52012DC0230

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Εξαμηνιαία έκθεση για τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν την περίοδο από την 1η Νοεμβρίου 2011 έως την 30ή Απριλίου 2012

1.           Εισαγωγή

Το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο χώρος Σένγκεν χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα αποτελεί ένα από τα πολυτιμότερα επιτεύγματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η συνεργασία Σένγκεν θεσπίστηκε με πρωτοβουλία πέντε χωρών της ΕΕ – του Βελγίου, της Γαλλίας, της Γερμανίας, του Λουξεμβούργου και των Κάτω Χωρών – μέσω συμφωνίας του 1985 και της σύμβασης εφαρμογής της συμφωνίας του Σένγκεν του 1990, που υπεγράφησαν στην πόλη Σένγκεν του Λουξεμβούργου. Το 1995 καταργήθηκαν οι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα και το 1997 οι συμφωνίες αυτές ενσωματώθηκαν στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ. Ο χώρος Σένγκεν αυξήθηκε με ταχύ ρυθμό. Σήμερα καλύπτει έκταση με θαλάσσια σύνορα μήκους 42.673 χλμ. και εξωτερικά χερσαία σύνορα μήκους 7.721 χλμ., όπου μπορούν να ταξιδεύουν ελεύθερα χωρίς διαβατήριο περισσότερα από 400 εκατομμύρια Ευρωπαίοι από 26 ευρωπαϊκές χώρες.

Το δικαίωμα της κυκλοφορίας εντός του χώρου Σένγκεν χωρίς τη διενέργεια συνοριακού ελέγχου βασίζεται στην παραδοχή ότι κάθε συμμετέχον κράτος εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του σύμφωνα με το κεκτημένο του Σένγκεν. Ως εκ τούτου, έχει καθοριστική σημασία τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να επαγρυπνούν για τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν και να βρίσκονται σε ετοιμότητα για να ανταποκρίνονται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Σε αυτό το πλαίσιο, στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Διακυβέρνηση του Σένγκεν – ενίσχυση του χώρου χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα», της 16ης Σεπτεμβρίου 2011, η Επιτροπή ανακοίνωσε την πρόθεσή της να υποβάλλει ανά εξάμηνο στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανασκόπηση σχετικά με τη λειτουργία του Σένγκεν. Στις 8 Μαρτίου 2012, το Συμβούλιο εξέφρασε την ικανοποίησή του για την πρόθεση της Επιτροπής να υποβάλλει τακτικές εκθέσεις προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τη λειτουργία της συνεργασίας στο πλαίσιο του Σένγκεν.

Σκοπός αυτών των εκθέσεων είναι να αποτελούν βάση για τακτική συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και, κατά συνέπεια, να συμβάλουν στην ενίσχυση της πολιτικής καθοδήγησης και της συνεργασίας στον χώρο Σένγκεν. Η παρούσα πρώτη έκθεση καλύπτει την περίοδο από την 1η Νοεμβρίου 2011 έως τις 30 Απριλίου 2012 και συμπληρώνει τα μέτρα που προτάθηκαν στις νομοθετικές προτάσεις της Επιτροπής για τη διακυβέρνηση του Σένγκεν[1], οι οποίες συζητούνται με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η έκθεση εστιάζει κυρίως στη λειτουργία του χώρου Σένγκεν, χωρίς να λαμβάνει υπόψη άλλα θέματα που μπορεί να έχουν σχέση με τον χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, αλλά δεν αφορούν το υπό εξέταση βασικό πρόβλημα, ούτε ζητήματα που εξετάζονται παράλληλα σε άλλα έγγραφα. Τα ζητήματα αυτά περιλαμβάνουν θέματα όπως η πρόταση της Επιτροπής σχετικά με το Eurosur[2] και η πρόταση της Επιτροπής για τη θέσπιση ρήτρας διασφάλισης για τις θεωρήσεις[3] καθώς και θέματα που εξετάζονται στην ανακοίνωση για την παγκόσμια προσέγγιση της μετανάστευσης και της κινητικότητας[4] και στην ετήσια έκθεση για τη μετανάστευση και το άσυλο. Η εξαμηνιαία έκθεση για τη λειτουργία της συνεργασίας του Σένγκεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι εντάσσεται σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο.

2.           Εικόνα της καταστασησ

2.1.        Κατάσταση στα εξωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν

Η πίεση στα εξωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν επικεντρώνεται σε περιορισμένο αριθμό νευραλγικών σημείων.

Κατά το διάστημα Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου του 2011, ο αριθμός των παράνομων διελεύσεων των συνόρων αυξήθηκε σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος σε σχεδόν 30.000 διελεύσεις. Περίπου το 75% αυτών των διελεύσεων αφορούσε την οδό της Ανατολικής Μεσογείου και οι περισσότεροι μετανάστες ήταν αφγανικής και πακιστανικής εθνικότητας. Η Επιτροπή εξακολουθεί να στηρίζει τα κράτη μέλη στη διαχείριση αυτών των μικτών μεταναστευτικών ροών, μεταξύ άλλων με χρηματοδότηση της ΕΕ (κυρίως από το Ταμείο Εξωτερικών Συνόρων), τη συνεργασία με τρίτες χώρες και μέσω οργανισμών της ΕΕ (π.χ. τον Frontex)[5].

Η πίεση στα εξωτερικά σύνορα του Σένγκεν συνδέεται με τις εξελίξεις στις εν λόγω τρίτες χώρες και ήταν προφανής κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης του 2011. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η κατάσταση στη Συρία μπορεί να προκαλέσει μελλοντική μεταναστευτική ροή προς τις γειτονικές χώρες, αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το διάστημα Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2011, εντοπίστηκαν 578 Σύριοι στην προσπάθειά τους να διέλθουν τα εξωτερικά χερσαία σύνορα του Σένγκεν σε μεσοδιαστήματα μεταξύ των θεσμοθετημένων σημείων διέλευσης των συνόρων, σε σύγκριση με 210 άτομα κατά το αντίστοιχο τρίμηνο του 2010. Το 82 % αυτών των περιπτώσεων εντοπίστηκε στα εξωτερικά χερσαία σύνορα της Ελλάδας.

Αναλυτικότερη εικόνα της κατάστασης παρουσιάζεται στην ετήσια ανάλυση κινδύνου FRONTEX του 2012 (http://frontex.europa.eu/assets/Attachment_Featured/Annual_Risk_Analysis_2012.pdf).

Η Επιτροπή θα εκτιμά σε διαρκή βάση αν η τρέχουσα εξισορρόπηση των μέτρων στήριξης (μεταξύ άλλων η χρηματοδότηση της ΕΕ και οι επιχειρήσεις του Frontex) ανάμεσα στα σημερινά νευραλγικά σημεία διέλευσης και στα υπόλοιπα εξωτερικά σύνορα είναι η σωστή ή αν θα πρέπει να διαφοροποιηθεί η ιεράρχηση προτεραιοτήτων, με γνώμονα, αφενός, την πίεση στα σημερινά νευραλγικά σημεία και, αφετέρου, το πιθανό φαινόμενο μετατόπισης, εφόσον θα διενεργείται αυστηρότερος έλεγχος σε αυτά τα σημεία, καθώς και τις νέες μεταναστευτικές ροές λόγω των εξελίξεων σε τρίτες χώρες.

2.2.        Κατάσταση στο εσωτερικό του χώρου Σένγκεν

Το κεκτημένο του Σένγκεν επιτρέπει σε υπηκόους τρίτων χωρών[6] που κατέχουν άδεια διαμονής ή θεώρηση για διαμονή μακράς διαρκείας που έχει εκδοθεί από ένα κράτος μέλος να ταξιδεύουν σε άλλα κράτη μέλη για διάστημα έως τριών μηνών ανά εξάμηνο. Ωστόσο, οι αιτούντες άσυλο που αναμένουν την έκδοση απόφασης σχετικά με το καθεστώς τους εξαιρούνται από αυτό το δικαίωμα μέχρι την τελική αξιολόγηση της αίτησής τους για παροχή προστασίας. Επιπλέον, το μεγαλύτερο μέρος των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν παράνομα εντός του χώρου Σένγκεν εισήλθαν στην επικράτεια νόμιμα, στη συνέχεια όμως παρέμειναν και μετά τη λήξη της επιτρεπόμενης διαμονής (άτομα που υπερβαίνουν τον επιτρεπόμενο χρόνο παραμονής), ενώ άλλοι έχουν εισέλθει παράνομα. Όσον αφορά αυτά τα άτομα, είτε η παραμονή τους νομιμοποιείται από τα κράτη μέλη σύμφωνα με την εθνική τους νομοθεσία είτε θα πρέπει να υπόκεινται σε διαδικασία επιστροφής. Πολλά από τα άτομα αυτά δεν παραμένουν στη χώρα εισόδου τους, αλλά μετακινούνται σε άλλα κράτη μέλη.

Το 2011, εντοπίστηκαν 350.944 υπήκοοι τρίτων χωρών που δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις παραμονής εντός του χώρου Σένγκεν,[7] αριθμός μειωμένος κατά 9,1% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν Αφγανοί, Μαροκινοί και Τυνήσιοι. Σύμφωνα με τον Frontex[8], έχουν εντοπιστεί δευτερογενείς μετακινήσεις με αφετηρία τα ελληνοτουρκικά χερσαία σύνορα στα χερσαία σύνορα των Δυτικών Βαλκανίων τόσο με τη Σλοβενία όσο και την Ουγγαρία, στα θαλάσσια σύνορα της Νότιας Ιταλίας και σε μια σειρά ευρωπαϊκών αερολιμένων, ιδίως στις Κάτω Χώρες, το Βέλγιο και τη Γερμανία.

