52009DC0401

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 22.7.2009

COM(2009) 401 τελικό

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με την πρόοδο της Ρουμανίας στο πλαίσιο του μηχανισμού συνεργασίας και ελέγχου {SEC(2009) 1073}

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με την πρόοδο της Ρουμανίας στο πλαίσιο του μηχανισμού συνεργασίας και ελέγχου

Εισαγωγή - πλαίσιο και μεθοδολογία

1. Στόχος:

Όταν η Ρουμανία προσχώρησε στην Ευρωπαϊκή Ένωση τον Ιανουάριο του 2007, δημιουργήθηκε ένας μηχανισμός συνεργασίας και ελέγχου (ΜΣΕ)[1] με σκοπό να βοηθήσει το νέο κράτος μέλος να προβεί στην απαιτούμενη εκτεταμένη μεταρρύθμιση του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης και στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Ο ΜΣΕ θεσπίστηκε με ειδική απόφαση της Επιτροπής που βασίζεται στη συνθήκη προσχώρησης. Παρέχει τη δυνατότητα στην Επιτροπή να συνεργάζεται στενά σε πολιτικό και τεχνικό επίπεδο με τις ρουμανικές αρχές προκειμένου να ελέγχει και να αξιολογεί την πρόοδο, να παρέχει τεχνικές συμβουλές και οικονομική υποστήριξη. Ο ΜΣΕ παρέχει σε όλα τα άλλα κράτη μέλη τη δυνατότητα να παρακολουθούν και να στηρίζουν την πρόοδο της Ρουμανίας στους εν λόγω τομείς, καθώς και να παρέχουν τόσο εμπειρογνωσία όσο και οικονομική βοήθεια. Στις ενδιάμεσες και τις ετήσιες εκθέσεις που εκπονεί στο πλαίσιο του ΜΣΕ, η Επιτροπή αξιολογεί την πραγματοποιηθείσα πρόοδο και εντοπίζει τις ελλείψεις που εξακολουθούν να υπάρχουν, ώστε να βοηθήσει τη Ρουμανία να θέσει προτεραιότητες δράσης για να επιτύχει πλήρως τους στόχους αναφοράς που τέθηκαν κατά τον χρόνο της ένταξης.

Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζεται η αξιολόγηση της Επιτροπής σχετικά με την πρόοδο στην επίτευξη των στόχων αναφοράς από τη δημοσίευση της τελευταίας της πλήρους έκθεσης (23 Ιουλίου 2008). Προβαίνει επίσης σε συστάσεις προς τη Ρουμανία με βάση την αξιολόγηση αυτή. Στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας εκτίθεται λεπτομερέστερα η αξιολόγηση της Επιτροπής σχετικά με την πρόοδο σε κάθε στόχο αναφοράς. Η έκθεση βασίζεται στο υλικό που υποβάλλουν τακτικά οι ρουμανικές αρχές, ιδίως σε απάντηση στα λεπτομερή ερωτηματολόγια της Επιτροπής για κάθε στόχο αναφοράς. Η Επιτροπή επικουρείται στο έργο της από μια ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου από τα κράτη μέλη, ενώ παράλληλα συμβουλεύεται διάφορα έγγραφα και υλικό από άλλες πηγές.

2. Η μεθοδολογία των στόχων αναφοράς:

Η Επιτροπή θεωρεί ότι όλοι οι στόχοι αναφοράς είναι αλληλένδετοι. Από τον διάλογό της με τη Ρουμανία, προέκυψε σαφώς ότι η πρόοδος σε ένα στόχο αναφοράς συμβάλει στην πρόοδο βάσει ενός άλλου στόχου. Βασική αρχή του ΜΣΕ δεν είναι να καταρτισθεί ένας κατάλογος σημείων ελέγχου (check-list), αλλά να δημιουργηθεί ένα ανεξάρτητο, σταθερό σύστημα απονομής της δικαιοσύνης που θα μπορεί να ανιχνεύει τις συγκρούσεις συμφερόντων και να επιβάλει κυρώσεις, καθώς και να καταπολεμά αποτελεσματικά τη διαφθορά. Επομένως, η Επιτροπή δεν προτίθεται να απαλείψει τους στόχους αναφοράς έναν προς ένα, αλλά μάλλον να συνεργάζεται με τη Ρουμανία μέχρις ότου ο ΜΣΕ ολοκληρώσει τον ρόλο του.

