14.12.2010

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 339/29

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας

COM(2009) 248 τελικό

(2010/C 339/07)

Εισηγητής ο κ. SMYTH

Στις 10 Ιουνίου 2009, και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την

«Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας»

COM(2009) 248 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 8 Ιανουαρίου 2010.

Κατά την 459η σύνοδο ολομέλειάς της, της 20ής και 21ης Ιανουαρίου 2010 (συνεδρίαση της 21ης Ιανουαρίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 198ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 4 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα

1.1   Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τους στόχους που περιλαμβάνονται στους τέσσερις πυλώνες στους οποίους βασίζεται η στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής, με σκοπό να καταστεί η περιοχή ευημερούσα, ασφαλής, περιβαλλοντικά βιώσιμη, ελκυστική και προσιτή.

1.2   Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη διεξοδική διαδικασία διαβούλευσης που προηγήθηκε της οριστικοποίησης της στρατηγικής και τον ρόλο που διαδραμάτισαν στη διαδικασία οι κοινωνικοί εταίροι και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πρότασή της για τη σύσταση «Φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών της Βαλτικής», το οποίο θα επιτρέψει τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην ανάπτυξη της στρατηγικής.

1.3   Η στρατηγική έχει αξιέπαινους σκοπούς και στόχους για την αντιμετώπιση της πληθώρας των περίπλοκων και αλληλένδετων διαρθρωτικών προβλημάτων που υπάρχουν στη Βαλτική·όμως παρ’ όλα αυτά αντιμετωπίζει ορισμένες προκλήσεις, οι οποίες πρέπει να υπερνικηθούν για να αποδειχθεί αποτελεσματική. Οι προκλήσεις αυτές αφορούν τη δυνατότητά της να παράσχει προστιθέμενη αξία, τις ρυθμίσεις για τη διακυβέρνηση, τη συνοχή της ΕΕ και την εξωτερική αποτελεσματικότητα της στρατηγικής.

1.4   Οι ρυθμίσεις για τη διακυβέρνηση της στρατηγικής για τη Βαλτική αποτέλεσαν αντικείμενο ορισμένων επικριτικών σχολίων. Η στρατηγική καλύπτει αρμοδιότητες 21 Γενικών Διευθύνσεων, καθώς και οκτώ κρατών μελών συν της Ρωσίας. Όταν όλα αυτά συνδυαστούν με τους 4 πυλώνες, τις 15 δράσεις προτεραιότητας και τις πολυάριθμες οριζόντιες δράσεις, προκύπτουν σύνθετες δομές διακυβέρνησης στο κέντρο της στρατηγικής, οι οποίες πιθανόν να την καταστήσουν μη λειτουργική. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να καταβληθεί μεγαλύτερη προσπάθεια για να απλουστευθούν οι ρυθμίσεις διακυβέρνησης και διαχείρισης της στρατηγικής.

1.5   Η παρούσα γνωμοδότηση επαναλαμβάνει την πρόταση για τη συγκρότηση, στους κόλπους της ΕΟΚΕ, ενός ad hoc παρατηρητηρίου ή μιας ομάδας μελέτης για την περιοχή της Βαλτικής, ώστε να μπορεί η ΕΟΚΕ στο σύνολό της να συμμετέχει αποτελεσματικά στην αναπόφευκτη εξέλιξη και ανάπτυξη της στρατηγικής.

1.6   Μία από τις βασικές προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η στρατηγική είναι η εξωτερική διάσταση, κυρίως λόγω του βασικού ρόλου που διαδραματίζει η Ρωσία στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας. Ο ρόλος της Ρωσίας στην εφαρμογή της στρατηγικής θα διέπεται από τις ρυθμίσεις της Βόρειας Διάστασης. Υπάρχει αβεβαιότητα κατά πόσον οι ρυθμίσεις αυτές είναι επαρκείς για να εξασφαλισθεί η αποτελεσματική συμμετοχή της Ρωσίας στις στρατηγικές δράσεις.

