52009DC0215

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 5.5.2009

COM(2009) 215 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Συμβολή στη βιώσιμη ανάπτυξη: ο ρόλος του δίκαιου εμπορίου και των μη κυβερνητικών εμπορικών σχεδίων εξασφάλισης της βιωσιμότητας

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Συμβολή στη βιώσιμη ανάπτυξη: ο ρόλος του δίκαιου εμπορίου και των μη κυβερνητικών εμπορικών σχεδίων εξασφάλισης της βιωσιμότητας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. Εισαγωγή 3

2. Εξελίξεις στο δίκαιο εμπόριο από το 1999 4

3. Εφαρμοζόμενα κριτήρια βιωσιμότητας 5

4. Θέματα πολιτικής 7

4.1. Συμβολή στη βιώσιμη ανάπτυξη 7

4.2. Τα ιδιωτικά εμπορικά σχέδια εξασφάλισης της βιωσιμότητας και ο ΠΟΕ 9

4.3. Δημόσιες συμβάσεις 9

4.4. Στήριξη της ΕΕ 10

5. Συμπεράσματα: ο ρόλος των δημόσιων αρχών όσον αφορά το δίκαιο εμπόριο και άλλα ιδιωτικά εμπορικά σχέδια εξασφάλισης της βιωσιμότητας 11

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I 14

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II 15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III 16

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV 18

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V 19

1. Εισαγωγη

Η παρούσα ανακοίνωση εξετάζει την τρέχουσα κατάσταση του δίκαιου εμπορίου και άλλων μη κυβερνητικών (δηλ. ιδιωτικών) εμπορικών σχεδίων εξασφάλισης της βιωσιμότητας. Η Επιτροπή έχει αναγνωρίσει από καιρό ότι οι καταναλωτές μπορούν να υποστηρίξουν τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης με τις αποφάσεις για αγορές. Η παρούσα ανακοίνωση ανταποκρίνεται στα αυξανόμενα ενδιαφέροντα που έχουν διατυπωθεί σε πολιτικό επίπεδο, καθώς στο αυξανόμενο επίπεδο αγορών από τους καταναλωτές της ΕΕ. Σε πολιτικό επίπεδο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε έκθεση το 2006 για το δίκαιο εμπόριο και την ανάπτυξη[1]. Στο πλαίσιο της έκθεσης επισημαίνεται η ανάγκη για την αύξηση της ευαισθητοποίησης μεταξύ των καταναλωτών και ο κίνδυνος κατάχρησης από τις επιχειρήσεις που εισέρχονται στην αγορά χωρίς να συμμορφώνονται με τα κριτήρια πιστοποίησης. Επιπλέον, αναγνωρίζεται ότι το δίκαιο εμπόριο ουσιαστικά αποτελεί εθελοντική πρωτοβουλία του ιδιωτικού τομέα και ότι η υπερβολική ρύθμιση θα μπορούσε να αποδειχθεί περισσότερο ζημιογόνος παρά επωφελής.

Η διερευνητική γνώμη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής του 2005 (ΕΟΚΕ) εξέτασε «σχέδια παροχής εγγυήσεων στους καταναλωτές». Τα κύρια συμπεράσματα αφορούσαν τον προσδιορισμό της ανάγκης για αξιόπιστη αξιολόγηση της ποιότητας των σχεδίων παροχής εγγυήσεων για τους καταναλωτές και τη διατύπωση κεντρικών ορισμών. Τον Ιούνιο 2006 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε την ανανεωμένη στρατηγική του για τη βιώσιμη ανάπτυξη και ενθάρρυνε τα κράτη μέλη να προωθούν βιώσιμα προϊόντα, συμπεριλαμβανομένου του δίκαιου εμπορίου[2].

Οι καταναλωτές της ΕΕ κάθε έτος αγοράζουν πιστοποιημένα προϊόντα δίκαιου εμπορίου αξίας περίπου 1,5 δισ. ευρώ, δηλ. ποσό 70 φορές μεγαλύτερο σε σχέση με το 1999 όταν η Επιτροπή εξέδωσε σχετική ανακοίνωση. Η εν λόγω επιτυχία επισημαίνει την ανάγκη της μέτρησης του πραγματικού αντίκτυπου του δίκαιου εμπορίου από τους καταναλωτές, τις δημόσιες αρχές και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεων παραγωγών στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Στο πλαίσιο της παρούσας ανακοίνωσης, ο όρος «δίκαιο εμπόριο» χρησιμοποιείται σύμφωνα με τα πρότυπα που θεσπίζουν οι διεθνείς οργανισμοί καθορισμού προτύπων και αξιολόγησης της συμμόρφωσης που είναι μέλη του ISEAL[3], και όπως εφαρμόζονται από τους οργανισμούς δίκαιου εμπορίου. Ο όρος «άλλα ιδιωτικά σχέδια εξασφάλισης της βιωσιμότητας» χρησιμοποιείται για την περιγραφή άλλων σχεδίων σήμανσης που αφορούν την ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με τη βιωσιμότητα της παραγωγής του προϊόντος. (Το παράρτημα Ι περιλαμβάνει συνοπτική παρουσίαση των όρων και των οργανισμών).

Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει επίκαιρη εικόνα των εξελίξεων που προέκυψαν μετά την ανακοίνωση της Επιτροπής του 1999 για το θεμιτό εμπόριο[4] και να διατυπώνει κάποιες αρχικές παρατηρήσεις για το ρόλο των δημόσιων αρχών και των ενδιαφερόμενων μερών στον τομέα του δίκαιου εμπορίου και άλλων ιδιωτικών σχεδίων εξασφάλισης της βιωσιμότητας. Τα θέματα προς κάλυψη αφορούν αρκετούς τομείς πολιτικής της ΕΕ, π.χ. προστασία καταναλωτών, οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, εμπόριο, εταιρική κοινωνική ευθύνη, περιβάλλον και εσωτερική αγορά της ΕΕ. Εφόσον κρίνεται σκόπιμο, η παρούσα ανακοίνωση μπορεί να συμπληρωθεί από περισσότερο στοχοθετημένες πρωτοβουλίες σε έναν ή περισσότερους κλάδους πολιτικής.

Η παρούσα ανακοίνωση δεν καλύπτει τη βιωσιμότητα και τα σχέδια σήμανσης που έχουν θεσπίσει οι δημόσιες αρχές (όπως το οικολογικό σήμα της ΕΕ).

2. Εξελιξεισ στο θεμιτο εμποριο από το 1999

Οι εντυπωσιακότερες εξελίξεις από το 1999 συντελέστηκαν στις εθνικές αγορές που διέθεταν ήδη πιστοποιημένα προϊόντα δίκαιου εμπορίου. Προς απάντηση στην έκκληση της Επιτροπής το 1999 για μία μοναδική ετικέτα και την ανάγκη για ανεξάρτητη εξακρίβωση και έλεγχο, τέθηκε επιτυχώς σε εφαρμογή το «σήμα πιστοποίησης δίκαιου εμπορίου»[5].

Το ποσοστό αναγνώρισης του σήματος δίκαιου εμπορίου από τους καταναλωτές στο ΗΒ υπερέβη το 70% το 2008 (σε σχέση με 12% το 2000)[6] και στη Γαλλία ανήλθε σε 74% το 2005 (σε σχέση με 9% το 2000)[7]. Οι παγκόσμιες πωλήσεις των πιστοποιημένων προϊόντων δίκαιου εμπορίου υπερέβησαν τα 2,3 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2007[8] (αλλά ακόμα σε τάξη μεγέθους που έπεται των πωλήσεων βιολογικών τροφίμων και σε ποσοστό χαμηλότερο από 1% του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών)[9]. Η Ευρώπη είναι το σπίτι του δίκαιου εμπορίου: εδώ πραγματοποιούνται παγκόσμιες πωλήσεις που κυμαίνονται μεταξύ 60% και 70%, με μεγάλες διακυμάνσεις μεταξύ της ταχύτερα αναπτυσσόμενης αγοράς της, της Σουηδίας, και των νεότερων κρατών μελών όπου η έννοια είναι ακόμα σχετικά νέα.