Οι πληροφορίες σχετικά με τον αριθμό των προσώπων χωρίς δικαίωμα παραμονής στον χώρο Σένγκεν τα οποία επιδιώκουν να μετακινηθούν σε άλλο κράτος μέλος είναι περιορισμένες. Ωστόσο, από ορισμένες ειδικές επιχειρήσεις συλλογής δεδομένων προέκυψαν τουλάχιστον ορισμένες βασικές στατιστικές. Η πλέον πρόσφατη πρωτοβουλία, η επιχείρηση DEMETER[9], πραγματοποιήθηκε από τις 24 έως τις 30 Οκτωβρίου 2011 σε 21 κράτη μέλη (π.χ. η Γαλλία, η Ιταλία και η Ελλάδα δεν συμμετείχαν). Κατά τη διάρκεια αυτής της εβδομάδας, τα συμμετέχοντα κράτη μέλη, στο πλαίσιο της καθημερινής τους εργασίας, συμπλήρωναν ένα έντυπο αναφοράς για κάθε περιστατικό υπόνοιας παράνομης διαμονής στο έδαφός τους. Οι εκθέσεις διαβιβάζονταν στη συνέχεια στην πολωνική υπηρεσία φύλαξης των συνόρων, η οποία συγκέντρωνε και ανέλυε τα δεδομένα. Η επιχείρηση είχε στόχο τη συλλογή πληροφοριών για τις μεταναστευτικές ροές στα κράτη μέλη της ΕΕ, και ιδίως όσον αφορά:

– τις μεταναστευτικές πιέσεις στις διάφορες χώρες,

– τις κύριες οδούς διακίνησης παρανόμων μεταναστών,

– τις κυριότερες χώρες προορισμού των μεταναστών,

– τις χώρες προέλευσης των παράνομων μεταναστών, και

– τους τόπους εντοπισμού παράνομων μεταναστών και τα χρησιμοποιούμενα μέσα μεταφοράς.

Κατά την επιχείρηση, συνελήφθησαν 1936 υπήκοοι τρίτων χωρών από 104 διαφορετικές χώρες. Οι περισσότεροι παράνομοι μετανάστες εντοπίστηκαν στη Γερμανία (360 άτομα), την Ισπανία (290 άτομα) και την Ουγγαρία (260 άτομα). Στην πλειοψηφία τους εισήλθαν στον χώρο Σένγκεν στην Ισπανία (207 άτομα), την Ελλάδα (180 άτομα), την Κύπρο (161 άτομα) και την Πολωνία (121). Οι κυριότερες χώρες προορισμού ήταν η Ισπανία (288 άτομα), η Γερμανία (264 άτομα) και η Αυστρία (140 άτομα).

Από τις επιχειρήσεις αυτές συνάγεται το συμπέρασμα ότι είναι αναγκαίο να καταβάλλονται διαρκείς προσπάθειες για καλύτερη παρακολούθηση και ανάλυση των μεταναστευτικών ροών εντός του χώρου Σένγκεν. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί, μεταξύ άλλων, με επιχειρήσεις του τύπου DEMETER ανά εξάμηνο και την τακτική ανταλλαγή πληροφοριών σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για τον συντονισμό από τη δανική Προεδρία της επιχείρησης BALDER από 16 έως 22 Απριλίου του 2012.

Παράλληλα με αξιόπιστες πληροφορίες για τους υπηκόους τρίτων χωρών που διαμένουν παράνομα εντός του χώρου Σένγκεν, η εφαρμογή της οδηγίας σχετικά με τις κυρώσεις και τα μέτρα κατά των εργοδοτών[10] αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την καταπολέμηση της παράνομης παραμονής στον χώρο Σένγκεν.

Εκτός από τις τρέχουσες και προγραμματιζόμενες πρωτοβουλίες (όπως η επιχείρηση BALDER), η Επιτροπή θα κρίνει κατά πόσο θα μπορούσαν να ληφθούν άλλα μέτρα για να παράσχει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις μεταναστευτικές ροές στο εσωτερικό του χώρου Σένγκεν.

3.           Εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν

3.1.        Περιπτώσεις προσωρινής επαναφοράς του ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα

Το άρθρο 23 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν[11] προβλέπει ότι, κατ’ εξαίρεση, σε περίπτωση σοβαρής απειλής για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια, ένα κράτος μέλος μπορεί να επαναφέρει συνοριακούς ελέγχους στα εσωτερικά του σύνορα. Το κράτος μέλος ενημερώνει, το συντομότερο δυνατόν, τα άλλα κράτη μέλη και την Επιτροπή. Επιπλέον, υποβάλλεται έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή, η οποία παρουσιάζει ιδίως τη λειτουργία των ελέγχων και την αποτελεσματικότητα της επαναφοράς του συνοριακού ελέγχου. Αφότου άρχισε να ισχύει ο κώδικας συνόρων του Σένγκεν το 2006, όλες οι περιπτώσεις επαναφοράς του ελέγχου αφορούν την πρόληψη και καταπολέμηση διαφόρων μορφών εγκληματικότητας σε σχέση με συνεδριάσεις υψηλού επιπέδου ή σημαντικές αθλητικές εκδηλώσεις.

Κατά το διάστημα από την 1η Νοεμβρίου 2011 έως τις 30 Απριλίου 2012, μόνο δύο φορές υπήρξε επαναφορά του ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα. Η Γαλλία ενημέρωσε την Επιτροπή στις 4 Οκτωβρίου 2011 ότι, λόγω της συνόδου κορυφής των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων G-20, που πραγματοποιήθηκε στις Κάννες στις 3 και 4 Νοεμβρίου 2011, είχε την πρόθεση να επαναφέρει τον έλεγχο στα σύνορά της με την Ιταλία το διάστημα από τις 24 Οκτωβρίου έως τις 5 Νοεμβρίου 2011. Η Γαλλία στη συνέχεια δήλωσε στην Επιτροπή ότι, κατά το διάστημα αυτό, διενεργήθηκαν έλεγχοι κατά την είσοδο 38.620 ατόμων (από τα 563.158 άτομα που διέσχισαν τα σύνορα) και έλεγχοι κατά την έξοδο 15.303 ατόμων (σε σύνολο 605.062 διελεύσεων). Απαγορεύτηκε η είσοδος σε 443 άτομα, τα περισσότερα από τα οποία δεν διέθεταν έγκυρα ταξιδιωτικά έγγραφα.

Στις 20 Απριλίου 2012, η Ισπανία ενημέρωσε την Επιτροπή ότι, λόγω της συνεδρίασης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στη Βαρκελώνη στις 2-4 Μαΐου 2012, είχε την πρόθεση να επαναφέρει τον έλεγχο στα εσωτερικά χερσαία σύνορά της με τη Γαλλία καθώς και στους αερολιμένες της Βαρκελώνης και της Χερώνας το διάστημα από 28 Απριλίου έως 4 Μαΐου 2012.

3.2.        Διατήρηση του καθεστώτος μη διενέργειας ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα

Το άρθρο 22 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν επιβάλλει στα κράτη μέλη να άρουν κάθε εμπόδιο που παρακωλύει την ομαλή ροή της κυκλοφορίας στα σημεία οδικής διέλευσης των εσωτερικών συνόρων, και ιδίως τους περιορισμούς στην ταχύτητα που δεν οφείλονται αποκλειστικά σε λόγους οδικής ασφάλειας. Μετά από παρέμβαση της Επιτροπής, η Γαλλία έχει άρει σταδιακά τα εμπόδια στην ομαλή ροή της κυκλοφορίας σε διάφορα σημεία οδικής διέλευσης των εσωτερικών συνόρων της με την Ισπανία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο. Η λήψη των εν λόγω μέτρων επέτρεψε στην Επιτροπή να περατώσει, τον Ιανουάριο του 2012, τη διαδικασία παράβασης κατά της Γαλλίας.

Οι Κάτω Χώρες σχεδιάζουν να εγκαταστήσουν ένα σύστημα παρακολούθησης με κάμερες (@ migo-boras) κοντά στα εσωτερικά σύνορα, ως μέτρο τεχνικής υποστήριξης για κινητούς αστυνομικούς ελέγχους. Η Επιτροπή προειδοποίησε τις Κάτω Χώρες τον Νοέμβριο του 2011 ότι αυτό θα συνιστούσε πιθανή παραβίαση του κώδικα συνόρων του Σένγκεν, της νομοθεσίας της ΕΕ για την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών της ΕΕ και των διατάξεων της νομοθεσίας της ΕΕ. περί προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Ζήτησε εξηγήσεις, ιδίως όσον αφορά την αναγκαιότητα και την αναλογικότητα του μέτρου και η Επιτροπή επί του παρόντος εξετάζει τις απαντήσεις της Ολλανδίας.