1.7   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη ότι η στρατηγική δεν είναι μόνο ένα έγγραφο· πάνω απ’ όλα είναι διαδικασία. Αυτό σημαίνει ότι η στρατηγική θα εφαρμοσθεί σταδιακά, συν τω χρόνω. Υπήρξε ήδη επιτυχής, διότι συνέβαλε στο να συμφωνήσουν όλα τα κράτη μέλη και οι εμπλεκόμενοι μαζί με τα όργανα της ΕΕ για έναν περιορισμένο κατάλογο βασικών δράσεων και σχεδίων, καθώς και για την ανάγκη εφαρμογής τους. Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι ο ενθουσιασμός που δημιουργήθηκε κατά τη χάραξη της στρατηγικής θα συνεχισθεί και θα συμβάλει στην αποτελεσματική και έγκαιρη εφαρμογή, η οποία θα μπορεί να αναθεωρηθεί κατά την διάρκεια της υλοποίησης.

2.   Ιστορικό της στρατηγικής

2.1   Η προέλευση της στρατηγικής για την περιοχή της Βαλτικής είναι πολύ γνωστή. Εδώ και πολλά χρόνια έχει αναγνωρισθεί ότι η περιοχή της Βαλτικής πάσχει από σειρά σοβαρών αδυναμιών στους τομείς του περιβάλλοντος, της οικονομικής ανάπτυξης και των υποδομών, που αλληλοσυνδέονται και αλληλεξαρτώνται. Τον Νοέμβριο του 2006, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε ψήφισμα σχετικά με τη χάραξη στρατηγικής για την περιοχή της Βαλτικής. Η στρατηγική αυτή για την περιοχή της Βαλτικής, που αναγνωρίσθηκε ως μακροπεριφέρεια, εγκρίθηκε από την Επιτροπή στις 10 Ιουνίου 2009 και υπεβλήθη στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 19 Ιουνίου 2009. Αποτέλεσε υψηλή προτεραιότητα για τη σουηδική Προεδρία και υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων στις 26 Οκτωβρίου 2009, στο Λουξεμβούργο.

2.2   Η στρατηγική αυτή αποτελεί μια νέα αφετηρία για την πολιτική εδαφικής συνεργασίας της ΕΕ. Η άποψη της Επιτροπής είναι ότι η στρατηγική είναι η πρώτη αληθινά ολοκληρωμένη προσέγγιση που υιοθετείται για κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις. Σήμερα, υπάρχουν 13 τομείς διεθνικής συνεργασίας, οι οποίοι καλύπτουν όλεςς τις περιοχές της ΕΕ (υπάρχουν ακόμη περίπου 50 προγράμματα διασυνοριακής συνεργασίας). Η στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής περιέχει τη σχετικά νέα έννοια της μακροπεριφερειακής συνεργασίας, που σημαίνει πιο αποτελεσματικό συντονισμό και χρήση των χρηματοδοτικών πόρων και υπεροχή των πρωτοβουλιών συνεργασίας σε όλη την περιοχή της Βαλτικής. Όσον αφορά τη γεωγραφική της διασπορά, η στρατηγική περιλαμβάνει τα εξής κράτη μέλη της ΕΕ: Σουηδία, Δανία, Γερμανία, Φιλανδία, Πολωνία, Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία, καθώς και τη Νορβηγία και τη Ρωσία.

2.3   Η παρούσα γνωμοδότηση στοχεύει στην αξιολόγηση της προτεινόμενης στρατηγικής για την περιοχή της Βαλτικής και του προγράμματος δράσης της από την πλευρά της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών. Η γνωμοδότηση βασίζεται στην ανάλυση που εκτίθεται στις γνωμοδοτήσεις που υιοθέτησε πρόσφατα η ΕΟΚΕ με θέμα «Περιοχή της Βαλτικής: ο ρόλος της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στη βελτίωση της περιφερειακής συνεργασίας και στον προσδιορισμό μίας περιφερειακής στρατηγικής» (1) και «Μακροπεριφερειακή συνεργασία: Επεκτείνοντας τη στρατηγική για τη Βαλτική Θάλασσα σε άλλες μακροπεριφέρειες της Ευρώπης» (2). Η διαδικασία που οδήγησε στην ανάπτυξη της στρατηγικής είναι πρωτότυπη. Η άποψη της Επιτροπής είναι ότι εάν η στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής είναι λειτουργική και επιχειρησιακή στη Βαλτική, τότε παρόμοια προσέγγιση μπορεί πιθανόν να εφαρμοσθεί και σε άλλες μακροπεριφέρειες όπως είναι οι περιφέρειες του Δούναβη, των Άλπεων και της Μεσογείου.