Η μεταρρυθμιστική διαδικασία στη Ρουμανία

Επιτεύγματα

Όπως και τα προηγούμενα χρόνια, η λεπτομερής αξιολόγηση της Επιτροπής, όσον αφορά την πρόοδο στην εκπλήρωση των στόχων αναφοράς που τίθενται στο πλαίσιο του ΜΣΕ, παρουσιάζεται στο έγγραφο επικαιροποίησης που προσαρτάται στην παρούσα έκθεση. Στη βασική έκθεση συνοψίζονται τα βασικά πορίσματα της Επιτροπής και διατυπώνονται συστάσεις για ενέργειες στις οποίες πρέπει να προβεί η Ρουμανία.

Η κυβέρνηση της Ρουμανίας, με την υποστήριξη των συνεργαζόμενων εισαγγελικών και δικαστικών αρχών, αντέδρασε αποτελεσματικά στους προβληματισμούς που εκφράστηκαν στην ενδιάμεση έκθεση της Επιτροπής της 12ης Φεβρουαρίου 2009. Λήφθηκαν διάφορα πρακτικά και νομοθετικά μέτρα, ενώ παράλληλα δόθηκε νέα ώθηση για τη συνέχιση της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας. Παρόλα αυτά, οι εν λόγω αλλαγές θα πρέπει να παράγουν και πρακτικά αποτελέσματα για τους Ρουμάνους πολίτες. Επιπλέον, η μεταρρυθμιστική αυτή εκστρατεία δεν συνοδεύεται από ανεπιφύλακτη δέσμευση όλων των πολιτικών κομμάτων. Συγκεκριμένα, το Κοινοβούλιο θα πρέπει να λαμβάνει συνεπείς αποφάσεις ώστε να στηρίζει τις προσπάθειες της εκτελεστικής εξουσίας για μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και εξάλειψη της διαφθοράς.

Ο νέος Αστικός και Ποινικός Κώδικας

Η ρουμανική κυβέρνηση ανέλαβε σαφή δημόσια δέσμευση να θεσπίσει νέο Αστικό και Ποινικό Κώδικα σύμφωνα με τις συστάσεις που διατύπωσε η Επιτροπή σε προηγούμενες εκθέσεις της. Η θέσπιση των δύο κωδίκων τον Ιούνιο του 2009 αποτελεί σημαντική υλοποίηση της πολιτικής αυτής δέσμευσης και αποφασιστικό βήμα προόδου για ένα αποτελεσματικότερο νομικό σύστημα. Ωστόσο, οι κώδικες δεν προβλέπεται να τεθούν σε ισχύ προτού ολοκληρωθούν οι δημόσιες συζητήσεις σχετικά με τους Κώδικες Δικονομίας (που θα καταθέσει ταυτόχρονα η κυβέρνηση στο Κοινοβούλιο) και εγκριθούν με τη συνήθη κοινοβουλευτική διαδικασία. Η έναρξη ισχύος και των τεσσάρων κωδίκων δεν αναμένεται πριν από το 2011.

Για την εφαρμογή των κωδίκων θα χρειαστεί η θέσπιση εκτελεστικού νόμου. Αυτός ο εκτελεστικός νόμος καθώς και η διαδικασία έγκρισης των Κωδίκων Δικονομίας δεν θα πρέπει επουδενί να συνεπάγεται τη θέσπιση εκ νέου διατάξεων που είχαν αμφισβητηθεί κατά το παρελθόν ή νέων οι οποίες ενδέχεται να υπονομεύσουν την αποτελεσματικότητα σημαντικών ερευνών που διεξάγονται για υποθέσεις διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο, καθώς και των σχετικών διαδικασιών ενώπιον των δικαστηρίων.

Ο κίνδυνος αυτός απεικονίζεται, για παράδειγμα, στην τύχη που θα επιφυλαχθεί στον νόμο 78/2000, ο οποίος αποτελεί το ισχύον νομικό πλαίσιο για τις έρευνες σε υποθέσεις διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο καθώς και τη βάση για τις εργασίες της Εθνικής Διεύθυνσης κατά της Διαφθοράς (DNA). Μέχρις ότου ολοκληρωθεί η τελική θέσπιση των Κωδίκων, θα πρέπει οπωσδήποτε να εξασφαλισθεί η διατήρηση αυτού του βασικού πλαισίου χωρίς περιορισμούς.