Επιπλέον, το διάστημα από την 1η Νοεμβρίου 2011 έως τις 30 Απριλίου 2012, η Επιτροπή ζήτησε πληροφορίες σχετικά με την ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ, και συγκεκριμένα του κεκτημένου του Σένγκεν για τρεις νέες υποθέσεις και συνέχισε να εξετάζει οκτώ υποθέσεις που αφορούν συνολικά δέκα κράτη μέλη (Αυστρία, Βέλγιο, Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Γερμανία, Ιταλία, Λετονία, Κάτω Χώρες, Σλοβακία και Σουηδία). Στις περιπτώσεις αυτές εξετάζεται κυρίως αν η εκτέλεση αστυνομικών ελέγχων κοντά στα εσωτερικά σύνορα έχει ισοδύναμο αποτέλεσμα με τους συνοριακούς ελέγχους (άρθρο 21 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν) και η υποχρέωση άρσης των εμποδίων στην ομαλή ροή της κυκλοφορίας, όπως οι περιορισμοί ταχύτητας, σε σημεία οδικής διέλευσης των εσωτερικών συνόρων (άρθρο 22 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν). Σε όλες τις περιπτώσεις, η ανταλλαγή πληροφοριών με τις αντίστοιχες εθνικές αρχές είναι ακόμη σε εξέλιξη.

3.3.        Εκκρεμείς διαδικασίες παράβασης που συνδέονται με το κεκτημένο του Σένγκεν

Ενσωμάτωση της οδηγίας για την επιστροφή (2008/115/ΕΚ) στην εθνική νομοθεσία

Η προθεσμία εφαρμογής της οδηγίας για την επιστροφή (2008/115/ΕΚ) έληξε στις 24 Δεκεμβρίου 2010. Εικοσιέξι κράτη μέλη έχουν ήδη εκδώσει νέα νομοθεσία που ενσωματώνει την οδηγία στο εθνικό δίκαιο και έχουν υιοθετήσει τα κοινά πρότυπα. Μέχρι τον Απρίλιο του 2012, μόνο η Λιθουανία, η Πολωνία και η Ισλανδία δεν είχαν ακόμη κοινοποιήσει την πλήρη ενσωμάτωση της οδηγίας στο εσωτερικό τους δίκαιο. Η Επιτροπή έχει κινήσει διαδικασίες παράβασης κατά των κρατών μελών που δεν συμμορφώθηκαν με την υποχρέωση μεταφοράς και κοινοποίησης.

Τα πρώτα αποτελέσματα μιας μελέτης που άρχισε το 2011 για την αξιολόγηση της ορθής μεταφοράς της οδηγίας στην εθνική νομοθεσία, παρουσιάζονται σε δεκαοκτώ εκθέσεις που είναι ήδη διαθέσιμες και οι υπόλοιπες θα ακολουθήσουν εντός του 2012. Η Επιτροπή θα εξετάσει διεξοδικά τις εκθέσεις ενσωμάτωσης και θα παρακολουθεί την ορθή εφαρμογή των διατάξεων αυτής της οδηγίας από τα κράτη μέλη.

Εφαρμογή του κώδικα συνόρων Σένγκεν

Τον Οκτώβριο του 2009, καταγγελίες ότι μετανάστες που ζητούν άσυλο αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες και σχετικά με κακοποίηση εκ μέρους της Ελλάδας ατόμων που ζητούν άσυλο και δυνητικών αιτούντων άσυλο, συμπεριλαμβανομένης της απέλασης προσώπων που ενδέχεται να υποστούν σοβαρή βλάβη ή δίωξη, ώθησαν την Επιτροπή να αποστείλει στην Ελλάδα επιστολή προειδοποίησης. Η Επιτροπή θεωρεί ότι πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ζήτημα έκτακτης ανάγκης κάθε παραβίαση του κοινοτικού κεκτημένου στον τομέα του ασύλου και του κώδικα συνόρων του Σένγκεν, σε συνδυασμό με τα θεμελιώδη δικαιώματα που διακηρύσσονται στον Χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων και τις γενικές αρχές του δικαίου της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η Επιτροπή αναγνωρίζει τις σημαντικές πιέσεις που αντιμετωπίζει η Ελλάδα λόγω της εισροής στο έδαφός της μεγάλου αριθμού ατόμων από τρίτες χώρες. Ταυτόχρονα, η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της για τις σοβαρές ανεπάρκειες του ελληνικού συστήματος χορήγησης ασύλου και την παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων. Μολονότι αναγνωρίζει τις προσπάθειες της Ελλάδας για να διορθώσει αυτή την κατάσταση, η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά το θέμα αυτό και θα λάβει τα αναγκαία μέτρα για να εξασφαλίσει ότι η Ελλάδα τηρεί τις νομικές υποχρεώσεις της και λαμβάνει την αναγκαία στήριξη.

3.4.        Αδυναμίες που εντοπίστηκαν στο πλαίσιο του μηχανισμού αξιολόγησης Σένγκεν

Ο χώρος Σένγκεν στηρίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών ως προς την ικανότητά τους να εφαρμόζουν τα μέτρα που επιτρέπουν την άρση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα, ιδίως των ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα. Για να αποκτήσουν και να διατηρήσουν αυτή την αμοιβαία εμπιστοσύνη, τα κράτη μέλη του Σένγκεν θέσπισαν, το 1998, έναν μηχανισμό[12] για να επαληθεύουν αν τα κράτη μέλη που επιθυμούν να ενταχθούν στη συνεργασία Σένγκεν πληρούν όλες τις προϋποθέσεις προκειμένου να τεθεί σε εφαρμογή το κεκτημένο Σένγκεν (δηλ. η άρση των ελέγχων στα σύνορα) και να επαληθεύουν αν τα κράτη μέλη που εφαρμόζουν ήδη το κεκτημένο Σένγκεν το εφαρμόζουν σωστά. Τα κράτη μέλη αξιολογούνται τακτικά από εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, τη Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου και από την Επιτροπή. Οι αξιολογήσεις βασίζονται στις απαντήσεις σε ερωτηματολόγια που εγκρίνονται από το Συμβούλιο καθώς και σε επιτόπιες επισκέψεις και τα αποτελέσματα περιγράφονται σε εκθέσεις που περιλαμβάνουν παρατηρήσεις και συστάσεις για περαιτέρω δράση.

Κατά το διάστημα από 1 Νοεμβρίου του 2011 έως 30 Απριλίου 2012, πραγματοποιήθηκαν αξιολογήσεις Σένγκεν όσον αφορά τα εναέρια σύνορα στην Ουγγαρία, τη Μάλτα και τη Σλοβενία, τις θεωρήσεις στην Τσεχική Δημοκρατία, την Ουγγαρία, τη Μάλτα και τη Σλοβενία, το SIS/Sirene στη Φινλανδία και τη Σουηδία, την αστυνομική συνεργασία στη Μάλτα, τη Σλοβενία, την Ισλανδία και τη Νορβηγία, και την προστασία των δεδομένων στην Τσεχική Δημοκρατία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Σλοβακία και την Ισλανδία. Οι εκθέσεις βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της εκπόνησης, αλλά αναμένεται να περιλάβουν ορισμένες θετικές αλλά και αρνητικές παρατηρήσεις και συστάσεις για θέματα όπως η εκπαίδευση, η χρήση της ανάλυσης κινδύνου, η ανταλλαγή πληροφοριών, η διεθνής συνεργασία και οι υποδομές στα σημεία διέλευσης των συνόρων και σε πρεσβείες/προξενεία. Αν και υπάρχουν γενικά περιθώρια βελτίωσης, καμία από αυτές τις αξιολογήσεις δεν κατέδειξε το είδος των ελλείψεων που απαιτούν την άμεση λήψη μέτρων από την Επιτροπή.

Κατά την της ορθής εφαρμογής του κεκτημένου του Σένγκεν από την Ελλάδα το 2010-2011, εντοπίστηκαν ορισμένες σοβαρές ελλείψεις, ιδίως όσον αφορά τον έλεγχο των εξωτερικών χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων. Δεδομένου του εκτεταμένου πεδίου των συστάσεων, η Ελλάδα έχει καταρτίσει εθνικό σχέδιο δράσης για την αποκατάσταση αυτών των ελλείψεων. Αυτό περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μεγαλύτερο συντονισμό της διαχείρισης των συνόρων, καλύτερη χρησιμοποίηση προσωπικού και εξοπλισμού, τη βελτίωση των υποδομών, ένα νέο πρόγραμμα κατάρτισης καθώς και την αναθεώρηση της σχετικής νομοθεσίας. Για να αξιολογηθεί η μέχρι τώρα πρόοδος και να εντοπισθούν πεδία στα οποία θα μπορούσαν να συνδράμουν τα κράτη μέλη, προγραμματίζεται μια αποστολή επανεξέτασης για το διάστημα από τις 28 Μαΐου έως την 2α Ιουνίου του 2012. Η εν λόγω αποστολή θα επισκεφθεί το διεθνές αεροδρόμιο Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος», το λιμάνι του Πειραιά και την περιοχή του Έβρου. Ενώ επαναλαμβάνει τη δέσμευσή της να υποστηρίξει τις προσπάθειες της Ελλάδας για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της, η Επιτροπή καλεί την Ελλάδα να συνεχίσει την εφαρμογή του σχεδίου δράσης Σένγκεν και να καθιερώσει έναν συνολικό και συστηματικό εντοπισμό των αναγκών καθώς και των διαθέσιμων πόρων.