3.   Περιγραφή της στρατηγικής

3.1   Η Επιτροπή διεξήγαγε εμπεριστατωμένες διαβουλεύσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του 2008. Αυτές οι συμβουλευτικές διασκέψεις πραγματοποιήθηκαν σε πολλές περιοχές σε όλη τη μακροπεριφέρεια και κορυφώθηκαν τον Φεβρουάριο του 2009 στο Ροστόκ. Τα θέματα που εξετάστηκαν περιστρέφονταν γύρω από τους τέσσερις πυλώνες στους οποίους βασίζεται η στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής, με σκοπό να καταστεί η Βαλτική μια περιοχή

—	περιβαλλοντικά βιώσιμη,

—	ευημερούσα,

—	προσιτή και ελκυστική,

—

ασφαλής.

3.2   Η στρατηγική συνοδεύεται από ένα σχέδιο δράσης, το οποίο περιλαμβάνει 15 τομείς προτεραιότητας που υπάγονται και στους τέσσερις πυλώνες. Κάθε τομέας προτεραιότητας θα συντονίζεται από ένα τουλάχιστον κράτος μέλος της Βαλτικής και αναμένεται να συνεργαστούν για την υλοποίηση της όλοι οι ενδιαφερόμενοι.

3.3   Η στρατηγική για τη Βαλτική και οι προτεινόμενες δράσεις της θα χρηματοδοτηθούν από υφιστάμενους πόρους, κυρίως από τα διαρθρωτικά ταμεία (55 δισ. ευρώ μεταξύ 2007-2013), από κάθε κράτος της Βαλτικής, με ιδιωτική χρηματοδότηση, καθώς και από χρηματοδοτικά ιδρύματα, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ), η Σκανδιναβική Τράπεζα Επενδύσεων (NIB) και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ).

3.4   Μεταξύ του ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της ανακοίνωσης της Επιτροπής υπάρχουν σημαντικές διαφορές (3)  (4). Η Επιτροπή υιοθετεί μια εσωτερική προοπτική του Συμβουλίου της ΕΕ, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναφέρεται στο ψήφισμα σχετικά με τη «Στρατηγική της περιοχής της Βαλτικής Θάλασσας για τη Βόρεια Διάσταση». Το ψήφισμα του Κοινοβουλίου καλεί την Επιτροπή να υποβάλει πρόταση για μια στρατηγική «προκειμένου να ενισχυθεί ο εσωτερικός πυλώνας της Βόρειας Διάστασης» (5). Το Κοινοβούλιο συνδέει σαφώς τη στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής με το πλαίσιο της Βόρειας Διάστασης, ενώ το Συμβούλιο και η Επιτροπή προβαίνουν σε διάκριση μεταξύ της στρατηγικής και των εξωτερικών πτυχών της συνεργασίας.

3.5   Υπάρχουν σημαντικές διαφορές απόψεων όσον αφορά την κατάλληλη δομή διακυβέρνησης. Η στρατηγική της Επιτροπής επικεντρώνεται στον συντονισμό των υπαρχουσών πρωτοβουλιών, εξετάζοντας συνεχώς την πρόοδο που σημειώνεται, και διατηρεί τον ρυθμό του προγράμματος δράσης. Η προσέγγιση της Επιτροπής επιδιώκει τον των θεσμικών μηχανισμών περιορισμό στο ελάχιστο, χωρίς πρόσθετη χρηματοδότηση για τη στρατηγική της Βαλτικής. Το Κοινοβούλιο προτείνει να συγκαλείται ετήσια σύνοδος κορυφής για τη Βαλτική πριν από το θερινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και να αναπτυχθούν περιφερειακές οργανωτικές δομές, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ, προτείνοντας ειδικό κονδύλιο προϋπολογισμού για τη στρατηγική. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει την υποστήριξή της στην ιδέα να καθιερωθεί χωριστός προϋπολογισμός για τη στρατηγική. Φαίνεται ότι το Κοινοβούλιο επιθυμεί μια πιο φιλόδοξη αναπτυξιακή πολιτική σε σύγκριση με την Επιτροπή. Το Κοινοβούλιο, επιθυμώντας να υπογραμμίσει τον εξελικτικό χαρακτήρα της στρατηγικής, υιοθέτησε στις 22 Οκτωβρίου 2009, τροπολογία 20 εκατομμυρίων ευρώ για τον προϋπολογισμό του 2010 για τον συντονισμό και ορισμένα πιλοτικά προγράμματα της στρατηγικής.