Το δίκαιο εμπόριο έχει παίξει πρωτοποριακό ρόλο σε ό,τι αφορά την προβολή των θεμάτων της ευθύνης και της αλληλεγγύης, με αντίκτυπο σε άλλους φορείς και με την πρόκληση της δημιουργίας άλλων καθεστώτων βιωσιμότητας. Οι εμπορικές ιδιωτικές πρωτοβουλίες βιωσιμότητας εφαρμόζουν ποικίλα πρότυπα κοινωνικού ή περιβαλλοντικού λογιστικού ελέγχου[10], που έχουν αυξηθεί σε αριθμό και σε μερίδιο αγοράς. Το πιο διαδεδομένο κοινωνικό πρότυπο είναι μάλλον το SA8000, το οποίο δρομολογήθηκε από τον οργανισμό Social Accountability International (SAI) το 1997[11]. Τα σχέδια εξασφάλισης που καλύπτουν ευρύτερα θέματα, συμπεριλαμβανομένων τόσο των κοινωνικών όσο και των περιβαλλοντικών κριτηρίων, είναι π.χ. η Utz Certified και η Rainforest Alliance (RA).

Οι εμπορικές πρωτοβουλίες βιωσιμότητας πολλαπλών επιχειρήσεων σε διάφορα μέρη της Ευρώπης ποικίλουν από εθνικές διευθετήσεις για την ομαδοποίηση των αποτελεσμάτων των κοινωνικών λογιστικών ελέγχων μέχρι διακρατικές πρωτοβουλίες με μερική κρατική στήριξη, όπως η πρωτοβουλία για το ηθικό εμπόριο (Ethical Trading Initiative - (ETI)[12]. Το προπαρασκευαστικό έργο των φορέων εκμετάλλευσης για την επίτευξη και τον έλεγχο των προτύπων δεν προϋποθέτει απαραίτητα πιστοποίηση και σήμανση για τους καταναλωτές· η επίτευξη και ο έλεγχος των προτύπων μπορούν να συνεκτιμηθούν στο πλαίσιο των προσπαθειών μιας εταιρείας για εταιρική κοινωνική ευθύνη (corporate social responsibility - CSR)[13], χωρίς να φέρει πάντοτε το προϊόν τη σχετική ένδειξη. Οι δραστηριότητες CSR μπορούν να ενισχυθούν με την προσήλωση της εταιρείας σε ένα αναγνωρισμένο σύνολο κριτηρίων ή στόχων, όπως μέσω του Παγκόσμιου Συμφώνου των Ηνωμένων Εθνών[14].

Οι ιδιωτικές αγορές σήμανσης μπορούν να ταξινομηθούν στις εξής κατηγορίες:

1. προϊόντα αμιγώς δίκαιου εμπορίου·

2. άλλα εξειδικευμένα πιστοποιημένα προϊόντα που δεν εντάσσονται επίσημα στο δίκαιο εμπόριο, αλλά απευθύνονται σε καταναλωτές που είναι ενήμεροι για θέματα βιωσιμότητας (Rainforest Alliance, Utz Certified)·

3. προϊόντα που καλύπτονται από βασικά πρότυπα που επιδιώκουν να καλύπτουν έναν κλάδο παραγωγής στο σύνολό του (π.χ. Code for the Coffee Community (4C)· Ethical Tea Partnership)·

4. λοιπά προϊόντα («ανώνυμα» προϊόντα).

Ένας μοναδικός παραγωγός μπορεί να προβεί σε πωλήσεις και στις τέσσερις από τις εν λόγω κατηγορίες. Ενδέχεται ο καταναλωτής να δυσκολευτεί να αξιολογήσει τη σημασία των διάφορων σχεδίων βιωσιμότητας. Οι πολιτικές και οι θεσμικές εξελίξεις πρέπει να αξιολογούνται με βάση το εν λόγω πολύπλοκο και εξελισσόμενο πλαίσιο.

3. Εφαρμοζομενα κριτηρια βιωσιμοτητας

Τα ιδιωτικά εμπορικά σχέδια βιωσιμότητας εφαρμόζουν σειρά κριτηρίων για την αξιολόγηση και/ή την εξασφάλιση της βιωσιμότητας των προϊόντων. Τα κριτήρια συχνά αναπτύσσονται βάσει ενός ή περισσοτέρων από τους τρείς πυλώνες βιώσιμης ανάπτυξης, δηλ. οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική ανάπτυξη, και ορισμένες φορές συνδέονται με διεθνή πρότυπα και συμφωνίες. Ορισμένα σχέδια εστιάζουν σε συγκεκριμένο θέμα και στόχο (π.χ. ίχνος άνθρακα για τον περιορισμό των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος), ενώ άλλα στηρίζονται σε κριτήρια σε ένα ευρύτερο πλαίσιο βιώσιμης ανάπτυξης.

Το παρόν τμήμα παρουσιάζει την προαναφερόμενη πρώτη κατηγορία, το δίκαιο εμπόριο[15] που έχει επιτύχει αξιόλογα επίπεδα αναγνώρισης από τους καταναλωτές στις αγορές που εφαρμόζεται. Η αναγνώριση συνοδεύεται από ένα καλό επίπεδο κατανόησης των θεμάτων που προωθούνται στο πλαίσιο του δίκαιου εμπορίου. Τα κριτήρια και τα πρότυπα που εφαρμόζονται στο πλαίσιο του δίκαιου εμπορίου είναι από τα πλέον ολοκληρωμένα και φιλόδοξα καθώς καλύπτουν ευρεία σειρά θεμάτων και όρων που έχουν αντίκτυπο στους παραγωγούς στις αναπτυσσόμενες χώρες και περιλαμβάνουν συγκεκριμένα ελάχιστη τιμή για τον παραγωγό και πριμοδότηση στην κοινότητα του παραγωγού.

Κριτήρια δίκαιου εμπορίου: Τα κριτήρια, όπως καθορίστηκαν από το κίνημα του δίκαιου εμπορίου και επαναλήφθηκαν στο πλαίσιο της έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2006, είναι τα ακόλουθα:

- δίκαιη τιμή παραγωγού , η οποία να διασφαλίζει έναν δίκαιο μισθό και να καλύπτει το κόστος της βιώσιμης παραγωγής και διαβίωσης. Αυτή η τιμή πρέπει να είναι τουλάχιστον όσο η ελάχιστη τιμή και πριμοδότηση Δίκαιου Εμπορίου οι οποίες έχουν καθοριστεί από τις διεθνείς ενώσεις Δίκαιου Εμπορίου·

- προκαταβολή μέρους της πληρωμής, εάν το επιθυμεί ο παραγωγός·

- μακροπρόθεσμες σταθερές σχέσεις με τους παραγωγούς και συμμετοχή των παραγωγών στη θέσπιση κανόνων Δίκαιου Εμπορίου·

- διαφάνεια και ιχνηλασιμότητα μέσω της αλυσίδας προσφοράς για τη διασφάλιση της κατάλληλης πληροφόρησης των καταναλωτών·

- παραγωγικές συνθήκες που σέβονται τις οκτώ βασικές συμβάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας·

- σεβασμός του περιβάλλοντος, προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και ιδιαίτερα των δικαιωμάτων των γυναικών και των παιδιών, και σεβασμός των παραδοσιακών μεθόδων παραγωγής που ευνοούν την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη·

- ανάπτυξη ικανοτήτων και ενδυνάμωση των παραγωγών, ιδίως των μικρών και περιθωριοποιημένων παραγωγών και εργαζομένων των αναπτυσσομένων χωρών, των οργανώσεών τους, καθώς και των αντίστοιχων κοινοτήτων, προκειμένου να διασφαλιστεί η αειφορία του Δίκαιου Εμπορίου·

- στήριξη της παραγωγής και πρόσβαση των οργανώσεων παραγωγών στις αγορές·

- δραστηριότητες μεγαλύτερης ευαισθητοποίησης σχετικά με την παραγωγή Δίκαιου Εμπορίου και τις εμπορικές σχέσεις, την αποστολή και τους στόχους του Δίκαιου Εμπορίου και την επικρατούσα αδικία των διεθνών κανόνων εμπορίου·

- παρακολούθηση και εξακρίβωση της συμμόρφωσης προς τα κριτήρια αυτά, στην οποία οι νότιες οργανώσεις πρέπει να διαδραματίσουν μεγαλύτερο ρόλο, οδηγώντας στη μείωση του κόστους και την αύξηση της τοπικής συμμετοχής στη διαδικασία πιστοποίησης·

- τακτικές εκτιμήσεις επιπτώσεων των δραστηριοτήτων Δίκαιου Εμπορίου.