Ο νέος Ποινικός Κώδικας προβλέπει μείωση των μέγιστων ποινών για εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, ιδιαίτερα για τη διαφθορά και άλλα συγγενή αδικήματα. Το σκεπτικό για τη θέσπιση της διάταξης αυτής βασίζεται στην επιθυμία να βελτιωθεί η συνοχή του νομικού πλαισίου, έστω και εάν εκ πρώτης όψεως μπορεί να φαίνεται αντιφατική με τις προσπάθειες που καταβάλλονται για την πάταξη της διαφθοράς.

Η ομάδα εργασίας για την εξατομίκευση των ποινών σε αδικήματα διαφθοράς ανέφερε ανακολουθίες στις δικαστικές αποφάσεις. Η ομάδα εργασίας διατύπωσε συγκεκριμένες συστάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος: οι συστάσεις αυτές θα πρέπει να ληφθούν ιδίως υπόψη από το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, το οποίο έχει συμφωνήσει να εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την επιβολή των κυρώσεων κατά της διαφθοράς. Αυτό θα αποτελέσει σημαντικό βήμα προόδου για την ενίσχυση της συνοχής της νομολογίας.

Μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος

Υιοθετήθηκε μια νέα στρατηγική ανθρώπινων πόρων για όσους υπηρετούν στη δικαιοσύνη, αλλά η Ρουμανία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προβλήματα όσον αφορά τις δημοσιονομικές δαπάνες, την πρόσληψη προσωπικού με τα κατάλληλα προσόντα και την παροχή υποδομών στήριξης. Παρά τις δυσχέρειες αυτές, έγιναν ορισμένα βήματα σε τοπικό επίπεδο όσον αφορά το προσωπικό που υπηρετεί στα δικαστήρια και τις υπηρεσίες της Εισαγγελίας, αλλά απαιτούνται περαιτέρω βελτιώσεις. Το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο (ΑΔΣ) έχει εντείνει τις επιθεωρήσεις με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας απονομής της δικαιοσύνης, ιδίως όσον αφορά την εξασφάλιση ομοιόμορφης και συνεπούς εφαρμογής των νόμων σε όλο στο σύστημα απονομής της δικαιοσύνης. Κινήθηκαν διαδικασίες διορισμών και προκηρύχθηκαν νέοι διαγωνισμοί σύμφωνα με τους στόχους που έχουν τεθεί για τη διασφάλιση της αντικειμενικότητας και του υψηλού επιπέδου του προσωπικού. Παρόλα αυτά, το ΑΔΣ πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές του για αποτελεσματική και ευέλικτη πολιτική ανθρώπινων πόρων. Τα αποτελέσματα της νέας στρατηγικής δεν μπορούν ακόμη να αξιολογηθούν πλήρως, αλλά διαφαίνεται ήδη μια αύξηση της ευαισθητοποίησης και της ετοιμότητας στην αντιμετώπιση των προβλημάτων.

Τα προβλήματα όσον αφορά το προσωπικό έχουν οξυνθεί μετά τις πρόσφατες αποφάσεις του ΑΔΣ σχετικά με την αλλαγή των κανόνων για τις αποσπάσεις, που απαγορεύουν στο όργανο από το οποίο γίνεται η απόσπαση να διακόπτει τις αποσπάσεις δικαστικών, εισαγγελέων, ακόμη και αν αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα προσωπικού. Επιπλέον, οι περιορισμένες διαχειριστικές δυνατότητες που έχει το Γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα όσον αφορά τις προαγωγές, τη λήψη πειθαρχικών μέτρων ή τις μεταθέσεις προσωπικού δυσχεραίνει ιδιαίτερα την αναδιάρθρωση της εισαγγελικής υπηρεσίας. Απαιτείται περισσότερη συνεργασία με το ΑΔΣ προκειμένου να αναδιοργανωθεί αποτελεσματικά η Εισαγγελία.

Ενοποίηση της νομολογίας

Ο Γενικός Εισαγγελέας άσκησε προσφυγές ενώπιον του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου (ΑΑΔ) για την προσβολή διαφόρων αλληλοσυγκρουόμενων αποφάσεων, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία πιο ομοιόμορφης νομολογίας. Ο αριθμός των προσφύγων υπέρ του νόμου κορυφώθηκε το 2007, ενώ η μείωσή τους κατά το 2008 ενδέχεται να υποδηλώνει κάποια σχετική επιτυχία όσον αφορά την ενοποίηση.