3.6   Εκτός από τις εν λόγω διαφορετικές προσεγγίσεις, η στρατηγική η ίδια εκπονήθηκε μετά από εμπεριστατωμένες διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη της μακροπεριφέρειας. Η στρατηγική είναι καινοτόμος εφόσον θα λειτουργήσει βάσει μιας διεθνικής δομής διακυβέρνησης και προχωρεί ακόμη και πέραν του πεδίου των παραδοσιακών περιφερειακών πολιτικών της ΕΕ. Η νέα δομή διακυβέρνησης βρίσκεται στο μέσο μεταξύ εθνικού κράτους και υπερεθνικής κοινότητας.

3.7   Η έννοια της στρατηγικής για την Βαλτική περιγράφεται από την Επιτροπή ως «έργο εν εξελίξει». Ο επακριβής καθορισμός των επιμέρους πτυχών της περιοχής της Βαλτικής είναι αναγκαστικά αδύνατος, διότι οι γεωγραφικές αλλαγές εξαρτώνται από τον τρόπο με τον οποίον τίθεται το ερώτημα. Η προσέγγιση που υιοθετείται για τη χάραξη της στρατηγικής για τη Βαλτική είναι να προσδιορισθούν πρώτα τα προβλήματα και τα ζητήματα και στη συνέχεια αυτά να καθορίσουν τη γεωγραφία της μακροπεριφέρειας. Με οποιοδήποτε αντικειμενικό μέτρο, οι τέσσερις πυλώνες της στρατηγικής και το συνακόλουθο σχέδιο δράσης αποτελούν σοβαρή προσπάθεια για καλύτερο συντονισμό του αναπτυξιακού πλαισίου για μια τόσο ποικιλόμορφη περιοχή όπως είναι η Βαλτική, προκειμένου να βελτιωθεί η εδαφική συνοχή. Ο κατωτέρω πίνακας 1 εκθέτει τους τομείς προτεραιότητας του σχεδίου δράσης για κάθε πυλώνα της στρατηγικής.

3.8   Έμμεσα συνάγεται ότι η Επιτροπή θεωρεί ότι η ολοκληρωμένη προσέγγιση είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί βιώσιμη ανάπτυξη στην περιοχή. Τα θέματα που εξετάζονται στη στρατηγική είναι σύνθετα και αλληλένδετα, ενώ τα υπάρχοντα σχήματα συνεργασίας δεν έχουν συντονιστεί πραγματικά.

4.   Προκλήσεις και βασικά ερωτήματα

4.1   Διακυβεύονται μεγάλα συμφέροντα από την επιτυχή υλοποίηση της στρατηγικής για τη Βαλτική. Η αρμόδια για τα περιφερειακά θέματα Επίτροπος έχει αναφέρει επανειλημμένως ότι η στρατηγική μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για άλλες μακροπεριφέρειες στην ΕΕ. Η στρατηγική έχει αξιέπαινους σκοπούς και στόχους για την αντιμετώπιση πολλών και σύνθετων διαρθρωτικών θεμάτων στη Βαλτική, όμως παρ’ όλα αυτά αντιμετωπίζει ορισμένες προκλήσεις, οι οποίες πρέπει να υπερνικηθούν για να αποδειχθεί αποτελεσματική. Οι προκλήσεις αυτές αφορούν τη δυνατότητά της να παράσχει προστιθέμενη αξία, τις ρυθμίσεις για τη διακυβέρνηση, τη συνοχή της ΕΕ και στην εξωτερική αποτελεσματικότητα της στρατηγικής.