4. Θεματα πολιτικησ

4.1. Συμβολή στη βιώσιμη ανάπτυξη

Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του δίκαιου εμπορίου και άλλων ιδιωτικών σχεδίων εξασφάλισης της βιωσιμότητας είναι ότι ουσιαστικά αποτελεί έναν προαιρετικό, δυναμικό μηχανισμό που αναπτύσσεται παράλληλα με την ευαισθητοποίηση και τις απαιτήσεις της κοινωνίας και των καταναλωτών. Όσο αναπτύσσεται η κατανόηση των προκλήσεων της βιωσιμότητας, τόσο τείνουν να ακολουθούν και τα ιδιωτικά εμπορικά σχέδια εξασφάλισης της βιωσιμότητας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων με την αύξηση της ευαισθητοποίησης και την υποκίνηση του ενδιαφέροντος και της κατανόησης των καταναλωτών για τις νέες και τις αναδυόμενες προκλήσεις βιώσιμης ανάπτυξης. Οι εξειδικευμένες αγορές και τα σχέδια μπορούν να επηρεάσουν τη διαμόρφωση των βασικών επιχειρηματικών και κυβερνητικών πολιτικών.

Η Επιτροπή θεωρεί ότι δεν πρέπει να αναλάβει ενεργητικό ρόλο όσον αφορά την ταξινόμηση ή τη ρύθμιση των κριτηρίων που αφορούν τα ιδιωτικά εμπορικά σχέδια εξασφάλισης της βιωσιμότητας και τη συνάφειά τους σε σχέση με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης. Η ρύθμιση των κριτηρίων και των προτύπων θα περιόριζε ένα δυναμικό στοιχείο των ιδιωτικών πρωτοβουλιών στον κλάδο και θα μπορούσε να σταθεί εμπόδιο στην περαιτέρω ανάπτυξη του δίκαιου εμπορίου και άλλων ιδιωτικών σχεδίων και των προτύπων τους.

Τη βιώσιμη ανάπτυξη μπορούν να εξυπηρετήσουν τα σχέδια που δίνουν προτεραιότητα στα περιβαλλοντικά, τα κοινωνικά ή τα οικονομικά στοιχεία. Είναι σημαντικό για την ομαλή λειτουργία της αγοράς οι καταναλωτές και οι παραγωγοί να διαθέτουν πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες για τα σχέδια. Στο σημείο αυτό, μπορούν να επισημανθούν ορισμένα στοιχεία που έχουν σχέση με την αξιολόγηση της ορθής πρακτικής, την οποία πρέπει να αναλαμβάνουν σύμφωνα με την Επιτροπή.

Τα πρότυπα και τα κριτήρια πρέπει να είναι αντικειμενικά και αμερόληπτα ώστε να αποφευχθεί οποιοσδήποτε (ακούσιος) αρνητικός αντίκτυπος, ειδικότερα στους παραγωγούς στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η Επιτροπή επικροτεί τις προσπάθειες που συνεχίζονται για τη μεγαλύτερη σαφήνεια των ορισμών, όπως η δημοσίευση χάρτη δίκαιου εμπορίου. Τα πρότυπα και τα κριτήρια πρέπει να εφαρμόζονται με διαφάνεια, ώστε να μπορούν οι καταναλωτές να προβαίνουν τις επιλογές τους μετά από ολοκληρωμένη ενημέρωση. Οι πληροφορίες που ενδέχεται να είναι αναγκαίες ώστε οι καταναλωτές και οι παραγωγοί να μπορούν να διατηρήσουν την εμπιστοσύνη στην αγορά αφορούν το μερίδιο της πρόσθετης τιμής που διαβιβάζεται στους παραγωγούς[16].

Ιδανικά, πρέπει να διενεργείται ανεξάρτητη παρακολούθηση ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα προϊόντα παράγονται με πρακτικές που εφαρμόζονται σύμφωνα με ένα συγκεκριμένο σύνολο κριτηρίων με εξισορρόπηση των οικολογικών, των οικονομικών και των κοινωνικών ζητημάτων. Το περιεχόμενο του κώδικα και η φύση και τα αποτελέσματα της διαδικασίας λογιστικού ελέγχου πρέπει να είναι διαθέσιμα για έλεγχο[17]. Συνεπώς, η Επιτροπή ενθαρρύνει τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη να βελτιώσουν τη μεθοδολογία αξιολόγησής τους ώστε να μπορούν οι καταναλωτές να προβαίνουν σε ενημερωμένες επιλογές.

Απαιτείται επίσης περισσότερη σαφήνεια και κατανόηση του πραγματικού αντίκτυπου των ιδιωτικών σχεδίων βιωσιμότητας στους παραγωγούς των αναπτυσσόμενων χωρών και επίσης στο περιβάλλον τους με την ευρύτερη έννοια. Οι καταναλωτές θα πρέπει ιδανικά να ενημερώνονται στοιχειωδώς για την αντικειμενική αξιολόγηση του αντίκτυπου των σχεδίων. Σε αυτόν τον τομέα, η Επιτροπή προβλέπει βελτιώσεις, λαμβάνοντας υπόψη το έργο που επιτελείται ήδη, και προσβλέπει στην πρόοδο που θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για περαιτέρω θέματα πολιτικής[18].

Το παράρτημα IV περιλαμβάνει κατάλογο διαδικαστικών θεμάτων όσον αφορά τα σχέδια παροχής εγγυήσεων στους καταναλωτές που επισήμανε η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή. Η Επιτροπή ενθαρρύνει περαιτέρω προσπάθειες για κοινή κατανόηση των βασικών διαδικαστικών απαιτήσεων που θα έπρεπε να καλύπτουν τα σχέδια, αποφεύγοντας παράλληλα τον καθορισμό των κατάλληλων προτύπων βιωσιμότητας για τα ιδιωτικά σχέδια.

Αρχές για τη μεγιστοποίηση του αντίκτυπου των ιδιωτικών εμπορικών σχεδίων εξασφάλισης της βιωσιμότητας Διατήρηση της μη κυβερνητικής φύσης των ιδιωτικών σχεδίων σε ολόκληρη την ΕΕ. Διερεύνηση δυνατοτήτων για πιθανές συμπράξεις σχεδίων και ενίσχυση της σαφήνειας για τον καταναλωτή και τους παραγωγούς. Επίτευξη μιας κοινής κατανόησης των εύλογων βασικών διαδικαστικών απαιτήσεων. Εξακρίβωση αντικειμενικών στοιχείων για τις σχετικές επιπτώσεις των διάφορων ιδιωτικών εμπορικών σχεδίων εξασφάλισης της βιωσιμότητας. |

- 4.2. Τα ιδιωτικά εμπορικά σχέδια εξασφάλισης της βιωσιμότητας και ο ΠΟΕ

Η απελευθέρωση του εμπορίου μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες για την οικονομική μεγέθυνση και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η ανάπτυξη και η ένταξη των αναπτυσσόμενων χωρών, ιδίως των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, στην παγκόσμια οικονομία αποτελούν βασικούς στόχους του ΠΟΕ και της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ.

Η πολυμερής απελευθέρωση του εμπορίου μέσω του συστήματος του ΠΟΕ είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος επέκτασης και διαχείρισης του παγκόσμιου εμπορίου και μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία ευκαιριών για οικονομική μεγέθυνση και βιώσιμη ανάπτυξη. Ωστόσο, η απελευθέρωση του εμπορίου δεν αρκεί· ο αντίκτυπος των εμπορικών πολιτικών στη μεγέθυνση, την ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα διέπεται εν μέρει από κανονιστικές ρυθμίσεις και πολιτικές σε ποικίλους τομείς που έχουν αντίκτυπο στη μεγέθυνση και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες που εφαρμόζονται μέσω της ουσιαστικά εθελοντικής συμμετοχής συνάδουν προς ένα αμερόληπτο πολυμερές σύστημα εμπορικών συναλλαγών. Οποιαδήποτε κρατική παρέμβαση ή ρυθμιστικός μηχανισμός που σχετίζεται με τα εν λόγω σχέδια σήμανσης, αν και δεν δημιουργεί από μόνος του πρόβλημα, πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις υποχρεώσεις του ΠΟΕ, ειδικότερα ώστε να εξασφαλιστεί η διαφανής και αμερόληπτη λειτουργία τους.