Το ΑΑΔ εξέδωσε πολλές αποφάσεις σε προσφυγές που αφορούσαν την ομοιόμορφη ερμηνεία και εφαρμογή του νόμου σε όλο το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης. Ωστόσο, η επαχθής και αμφιλεγόμενη διαδικασία που συνίσταται στην απαίτηση να συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων τα δύο τρίτα των 120 δικαστών και να συμφωνούν εν συνεχεία με το σκεπτικό τους, προξενεί καθυστερήσεις και ενίοτε οδηγεί σε ασαφείς αιτιολογήσεις. Καταβλήθηκαν περαιτέρω προσπάθειες για την ενοποίηση της νομολογίας, με τη συστηματική δημοσίευσή της και τη διοργάνωση συσκέψεων με δικαστές κατώτερων δικαστηρίων. Ένα σημαντικό βήμα στο πλαίσιο αυτό θα είναι η έκδοση κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τις κυρώσεις για τα αδικήματα διαφθοράς το φθινόπωρο του έτους αυτού, όπως υποσχέθηκε το ΑΑΔ.

Είναι σημαντικό να υπάρξει συμφωνία μεταξύ εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας για τροποποίηση της νομοθεσίας σχετικά με τη λειτουργία του Συνταγματικού Δικαστηρίου, ώστε να καταργηθεί η αναστολή της εκδίκασης των υποθέσεων στις οποίες ασκείται ένσταση αντισυνταγματικότητας από τον κατηγορούμενο. Επίσης, θα πρέπει να θεσπισθεί νόμος για την περιστολή των διαδικαστικών καταχρήσεων που προκύπτουν από την ένσταση της έλλειψης νομιμότητας, η οποία επίσης οδηγεί σε αναστολή της εκδίκασης της υπόθεσης. Τα ζητήματα αυτά προξενούν απαράδεκτες καθυστερήσεις και θα πρέπει είτε να αντιμετωπισθούν στις προσεχείς συζητήσεις σχετικά με τους Κώδικες Δικονομίας είτε πιο άμεσα με την τροποποίηση των σχετικών εκτελεστικών διατάξεων.

Ο διορισμός νέου Προέδρου του ΑΑΔ, το φθινόπωρο, θα αποτελέσει ευκαιρία για να αποδείξει η Ρουμανία την προσήλωση της στο έργο της μεταρρύθμισης, του εκσυγχρονισμού και της αύξησης της διαφάνειας του δικαστικού συστήματος.

Καταπολέμηση της διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο

Η διαδικασία σύμφωνα με την οποία το Ρουμανικό Κοινοβούλιο ζητά τη διενέργεια έρευνας σε πρώην υπουργούς δεν φαίνεται να είναι ούτε ομοιόμορφη ούτε ταχεία. Από τη δημοσίευση της τελευταίας έκθεσης, το Κοινοβούλιο έχει εγκρίνει την κίνηση διαδικασίας έρευνας σε τέσσερις υποθέσεις, ενώ την απέρριψε σε δύο άλλες. Σε μία από τις τελευταίες αυτές, ο εν λόγω βουλευτής παραιτήθηκε για να μπορέσει να κινηθεί η ποινική ανακριτική διαδικασία, ενώ στη δεύτερη περίπτωση το Κοινοβούλιο έκρινε την αίτηση απαράδεκτη. Είναι σημαντικό το Κοινοβούλιο να επιδεικνύει απόλυτη προσήλωση στον αγώνα κατά της διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο.

Η ανανέωση της θητείας του προϊσταμένου της Εθνικής Διεύθυνσης κατά της Διαφθοράς (DNA), τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους αποτέλεσε σημαντικό βήμα στην εξασφάλιση σταθερότητας και συνέχειας όσον αφορά τις αρχές που είναι επιφορτισμένες με την καταπολέμηση της διαφθοράς. Η διατήρηση ειδικευμένου και αποτελεσματικού πλαισίου για την πάταξη της διαφθοράς έχει ζωτική σημασία για τη Ρουμανία.

Η DNA εξακολουθεί να καταγράφει θετικά αποτελέσματα όσον αφορά τη διενέργεια αμερόληπτων ερευνών για υποθέσεις διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο.