Για ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα των αξιολογήσεων Σένγκεν το διάστημα Μαΐου-Οκτωβρίου 2012, βλ. Παράρτημα Ι.

3.5.        Άρση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία

Μολονότι τον Ιούνιο του 2011 το Συμβούλιο έκρινε ότι και η Ρουμανία και η Βουλγαρία πληρούν τα τυπικά κριτήρια για να εφαρμόσουν πλήρως το κεκτημένο του Σένγκεν, δεν ήταν σε θέση να λάβει απόφαση σχετικά με την άρση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα αυτών των χωρών. Στις 2 Μαρτίου 2012, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε από το Συμβούλιο να προσδιορίσει και να εφαρμόσει μέτρα που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επιτυχή διεύρυνση του χώρου Σένγκεν με τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία και ζήτησε από το Συμβούλιο να επανεξετάσει το θέμα για να εκδώσει την απόφασή του στη σύνοδο του Συμβουλίου ΔΕΥ του Σεπτεμβρίου 2012. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να στηρίξει κάθε αναγκαίο μέτρο για να εξασφαλιστεί ότι το Συμβούλιο θα λάβει θετική απόφαση τον Σεπτέμβριο.

4.           Συνοδευτικά μέτρα

4.1.        Χρήση του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν

Το σύστημα πληροφοριών Σένγκεν (SIS) είναι ένα κοινό σύστημα πληροφοριών που επιτρέπει στις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών να λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με καταχωρίσεις που αφορούν φυσικά πρόσωπα και αντικείμενα. Η πληροφορία αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αστυνομική και τη δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις καθώς και για τον έλεγχο προσώπων στα εξωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν ή στο εθνικό έδαφος και για την έκδοση θεωρήσεων και αδειών διαμονής. Ενώ το SIS αποτελεί μεγάλη επιτυχία και παράγει δεκάδες χιλιάδες θετικών απαντήσεων ανά έτος, η Επιτροπή εργάζεται από κοινού με το Συμβούλιο να εντοπίσει περιττές μεθόδους εργασίας και κανόνες.

Μολονότι τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν κοινή νομική βάση για τη συνεργασία, η εφαρμογή ενδέχεται να διαφέρει λόγω των διαφορετικών εθνικών νομοθεσιών και διαδικασιών. Αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι ορισμένα κράτη μέλη που χρησιμοποιούν το SIS σημειώνουν σημαντική επιτυχία στην εντοπισμό των κινήσεων των σοβαρών εγκληματιών τους σε άλλα κράτη μέλη, ενώ άλλα κράτη μέλη αξιοποιούν ελάχιστα αυτή τη δυνατότητα.

Επιπλέον, ενώ η συνεργασία μεταξύ των αρχών που είναι υπεύθυνες για την ανταλλαγή συμπληρωματικών πληροφοριών (υπηρεσίες SIRENE) μπορεί να είναι υποδειγματική, παρατηρούνται συχνές καθυστερήσεις στο εσωτερικό των κρατών μελών. Όταν ένα πρόσωπο είναι υπό κράτηση στα σύνορα και μια υπηρεσία SIRENE χρειάζεται κατεπειγόντως πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση του προσώπου, είναι απαράδεκτο να αναγκάζεται να περιμένει ώρες, ή ακόμη και ημέρες για να λάβει αυτή τη σημαντική πληροφορία. Η εν λόγω κράτηση δεν μπορεί να δικαιολογηθεί και το πρόσωπο που έχει τεθεί υπό κράτηση για θεμιτό λόγο ενδέχεται να πρέπει να αφεθεί ελεύθερο εξαιτίας της έλλειψης πληροφοριών.

Στην πραγματικότητα, δεν καταχωρίζουν σήμα όλα τα κράτη μέλη για να ενημερώσουν την ακύρωση ταξιδιωτικών εγγράφων από την εκδούσα αρχή. Αυτό επιτρέπει σε υπηκόους τρίτων χωρών που κατέχουν τέτοια έγγραφα να τα χρησιμοποιούν παράνομα για να εισέλθουν στον χώρο Σένγκεν, ακόμη κι αν αυτό απαγορεύεται εξαιτίας ποινικής καταδίκης.

Η Επιτροπή θα αξιολογήσει αν θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων του SIS και των υπηρεσιών SIRENE και, αν πράγματι πρέπει, τι άλλα μέτρα θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη, εκτός από τα ανωτέρω θέματα.

4.2.        Χρήση του συστήματος πληροφοριών για τις θεωρήσεις

Το σύστημα πληροφοριών για τις θεωρήσεις (VIS) είναι σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών για τις θεωρήσεις βραχείας διαμονής, που παρέχει στις αρμόδιες αρχές των κρατών του Σένγκεν τη δυνατότητα να επεξεργάζονται δεδομένα σχετικά με τις αιτήσεις θεωρήσεων και με τις εκδόσεις, απορρίψεις, ανακλήσεις ή παρατάσεις θεωρήσεων. Το VIS τέθηκε επιτυχώς σε εφαρμογή στις 11 Οκτωβρίου 2011 στις πρεσβείες και τα προξενεία των κρατών μελών στην πρώτη περιοχή εφαρμογής του (Αλγερία, Αίγυπτος, Λιβύη, Μαυριτανία, Μαρόκο και Τυνησία). Σύμφωνα με τον τρέχοντα προγραμματισμό, το VIS θα αρχίσει να λειτουργεί στις 10 Μαΐου 2012 στη δεύτερη περιοχή εφαρμογής του (Ισραήλ, Ιορδανία, Λίβανος και Συρία) και στις 2 Οκτωβρίου 2012 στην τρίτη περιοχή εφαρμογής του (Αφγανιστάν, Μπαχρέιν, Ιράν, Ιράκ, Κουβέιτ, Ομάν, Κατάρ, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Υεμένη). Το VIS λειτουργεί ικανοποιητικά, και έως τις 30 Απριλίου 2012 το σύστημα είχε επεξεργαστεί 775.489 αιτήσεις, 611.419 εκδοθείσες θεωρήσεις και 99.242 απορρίψεις.

4.3.        Πολιτική θεωρήσεων και συμφωνίες επανεισδοχής

Μηχανισμός παρακολούθησης μετά την απελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων

Λόγω της μεγάλης αύξησης των αιτήσεων ασύλου σε ορισμένα κράτη μέλη μετά την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων για την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, το Μαυροβούνιο και τη Σερβία τον Δεκέμβριο του 2009, καθώς και για την Αλβανία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη τον Δεκέμβριο του 2010, η Επιτροπή θέσπισε μηχανισμό παρακολούθησης μετά την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων για όλες τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων για τις οποίες ελευθερώθηκε το καθεστώς θεωρήσεων. Τον Δεκέμβριο του 2011, η Επιτροπή υπέβαλε τη δεύτερη έκθεσή της σχετικά με την εν λόγω παρακολούθηση[13] , η οποία παρουσιάζει τα πρόσφατα μέτρα, την σημερινή κατάσταση και προτείνει τα επόμενα βήματα. Μολονότι ο συνολικός αριθμός των αιτούντων άσυλο από την περιοχή μειώθηκε το δεύτερο εξάμηνο του 2011 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2010, λόγω της μείωσης των αιτούντων άσυλο από τη Σερβία και την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, η μείωση αυτή υπερκεράστηκε από τη σημαντική αύξηση των αιτούντων άσυλο από την Αλβανία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Οι περισσότερες αιτήσεις ασύλου (εξαιτίας της έλλειψης υγειονομικής περίθαλψης, της ανεργίας και της έλλειψης εκπαίδευσης) κρίνονται αβάσιμες και, ως εκ τούτου, το ποσοστό χορήγησης ασύλου είναι πολύ χαμηλό. Το Βέλγιο, η Γερμανία, το Λουξεμβούργο και η Σουηδία παραμένουν οι κυριότερες χώρες προορισμού, εν μέρει λόγω της διάρκειας των διαδικασιών χορήγησης ασύλου και της διάρκειας της επιτρεπόμενης διαμονής. Τα εν λόγω κράτη μέλη έχουν λάβει μέτρα για μείωση του χρόνου επεξεργασίας των αιτήσεων ασύλου, αλλά υπάρχουν ακόμα περιθώρια βελτίωσης όσον αφορά π.χ. την ανταλλαγή πληροφοριών, την έρευνα για τα κυκλώματα διακίνησης λαθρομεταναστών, την ενίσχυση των συνοριακών ελέγχων, στοχοθετημένες εκστρατείες ευαισθητοποίησης και την παροχή βοήθειας σε μειονότητες (ιδίως σε κοινότητες Ρομά).

Με βάση τα ανωτέρω, η Επιτροπή θα αναλύσει αν ο μηχανισμός παρακολούθησης μετά την απελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων (περιλαμβανομένου του μηχανισμού επαγρύπνησης του FRONTEX ) παρέχει τα αναγκαία μέσα για την παρακολούθηση των μεταναστευτικών ροών μετά την απελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων ή εάν απαιτούνται βελτιώσεις αυτής της παρακολούθησης.