4.2   Όσον αφορά την προστιθέμενη αξία, επειδή η στρατηγική περιλαμβάνει δέσμη πολύ φιλόδοξων δράσεων προκειμένου να ικανοποιήσει την πλειονότητα των ενδιαφερομένων στην περιοχή της Βαλτικής, υπάρχει κίνδυνος να αποδειχθεί αδύνατη η υλοποίησή τους. Προτείνεται να εφαρμοσθεί μια στρατηγική πιο απλή και οι προσπάθειες να επικεντρωθούν σε μικρότερους, αλλά στρατηγικά ζωτικούς στόχους. Με τη Σύμβαση για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Βαλτικής Θάλασσας (HELCOM) σημειώθηκε πρόοδος όσον αφορά τα αποθέματα ιχθύων και γενικότερα το περιβάλλον. Παρά τις βελτιώσεις αυτές, η στρατηγική για τη Βαλτική πρέπει να συνεχίσει να παράγει θετικά αποτελέσματα για την αλιεία και το ευρύτερο περιβάλλον.

4.3   Οι ρυθμίσεις για τη διακυβέρνηση της στρατηγικής για τη Βαλτική αποτέλεσαν αντικείμενο ορισμένων επικριτικών σχολίων. Ο πίνακας 1 εμφανίζει ένα παράδοξο, συγκεκριμένα ότι εκείνα τα κράτη μέλη που χρειάζονται περισσότερο τη στρατηγική είναι αυτά που συμμετέχουν λιγότερο στην υλοποίησή της. Επιπλέον, η Επιτροπή αγωνίστηκε να εξισορροπήσει ένα σύνολο δράσεων με ένα σύνολο Γενικών Διευθύνσεων και με σειρά κρατών μελών. Η πείρα που έχει αποκτηθεί μέχρι σήμερα από την εφαρμογή του Χάρτη της Λειψίας για βιώσιμες ευρωπαϊκές πόλεις δεν είναι επαρκής και η στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής είναι ακόμα πιο δύσκολη (6).

4.4   Η επιτυχία κάθε πολιτικής της ΕΕ, όπως της στρατηγικής για τη Βαλτική, θα υπολογισθεί με βάση τα έμπρακτα αποτελέσματα, τα οποία πρέπει να είναι ορατά και απτά για τους πολίτες. Η στρατηγική αποτελεί επίσης πρόκληση για αυτήν καθαυτήν την έννοια της κοινοτικής συνοχής. Όπως παρατηρήθηκε προηγουμένως, η Επιτροπή υπερθεμάτισε όσον αφορά τη μακροπεριφερειακή συνεργασία. Παρά την αυστηρότητα των προκλήσεων του περιβάλλοντος, των υποδομών και των άλλων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Βαλτική και που είναι όλες τους, δυστυχώς, πολύ γνωστές στους πολίτες των κρατών μελών της, εντούτοις συνεχίζει να αποτελεί μείζονα πρόκληση η εξήγηση της σοβαρότητας της κατάστασης στη Βαλτική στην υπόλοιπη Ένωση. Εν προκειμένω, η βοήθεια της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών είναι καίριας σημασίας. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη υποβάλει πρόταση για την σύσταση ενός «Φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών της Βαλτικής» και έχει δηλώσει πρόθυμη να αρχίσει τις προπαρασκευαστικές εργασίες για τη σύσταση παρόμοιου Φόρουμ. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ έχει προτείνει τη συγκρότηση, στους κόλπους της, ενός ad hoc παρατηρητηρίου ή μιας ομάδας μελέτης για την περιοχή της Βαλτικής, έτσι ώστε να μπορεί η ΕΟΚΕ στο σύνολό της να συμμετέχει αποτελεσματικά στην εξέλιξη της στρατηγικής.