Αρχή όσον αφορά τον ΠΟΕ Εξασφάλιση διαφανούς και αμερόληπτης λειτουργίας των σχεδίων σήμανσης. |

- 4.3. Δημόσιες συμβάσεις

Οι δημόσιες συμβάσεις αποτελούν κλάδο όπου έχουν σημειωθεί σημαντικές εξελίξεις. Οι δημόσιες αρχές δαπανούν το αντίστοιχο του 16% του ΑΕΓΧΠ της ΕΕ και επομένως αποτελούν βασική στρατηγική αγορά.

Προκειμένου να ανταποκριθεί καλύτερα στην ανάγκη των συμβαλλόμενων αρχών για καθοδήγηση κατά την εκτέλεση βιώσιμων δημοσίων συμβάσεων, η Επιτροπή ενέκρινε πρόσφατα ανακοίνωση για τις δημόσιες συμβάσεις στην υπηρεσία του περιβάλλοντος[19] (η οποία συμπληρώνει τον οδηγό της Επιτροπής για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις) και σε αυτό το στάδιο επεξεργάζεται, με σκοπό τη δημοσίευση, ανάλογο οδηγό για τις κοινωνικές δημόσιες συμβάσεις. Οι εν λόγω οδηγοί αποτελούν από κοινού έναν ολοκληρωμένο οδηγό για τις βιώσιμες δημόσιες συμβάσεις.

Πολλές αρχές προκηρύσσουν διαγωνισμούς, περιλαμβάνοντας βιώσιμους στόχους ή πτυχές «δίκαιου εμπορίου» στο πλαίσιο των πολιτικών τους για τις δημόσιες συμβάσεις. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν προβεί σε περαιτέρω μέτρα και απαιτούν το συγκεκριμένο «σήμα δίκαιου εμπορίου ή αντίστοιχο σήμα». Σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές διατάξεις για τις δημόσιες συμβάσεις, οι συμβαλλόμενες αρχές που επιθυμούν να αγοράσουν προϊόντα δίκαιου εμπορίου, δεν μπορούν να απαιτήσουν συγκεκριμένες ετικέτες επειδή αυτό θα περιόριζε την πρόσβαση στη σύμβαση για τα προϊόντα που δεν έχουν λάβει την εν λόγω πιστοποίηση, αλλά που ανταποκρίνονται σε ανάλογα πρότυπα βιώσιμου εμπορίου.

Εάν μια συμβαλλόμενη αρχή σκοπεύει να αγοράσει προϊόντα δίκαιου εμπορίου, μπορεί να καθορίσει στις τεχνικές προδιαγραφές των προϊόντων τα σχετικά κριτήρια βιωσιμότητας που πρέπει να συνδέονται με το αντικείμενο της σύμβασης και να συμμορφώνονται με τους άλλους σχετικούς κανόνες της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις, συμπεριλαμβανομένων των βασικών αρχών της ίσης μεταχείρισης και της διαφάνειας. Τα εν λόγω κριτήρια πρέπει να αφορούν τα χαρακτηριστικά ή την απόδοση των προϊόντων (π.χ. γυαλιά από ανακυκλωμένο υλικό) ή τη διαδικασία παραγωγής των προϊόντων (π.χ. προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας).

Οι συμβαλλόμενες αρχές που προτίθενται να αγοράσουν προϊόντα με εξασφάλιση βιωσιμότητας δεν πρέπει απλώς να χρησιμοποιούν την έννοια ενός συγκεκριμένου σήματος και να την περιλαμβάνουν στις τεχνικές προδιαγραφές των αγορών τους. Αντίθετα, πρέπει να εξετάζουν τα δευτερεύοντα κριτήρια που διέπουν, π.χ., το σήμα δίκαιου εμπορίου, και να εφαρμόζουν μόνον αυτά που έχουν σχέση με το αντικείμενο της αγοράς τους. Οι συμβαλλόμενες αρχές πρέπει πάντα να επιτρέπουν στους πλειοδότες να τεκμηριώνουν τη συμμόρφωση με τα εν λόγω πρότυπα με τη χρήση σημάτων δίκαιου εμπορίου ή άλλων αποδεικτικών στοιχείων.

Τα περιβαλλοντικά και τα κοινωνικά κριτήρια μπορούν επίσης να ενταχθούν στις εκτελεστικές ρήτρες, με την προϋπόθεση ότι τα εν λόγω κριτήρια συνδέονται με την εκτέλεση της συγκεκριμένης σύμβασης (π.χ. ελάχιστος μισθός εργαζομένων που συμμετέχουν στην εκτέλεση της σύμβασης) και συμμορφώνονται, τηρουμένων των αναλογιών, με τις υπόλοιπες προαναφερθείσες απαιτήσεις σε σχέση με τις τεχνικές προδιαγραφές.

Αρχές για την υλοποίηση της δυνατότητας συμβολής στη βιώσιμη ανάπτυξη με αποφάσεις δημοσίων αγορών: Εξασφάλιση της διαθεσιμότητας κατάλληλων κατευθύνσεων για τους τρόπους εφαρμογής βιώσιμων δημοσίων συμβάσεων |

- 4.4. Στήριξη της ΕΕ

Η Επιτροπή έχει παράσχει οικονομική ενίσχυση για το δίκαιο εμπόριο και άλλες βιώσιμες εμπορικές δραστηριότητες, ιδίως με τα μέσα της για την αναπτυξιακή συνεργασία (κεφάλαιο 19 του προϋπολογισμού), βάσει ενεργειών συγχρηματοδότησης με ΜΚΟ. Μεταξύ 2007 και 2008 διοχετεύθηκαν 19,466 εκατ. ευρώ για ενέργειες που εφαρμόστηκαν και συγχρηματοδοτήθηκαν από ΜΚΟ. Η πλειονότητα των εν λόγω ενεργειών αφορούσε την αύξηση της ευαισθητοποίησης εντός της ΕΕ.

Οι ενέργειες που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο των πολυετών εθνικών εγγράφων στρατηγικής και των ενδεικτικών προγραμμάτων, οι οποίες καλύπτουν το γεωργικό και τον αγροτικό τομέα, περιλαμβάνουν δραστηριότητες που συμβάλλουν στη διευκόλυνση του δίκαιου εμπορίου. Το ειδικό πλαίσιο συνδρομής των παραδοσιακών προμηθευτών μπανάνας ΑΚΕ και τα συνοδευτικά μέτρα για το πρωτόκολλο ζάχαρης έχουν επίσης συμβάλλει στη στήριξη των αγροτών για πωλήσεις στην εξειδικευμένη αγορά δίκαιου εμπορίου. Στην άλλη πλευρά της αλυσίδας, τα σχέδια στήριξης της ανάπτυξης του εμπορίου και του ιδιωτικού τομέα μπορούν επίσης να συμβάλουν στη διευκόλυνση των εμπορικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένου του δίκαιου εμπορίου.

Για τα δημοσιονομικά έτη 2008 και 2009, οι πιστώσεις για τον προϋπολογισμό του εμπορίου (κεφάλαιο 20) περιλαμβάνουν πρόσθετες πιστώσεις 1 εκατ. ευρώ για κάθε έτος, συγκεκριμένα για τις ενέργειες που αφορούν το δίκαιο εμπόριο. Οι εν λόγω πιστώσεις θα χρησιμοποιηθούν για τη συμπλήρωση της χρηματοδότησης σύμφωνα με τα αναπτυξιακά μέσα[20].

Η ΕΚ έχει παράσχει στήριξη για «σχέδια που αφορούν το δίκαιο εμπόριο» κυρίως σύμφωνα με τη ζήτηση, ανταποκρινόμενη σε αιτήματα επιχορήγησης από τις ΜΚΟ για τη συγχρηματοδότηση των ενεργειών στον εν λόγω τομέα, οι οποίες αφορούσαν κυρίως την αύξηση της ευαισθητοποίησης εντός της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι πρέπει να δώσει περισσότερη προσοχή στην στήριξη των αξιολογήσεων αντίκτυπου, των προσπαθειών για τη διαφάνεια της αγοράς και την αξιολόγηση της εφαρμογής των σχεδίων και της χορήγησης πιστοποίησης. Αυτό το εγχείρημα μπορεί να στηριχθεί περαιτέρω με ανάλογες ενέργειες από τα κράτη μέλη της ΕΕ για τη χρηματοδότηση μελετών σε σχέση με τον αντίκτυπο στο δίκαιο εμπόριο.

