουλία κατάρτισης για τη μη στρατιωτική διαχείριση των κρίσεων» (ENTRi) στοχεύει στην ενίσχυση των ικανοτήτων του προσωπικού που αποστέλλεται και εργάζεται στις διεθνείς πολιτικές αποστολές διαχείρισης κρίσεων, ενώ ταυτόχρονα προωθεί τη διαλειτουργικότητα και την εναρμόνιση των προσεγγίσεων των εταίρων όσον αφορά την κατάρτιση. Κατά το πρώτο έτος, η κοινοπραξία ENTRi, που αποτελείται από 13 εκπαιδευτικούς φορείς των κρατών μελών της ΕΕ, οργάνωσε 17 προγράμματα (τόσο προ της αποστολής όσο και ειδικότητας), με τη συμμετοχή 340 εμπειρογνωμόνων 49 εθνικοτήτων.

8.           Συμπέρασμα

Τα μέτρα του ΜΣ που υλοποιήθηκαν το 2011 και συμπλήρωσαν άλλες δράσεις της ΕΕ στο πλαίσιο μηχανισμών περιφερειακής και θεματικής ανάπτυξης, ανθρωπιστικής βοήθειας και αποστολών της ΚΠΑΑ, συνέβαλαν σημαντικά στις προσπάθειες της ΕΕ να αποτρέψει συγκρούσεις, να διατηρήσει την ειρήνη, να αντιμετωπίσει κρίσεις και να ενισχύσει τη διεθνή ασφάλεια, σύμφωνα με το άρθρο 21 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο πέμπτο έτος της λειτουργίας του, και με προϋπολογισμό που έχει υπερδιπλασιαστεί από το ποσό των 139 εκατ. ευρώ το 2007 σε 282 εκατ. ευρώ το 2011, μηχανισμός σταθερότητας έχει αποδείξει την ευρωστία του και την ικανότητά του να συμβάλλει στην έγκαιρη και δυναμική ανταπόκριση της ΕΕ σε ευρύ φάσμα προκλήσεων σε όλο τον κόσμο. Στις προκλήσεις του 2011 περιλαμβάνονται αυτές που συνδέονται, αφενός, με τον αντίκτυπο της Αραβικής άνοιξης στη Μέση Ανατολή και την περιοχή της Βόρειας Αφρικής, και, αφετέρου, με την όλο και πιο περίπλοκη κατάσταση στην περιοχή του Κέρατος της Αφρικής.

Η ωριμότητα του ΜΣ αντανακλάται στα πορίσματα της έκθεσης αξιολόγησης του γενικού επιπέδου του προγράμματος σχετικά με τον μηχανισμό σταθερότητας, που συντάχθηκε από ανεξάρτητο γραφείο μελετών και δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2011. Η έκθεση, που καλύπτει την περίοδο από την έναρξη λειτουργίας του, συνοψίζει ότι «ο μηχανισμός σταθερότητας έχει συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της συνολικής συνάφειας, αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας της δράσης ετοιμότητας της ΕΕ για την αντιμετώπιση των κρίσεων». Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «ο ΜΣ συμβάλλει σημαντικά στη συγκροτημένη αρχιτεκτονική της ΕΕ για την ασφάλεια και την ανάπτυξη, καθώς και στην παγκόσμια ειρήνη και σταθερότητα. Ιδιαίτερα σημαντική για τη συμβολή του ΜΣ είναι η αποδεδειγμένη ικανότητά του να αντιμετωπίζει γρήγορα, έγκαιρα και καταλυτικά τις καταστάσεις κρίσης».[25]

[1]               ΕΕ L 327/1 της 24.11.2006

[2]               Μέσο προενταξιακής βοήθειας (IPA)· Ευρωπαϊκό Μέσο Γειτονίας και Εταιρικής Σχέσης (ENPI)· Μέσο για την Αναπτυξιακή Συνεργασία (DCI)· Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (ΕΤΑ)· και Ευρωπαϊκό Μέσο για τη Δημοκρατία και τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΜΔΔΑ)· κ.λπ.

[3]               Μέγιστη διάρκεια 18 μηνών, με επείγουσες διαδικασίες για την έγκριση και εφαρμογή προγραμμάτων κόστους χαμηλότερου των 20 εκατ. ευρώ , όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 1605/2002 του Συμβουλίου, της 25ης Ιουνίου 2002, για τη θέσπιση δημοσιονομικού κανονισμού που εφαρμόζεται στον γενικό προϋπολογισμό των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, όπως τροποποιήθηκε, ο οποίος αναφέρεται ως δημοσιονομικός κανονισμός, και στον κανονισμό (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2342/2002 της Επιτροπής, της 23ης Δεκεμβρίου 2002, για τη θέσπιση των κανόνων εφαρμογής του δημοσιονομικού κανονισμού, που αναφέρονται ως κανόνες εφαρμογής.