Η Εθνική Υπηρεσία Ακεραιότητας (ANI)

Η ANI είναι πλέον σε λειτουργία και έχει επιτύχει ικανοποιητικά αποτελέσματα όσον αφορά την παρακολούθηση των δηλώσεων περιουσιακών στοιχείων που υποβάλλουν τα μέλη της κυβέρνησης, οι δικαστές, οι αξιωματούχοι που ασκούν διευθυντικά και ελεγκτικά καθήκοντα, καθώς και όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι. Τα αποτελέσματα αυτά θα βελτιωθούν περαιτέρω με την προγραμματισμένη εγκατάσταση του ολοκληρωμένου συστήματος πληροφορικής. Η συστηματική εκ μέρους της ΑΝΙ επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε περίπτωση μη δήλωσης περιουσιακών στοιχείων και η ενδεχόμενη επακόλουθη προσφυγή στη δικαιοσύνη λειτουργεί και προληπτικά. Αυτές οι αυτεπάγγελτες έρευνες εκ μέρους της ΑΝΙ είναι αξιέπαινες, αλλά, για να αξιολογηθεί πλήρως ο πραγματικός αντίκτυπος του έργου της, θα πρέπει να κριθούν οι πρώτες υποθέσεις αδικαιολόγητου πλουτισμού, ασυμβίβαστου ή σύγκρουσης συμφερόντων που εκκρεμούν ακόμη στα αρμόδια δικαστικά ή πειθαρχικά όργανα. Τέλος, η ΑΝΙ και το Εθνικό Συμβούλιο Ακεραιότητας, που ελέγχει την υπηρεσία και εγγυάται τη λειτουργία της, θα πρέπει να αναπτύξουν μια σταθερή σχέση συνεργασίας βασιζόμενη στην αμοιβαία εμπιστοσύνη.

Καταπολέμηση της τοπικής διαφθοράς

Με εντολή του Γενικού Εισαγγελέα οι κατά τόπους εισαγγελικές αρχές υιοθέτησαν στρατηγικές για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε τοπικό επίπεδο. Αυτή η αξιέπαινη πρωτοβουλία συνδυάζεται με τακτική ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και καθορισμό των ευαίσθητων τομέων που παρουσιάζουν προτεραιότητα. Χάρη στην πρωτοβουλία αυτή έχουν ευαισθητοποιηθεί οι περιφερειακές εισαγγελικές αρχές όσον αφορά τη διαφθορά σε χαμηλό τοπικό επίπεδο, που φαίνεται ότι είναι διαδεδομένη σε ορισμένους τομείς δραστηριότητας (π.χ. εκπαίδευση, υπηρεσίες υγείας). Ο αριθμός των υποθέσεων που αναλαμβάνουν οι κατά τόπους εισαγγελικές αρχές είναι ικανοποιητικός, αν και μάλλον δεν βασίζονται όσο θα έπρεπε σε αυτεπάγγελτες έρευνες. Αυτή η έλλειψη πρωτοβουλιών για την ανίχνευση της διαφθοράς είναι επίσης εμφανής σε σχέση με τις τοπικές επιθεωρήσεις υγείας ή εκπαίδευσης και τις φορολογικές αρχές, καθώς και σε αλλά όργανα εσωτερικού ελέγχου των δημόσιων αρχών.

Γενικότερα, θα μπορούσε να δοθεί περισσότερη έμφαση σε πρωτοβουλίες πρόληψης, όπως εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού και της διοίκησης όλων των βαθμίδων, διαφάνεια των διοικητικών διαδικασιών, άσκηση του δικαιώματος πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα κ.λπ.. Σε ορισμένους τομείς δραστηριότητας όπου υπάρχουν αποδείξεις διαφθοράς σε χαμηλό τοπικό επίπεδο (δημόσιες συμβάσεις, επιχορηγήσεις και άδειες, εκπαίδευση, υγεία κ.λπ.), περισσότερα αποτελέσματα θα μπορούσε να αποδώσει μακροπρόθεσμα μια προσπάθεια διαρθρωτικής πρόληψης παρά η κατά περίπτωση καταστολή. Οπωσδήποτε είναι αναγκαίες και οι δύο, δεδομένου ότι οι μεμονωμένες υποθέσεις αποδεικνύουν ότι οι καταχρήσεις δεν είναι ανεκτές και αποκαλύπτονται.