Ένα σχέδιο της Επιτροπής που προωθείται από την UNCTAD είναι η ανάπτυξη διαδικτυακής πύλης για τα σχέδια απαιτήσεων βιωσιμότητας. Το σχέδιο αφορά την παροχή συγκρίσιμων πληροφοριών για το περιεχόμενο και τις διαδικασίες του συνόλου των υφιστάμενων σχεδίων προς όφελος τόσο των καταναλωτών όσο και των παραγωγών. Στόχος είναι η αύξηση της διαφάνειας ως προς τους τρόπους που τα διάφορα σχέδια καλύπτουν ποικίλα σχετικά κριτήρια, καθώς και η μεθόδευση σχετικών ανταλλαγών μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών.

Αρχές για τη συνδρομή της ΕΕ με σκοπό τη βέλτιστη αξιοποίηση της άμεσης στήριξής της για τα σχέδια Εντοπισμός στοχευμένων τομέων σύμφωνα με τις ισχύουσες δημοσιονομικές διατάξεις, όπως οι μελέτες που παρουσιάζουν τον αντίκτυπο των διάφορων σχεδίων, η υποστήριξη των προσπαθειών για τη διαφάνεια της αγοράς και η ανάλυση κόστους-οφέλους της παρεχόμενης στήριξης. |

- 5. συμπερασματα: ο ρολοσ των δημοσιων αρχων και των φορεων εκμεταλλευσησ οσον αφορα το δικαιο εμποριο και αλλα ιδιωτικα εμπορικα σχεδια εξασφαλισησ της βιωσιμοτητας

Λαμβάνοντας υπόψη την πιθανή συμβολή του δίκαιου εμπορίου και άλλων εμπορικών σχεδίων εξασφάλισης της βιωσιμότητας στη βιώσιμη ανάπτυξη, η Επιτροπή προτίθεται να διατηρήσει τη δέσμευσή της και να υποστηρίξει περαιτέρω τέτοια σχέδια. Όπου κρίνεται σκόπιμο, η παρούσα ανακοίνωση μπορεί να συνοδευθεί από τις συμπληρωματικές πρωτοβουλίες σε έναν ή περισσότερους τομείς πολιτικής. Σε αυτό το στάδιο, η Επιτροπή:

- επιβεβαιώνει εκ νέου τη σημασία της διατήρησης της μη κυβερνητικής φύσης του δίκαιου εμπορίου και άλλων ανάλογων σχεδίων βιωσιμότητας σε ολόκληρη την ΕΕ. Οι δημόσιες ρυθμίσεις θα μπορούσαν να παρακωλύσουν το έργο των δυναμικών ιδιωτικών σχεδίων συστημάτων.

- διαπιστώνει ότι το δίκαιο εμπόριο καταλαμβάνει μεγάλο μερίδιο της αγοράς της ΕΕ και έχει υψηλό επίπεδο αναγνώρισης από τους καταναλωτές, η οποία συνδέεται με την ανάπτυξη και τη διαφάνεια των προτύπων και των αρχών που διέπουν το σύστημα.

- διαπιστώνει ότι πολλά διαφορετικά είδη ιδιωτικών σχεδίων μπορούν να συνεισφέρουν στους στόχους της βιωσιμότητας, αλλά η πολύπλοκη φύση τους ενδέχεται να συμβάλει στη σύγχυση των καταναλωτών. Η Επιτροπή βλέπει περιθώρια για περαιτέρω εξέταση των αρχών που αφορούν τη μεγιστοποίηση του αντίκτυπου των ιδιωτικών εμπορικών σχεδίων εξασφάλισης της βιωσιμότητας, με παράλληλη αποφυγή του καθορισμού των κατάλληλων προτύπων βιωσιμότητας προς τήρηση από τα εν λόγω ιδιωτικά σχέδια: ωστόσο, αυτό πραγματοποιείται με την επιφύλαξη της συμμόρφωσης με τα πρότυπα και τις διατάξεις σε σχέση με τη βιωσιμότητα που έχουν καθορίσει οι δημόσιες αρχές.

Σε αυτό το πλαίσιο:

- υπενθυμίζει ότι η διαφάνεια και η καταλληλότητα των πληροφοριών προς τους καταναλωτές για τα πρότυπα των ιδιωτικών σχεδίων βιωσιμότητας έχουν καίρια σημασία και ότι θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμη η επίτευξη κοινής κατανόησης για τις αναμενόμενες βασικές διαδικαστικές απαιτήσεις, όπως η ανεξάρτητη παρακολούθηση·

- υπενθυμίζει ότι η περαιτέρω αξιολόγηση του αντίκτυπου των ιδιωτικών σχεδίων βιωσιμότητας θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό βήμα προς τα εμπρός·

- προτίθεται να διερευνήσει το πεδίο δυνατοτήτων για περαιτέρω διάλογο, συνεργασία και, όπου κρίνεται σκόπιμο, σύγκλιση μεταξύ των διάφορων ιδιωτικών σχεδίων σήμανσης για την προώθηση πιθανών συμπράξεων και την αναβάθμιση της σαφήνειας για τους καταναλωτές.

Στο πλαίσιο των δημοσίων συμβάσεων, η Επιτροπή:

- τονίζει το ενδιαφέρον της παροχής κατευθύνσεων στις αρχές που συνάπτουν δημόσιες συμβάσεις ώστε να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητες συμβολής στη βιώσιμη ανάπτυξη με τις αποφάσεις τους.

- υπογραμμίζει ότι μια συμβαλλόμενη αρχή που προτίθεται να αγοράσει προϊόντα εξασφάλισης της βιωσιμότητας πρέπει να εφαρμόζει μόνον τα κριτήρια που συνδέονται με το αντικείμενο της αγοράς τους και να συμμορφώνεται με τους λοιπούς σχετικούς κανόνες της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις. Οι συμβαλλόμενες αρχές πρέπει πάντα να επιτρέπουν στους πλειοδότες να τεκμηριώνουν τη συμμόρφωση με τα εν λόγω πρότυπα χρησιμοποιώντας σήματα δίκαιου εμπορίου ή άλλα αποδεικτικά στοιχεία.

Στο πλαίσιο της χρηματοδότησης, η Επιτροπή:

- σκοπεύει να συνεχίσει να χρηματοδοτεί τις σχετικές δραστηριότητες δίκαιου εμπορίου και άλλες βιώσιμες εμπορικές δραστηριότητες σύμφωνα με την εφαρμοζόμενη μέχρι στιγμής πρακτική της. Αυτό δεν αποκλείει τη δυνατότητα της χρηματοδότησης και περισσότερο στοχοθετημένων ενεργειών με σκοπό την υλοποίηση των καθορισμένων προτεραιοτήτων.

- τονίζει εκ νέου την ανάγκη για αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των αναλύσεων αντίκτυπου των ιδιωτικών σχεδίων εξασφάλισης της βιωσιμότητας στις παραμέτρους βιώσιμης ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων για τα οικονομικά, τα κοινωνικά και τα αναπτυξιακά κριτήρια στις χώρες παραγωγής. Λαμβάνοντας υπόψη την εστίαση των ιδιωτικών σχεδίων εξασφάλισης της βιωσιμότητας στις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των παραγωγών στις αναπτυσσόμενες χώρες, η Επιτροπή θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή από αυτήν την άποψη. Η ανάλυση θα πρέπει να συγκρίνει τον αντίκτυπο των διάφορων ιδιωτικών σχεδίων ώστε να αποτελέσει τη βάση για πιθανές περαιτέρω πρωτοβουλίες στον εν λόγω τομέα.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

Τα πρότυπα δίκαιου εμπορίου απορρέουν από τις διαβουλεύσεις με ενδιαφερόμενα μέρη και εμπειρογνώμονες και καθορίζονται σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Οργανισμού για τη Διεθνή Κοινωνική και Περιβαλλοντική Σήμανση (ISEAL). Ο οργανισμός αποτελεί επίσημη συνεργασία των κυριότερων διεθνών οργανισμών καθορισμού προτύπων και αξιολόγησης της συμμόρφωσης για κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα.