Συμφωνίες επανεισδοχής

Η σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής αποτελεί κεντρικό στοιχείο της συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τρίτες χώρες για τη διαχείριση της μετανάστευσης και του ασύλου. Τον Νοέμβριο του 2011, η Επιτροπή ολοκλήρωσε τις διαπραγματεύσεις για συμφωνία επανεισδοχής με το Πράσινο Ακρωτήριο, η οποία δημιουργεί τις προϋποθέσεις να κινηθεί η διαδικασία επίσημης επικύρωσης. Έχουν ολοκληρωθεί οι τεχνικές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία και αναμένονται η υπογραφή της συμφωνίας και η έναρξη του διαλόγου για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων. Ακόμη, άρχισαν διαπραγματεύσεις με την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν σχετικά με την απλούστευση της έκδοσης θεωρήσεων και τις συμφωνίες επανεισδοχής.

5.           Κατευθυντήριες γραμμές για τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν

Μέτρα που εφαρμόζονται στο πλαίσιο της συνεργασίας Σένγκεν αποτελούν συντρέχουσα αρμοδιότητα, με επιμερισμό αρμοδιοτήτων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών. Η ορθή λειτουργία του χώρου Σένγκεν δεν εξαρτάται μόνο από την ομοιόμορφη εφαρμογή του κεκτημένου της ΕΕ, αλλά και από την άσκηση των εθνικών αρμοδιοτήτων σύμφωνα με το πνεύμα του Σένγκεν. Αυτό καταδεικνύεται με δύο παραδείγματα: τα κράτη μέλη μπορούν να διενεργούν στο έδαφός τους αστυνομικούς ελέγχους για να επαληθεύουν αν ένα πρόσωπο έχει δικαίωμα να παραμείνει στο έδαφος τους, αλλά οι έλεγχοι αυτοί δεν πρέπει να έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα με τους συνοριακούς ελέγχους. Επιπλέον, αν και υπάγεται στην αρμοδιότητα του κάθε κράτους μέλους να χορηγεί ταξιδιωτικά έγγραφα και άδειες διαμονής σε υπηκόους τρίτων χωρών, οι αποφάσεις του αφορούν άμεσα το δικαίωμα μετακίνησής τους εντός του χώρου Σένγκεν και, ως εκ τούτου, αφορούν και τα άλλα κράτη μέλη.

Στις ανακοινώσεις της για τη μετανάστευση[14] και τη διακυβέρνηση Σένγκεν,[15] η Επιτροπή δεσμεύτηκε να εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές, ώστε να διασφαλισθεί η συνεκτική εφαρμογή και ερμηνεία του κεκτημένου του Σένγκεν. Οι κατευθυντήριες γραμμές για την έκδοση των αδειών διαμονής και ταξιδιωτικών εγγράφων, καθώς και για τα αστυνομικά μέτρα στα εσωτερικά σύνορα, τα οποία αναπτύχθηκαν από την Επιτροπή σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, παρατίθενται στο παράρτημα ΙΙ.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I : Ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα των αξιολογήσεων Σένγκεν την περίοδο Μαΐου – Οκτωβρίου 2012[16]

Χρόνος διεξαγωγής || Κράτη μέλη || Θεματικός τομέας

6-12 Μαΐου 2012 || Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία || Θαλάσσια σύνορα

28 Μαΐου – 2 Ιουνίου 2012 || Ελλάδα || Αξιολόγηση από ομότιμους φορείς

17-22 Ιουνίου 2012 || Ουγγαρία, Σλοβακία || Αστυνομική συνεργασία

1-7 Ιουλίου 2012 || Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία || Εναέρια σύνορα

23-27 Ιουλίου 2012 || Μάλτα, Σλοβενία || Προστασία δεδομένων

9-20 Σεπτεμβρίου 2012 || Μάλτα, Πολωνία, Σλοβενία || Θαλάσσια σύνορα

23-29 Σεπτεμβρίου 2012 || Τσεχική Δημοκρατία, Πολωνία || Αστυνομική συνεργασία

7-12 Οκτωβρίου 2012 || Δανία, Ισλανδία, Νορβηγία || SIS/Sirene

7-13 Οκτωβρίου 2012 || Λετονία, Λιθουανία || Θεωρήσεις

14-20 Οκτωβρίου 2012 || Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία. || Προστασία δεδομένων

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II: Κατευθυντήριες γραμμές για τη διασφάλιση συνεκτικής εφαρμογής και ερμηνείας του κεκτημένου του Σένγκεν

Στις 16 Σεπτεμβρίου 2011, η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για τη δημιουργία μηχανισμού αξιολόγησης του Σένγκεν και την τροποποίηση του κώδικα συνόρων Σένγκεν, με σκοπό την περαιτέρω ενίσχυση της διακυβέρνησης του Σένγκεν[17]. Επιπλέον, η Επιτροπή ανήγγειλε[18] ότι θα διερευνήσει τομείς στους οποίους η ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών θα μπορούσε να εξασφαλίσει μια πιο συνεκτική εφαρμογή των κανόνων του Σένγκεν. Η Επιτροπή προσδιόρισε τα ζητήματα της έκδοσης αδειών παραμονής και ταξιδιωτικών εγγράφων καθώς και των αστυνομικών μέτρων στα εσωτερικά σύνορα ως το αντικείμενο αυτών των κατευθυντήριων γραμμών και οργάνωσε δύο συνεδριάσεις με εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, στις 20 Ιουλίου 2011 και 28 Νοεμβρίου 2011, για να εξετάσει το πεδίο εφαρμογής και το περιεχόμενο των εν λόγω κατευθυντήριων γραμμών. Η έκδοση αδειών διαμονής και ταξιδιωτικών εγγράφων ήταν επίσης αντικείμενο συζήτησης με τα κράτη μέλη στη συνεδρίαση των εθνικών σημείων επαφής του μηχανισμού αμοιβαίας ενημέρωσης που πραγματοποιήθηκε την 1η Δεκεμβρίου 2011.

Οι κατωτέρω κατευθυντήριες γραμμές λαμβάνουν υπόψη τις πολύτιμες παρατηρήσεις και τις προτάσεις που υπέβαλαν τα κράτη μέλη κατά τη διάρκεια της εν λόγω διαβούλευσης.

Α.        Χορήγηση προσωρινής άδειας παραμονής και ταξιδιωτικών εγγράφων σε πρόσωπα που δεν είναι πολίτες της ΕΕ[19]

Ι.          Εισαγωγή

Το κεκτημένο του Σένγκεν προβλέπει την εναρμόνιση των κανόνων βραχείας διαμονής (κοινή πολιτική θεωρήσεων, που περιλαμβάνει και την αμοιβαία αναγνώριση των θεωρήσεων βραχείας διαμονής με βάση τις εναρμονισμένες διαδικασίες και τις προϋποθέσεις για την έκδοση θεωρήσεων που ορίζεται στον Κώδικα Θεωρήσεων). Το κεκτημένο του Σένγκεν δεν προβλέπει εναρμόνιση των προϋποθέσεων για την χορήγηση θεωρήσεων για διαμονή μακράς διαρκείας, αδειών διαμονής και ταξιδιωτικών εγγράφων σε πρόσωπα που δεν είναι υπήκοοι της ΕΕ. Τα θέματα αυτά διέπονται από την εθνική νομοθεσία των κρατών μελών.

Το κεκτημένο της ΕΕ στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου περιλαμβάνει διατάξεις που αφορούν τις προϋποθέσεις και τις διαδικασίες χορήγησης αδειών διαμονής σε ορισμένες κατηγορίες προσώπων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, όσον αφορά τους αιτούντες άσυλο,[20] δεν εκδίδεται καμία άδεια διαμονής με βάση τη νομοθεσία της ΕΕ, αλλά μόνο άδεια διαμονής στο έδαφος του εκάστοτε κράτους μέλους.

Όσον αφορά τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας[21], πρέπει να χορηγούνται σε πρόσφυγες τίτλοι διαμονής ισχύος τουλάχιστον 3 ετών και με δυνατότητα ανανέωσης, ενώ οι δικαιούχοι επικουρικής προστασίας πρέπει να λαμβάνουν άδειες διαμονής τουλάχιστον ενός έτους και με δυνατότητα ανανέωσης. Τα μέλη των οικογενειών των δικαιούχων προστασίας πρέπει να λαμβάνουν άδειες διαμονής, αλλά η διάρκειά τους μπορεί να είναι μικρότερη.

Εάν η προσωρινή προστασία παρέχεται σύμφωνα με την οδηγία για την παροχή προσωρινής προστασίας, τα κράτη μέλη οφείλουν να παρέχουν στους δικαιούχους άδειες διαμονής για όλη τη διάρκεια της προστασίας[22]. Το ίδιο ισχύει και για λόγους συνένωσης των μελών των οικογενειών, σύμφωνα με τους κανόνες της οδηγίας[23].

Στις άλλες κατηγορίες, ιδίως αυτές που αφορούν ανθρωπιστικά ζητήματα ή νομιμοποιήσεις, εφαρμόζονται οι εθνικοί κανόνες.

Τα κράτη μέλη διατηρούν την αρμοδιότητα να χορηγούν άδειες διαμονής ή/και ταξιδιωτικά έγγραφα σε υπηκόους τρίτων χωρών η κατάσταση των οποίων δεν καλύπτεται από τη νομοθεσία της ΕΕ. Οι αποφάσεις αυτές λαμβάνονται βάσει των εθνικών κανόνων.