Ρήτρες διασφάλισης

Από τις παραπάνω εκτιμήσεις προκύπτει το ζήτημα κατά πόσον θα πρέπει να ενεργοποιηθούν οι ρήτρες διασφάλισης. Κατά τη δημόσια συζήτηση σχετικά με τον ΜΣΕ δημιουργείται συχνά σύγχυση ανάμεσα στη χρονική διάρκεια του μηχανισμού και τις ρήτρες διασφάλισης περιορισμένης διάρκειας που περιέχονται στη συνθήκη προσχώρησης. Δεν υπάρχει αυτόματη σύνδεση μεταξύ του ΜΣΕ και των ρητρών διασφάλισης που διατυπώνονται στη συνθήκη προσχώρησης της Ρουμανίας. Οι ρήτρες διασφάλισης τέθηκαν για να εξασφαλίσουν την αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Μπορούν να ενεργοποιηθούν μέχρι το τέλος του 2009, ώστε να ανασταλεί προσωρινά η εφαρμογή της σχετικής κοινοτικής νομοθεσίας, εάν αυτό είναι αναγκαίο. Η Επιτροπή θεωρεί ότι, με βάση τις παραπάνω εκτιμήσεις, δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την επίκληση των ρητρών διασφάλισης.

Ο ΜΣΕ έχει πλέον εισέλθει στον τρίτο χρόνο λειτουργίας του. Δεν έχει θεσπιστεί για ορισμένη χρονική περίοδο, δεδομένου ότι θα καταργηθεί μόνο όταν έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά όλοι οι στόχοι αναφοράς που τέθηκαν. Είναι σαφές ότι η εκπλήρωση των επιμέρους στόχων αυτών αποτελεί μακρόπνοο έργο: για παράδειγμα, η εξάλειψη της διαφθοράς από τις ρίζες της θα απαιτήσει χρόνο. Οι βαθιές αλλαγές που απαιτούνται δεν μπορεί να προέλθουν παρά μόνο από την ίδια την ρουμανική κοινωνία. Ο ΜΣΕ αποτελεί εργαλείο υποστήριξης αυτής της προσπάθειας και όχι αυτοσκοπό, ούτε μπορεί να αντικαταστήσει τη δέσμευση που πρέπει να αναλάβουν οι ρουμανικές αρχές για να ευθυγραμμίσουν το δικαστικό τους σύστημα και τις πρακτικές του με τα γενικά πρότυπα της ΕΕ.

Συμπεράσματα και συστάσεις

Από τη δημοσίευση της έκθεσης της Επιτροπής του 2008, η Ρουμανία έχει λάβει αρκετά ικανοποιητικά μέτρα για την επανεκκίνηση της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας: χάρη σ’ αυτή τη νέα ώθηση που δόθηκε έγιναν μια σειρά βήματα προόδου. Ωστόσο, η χώρα προσπαθεί ακόμη να αντεπεξέλθει στο γεγονός ότι δεν αναθεωρήθηκαν ποτέ πλήρως ούτε ο Ποινικός ούτε ο Αστικός Κώδικας, πράγμα που οδήγησε σε διάφορες τροποποιήσεις της νομοθεσίας και στην επείγουσα έκδοση πολλών διαταγμάτων. Στο πλαίσιο αυτό, δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι η νομολογία των ρουμανικών δικαστηρίων είναι αντιφατική και προκαλεί αδικαιολόγητες καθυστερήσεις, οι οποίες, με τη σειρά τους, αντιμετωπίζονται επειγόντως με ένα νομοθετικό συνονθύλευμα διαταγμάτων, εκτελεστικών κανόνων και πρακτικών εφαρμογής. Οι συνακόλουθες περιπλοκές οφείλονται στην πολιτικοποίηση κάθε διαδικασίας, καθώς δεν έχει ακόμη επιτευχθεί η απαιτούμενη ευρεία πολιτική συναίνεση για τις μεταρρυθμίσεις και η ανεπιφύλακτη δέσμευση όλων των πολιτικών κομμάτων για πραγματική πρόοδο προς το συμφέρον του ρουμανικού λαού. Καθώς πυκνώνει το πλέγμα της νομοθεσίας, των εκτελεστικών κανόνων και των πρακτικών εφαρμογής, λόγω των διαρκών διενέξεων μεταξύ των πολιτικών κομμάτων, υπάρχει κίνδυνος να χαθεί από το οπτικό πεδίο όλων των ενδιαφερομένων ο κύριος στόχος, που είναι η καθιέρωση ενός ανεξάρτητου, σταθερού δικαστικού συστήματος, το οποίο θα είναι σε θέση να ανιχνεύει και να καταστέλλει τις συγκρούσεις συμφερόντων και να καταπολεμά αποτελεσματικά τη διαφθορά.