Υπάρχουν δύο διεθνείς δικαίου εμπορίου που πιστοποιούν τους οργανισμούς δίκαιου εμπορίου ανά τον κόσμο, σύμφωνα με τις αρχές ISEAL: οι Οργανισμοί Σήμανσης Δίκαιου Εμπορίου (Fairtrade Labelling Organizations - FLO ) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Δίκαιου Εμπορίου (World Fair Trade Organization - WFTO ) (πρώην Διεθνής Ένωση Διεθνούς Εμπορίου (International Fair Trade Association, IFAT)). Ο WFTO είναι συνδεδεμένο μέλος του ISEAL. Οι δύο αυτοί οργανισμοί καθορισμού προτύπων έχουν συντάξει το « χάρτη αρχών δίκαιου εμπορίου ».

Σύμφωνα με το « χάρτη αρχών δίκαιου εμπορίου » (Ιανουάριος 2009), ο ορισμός του δίκαιου εμπορίου είναι ο εξής (με βάση τον ορισμό FINE του 2001):

« Το δίκαιο εμπόριο είναι μια εμπορική σύμπραξη που βασίζεται στο διάλογο, τη διαφάνεια και το σεβασμό και επιδιώκει τη μεγαλύτερη δικαιοσύνη στο διεθνές εμπόριο. Συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη με την παροχή καλύτερων όρων εμπορικών συναλλαγών στους περιθωριοποιημένους παραγωγούς και τους εργαζομένους, και εξασφάλιση των δικαιωμάτων τους, ειδικά στο Νότο. Οι οργανισμοί δίκαιου εμπορίου, με τη στήριξη των καταναλωτών, συμμετέχουν ενεργά στην υποστήριξη των παραγωγών, την προβολή και τη διοργάνωση εκστρατειών ενημέρωσης για αλλαγές στους κανόνες και τις πρακτικές του συμβατικού διεθνούς εμπορίου ».

Ο παραπάνω ορισμός είναι αυτός που χρησιμοποιείται στο πλαίσιο της παρούσας ανακοίνωσης.

Οι Οργανισμοί Σήμανσης Δίκαιου Εμπορίου (FLO) αποτελούν πολυμερή ένωση με 23 μέλη που είναι οργανισμοί, έμποροι και εξωτερικοί εμπειρογνώμονες. Ο οργανισμός αναπτύσσει και αναθεωρεί πρότυπα δίκαιου εμπορίου και παρέχει υποστήριξη σε πιστοποιημένους παραγωγούς δίκαιου εμπορίου ώστε να λάβουν και να διατηρήσουν πιστοποιήσεις δίκαιου εμπορίου και να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες της αγοράς. Παραδείγματος χάριν, ο Οργανισμός Σήμανσης Δίκαιου Εμπορίου (FLO) καθορίζει τα πρότυπα και ένας ξεχωριστός διεθνής φορέας πιστοποίησης, ο FLO-CERT, επιθεωρεί και πιστοποιεί τακτικά τους παραγωγούς με βάση τα εν λόγω πρότυπα και ελέγχει τη ροή των προϊόντων μεταξύ παραγωγών και εισαγωγέων.

Επιπλέον , ο Παγκόσμιος Οργανισμός Δίκαιου Εμπορίου (WFTO) έχει αναπτύξει ανεξάρτητο σύστημα πιστοποίησης τρίτων μερών, το σύστημα διαχείρισης βιώσιμου δίκαιου εμπορίου.

Ο διαχωρισμός είναι δύσκολος μεταξύ των στοχευμένων εγχειρημάτων που δρομολογούνται από τις ΜΚΟ, δηλ. με αρχικό στόχο τη συμβολή στη βιώσιμη ανάπτυξη, και των βασικών πρωτοβουλιών που αφορούν κυρίως τις επιχειρήσεις, αλλά επιδιώκουν να συμβάλλουν στους στόχους της βιωσιμότητας· π.χ. τα σούπερ μάρκετ προτείνουν τις μάρκες τους στο πλαίσιο του δίκαιου εμπορίου μαζί με άλλα πιστοποιημένα προϊόντα δίκαιου εμπορίου.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II

Η ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ 1999 ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

Τα θέματα που θέτει η ανακοίνωση του 1999 έχουν καλυφθεί στο πλαίσιο διάφορων φορέων. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2006 («έκθεση Schmidt») και η διερευνητική γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής του 2005 (ΕΟΚΕ) (εισηγητής Richard Adams) παρουσίασαν ζητήματα που αφορούν το δίκαιο εμπόριο και ανάλογα ιδιωτικά σχέδια βιωσιμότητας. Τον Ιούνιο του 2006 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέδωσε την ανανεωμένη στρατηγική του για τη βιώσιμη ανάπτυξη και συμπεριέλαβε το δίκαιο εμπόριο στο πλαίσιο της έκκλησής του προς τα κράτη μέλη για την προώθηση βιώσιμων προϊόντων[21].

Τα θέματα που αφορούν τη σήμανση βιωσιμότητας έχουν επίσης συμπεριληφθεί στο πλαίσιο πολλών εγγράφων πολιτικής της ΕΚ: στην ανακοίνωση σχετικά με τις αλυσίδες βασικών γεωργικών προϊόντων, την εξάρτηση και τη φτώχεια· στην πολιτική της ΕΕ για την Αφρική· στο σχέδιο δράσης για το βαμβάκι· στη στρατηγική για τη βοήθεια για το εμπόριο που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο 2007 και στην Πράσινη Βίβλο της Επιτροπής για την ποιότητα των γεωργικών προϊόντων (Οκτώβριος 2008)[22]. Ωστόσο, η ανακοίνωση της Επιτροπής του 1999 για το «δίκαιο εμπόριο» εξακολουθεί να αποτελεί την πλέον εμπεριστατωμένη παρουσίαση της θέσης της Επιτροπής ως προς αυτό που ονομάστηκε τότε «δίκαιο εμπόριο».

Στο πλαίσιο της ανακοίνωσης επισημάνθηκαν τρία βασικά θέματα: (i) η ανάπτυξη του δίκαιου εμπορίου και του «ηθικού εμπορίου» πρέπει να αντιμετωπιστούν συνεκτικά· (ii) το δίκαιο εμπόριο πρέπει να συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη μέσω της εθελοντικής συμμετοχής και η συμβολή της ΕΚ πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις υποχρεώσεις του ΠΟΕ· και (iii) τα σχέδια πρέπει να καλύπτουν τις ανάγκες των παραγωγών από τις αναπτυσσόμενες χώρες και να επιτρέπουν στους καταναλωτές να προβαίνουν σε καλά ενημερωμένες επιλογές.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΚΑΛΕΣ ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ

Το παρόν τμήμα παραπέμπει στο τμήμα 3 της ανακοίνωσης και παρουσιάζει παραδείγματα πιστοποιημένων προϊόντων σε σχέση με την επίγνωση θεμάτων βιωσιμότητας από τους καταναλωτές.

Είναι διαδεδομένο να περιλαμβάνουν τα σχέδια πιστοποίησης κριτήρια που αφορούν τις καλές γεωργικές και επιχειρηματικές πρακτικές καθώς και κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια. Ο Πιστοποιημένος Κώδικας Συμπεριφοράς Utz (που εφαρμόζεται προς το παρόν για τον καφέ και προβλέπεται να επεκταθεί για να καλύψει το κακάο, το τσάι και το φοινικέλαιο) περιλαμβάνει στοιχεία όπως τα πρότυπα για την τήρηση μητρώων, η ελαχιστοποιημένη και τεκμηριωμένη χρήση αγροχημικών προϊόντων για την προστασία των καλλιεργειών, η προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων και η πρόσβαση των εργαζομένων και των οικογενειών τους στην υγειονομική περίθαλψη και στην εκπαίδευση. Στον κοινωνικό κλάδο, η προστασία των εργαζομένων βασίζεται τόσο στην εθνική νομοθεσία όσο και στις συμβάσεις της ΔΟΕ, αλλά επίσης αφορά τη στέγαση, το καθαρό πόσιμο νερό και την κατάρτιση των εργαζομένων. Τα περιβαλλοντικά κριτήρια αφορούν την πρόληψη της διάβρωσης του εδάφους, τη χρήση των υδάτων, τη χρήση της ενέργειας και τις βιώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς και την αποψίλωση των δασών.