Όσον αφορά τους κατόχους θεωρήσεων για διαμονή μακράς διαρκείας και αδειών διαμονής, το κεκτημένο του Σένγκεν αναφέρει μόνο την αρχή της ισοδυναμίας μεταξύ των θεωρήσεων διαμονής μακράς διαρκείας/αδειών διαμονής και των θεωρήσεων βραχείας διαμονής[24]: βάσει αυτής της αρχής, οι κάτοχοι θεώρησης για διαμονή μακράς διαρκείας ή άδειας διαμονής που έχει εκδοθεί από κράτος του χώρου Σένγκεν έχουν δικαίωμα να ταξιδεύουν στα άλλα κράτη Σένγκεν για βραχεία διαμονή, εάν πληρούν τους όρους εισόδου, δηλ. να διαθέτουν έγκυρο ταξιδιωτικό έγγραφο, να αιτιολογούν τον σκοπό και τις συνθήκες της σχεδιαζόμενης παραμονής τους και να διαθέτουν επαρκή μέσα κάλυψης των αναγκών τους, να μην είναι πρόσωπα σε βάρος των οποίων έχει υπάρξει καταχώριση στο SIS με σκοπό την άρνηση εισόδου και να μη θεωρούνται απειλή για τη δημόσια τάξη, την εσωτερική ασφάλεια, τη δημόσια υγεία ή τις διεθνείς σχέσεις οιουδήποτε κράτους μέλους[25]. Οι αρχές του κράτους μέλους στο οποίο ταξιδεύει ο κάτοχος τίτλου διαμονής που έχει εκδοθεί από άλλο κράτος μέλος έχουν αρμοδιότητα να εξακριβώσουν αν το πρόσωπο πληροί αυτούς τους όρους. Ο έλεγχος αυτός μπορεί να διενεργείται στο έδαφος των κρατών μελών. Σε περίπτωση επαναφοράς των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα, βάσει του κώδικα συνόρων Σένγκεν[26] (εφεξής «ο κώδικας»), ο έλεγχος μπορεί να πραγματοποιείται στα εσωτερικά σύνορα. Αυτό ισχύει επίσης και για πολίτες που δεν είναι υπήκοοι της ΕΕ, οι οποίοι κατέχουν άδεια προσωρινής παραμονής και ταξιδιωτικό έγγραφο που έχει εκδοθεί από κράτος Σένγκεν[27].

Τα κράτη μέλη έχουν υποχρέωση να κοινοποιούν στην Επιτροπή τους τύπους θεωρήσεων για διαμονή μακράς διαρκείας, των αδειών διαμονής και προσωρινών αδειών διαμονής που ισοδυναμούν με θεώρηση για διαμονή βραχείας διάρκειας και η Επιτροπή κοινοποιεί αυτές τις πληροφορίες στα άλλα κράτη μέλη[28]. Τα άλλα κράτη μέλη έχουν υποχρέωση να αποδέχονται ότι αυτές τις θεωρήσεις για παραμονή μακράς διάρκειας και οι άδειες διαμονής ισοδυναμούν με θεώρηση βραχείας παραμονής για μετακίνηση εντός του χώρου Σένγκεν.

Το νομικό πλαίσιο της ΕΕ δεν ορίζει προϋποθέσεις για την έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων για υπηκόους τρίτων χωρών, με εξαίρεση τις διατάξεις σχετικά με την έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων για άτομα τα οποία έχουν αναγνωρισθεί ως πρόσωπα που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Συνεπώς, τα ταξιδιωτικά έγγραφα πρέπει να χορηγούνται σε πρόσφυγες (υποχρέωση βάσει της Σύμβασης της Γενεύης) και σε δικαιούχους επικουρικής προστασίας (τουλάχιστον όταν έχουν ανάγκη να ταξιδέψουν για ανθρωπιστικούς λόγους), εκτός εάν επιτακτικοί λόγοι εθνικής ασφάλειας ή δημόσιας τάξης επιβάλλουν το αντίθετο[29]. Κατ’ εξαίρεση, θα μπορούσαν να χορηγούνται ταξιδιωτικά έγγραφα σε αιτούντες άσυλο για σοβαρούς ανθρωπιστικούς λόγους[30]. Θα μπορούσε να χορηγηθεί άδεια διέλευσης σε αιτούντα άσυλο για μετακινήσεις βάσει της Σύμβασης του Δουβλίνου, με σκοπό την ταυτοποίηση του προσώπου και για να του επιτραπεί η είσοδος στο έδαφος του αρμόδιου κράτους μέλους[31]. Τέλος, εάν γίνει επίκληση προσωρινής προστασίας, τα κράτη μέλη πρέπει να χρησιμοποιούν συγκεκριμένο τύπο εγγράφου για τις μετακινήσεις δικαιούχων μεταξύ των κρατών μελών[32].

II.        Κατευθυντήριες γραμμές για τα κράτη μέλη

Τα γεγονότα του 2011 έδειξαν ότι η χορήγηση θεωρήσεων για παραμονή μακράς διάρκειας, αδειών διαμονής, περιλαμβανομένων των προσωρινών αδειών, και ταξιδιωτικών εγγράφων σε υπηκόους τρίτων χωρών, σε περιπτώσεις αιφνίδιας εισροής μεταναστών μεγάλης κλίμακας, μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ομαλή λειτουργία του χώρου Σένγκεν χωρίς εσωτερικά σύνορα.

Εάν ένα κράτος μέλος αντιμετωπίζει αιφνίδια μεγάλης κλίμακας εισροή μεταναστών που δεν είναι πολίτες της ΕΕ και εφόσον δεν ενεργοποιήσει την εφαρμογή της οδηγίας για την παροχή προσωρινής προστασίας:

1)           Το εν λόγω κράτος μέλος οφείλει να ενημερώσει έγκαιρα τα άλλα κράτη μέλη και την Επιτροπή σχετικά με την απόφαση που προτίθεται να λάβει για τη χορήγηση αδειών διαμονής, συμπεριλαμβανομένων των προσωρινών αδειών, και ταξιδιωτικών εγγράφων σε πρόσωπα που δεν είναι πολίτες της ΕΕ, στο πλαίσιο του μηχανισμού αμοιβαίας πληροφόρησης (ΜΑΠ)[33]. Με βάση τα παρεχόμενα στοιχεία, η Επιτροπή μπορεί να ξεκινήσει συζητήσεις ad hoc σε συνεργασία με την Προεδρία του Συμβουλίου και σε συνεννόηση με το κράτος μέλος που παρέχει τις πληροφορίες, στο κατάλληλο επίπεδο εντός του Συμβουλίου.

2)           Εάν ένα κράτος μέλος αποφασίσει να εκδώσει άδειες διαμονής και έχει δυνατότητα επιλογής μεταξύ των διαφόρων τύπων άδειας διαμονής σύμφωνα με την οικεία νομοθεσία του, θα πρέπει να επιλέξει την έκδοση αδειών διαμονής ή προσωρινής διαμονής που δεν είναι ισοδύναμες με θεώρηση βραχείας διαμονής, εάν οι μετανάστες δεν πληρούν τις προϋποθέσεις να ταξιδέψουν εντός του χώρου Σένγκεν.

3)           Κατά την έκδοση αδειών διαμονής ή προσωρινής διαμονής που είναι ισοδύναμες με θεώρηση βραχείας παραμονής, το κράτος πρέπει να ενημερώσει τους κατόχους των εν λόγω εγγράφων με κατάλληλο και αποτελεσματικό τρόπο σχετικά με τους όρους υπό τους οποίους μπορούν (ή δεν μπορούν) να ταξιδεύουν εντός του χώρου Σένγκεν. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να παρέχουν τις πληροφορίες αυτές σε εθνικούς τους ιστότοπους συνδεδεμένους με τη δικτυακή πύλη της ΕΕ για τη μετανάστευση.

Επιπλέον:

1)           Με βάση τις πληροφορίες που παρέχονται ήδη σε μελέτη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Μετανάστευσης (ΕΔΜ) για τα εναρμονισμένα καθεστώτα προστασίας[34] εκτός της ΕΕ, το οποίο εντόπισε τις πολλές προϋποθέσεις και τύπους αδειών διαμονής και θεωρήσεων για παραμονή μακράς διάρκειας που εκδίδονται για λόγους προστασίας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με τις υφιστάμενες εθνικές πρακτικές σε αυτόν τον τομέα στο πλαίσιο της επιτροπής μετανάστευσης και ασύλου (ΕΜΑ).

2)           Τα κράτη μέλη οφείλουν να είναι προετοιμασμένα να συμβάλουν στη διενέργεια μελλοντικής έρευνας ad hoc του ΕΔΜ όσον αφορά τις διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας σχετικά με τους όρους έκδοσης από τα κράτη μέλη δελτίων ταυτότητας ή ταξιδιωτικών εγγράφων για τους υπηκόους τρίτων χωρών οι οποίοι δεν διαθέτουν ταξιδιωτικό έγγραφο που να έχει εκδοθεί από τη χώρα καταγωγής τους και σχετικά με τις ισχύουσες πρακτικές σε αυτόν τον τομέα.

Από την πλευρά της, η Επιτροπή θα συνεχίσει να προωθεί την ανταλλαγή πληροφοριών μέσω του ΜΑΠ, της ΕΜΑ, του ΕΔΜ και άλλων διαύλων επικοινωνίας.