4.5   Μία από τις βασικές προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η στρατηγική είναι η εξωτερική διάσταση, κυρίως λόγω του βασικού ρόλου που διαδραματίζει η Ρωσία, εφόσον είναι ο βασικός εμπλεκόμενος στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας (ΒΘ). Η Ρωσία έχει μέχρι σήμερα εκφράσει το ενδιαφέρον της για τη στρατηγική, εφόσον θα ωφεληθεί από την επιτυχή της υλοποίηση. Σήμερα, ο ρόλος της Ρωσίας στη στρατηγική διαμορφώνεται από τις ρυθμίσεις της Βόρειας Διάστασης και αυτές πρέπει να ευθυγραμμιστούν με τη στρατηγική. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι τρεις από τους τέσσερις πυλώνες της στρατηγικής –η προστασία του περιβάλλοντος, η ελκυστικότητα και προσπελασιμότητα και η κατοχύρωση της ασφάλειας στην περιοχή– είναι ουσιαστικά διεθνικού χαρακτήρα και έτσι υπάρχει λόγος να υπάρχουν ορισμένοι μηχανισμοί στη στρατηγική για τη σύνδεση των εσωτερικών με τις εξωτερικές αλληλεπιδράσεις, ειδικότερα σε επιχειρησιακό επίπεδο. Περαιτέρω, η εξωτερική διάσταση της στρατηγικής ίσως να μπορεί να είναι ευρύτερης εμβέλειας, π.χ. περιλαμβάνοντας την Λευκορωσία, ως χώρα που επηρεάζει τις περιβαλλοντικές συνέπειες όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος και την ελκυστικότητα και προσπελασιμότητα στην περιοχή της Βαλτικής.

4.6   Υπάρχει η άποψη ότι θα είναι απλούστερο να εξασφαλισθεί η συμμετοχή της Ρωσίας στην εφαρμογή της στρατηγικής μέσω άμεσης διμερούς συνεργασίας με την ΕΕ στη βάση μιας «εταιρικής σχέσης μεταξύ ίσων» (7). Εάν η άποψη αυτή είναι ορθή, τότε είναι θεμιτό να διερωτηθεί κανείς κατά πόσον η Βόρεια Διάσταση, όπως προτείνεται σήμερα, αποτελεί τον κατάλληλο μηχανισμό για να εξασφαλισθεί η δέσμευση της Ρωσίας υπέρ της στρατηγικής.

5.   Ανάλυση της στρατηγικής

5.1   Στη στρατηγική υπάρχουν ορισμένα επίμαχα θέματα τα οποία χρήζουν στενής παρακολούθησης. Κατ’ αρχάς, το σχέδιο δράσης περιέχει συγκεκριμένες προτάσεις για να διορθωθούν οι αδυναμίες των δικτύων ενέργειας και συνδεσιμότητας στην περιοχή της Βαλτικής. Υπάρχουν ορισμένοι φόβοι ότι οι προτάσεις αυτές πιθανόν να είναι ανεπαρκείς, δεδομένου ότι είναι επείγουσα ανάγκη να επιτευχθεί μεγαλύτερη ολοκλήρωση του δικτύου. Η στρατηγική δεν πρέπει μόνο να επιδιώξει την ολοκλήρωση και τη σύνδεση των χωριστών, σήμερα, εθνικών αγορών ενέργειας της περιοχής της ΒΘ, αλλά και τη συνεργασία για μια πανευρωπαϊκή αλληλεγγύη στον τομέα της ενέργειας. Η ΕΕ χρειάζεται τη ρωσική ενέργεια και, ως εκ τούτου, έχει ανάγκη να κατασκευάσει υποδομές για να μεταφέρει στην Ευρώπη αέριο, πετρέλαιο και ηλεκτρική ενέργεια. Αυτό είναι απαραίτητο για να διασφαλισθεί η σταθερότητα του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης. Χρειάζεται, επίσης, μεγαλύτερη συνεργασία με τα τρίτα κράτη για την ενέργεια. Το σχέδιο Nordstream δεν περιλαμβάνεται στη στρατηγική. Ενώ πρόκειται για προφανή παράλειψη, η Επιτροπή τονίζει ότι το σχέδιο Nordstream αποτελεί ένα πολύ επίμαχο θέμα και ότι η στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής πρέπει να υιοθετηθεί ομόφωνα.