Άλλα ιδιωτικά σχέδια εστιάζονται περισσότερο στο περιβάλλον: είναι σαφές από την ονομασία του ότι ο οργανισμός Rainforest Alliance αποτελεί σχετικό παράδειγμα, ενώ στην πράξη το σύστημα πιστοποίησης του εν λόγω οργανισμού συνδυάζει και περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα:

- σύστημα κοινωνικής και περιβαλλοντικής διαχείρισης

- διατήρηση οικοσυστήματος

- προστασία άγριας πανίδας

- διατήρηση υδάτων

- ίση μεταχείριση και καλές συνθήκες εργασίας των εργαζομένων

- επαγγελματική υγεία και ασφάλεια

- σχέσεις στο πλαίσιο της τοπικής κοινότητας

- ολοκληρωμένη διαχείριση καλλιεργειών

- διαχείριση και διατήρηση εδαφών

- ολοκληρωμένη διαχείριση αποβλήτων

Ένα τρίτο είδος που παρατίθεται στο τμήμα 3 της έκθεσης περιλαμβάνει τα πρότυπα που έχουν θεσπιστεί με την προοπτική της εφαρμογής σε ολόκληρο τον κλάδο παραγωγής και όχι σε εξειδικευμένη αγορά με διακρίσεις σε βάρος των καταναλωτών. Σχετικό παράδειγμα του εν λόγω είδους πρωτοβουλιών αποτελεί η Ένωση κοινού κώδικα για την κοινότητα καφέ (Common Code for the Coffee Community - 4C), η οποία έχει εργαστεί κατά τη διάρκεια των προηγούμενων πέντε ετών για να θεσπίσει τη βασική γραμμή για τη βιώσιμη ανάπτυξη στον κύριο τομέα του καφέ. Τα πρότυπα της Ένωσης 4C αναπτύσσουν περαιτέρω τους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετίας των Ηνωμένων Εθνών και αποκλείουν τις χείριστες μορφές κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών πρακτικών κατά την παραγωγή, την επεξεργασία μετά τη συγκομιδή και το εμπόριο του πράσινου καφέ. Οι ορισμοί βασίζονται κυρίως στη Διακήρυξη των ΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και στις ισχύουσες συμβάσεις και τα πρότυπα των ΗΕ και, συνήθως, στην εθνική νομοθεσία. Μετά την κατάργηση των δέκα χείριστων πρακτικών οι συμμετέχοντες πρέπει συνεχώς να βελτιώνουν τις επιδόσεις τους ως προς τις υπόλοιπες παραμέτρους που προβλέπει ο κώδικας.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV

Σειρά διαδικαστικών θεμάτων όσον αφορά τα σχέδια παροχής εγγυήσεων στους καταναλωτές που επισήμανε η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή: α) Διαχείριση σχεδίων Ποιος ασκεί τον τελικό έλεγχο του σχεδίου; β) Στόχοι σχεδίου Είναι οι στόχοι σαφώς καθορισμένοι; γ) Πεδίο σχεδίου Το σχέδιο εξετάζει το «πρόβλημα» όπως αυτό ορίζεται κανονικά; δ) Πρότυπα ή όροι σχεδίου Τα πρότυπα που έχουν οριστεί και διέπουν το σχέδιο ανταποκρίνονται στους στόχους; ε) Αξιολόγηση αντίκτυπου Εφαρμόζεται αξιόπιστη αξιολόγηση του αντίκτυπου του σχεδίου στους στόχους; στ) Ανεξάρτητη αναθεώρηση Εφαρμόζεται ανεξάρτητη αναθεώρηση της λειτουργίας του σχεδίου; ζ) Ανάλυση κόστους-οφέλους Εφαρμόζεται διαδικασία για τον έλεγχο και την αξιολόγηση των δαπανών που βαρύνουν τους προμηθευτές, τους εμπόρους και τους καταναλωτές σε σχέση με την πρόοδο ως προς την επίτευξη των στόχων; η) Δημόσιες απαιτήσεις Οι δημόσιες απαιτήσεις των πιστοποιημένων εταιρειών ή προμηθευτών συμβαδίζουν με τους στόχους, τα πρότυπα και τα αποτελέσματα του σχεδίου; |

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ «ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΜΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΜΚΟ» ΚΑΙ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΗ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» |

Σχέδια 2007 και 2008 που περιλαμβάνουν την προώθηση του δίκαιου εμπορίου στους στόχους και/ή στις δραστηριότητές τους |

Έτος σύμβασης | Τίτλος | Συμβαλλόμενο μέρος | Εθνικότητα | Προϋπολογισμός | Κωδικός DAC |

2008 | ESTRATEGIA PARA EL FORTALECIMIENTO DE INICIATIVAS COMUNITARIAS PRODUCTIVAS ACORDES CON EL DESARROLLO SUSTENTABLE | FUNDACION TIERRA VIVA | Venezuela | 49968 | 15150 |

2008 | COMPETITIVIDAD PRODUCTIVA Y COMERCIAL DE LA RED DEPARTAMENTAL DE PEQUEÑOS PRODUCTORES DE HABA CONVENCIONAL Y ORGÁNICA (ASOHABA) EN EL MERCADO COMUNITARIO Y DE COMERCIO JUSTO | CREDI FUTURO ASOCIACION | 380000 | 43040 |

2008 | Cafe amigable con la naturaleza Santa Cruz - Bolivia | ASOCIACION CENTRO DE PROMOCION AGROPECUARIA CAMPESINA | Bolivia | 515267 | 43040 |

2008 | OntunLan, N''do Botor - Turismo Socialmente responsavel no sector de Quinhamel | INSTITUTO MARQUES DE VALLE FLOR FUNDACAO | Portugal | 496389,32 | 33210 |

2008 | Espaço por um Comércio Justo: alternativas em rede | CENTRO DE INFORMACAO E DOCUMENTACAOAMILCAR CABRAL ASSOCIACAO | Consortium | 370011,99 | 15150 |

2008 | Decent Life - decent work. Enhancing international strategies and policies of trade unions | SUDWIND DIE AGENTUR FUR SUD NORD BILDUNGS UND OFFENTLICHKEITSARBEIT GMBH | Consortium | 662264 | 99820 |

2008 | Mobilizing for a sector dialogue for the improvement of working conditions in the globalized toy industry | SUDWIND DIE AGENTUR FUR SUD NORD BILDUNGS UND OFFENTLICHKEITSARBEIT GMBH | Consortium | 929043 | 99820 |

2008 | F.R.A.M.E. (Fair and Responsible Action in MEditerranean area ) | CONSORZIO CTM-ALTROMERCATO SOCIETACOOPERATIVA | Consortium | 494821 | 99820 |

2008 | Network Sustainable Consumption | SUDWIND DIE AGENTUR FUR SUD NORD BILDUNGS UND OFFENTLICHKEITSARBEIT GMBH | Consortium | 647023 | 99820 |

2008 | Creating Coherence. Trade for Development: Development Aid for Trade | MOVIMENTO PER L AUTOSVILUPPOL INTERSCAMBIO E LA SOLIDARIETA | Consortium | 968233 | 99820 |

2008 | A NETWORK FOR THE DEVELOPMENT | PROVINCE OF PESARO AND URBINO | Consortium | 115621 | 99820 |

2008 | Frauen und Globalisierung: Decent work for ALL! – Informations- und Mobilisierungskampagne für menschenwürdige Arbeit für Frauen in der globalen Exportindustrie am Beispiel Bekleidung | CHRISTLICHE INITIATIVE ROMERO EV | Consortium | 720446 | 99820 |

2008 | Verantwortliche Öffentliche Beschaffung und Menschenwürdige Arbeit JETZT!– Öffentlichkeits-, Bewusstseins- und Lobbykampagne zur Durchsetzung sozialer und ökologischer Beschaffung von Öffentlicher Hand und privaten Institutionen | CHRISTLICHE INITIATIVE ROMERO EV | Consortium | 701163 | 99820 |

2008 | Local capacity building for Fairtrade in Sweden, Finland and Estonia | FORENINGEN FOR RATTVISEMARKT SVERIGE | Consortium | 823148 | 99820 |