Β.        Αστυνομικά μέτρα στις περιοχές των εσωτερικών συνόρων

Ι.          Εισαγωγή

Είναι πιθανό να υπάρξει μια κατάσταση όπου τα κράτη μέλη κρίνουν ότι, για την αποτελεσματικότερη καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος, πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή πρόσθετα μέτρα στις περιοχές των εσωτερικών συνόρων τους. Αν και τα μέτρα αυτά δεν πρέπει να έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα με τους συνοριακούς ελέγχους, θα μπορούσαν να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις σε γειτονικές χώρες και στην ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, συμπεριλαμβανομένων των πολιτών της ΕΕ και των μελών των οικογενειών τους. Οι ταξιδιώτες μπορούν να εκλάβουν αυτά τα μέτρα ως παραβίαση ενός από τα θεμελιώδη επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο τίτλος ΙΙΙ του κώδικα συνόρων του Σένγκεν προβλέπει τη δυνατότητα διέλευσης στα εσωτερικά σύνορα μεταξύ των κρατών Σένγκεν σε οποιοδήποτε σημείο χωρίς συνοριακούς ελέγχους, ανεξάρτητα από την ιθαγένεια των προσώπων. Η κατάργηση του συνοριακού ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα συνεπάγεται επίσης και την κατάργηση της επιτήρησης των συνόρων. Αυτό δεν θίγει το δικαίωμα των κρατών μελών να ασκούν οι αρμόδιες εθνικές αρχές τους τις εξουσίες αστυνόμευσης σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, περιλαμβανομένων και των περιοχών των εσωτερικών συνόρων, εφόσον αυτό δεν έχει ισοδύναμο αποτέλεσμα με συνοριακούς ελέγχους. Ο Κώδικας περιλαμβάνει μη πλήρη κατάλογο κριτηρίων βάσει των οποίων μπορεί να εκτιμηθεί αν η άσκηση των εξουσιών αστυνόμευσης είναι ισοδύναμη με την άσκηση συνοριακών ελέγχων ή όχι. Τα αστυνομικά μέτρα, παραδείγματος χάριν, δεν θεωρούνται ισοδύναμα με τους συνοριακούς ελέγχους, εάν δεν έχουν ως στόχο τον έλεγχο των συνόρων, βασίζονται σε γενικές αστυνομικές πληροφορίες και πείρα όσον αφορά ενδεχόμενες απειλές κατά της δημόσιας ασφάλειας και, συγκεκριμένα, αποσκοπούν στην καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος, σχεδιάζονται και εκτελούνται κατά τρόπο σαφώς διαφορετικό από τους συστηματικούς ελέγχους προσώπων στα εξωτερικά σύνορα και διενεργούνται βάσει δειγματοληπτικών ελέγχων.

Τον Οκτώβριο του 2010, η Επιτροπή υπέβαλε έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο όσον αφορά την εφαρμογή των διατάξεων σχετικά με την απουσία των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα. Στην έκθεσή της,[35] η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο καθορισμός μιας περιοχής χωρίς εσωτερικά σύνορα, όπου διασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, αντιπροσωπεύει ένα από τα πλέον ουσιαστικά και απτά επιτεύγματα της Ένωσης. Κάθε περιορισμός, όπως αστυνομικοί έλεγχοι στην περιοχή των εσωτερικών συνόρων, εκλαμβάνεται από τους πολίτες ως εμπόδιο στο δικαίωμά τους στην ελεύθερη κυκλοφορία. Δεν επιτρέπεται ο έλεγχος των προσώπων μόνο επειδή διέρχονται από ένα εσωτερικό σύνορο, ούτε στα σύνορα ούτε στις παραμεθόριες περιοχές.

Η Επιτροπή εξέφρασε στην έκθεση τις ανησυχίες της σχετικά με δυσκολίες που είχαν αναφερθεί από ταξιδιώτες σε σχέση με εικαζόμενη διενέργεια από τις αρμόδιες εθνικές αρχές ορισμένων κρατών μελών τακτικών και συστηματικών ελέγχων σε ζώνες στα εσωτερικά σύνορα και δεσμεύεται να παρακολουθεί στενά την κατάσταση σε περιοχές των εσωτερικών συνόρων, με σκοπό τη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ.

Στις 22 Ιουνίου 2010, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, σε μια απόφαση-ορόσημο[36], διευκρίνισε ότι η εθνική νομοθετική ρύθμιση που απονέμει στις αστυνομικές αρχές του οικείου κράτους μέλους την αρμοδιότητα να ελέγχουν, αποκλειστικά και μόνο εντός ζώνης 20 χιλιομέτρων από τα χερσαία σύνορά του, την ταυτότητα οποιουδήποτε ατόμου, ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά του και από τη συνδρομή ιδιαίτερων περιστάσεων από τις οποίες να προκύπτει κίνδυνος διατάραξης της δημόσιας τάξης, προκειμένου να εξακριβώνουν την τήρηση της υποχρέωσης του ελεγχόμενου ατόμου να έχει στην κατοχή του και να μπορεί να επιδείξει τις άδειες και τα έγγραφα που προβλέπονται από τον νόμο, εφόσον η νομοθετική αυτή ρύθμιση δεν προβλέπει τα αναγκαία μέτρα πλαισίωσης της αρμοδιότητας αυτής, ώστε να διασφαλίζεται ότι η άσκηση της εν λόγω αρμοδιότητας στην πράξη δεν θα έχει ισοδύναμο αποτέλεσμα με τους συνοριακούς ελέγχους, αντιβαίνει στο άρθρο 67 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ και στα άρθρα 20 και 21 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν.

Σύμφωνα με την απόφαση, η Επιτροπή ζήτησε από τα κράτη μέλη να προσαρμόσουν ανάλογα τις εθνικές διατάξεις που απονέμουν συγκεκριμένες αρμοδιότητες στις εθνικές αστυνομικές αρχές εντός των περιοχών των εσωτερικών συνόρων.

Κατά συνέπεια, ορισμένα κράτη μέλη τροποποίησαν την εθνική τους νομοθεσία κατά τρόπο που να περιορίζει την άσκηση των αστυνομικών εξουσιών σε περιοχές των εσωτερικών συνόρων σε σχέση με την τοποθεσία, τα μέσα μεταφοράς και την ώρα (π.χ. περιορισμός της περιοχής κοντά στα εσωτερικά σύνορα σε περίπτωση που οι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα μπορούν να διενεργούνται σε διεθνή δρομολόγια τρένων ή σε οχήματα μετά τη διέλευση των συνόρων· καθορισμός μέγιστου χρονικού ορίου ανά ημέρα, εβδομάδα ή μήνα, μείωση του ανώτατου ορίου για τον μέγιστο αριθμό των ελεγχόμενων βαγονιών ανά αμαξοστοιχία).

II.        Κατευθυντήριες γραμμές για τα κράτη μέλη

1)           Σύμφωνα με τον κώδικα συνόρων του Σένγκεν, τα κράτη μέλη μπορούν να ασκούν αστυνομικές εξουσίες στο έδαφός τους, και σε περιοχές των εσωτερικών συνόρων, για να εξακριβώνουν το δικαίωμα ενός προσώπου να βρίσκεται στο έδαφος τους. Ωστόσο, οι έλεγχοι αυτοί πρέπει να είναι στοχοθετημένοι και να βασίζονται σε ενημερωμένες και συγκεκριμένες αστυνομικές πληροφορίες και στην πείρα σε σχέση με απειλές κατά της δημόσιας ασφάλειας. Συνεπώς, οι έλεγχοι επιτρέπεται να διενεργούνται μόνο σε δειγματοληπτική βάση, με γνώμονα την αξιολόγηση του κινδύνου.

Η απλή μετατόπιση των ελέγχων από την ίδια τη γραμμή των εσωτερικών συνόρων σε μια περιοχή π.χ. 800 μέτρων πίσω από αυτή τη γραμμή δεν θα ήταν αρκετή για να θεωρεί ότι οι έλεγχοι αυτοί δεν ισοδυναμούν με συνοριακούς ελέγχους.

2)           Σε περίπτωση ανάγκης για διεξαγωγή τακτικών και συστηματικών ελέγχων για την αντιμετώπιση έκτακτης κατάστασης όσον αφορά την ασφάλεια στο έδαφός τους, τα κράτη μέλη μπορούν να προβλέψουν την προσωρινή επαναφορά των συνοριακών ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα σύμφωνα με τον κώδικα[37].

3)           Σύμφωνα με την κρίση του Δικαστηρίου στις σκέψεις 73 και 74 της απόφασης Melki, η νομοθεσία σχετικά με τους ελέγχους μόνο σε περιοχές των εσωτερικών συνόρων πρέπει να περιέχει περιορισμούς, ιδίως ως προς την ένταση και τη συχνότητα των ελέγχων. Επιπλέον, εάν ένας έλεγχος δεν εξαρτάται από τη συμπεριφορά του ελεγχόμενου προσώπου ή από ειδικές περιστάσεις που μπορεί να ενέχουν κίνδυνο παραβίασης της δημόσιας τάξης, θα πρέπει να παρέχει το αναγκαίο πλαίσιο για την πρακτική εφαρμογή.

Ως εκ τούτου, η νομοθεσία που περιέχει συγκεκριμένους στόχους για τη διενέργεια αυτών των ελέγχων και πιθανούς χρονικούς περιορισμούς μπορεί να προβλέπει τις αναγκαίες εγγυήσεις, ιδίως εάν βασίζονται σε γενικές αστυνομικές πληροφορίες και πείρα.