5.2   Το σχέδιο δράσης περιέχει προτάσεις για τη βελτίωση των εσωτερικών και εξωτερικών θαλάσσιων, οδικών και σιδηροδρομικών μεταφορικών συνδέσεων. Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις οδικές υποδομές, διότι είτε είναι ανεπαρκείς είτε δεν υπάρχουν καθόλου. Η περιοχή που ήταν παλαιότερα η περιφέρεια της Σοβιετικής Ένωσης θα μπορούσε έτσι να καταστεί αναπόσπαστο μέρος του κέντρου της Ευρώπης. Γι’ αυτό, η περιοχή της Βαλτικής χρειάζεται επειγόντως ανάλογο και πλήρες οδικό δίκτυο υποδομών. Οι σημερινοί διάδρομοι μεταφοράς πρέπει να επανεξεταστούν και να αναπροσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα μιας πιο συνεκτικής Ένωσης, π.χ. οι σιδηροδρομικοί και οδικοί διάδρομοι από το Ελσίνκι έως τη Βιέννη/Σλοβενία.

5.3   Δεν υπάρχει αναφορά της στρατηγικής σημασίας των μεγάλων ποταμών στην μακροπεριφέρεια της Βαλτικής. Η έλλειψη αυτή πρέπει να διορθωθεί. Στο πλαίσιο αυτό, είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι η στρατηγική για την περιοχή του Δούναβη τελεί πλέον υπό επεξεργασία. Οι διαβουλεύσεις για τη στρατηγική της περιοχής της Βαλτικής ήταν ευρείες και εκτενείς· είχαν, όμως, οργανωθεί κατά κάποιον τρόπο σε ειδική βάση. Για τη στρατηγική της περιφέρειας του Δούναβη, η ΕΟΚΕ θα πρέπει να επιδιώξει να συμμετάσχει με πιο διαρθρωμένο τρόπο. Η Επιτροπή έχει δηλώσει ότι υπάρχει ευκαιρία για τέτοια συμμετοχή από τον Φεβρουάριο μέχρι το καλοκαίρι του 2010. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη προτείνει, και στις δύο γνωμοδοτήσεις της REX/262 και ECO/251, τη σύσταση ενός φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών της Βαλτικής και αυτό θα πρέπει να υλοποιηθεί τώρα στην πράξη. Η πρόταση αυτή έχει την υποστήριξη πολλών μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο καταρτίζει επί του παρόντος γνωμοδότηση σχετικά με τη στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής.

5.4   Η πολυπλοκότητα των προκλήσεων που συνεπάγεται η στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής έχει ήδη αναγνωρισθεί. Όπως πληροφορούμαστε, η μονάδα της Επιτροπής που είναι αρμόδια για την εφαρμογή και την παρακολούθηση της στρατηγικής πιθανόν να μην διαθέτει τους αναγκαίους πόρους την προσεχή περίοδο. Τόσο η ΕΟΚΕ όσο και το Κοινοβούλιο είναι υπέρ της ενίσχυσης της εν λόγω μονάδας. Υπάρχει ο κίνδυνος να απορροφηθεί η μονάδα, σε μεγάλο βαθμό, από τις διοικητικές προκλήσεις της διάθεσης των 20 εκατομμυρίων ευρώ που ψήφισε το Κοινοβούλιο για τους εταίρους εκτός της ΕΕ (κονδύλιο 4 του προϋπολογισμού). Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι απαραίτητο τόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και τα αρμόδια κράτη μέλη για ορισμένες δράσεις του σχεδίου να διαθέτουν την κατάλληλη διοικητική ικανότητα για να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους.

5.5   Έχουν διατυπωθεί ορισμένες επιφυλάξεις σχετικά με τη σημασία που πρέπει να δοθεί στο θέμα της αλιείας και των αλιευμάτων. Αναγνωρίζεται ότι αυτό τον καιρό γίνονται πολλά, ιδίως από την HELCOM, και ότι τα πρώτα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά. Είναι σημαντικό να διατηρηθεί η πρόοδος αυτή και ιδίως να καταβληθούν προσπάθειες για να ενθαρρυνθεί η υπεύθυνη κατανάλωση.