2008 | Network of Schools and Local Communities contributing to the achievement of the MDGs | POLSKA AKCJA HUMANITARNA | Consortium | 999000 | 99820 |

2008 | Fair Flowers - a gift to all involved. Raising the awareness of local authorities, consumers and traders on the production of cut flowers in developing countries | FIAN FOODFIRST INFORMATIONS & AKTIONS NETWERK SEKTION DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND EV | Consortium | 669087 | 99820 |

2008 | A case for poverty reduction: Consumer awareness and action in 6 EU member states | CONSUMERS INTERNATIONAL LBG | Consortium | 857713 | 99820 |

2008 | Introducing the MADE-BY label for sustainable fashion in the United Kingdom | STICHTING INTERKERKELIJKE AKTIE VOOR LATIJNS AMERIKA SOLIDARIDAD | Consortium | 770000 | 99820 |

2008 | La sensibilisation sur les interdépendances entre Nord et Sud : un enjeu pour la mobilisation des citoyens européens en faveur du développement. | ASSOCIATION FRERES DES HOMMES | France | 789205,5 | 99820 |

2007 | Export Trade from Kenya – Enabling the poor to share the fruits. | AFRICA NOW LBG | Royaume-Uni | 408000 | 31191 |

2007 | Appui aux familles vulnérables dans deux zones cotonnières du Mali | ASSOCIATION VETERINAIRES SANS FRONTIERES - CENTRE INTERNATIONAL DE COOPERATION POUR LE DEVELOPPEMENT AGRICOLE VSF CICDA | France | 740614,53 | 43040 |

2007 | Empowering Emerging Farmers through fair trade development in South Africa | STICHTING INTERKERKELIJKE AKTIE VOOR LATIJNS AMERIKA SOLIDARIDAD | Pays-Bas | 1000000 | 33120 |

2007 | PUBLIC AFFAIRS - Mobilising action for Fair Trade Public Procurement | STICHTING EUROPEAN FAIR TRADE ASSOCIATION | The Netherlands | 568200 | 99820 |

2007 | Campaign for sustainable purchasing of computers: Making public purchasing in Europe work for development by raising awareness ot the working conditions and environmental issues in the global supply chain of computers. | WELTWIRTSCHAFT, OKOLOGIE & ENTWICKLUNG - WEED EV | Germany | 1038334,5 | 99820 |

2007 | Enlarging FAIR | PANGEA - NIENTE TROPPO SOCIETA COOPERATIVA SOCIALE SCSARL | Italy | 448198,2 | 99820 |

2007 | Expanding Fair Trade Awareness in Slovakia and the Czech Republic | NADACIA INTEGRA | Slovakia | 202779 | 99820 |

2007 | Fair consumption | MAGOSFA KORNYEZETI NEVELESI ES OKOTURISZTIKAI ALAPITVANY | 99880,26 | 99820 |

2007 | Supermarkets, supply chains and poverty reduction | WAR ON WANT | United Kingdom | 360000 | 99820 |

2007 | Decent work, trade and development: raising awareness among trade unions and women´s groups of the employment implications of international trade relations | WAR ON WANT | United Kingdom | 720000 | 99820 |

2007 | Education for Global Sustainability, Responsible Consumption and Fair Trade | UUSI TUULI RY | 496579,78 | 99820 |

2007 | FEEDING AND FUELLING EUROPE | MAGYAR TERMESZETVEDOK SZOVETSEGE | Hungary | 1078521,66 | 99820 |

2007 | Médiatiser la face invisible du développement | ASSOCIATION COMITE FRANCAIS POUR LASOLIDARITE INTERNATIONALE | France | 346591,06 | 99820 |

19.466.102,80 |

.

[1] Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το Δίκαιο Εμπόριο και την Ανάπτυξη (2005/2245(INI) «Έκθεση Schmidt».

[2] «Τα κράτη μέλη πρέπει να προωθούν βιώσιμα προϊόντα που προέρχονται από βιολογικές καλλιέργειες και δίκαιο εμπόριο, καθώς και περιβαλλοντικώς υγιή προϊόντα»http://register.consilium.europa.eu/pdf/en/06/st10/st10117.en06.pdf, σελ. 13.

[3] International Social And Environment Accreditations and Labelling: Οργανισμός για τη Διεθνή Κοινωνική και Περιβαλλοντική Σήμανση

[4] COM(1999)619 της 29-11-1999. Το παράρτημα ΙΙ περιλαμβάνει πληροφορίες για την ανακοίνωση της Επιτροπής του 1999.

[5] Το παράρτημα Ι περιλαμβάνει περισσότερες πληροφορίες για τους ορισμούς.

[6] Fairtrade Foundation, 2008.

[7] ΟΟΣΑ, «Trade Policy Working Paper No. 47. Part 1», 10 Ιαν. 2007.

[8] Fairtrade Labelling Organizations International, 2008.

[9] Land, P. & Andersen, M, «What is the world market for certified products», Commodities and Trade Technical Paper, OΟΣΑ.

[10] Βλ. επίσης τη δικτυακή πύλη «Portal for Responsible Supply-Chain Management», στο πλαίσιο του οργανισμού «European Alliance on CSR»· www.csr-supplychain.org.

[11] Ο οργανισμός SAI υποστηρίζει ότι οι «έμποροι λιανικής πώλησης, οι εταιρείες μάρκας και άλλοι εργοδότες σε παγκόσμιο επίπεδο με ετήσιες πωλήσεις που υπερβαίνουν τα 175 δισ. USD εφαρμόζουν το SA8000»· www.sa-intl.org.

[12] Άλλες πρωτοβουλίες προς αναφορά σε αυτό το πλαίσιο περιλαμβάνουν την πρωτοβουλία εταιρικής κοινωνικής συμμόρφωσης (Business Social Compliance Initiative http://www.bsci-eu.com/) και το πρόγραμμα παγκόσμιας κοινωνικής συμμόρφωσης (Global Social Compliance Programme http://www.ciesnet.com/2-wwedo/2.2-programmes/2.2.gscp.background.asp ).

[13] COM (2006) 136 της 22ας Μαρτίου 2006: Ανακοίνωση με τίτλο «Πραγμάτωση της εταιρικής σχέσης για τη μεγέθυνση και την απασχόληση: να γίνει η Ευρώπη πόλος αριστείας στον τομέα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης».

[14] www.unglobalcompact.org.

[15] Το παράρτημα III περιλαμβάνει παρουσίαση των συμπληρωματικών ιδιωτικών σχεδίων βιωσιμότητας που αναφέρονται στο παρόν τμήμα.

[16] Στο πλαίσιο της έκθεσης της Βουλής των Κοινοτήτων του ΗΒ με τίτλο «Fair Trade and Development», του Ιουνίου 2007, προτάθηκε ετικέτα με την ένδειξη του ποσοστού της τιμής που λαμβάνει ο παραγωγός.

[17] Το παράρτημα IV περιλαμβάνει κατάλογο θεμάτων που αφορούν τα σχέδια παροχής εγγυήσεων στους καταναλωτές που έχει επισημάνει η ΕΟΚΕ.

[18] Ο οργανισμός ISEAL δρομολογεί σχέδιο ανάλυσης καλών πρακτικών για την μέτρηση του αντίκτυπου των προτύπων και της πιστοποίησης.

[19] Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Οι δημόσιες συμβάσεις στην υπηρεσία του περιβάλλοντος»: COM (2008)400 της 16ης Ιουλίου 2008.

[20] Το παράρτημα V περιλαμβάνει παραδείγματα τρέχουσας χρηματοδότησης.

[21] http://register.consilium.europa.eu/pdf/en/06/st10/st10117.en06.pdf, σ. 13.

[22] Η Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής για την ποιότητα των γεωργικών προϊόντων του Οκτωβρίου2008 καλύπτει το θέμα του δίκαιου εμπορίου στο πλαίσιο των σχεδίων πιστοποίησης της ποιότητας των τροφίμων. Προβλέπεται (προσεχώς) σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής. Πράσινη Βίβλος σχετικά με την ποιότητα των γεωργικών προϊόντων: πρότυπα προϊόντων, απαιτήσεις για τη γεωργική παραγωγή και συστήματα ποιότητας, COM (2008) 641 τελικό της 15ης Οκτωβρίου 2008.