Στο πλαίσιο αυτό, τα θετικά αποτελέσματα των συγκεκριμένων μεταρρυθμιστικών προσπαθειών σε τεχνικό επίπεδο παραμένουν αποσπασματικά, οι μεταρρυθμίσεις δεν έχουν ακόμη παγιωθεί και οι ελλείψεις παραμένουν.

Με βάση τα παραπάνω συμπεράσματα, η Επιτροπή καλεί τη Ρουμανία να ενεργήσει στους ακόλουθους τομείς:

Σχετικά με τους νέους κώδικες:

- να προβεί σε διεξοδική εκτίμηση των επιπτώσεων που θα έχουν οι τέσσερις κώδικες στη λειτουργία του δικαστικού συστήματος και την οργάνωση των δικαστηρίων και των εισαγγελικών αρχών, καθώς και να προσδιορίσει το ύψος των δημοσιονομικών πόρων που απαιτούνται για την εφαρμογή τους·

- να διεξάγει δημόσια διαβούλευση σχετικά με τους Κώδικες Πολιτικής και Ποινικής Δικονομίας και να εγκριθούν το ταχύτερο δυνατόν·

- να διευκολύνει την ταχεία έναρξη ισχύος των τεσσάρων κωδίκων με την έκδοση εκτελεστικού νόμου που θα εξασφαλίζει τη συνοχή του νομοθετικού πλαισίου.

Σχετικά με τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος:

- να εφαρμόσει μια ευέλικτη πολιτική διαχείρισης των ανθρώπινων πόρων με βάση ορισμένες προτεραιότητες: βραχυπρόθεσμα, λαμβάνοντας επείγοντα μέτρα, όπως μεταφορά κενών θέσεων στις υπηρεσίες που έχουν περισσότερο ανάγκη (ιδίως μεταξύ δικαστηρίων διαφόρων βαθμίδων), ανάθεση διοικητικών καθηκόντων σε βοηθητικό προσωπικό, διορισμό διοικητικών στελεχών στα δικαστήρια· μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, εκπονώντας ένα σύστημα διαχείρισης του προσωπικού προσαρμοσμένο στις ανάγκες του δικαστικού συστήματος, με προσομοιώσεις και προβλέψεις σχετικά με τους διορισμούς, τις μεταθέσεις προσωπικού, τις αποσπάσεις και τις συνταξιοδοτήσεις·

- να ενισχύσει τη διαφάνεια και την υποχρέωση λογοδοσίας του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου, ιδίως με την ανάληψη από το όργανο αυτό της ευθύνης για μια περισσότερο προδραστική στρατηγική όσον αφορά τις προσλήψεις, τις προαγωγές, τα πειθαρχικά μέτρα, τις μεταθέσεις και αποσπάσεις προσωπικού, καθώς και με τη δημοσίευση των αιτιολογημένων αποφάσεών του σε σαφή και προσβάσιμη μορφή.

Σχετικά με την ενοποίηση της νομολογίας:

- να παρακολουθεί δεόντως την τήρηση των συστάσεων των ομάδων εργασίας σχετικά με την εξατομίκευση των ποινών για τη διαφθορά·

- να ενισχύσει τον ρόλο του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου όσον αφορά την ενοποίηση της νομολογίας, ιδίως εξορθολογίζοντας τη διαδικασία άσκησης προσφυγών με σκοπό τη συνεκτική ερμηνεία και εφαρμογή της νομοθεσίας και εκπονώντας κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις ποινές για τα αδικήματα διαφθοράς.

Σχετικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο:

- να μεριμνήσει ώστε η διαδικασία για τη διενέργεια ποινικής έρευνας σε βουλευτές που ήσαν ή είναι μέλη της κυβέρνησης να εφαρμόζεται με ομοιόμορφο και ταχύ τρόπο από το Ρουμανικό Κοινοβούλιο·

- να ελέγχει την αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος σε δίκες για υποθέσεις διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο·

- να εξασφαλίσει τη σταθερότητα του νομικού πλαισίου για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο, ιδίως στο πλαίσιο των νέων κωδίκων·

- να εκδώσει νόμο με τον οποίο θα καταργείται η διάταξη για αναστολή της δίκης όταν ασκείται ένσταση αντισυνταγματικότητας.