5.6   Έχουν διατυπωθεί επιφυλάξεις σχετικά με το επίπεδο της έμφασης που δίνει η στρατηγική στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας και της έρευνας και καινοτομίας. Η ΕΟΚΕ δεν έχει πεισθεί πλήρως ότι ο διαχωρισμός του αποκαλούμενου τριγώνου της γνώσης (εκπαίδευση, έρευνα και καινοτομία) μεταξύ δύο διαφορετικών πυλώνων της στρατηγικής και μεταξύ τριών αρμόδιων κρατών μελών συντονισμού αποτελεί την ιδανική λύση. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η στρατηγική πρέπει να ενισχύσει την αλληλεπίδραση και τους δεσμούς μεταξύ των διαφόρων στοιχείων του τριγώνου της γνώσης.

5.7   Όσον αφορά την 6η δράση προτεραιότητας (εξάλειψη των εμποδίων που δυσχεραίνουν την ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς στην περιοχή της Βαλτική), η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως το αντίστοιχο τμήμα της στρατηγικής. Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες κυριαρχούν στις οικονομίες της περιοχής της Βαλτικής. Η ΕΟΚΕ είναι επίσης υπέρ της προώθησης του προγράμματος δράσης για την αξιοπρεπή εργασία. Πρέπει να ενθαρρυνθεί ο ευρύτερος κοινωνικός διάλογος γύρω από την περιοχή της Βαλτικής, προκειμένου να παγιωθούν ορισμένα από τα θετικά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα της ανάπτυξης της συνεργασίας που προβλέπεται στη στρατηγική, ιδιαίτερα όσον αφορά την ενισχυμένη συνεργασία και ολοκλήρωση στον τομέα της ενέργειας.

5.8   Εκφράζεται ιδιαίτερη ανησυχία για τη συνεχιζόμενη διαρθρωτική παρακμή της ναυπηγικής βιομηχανίας και των συναφών τομέων, η οποία έχει δυσμενή αντίκτυπο στην οικονομική και κοινωνική συνοχή. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής πρέπει να επεκταθεί και να εξετάσει το συγκεκριμένο θέμα.

---

(1)  ΕΕ C 277 της 17.11.2009, σελ. 42.

(2)  ΕΕ C 318 της 23.12.2009, σελ. 6.

(3)  Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (2006) «Ψήφισμα σχετικά με τη Στρατηγική της περιοχής της Βαλτικής Θάλασσας για τη Βόρεια Διάσταση», Στρασβούργο, 16 Νοεμβρίου 2006, A6-0367/2006.

(4)  Η στρατηγική για την περιοχή της Βαλτικής και το σχέδιο δράσης είναι καταχωρημένα στον ιστότοπο:

http://ec.europa.eu/regional_policy/cooperation/baltic/documents_en.htm.

(5)  Η Βόρεια Διάσταση είναι μια ρύθμιση σύμφωνα με την οποία η ΕΕ, η Ρωσία, η Νορβηγία και η Ισλανδία μπορούν να εφαρμόζουν πολιτικές στους τομείς συνεργασίας που έχουν συμφωνηθεί.

(6)  Ο Χάρτης υπεγράφη στις 24 Μαΐου 2007, κατά τη διάρκεια της γερμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου, σε ·άτυπη συνάντηση των αρμόδιων υπουργών για την αστική ανάπτυξη και την εδαφική συνοχή της ΕΕ. Αυτός ο διακυβερνητικός Χάρτης προβαίνει σε δύο βασικές συστάσεις: να γίνεται μεγαλύτερη χρήση μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για την αστική ανάπτυξη και να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις υποβαθμισμένες γειτονιές.

(7)  Βλ. π.χ. «Δέσμευση των κοινωνικών εταίρων και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών: Ποιο ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν η κοινωνία των πολιτών και οι τοπικοί φορείς;», ομιλία του κ. Uno Aldgren, μέλους της Επιτροπής των Περιφερειών, στη διάσκεψη με θέμα «Η περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας: Ιδανικός τόπος εργασίας και ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας» που διοργανώθηκε από την ΕΟΚΕ και την αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Ελσίνκι (Φιλανδία), στις 22/23 Οκτωβρίου 2009.

---

---