4)           Κατά την αξιολόγηση του συμβιβάσιμου των αστυνομικών ελέγχων σε περιοχές των εσωτερικών συνόρων με το κεκτημένο του Σένγκεν, είναι αναγκαίο να εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο διενεργούνται στην πράξη οι εν λόγω έλεγχοι. Συνεπώς, όταν η Επιτροπή είναι αντιμέτωπη με σοβαρούς ισχυρισμούς για διενέργεια συνοριακών ελέγχων σε περιοχές των εσωτερικών συνόρων, όπως αναφέρεται στην έκθεση του 2010, οφείλει να ζητήσει από τα κράτη μέλη συγκεκριμένα στατιστικά στοιχεία. Μπορεί, συνεπώς, να ζητάει από το εκάστοτε κράτος μέλος να υποβάλλει στοιχεία για τους ελέγχους που διενεργούνται στα σύνορα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (χρόνος, τοποθεσίες, λόγοι και αρμόδια εθνική αρχή) καθώς και για το πώς έχουν συμβάλει οι εν λόγω έλεγχοι στην επίτευξη των στόχων που καθορίζονται στη εθνική νομοθεσία ή τις στρατηγικές, π.χ. στην καταπολέμηση της διασυνοριακής εγκληματικότητας.

Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θα λάβει υπόψη την ύπαρξη εκτίμησης κινδύνου και το γεγονός ότι το οικείο κράτος μέλος δεν λαμβάνει μέτρα μόνο στη ζώνη των εσωτερικών συνόρων αλλά και σε άλλα μέρη της επικράτειάς του. Ως εκ τούτου, ενθαρρύνονται τα κράτη μέλη, όπως συνέβη ήδη με την έκθεση της Επιτροπής του 2010, να λάβουν, στο μέτρο του δυνατού, τα απαραίτητα μέτρα για τη συλλογή των εν λόγω πληροφοριών, στις περιοχές των εσωτερικών συνόρων και στο υπόλοιπο έδαφός τους. Αυτό με τη σειρά του θα επιτρέψει, όταν παραστεί ανάγκη, να εκτιμηθεί ασφαλώς κατά πόσον οι έλεγχοι που διενεργούνται σε ζώνες των εσωτερικών συνόρων είναι ανάλογοι με τους επιδιωκόμενους στόχους. Επιπλέον, οι στατιστικές αυτές, σε συνδυασμό με εκ των υστέρων αξιολογήσεις των αποτελεσμάτων των ελέγχων, μπορεί να είναι επίσης χρήσιμες για τα ίδια τα κράτη μέλη κατά την αξιολόγηση των εθνικών στρατηγικών και τον προγραμματισμό της μελλοντικής αξιοποίησης των πόρων.

[1]               COM (2011) 561 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Διακυβέρνηση του Σένγκεν – ενίσχυση του χώρου χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα, COM (2011) 559 Τροποποιημένη πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση ενός μηχανισμού αξιολόγησης και παρακολούθησης για την επαλήθευση της εφαρμογής του κεκτημένου του Σένγκεν και COM (2011) 560 Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 562/2006 με σκοπό τη θέσπιση κοινών κανόνων σχετικά με την προσωρινή επαναφορά των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα σε εξαιρετικές περιστάσεις.

[2]               COM (2011) 873 Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του ευρωπαϊκού συστήματος επιτήρησης των συνόρων (EUROSUR).

[3]               Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 539/2001 περί του καταλόγου τρίτων χωρών οι υπήκοοι των οποίων υπόκεινται στην υποχρέωση θεώρησης για τη διέλευση των εξωτερικών συνόρων των κρατών μελών, και του καταλόγου των τρίτων χωρών οι υπήκοοι των οποίων απαλλάσσονται από την υποχρέωση αυτή.

[4]               COM (2011) 743 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Η Συνολική Προσέγγιση της Μετανάστευσης και της Κινητικότητας.

[5]               Τριμηνιαία ανάλυση κινδύνου Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2011 του Frontex.

[6]               Για τους σκοπούς της παρούσας έκθεσης, τα μέλη των οικογενειών πολιτών της ΕΕ τα οποία δεν είναι πολίτες της ΕΕ δεν καλύπτονται από την αναφορά σε υπηκόους τρίτων χωρών, δεδομένου του προνομιακού καθεστώτος που απολαύουν βάσει της νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων (Οδηγία 2011/38/ΕΚ) και του κεκτημένου του Σένγκεν.

[7]               Ετήσια ανάλυση κινδύνου 2012 του Frontex.

[8]               Ετήσια ανάλυση κινδύνου 2012 του Frontex.

[9]               Συνοπτική έκθεση από την πολωνική κεντρική υπηρεσία φύλαξης των συνόρων του Νοεμβρίου 2011

[10]             Οδηγία 2009/52/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, σχετικά με την επιβολή ελάχιστων προτύπων όσον αφορά τις κυρώσεις και τα μέτρα κατά των εργοδοτών που απασχολούν παράνομα διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών.

[11]             Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 562/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του κοινοτικού κώδικα σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα (κώδικας συνόρων του Σένγκεν).

[12]             SCH/Com-ex (98) 26 def.

[13]             SEC (2011) 1570 Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής – Δεύτερη έκθεση σχετικά με την παρακολούθηση μετά την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, σύμφωνα με τη δήλωση της Επιτροπής της 8ης Νοεμβρίου 2010.

[14]             COM (2011) 248 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Ανακοίνωση για τη μετανάστευση.

[15]             COM (2011) 561 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών – Διακυβέρνηση του Σένγκεν- ενίσχυση του χώρου χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα.

[16]             Έγγραφο του Συμβουλίου 5090/2/12 SCH-EVAL 1 COMIX 6 REV 2.

[17]             COM(559) 2011 και COM (560)2011.

[18]             COM(2011) 561.

[19]             Για τους σκοπούς της παρούσας έκθεσης, τα μέλη των οικογενειών πολιτών της ΕΕ τα οποία δεν είναι πολίτες της ΕΕ δεν καλύπτονται από την αναφορά σε υπηκόους τρίτων χωρών, δεδομένου του προνομιακού καθεστώτος που απολαύουν βάσει της νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων (Οδηγία 2004/38/ΕΚ) και του κεκτημένου του Σένγκεν.

[20]             Άρθρο 6 της οδηγίας 2003/09/ΕΚ σχετικά με τους όρους υποδοχής.

[21]             Άρθρο 24 της οδηγίας 2004/83/ΕΚ σχετικά με την αναγνώριση δικαιωμάτων.

[22]             Άρθρο 8 της οδηγίας 2001/55/ΕΚ περί της προσωρινής προστασίας.

[23]             Άρθρο 15 παράγραφος 6 της οδηγίας 2001/55/ΕΚ περί της προσωρινής προστασίας

[24]             Άρθρο 21 παράγραφοι 1 και 3 της Σύμβασης Σένγκεν, όπως τροποποιήθηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 265/2010 του ΕΚ και του Συμβουλίου της 25ης Μαρτίου 2010, ΕΕ L 85 της 31.3.2010, σ.

[25]             Άρθρο 5 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 562/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του κοινοτικού κώδικα σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα (κώδικας συνόρων του Σένγκεν), EE L 105 της 13.4.2006, σ.1.

[26]             Άρθρα 23 κ.ε. του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 562/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2006, για τη θέσπιση του κοινοτικού κώδικα σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα , ΕΕ L 105 της 13.4.2006, σ.1.

[27]             Άρθρο 21 παράγραφος 2 της Σύμβασης Σένγκεν.

[28]             Βλ. παράρτημα 22 της σύστασης 06/11/2006 της Επιτροπής για την κατάρτιση πρακτικού εγχειριδίου για τους συνοριοφύλακες (εγχειρίδιο Σένγκεν) που θα χρησιμοποιείται από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών κατά τη διενέργεια συνοριακών ελέγχων σε πρόσωπα, C(2006) 5186 τελικό.

[29]             Άρθρο 25 της οδηγίας 2004/83/ΕΚ σχετικά με την αναγνώριση δικαιωμάτων.

[30]             Άρθρο 6 της οδηγίας 2003/09/ΕΚ σχετικά με τους όρους υποδοχής.

[31]             Άρθρο 19 παράγραφος 3 και άρθρο 20 παράγραφος 1 στοιχείο ε) του κανονισμού του Δουβλίνου αριθ. 343/2003 και άρθρο 7 παράγραφος 2 του κανονισμού εφαρμογής του Δουβλίνου 1560/2003.

[32]             Άρθρο 26 παράγραφος 5 της οδηγίας 2001/55/ΕΚ περί της προσωρινής προστασίας.

[33]             Έχει συσταθεί με την απόφαση 2006/688/ΕΚ.

[34]             Διατίθεται στη διεύθυνση http://www.emn.europa.eu στις "EMN Studies".

[35]             Έκθεση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την εφαρμογή του τίτλου III (εσωτερικά σύνορα) του κώδικα συνόρων του Σένγκεν, COM(2010) 554 τελικό.

[36]             Συνεκδικασθείσες υποθέσεις C–188/10 και C-189/10, Melki και λοιποί.

[37]             Άρθρα 23 κ.ε.