Όσον αφορά τις δραστηριότητες της Εθνικής Υπηρεσίας Ακεραιότητας:

- να αξιοποιηθούν τα επιτεύγματα όσον αφορά τον έλεγχο των περιουσιακών στοιχείων, του ασυμβίβαστου και των συγκρούσεων συμφερόντων·

- να εξασφαλίζεται η δέουσα διεκπεραίωση από τα δικαστικά και πειθαρχικά όργανα, των υποθέσεων αδικαιολόγητου πλουτισμού, ασυμβίβαστου και σύγκρουσης συμφερόντων που τους υποβάλει η ΑΝΙ.

Σχετικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς σε τοπικό επίπεδο:

- να βελτιωθεί ο συντονισμός της εθνικής στρατηγικής κατά της διαφθοράς για καλύτερο εντοπισμό των ευαίσθητων σημείων και των περιοχών υψηλού κινδύνου, ώστε να χαραχθούν στρατηγικές για τον σταδιακό περιορισμό της βάσει προτεραιοτήτων σε όλα τα επίπεδα·

- να συνεχισθεί η εφαρμογή των τοπικών στρατηγικών που ακολουθούν οι εισαγγελικές αρχές, προσαρμοσμένες στις τοπικές ανάγκες, και να αυξηθεί η αποτελεσματικότητά τους·

- να ενισχυθούν τα μέτρα πρόληψης της διαφθοράς σε ευαίσθητους τομείς, σε συντονισμό με τις τοπικές και κεντρικές αρχές.

Η Επιτροπή καλεί τη Ρουμανία να συνεχίσει τη μεταρρυθμιστική διαδικασία και να εφαρμόσει τις συστάσεις της. Θα υποστηρίζει και θα παρακολουθεί την πρόοδο στη βάση αυτή και τον επόμενο χρόνο. Η συνεχής άσκηση πιέσεων για την παραγωγή αποτελεσμάτων είναι αναγκαία και η Επιτροπή καλεί επίσης τα άλλα κράτη μέλη να συνεχίσουν τη συνδρομή τους στη Ρουμανία και να βοηθούν τη χώρα αυτή στην επίτευξη προόδου. Από την πλευρά της, η Επιτροπή θα συνεχίσει να στηρίζει τις προσπάθειες της Ρουμανίας μέσω ενός πολιτικού και τεχνικού διαλόγου και με την παροχή κατάλληλης εμπειρογνωσίας, όπου υπάρχει ανάγκη.

Προοπτικές:

Από την παρούσα έκθεση προκύπτει ότι η ρουμανική κυβέρνηση έχει καταθέσει σημαντικές προτάσεις μεταρρυθμίσεων και ότι οι θετικές επιδόσεις των εισαγγελικών αρχών αρχίζουν να ακολουθούνται και από ενέργειες των δικαστικών αρχών. Η Ρουμανία έδωσε εκ νέου ώθηση στη μεταρρυθμιστική διαδικασία, αξιοποιώντας τα επιτεύγματα τα οποία είχαν ήδη καταγραφεί στην έκθεση της Επιτροπής τον Ιούλιο του 2008. Ωστόσο, για να συνεχισθεί αυτή η πρόοδος, δεν θα πρέπει να πολιτικοποιηθεί η διαδικασία μεταρρύθμισης του δικαστικού συστήματος. Πρέπει να διαμορφωθεί συναίνεση μεταξύ όλων των αρμοδίων παραγόντων για την ανεξάρτητη λειτουργία της δικαιοσύνης ώστε να διεξάγονται αμερόληπτες έρευνες στις υποθέσεις διαφθοράς και να καταλήγουν στην ταχεία έκδοση αποτελεσματικών αποφάσεων. Κατά την άποψη της Επιτροπής, ο μηχανισμός αποτελεί ένα εργαλείο στήριξης, το οποίο πρέπει να διατηρηθεί μέχρι την ολοκλήρωση αυτών των μεταρρυθμίσεων. Η Επιτροπή θα επανεκτιμήσει την περαιτέρω πρόοδο το καλοκαίρι του 2010.

[1] Απόφαση της Επιτροπής 2006/928/EΚ της 13ης Δεκεμβρίου 2006 για τη θέσπιση μηχανισμού για τη συνεργασία και τον έλεγχο της προόδου στη Ρουμανία όσον αφορά την επίτευξη των ειδικών στόχων αναφοράς στους τομείς της δικαστικής μεταρρύθμισης και της καταπολέμησης της διαφθοράς (OJ L 354 της 14.12.2006, σ.56).