[4]               Προγράμματα με βάση τα «μέτρα έκτακτης βοήθειας», που θεσπίζουν τους όρους για την εφαρμογή των πολιτικών συνεργασίας της ΕΕ. Τα προγράμματα αυτά μπορεί να είναι μεγαλύτερης διάρκειας, αλλά και η έγκρισή τους απαιτεί περισσότερο χρόνο, λόγω των εκτενέστερων διαδικασιών λήψης αποφάσεων, συμπεριλαμβανομένης της επιτροπολογίας.

[5]               ΣΑΑΑ

[6]               Κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας ( της ΕΕ)

[7]               Γνωστή επίσης και ως η «εταιρική σχέση ΜΣ για την οικοδόμηση της ειρήνης»

[8]               Απόφαση του Συμβουλίου της 26ης Ιουλίου 2010 για τον καθορισμό της οργάνωσης και της λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (2010/427/EΕ), ΕΕ L201

[9]               Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης και Συνεργασίας - EuropeAid (Ευρωπαϊκή Επιτροπή)

[10]             Βλ. «Μηχανισμός σταθερότητας: Επισκόπηση των αναλήψεων υποχρεώσεων και πληρωμών για το 2011» στο έγγραφο εργασίας ΙΙ των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την παρούσα έκθεση.

[11]             Συμπεριλαμβανομένου 1 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για το πιλοτικό «Πρόγραμμα για ειρηνευτικές δραστηριότητες ΜΚΟ»

[12]             Νομική και δημοσιονομική ευθύνη για τη χρήση των κεφαλαίων της ΕΕ, περιλαμβανομένης της μεταβίβασης της εξουσίας υπογραφής και τροποποίησης συμβάσεων από την έδρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην οικεία αντιπροσωπεία της ΕΕ.

[13]             Μέσο στήριξης εμπειρογνωμόνων, που βασίζεται σε ειδικούς από οργανισμούς του δημόσιου ή του ευρύτερου δημόσιου τομέα σε ολόκληρη την ΕΕ. Από το 2008, εμπειρογνώμονες από 60 περίπου οργανισμούς 17 κρατών μελών διενήργησαν περισσότερες από 100 αποστολές.

[14]             Π.χ. έλεγχος των εξαγωγών προϊόντων διπλής χρήσης, παράνομη εμπορία, μεταστροφή επιστημόνων από την κατασκευή όπλων, πνεύμα ασφάλειας και προστασίας.

[15]             Το ετήσιο πρόγραμμα δράσης 2011 εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 30 Ιουνίου 2011 (http://www.eeas.europa.eu/ifs/docs/c_2011_4451_en.pdf).

[16]             Συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την πρόληψη συγκρούσεων, 3101ο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων, Λουξεμβούργο, 20 Ιουνίου 2011.

[17]             Το δίκτυο διαλόγου της κοινωνίας των πολιτών διαχειρίζεται το Ευρωπαϊκό Γραφείο Συνδέσμου για την Οικοδόμηση της Ειρήνης ς (EPLO).

[18]             Μέση Ανατολή και Βόρειος Αφρική.

[19]             Μεταξύ άλλων, την Ιορδανία (για τη στήριξη της UNAMI)· το Καζακστάν (για τη στήριξη της UNRCCA όσον αφορά την περιοχή του λεκανοπεδίου της λίμνης Αράλης)· την Κένυα (με τόπο εργασίας το Ναϊρόμπι για θέματα σχετικά με τη Σομαλία) · το Κιργιζιστάν (για τη στήριξη της κυβέρνησης του Κιργιζιστάν με την ανάπτυξη εθνικού προγράμματος πρόληψης των συγκρούσεων) · και το Κατάρ (για τη στήριξη της ειρηνευτικών συνομιλιών του Νταρφούρ).

[20]             Η δράση «ενίσχυση των ικανοτήτων μη κρατικών φορέων για την πρόληψη και επίλυση των συγκρούσεων σε περιοχές που πλήττονται από τη μετεκλογική βία στην Κένυα» ήταν υπό τη διαχείριση της Konrad Adenauer Stiftung e.V.

[21]             Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση των ναρκωτικών και του εγκλήματος (UNDOCO)

[22]             Η δράση αυτή πραγματοποιήθηκε υπό τη διαχείριση της Care International.

[23]             «Πολιτική Συμμετοχή Γυναικών από το Αφγανιστάν, τη Δημοκρατία του Κονγκό και τη Λιβερία στην Πολιτική για την Ειρήνη και την Ασφάλεια»

[24]             International Network on Conflict and Fragility (INCAF) (Διεθνές Δίκτυο για τις Συγκρούσεις και την Αστάθεια) στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ.

[25]             Παροχή συμβουλών σε θέματα ασφαλείας και διεθνών συγκρούσεων: «Αξιολόγηση της αντιμετώπισης των κρίσεων και στοιχεία ετοιμότητας του μηχανισμού σταθερότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης», Ιούλιος 2011.