52008DC0782

[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 7.1.2009

COM(2008) 782 τελικό/2

CORRIGENDUM :Replaces COM 782 of 13.11.2008;concerns all linguistic versions.

ΠΡΑΣΙΝΗ ΒΙΒΛΟΣ

ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΑΣΦΑΛΕΣ, ΑΕΙΦΟΡΟ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

{SEC(2008)2869}

ΠΡΑΣΙΝΗ ΒΙΒΛΟΣ

ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΑΣΦΑΛΕΣ, ΑΕΙΦΟΡΟ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

1. Εισαγωγή 3

2. Μελλοντικές προτεραιότητες για την ανάπτυξη ευρωπαϊκών δικτύων 4

2.1. Ένας νέος προσανατολισμός για την πολιτική της ΕΕ στον τομέα των ενεργειακών δικτύων 4

2.2. Στήριξη, εκ μέρους της ΕΕ, της ανάπτυξης ενεργειακών δικτύων 5

2.3. Διοικητικά και κανονιστικά εμπόδια για τα έργα ενεργειακών δικτύων 5

2.3.1. Διαδικασίες σχεδιασμού και αδειοδότησης 5

2.3.2. Κανονιστικό πλαίσιο 6

2.4. Η ανάπτυξη ενός πλήρως ολοκληρωμένου και ευέλικτου ευρωπαϊκού ενεργειακού δικτύου 7

2.5. Προσδιορισμός νέων προτεραιοτήτων 8

3. Μια νέα προσέγγιση της ΕΕ στην ανάπτυξη ενεργειακών δικτύων 8

3.1. Οι επιδιώξεις και οι στόχοι της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ 8

3.1.1. Βελτίωση της πληροφόρησης του κοινού και της ενεργειακής αλληλεγγύης 8

3.1.2. Επίτευξη των στόχων "20-20-20" έως το 2020 8

3.1.3. Καινοτομία και νέες τεχνολογίες 9

3.1.4. Διεθνή ενεργειακά δίκτυα 10

3.2. Ένα πλήρως διασυνδεδεμένο ευρωπαϊκό ενεργειακό δίκτυο 11

3.2.1. Μια πραγματικά εσωτερική αγορά ενέργειας 11

3.2.2. Η διαπεριφερειακή διάσταση 11

3.2.3. Μια νέα προσέγγιση σχεδιασμού 12

3.3. Τα ΔΕΔ-Ε στην υπηρεσία της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και της ενεργειακής αλληλεγγύης 13

3.3.1. Αναθεώρηση των προσανατολισμών για τα ΔΕΔ-Ε 13

3.3.2. Άλλοι τρόποι ενίσχυσης των ΔΕΔ-Ε 14

3.3.3. Συντονισμός μεταξύ των ΔΕΔ-Ε και άλλων χρηματοδοτικών μηχανισμών της ΕΕ 15

4. Συμπεράσματα 16

Ερωτημάτων

Εισαγωγή

Τα ευρωπαϊκά ενεργειακά δίκτυα αποτελούν τις αρτηρίες από τις οποίες όλοι εξαρτιόμαστε για την ικανοποίηση των ενεργειακών αναγκών του σπιτιού, της επιχείρησης ή των δραστηριοτήτων αναψυχής μας. Η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ[1] καθορίζει σαφείς κατευθύνσεις και στόχους[2] για την επίτευξη ενός αειφόρου, ανταγωνιστικού και ασφαλούς ενεργειακού συστήματος. Η δέσμη μέτρων του Ιανουαρίου 2008 για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την κλιματική αλλαγή[3] δεσμεύει τα κράτη μέλη να επιτύχουν φιλόδοξους στόχους αύξησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και μείωσης των εκπομπών. Η ΕΕ ωστόσο δεν θα καταφέρει να υλοποιήσει τις φιλοδοξίες της αν δεν αλλάξουν ουσιαστικά και γρήγορα τα ενεργειακά της δίκτυα.

Σήμερα, τα ενεργειακά δίκτυα της Ευρώπης – δηλαδή οι υποδομές μεταφοράς ηλεκτρισμού, φυσικού αερίου, πετρελαίου και άλλων καυσίμων από τους παραγωγούς στους καταναλωτές – ευρίσκονται σε φάση γήρανσης. Βασίζονται σε παραδοσιακές αρχές εφοδιασμού με ορυκτά καύσιμα και κεντρικής, μεγάλης κλίμακας, παραγωγής φθηνής και άφθονης ενέργειας. Η έλλειψη κατάλληλων δικτυακών ζεύξεων αποτελεί εμπόδιο για τις επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την αποκεντρωμένη παραγωγή. Η διευρυμένη ΕΕ έχει κληρονομήσει ανεπαρκείς ενεργειακές συνδέσεις ανατολής-δύσης και βορρά-νότου. Αυτό αυξάνει τις δυσκολίες ελεύθερης κυκλοφορίας της ενέργειας σε όλη την ΕΕ και καθιστά ορισμένες περιφέρειες πιο ευάλωτες σε διακοπές του ενεργειακού εφοδιασμού. Δεδομένου ότι όλα σχεδόν τα σενάρια συγκλίνουν στην αύξηση των ενεργειακών εισαγωγών, χρειάζονται επειγόντως νέες διαδρομές εισαγωγών που να αυξάνουν την ευελιξία ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ.

Λαμβάνοντας υπόψη τις γενικευμένες ανησυχίες ως προς την ικανότητα των ευρωπαϊκών ενεργειακών δικτύων να ικανοποιήσουν τις ενεργειακές ανάγκες των ευρωπαίων πολιτών, στις 16 Οκτωβρίου 2008 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή "να ενισχύσει και να ολοκληρώσει τις κρίσιμες υποδομές"[4].

Τα πρόσφατα γεγονότα στη Γεωργία δείχνουν επίσης ότι η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού διέρχεται κρίσιμες στιγμές και ότι η ΕΕ χρειάζεται να αυξήσει τις προσπάθειές της στον τομέα αυτό.

Ανέκαθεν ίσχυε η παραδοχή ότι τα ενεργειακά δίκτυα είναι αυτοχρηματοδοτούμενα. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, η ύπαρξη ενός σαφούς και σταθερού νομικού πλαισίου αποτελεί βασική προϋπόθεση για την τόνωση των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα στην παραγωγή και τη μετάδοση/μεταφορά ενέργειας. Η δημιουργία ενός τέτοιου πλαισίου αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους της δέσμης μέτρων για την ενέργεια και το κλίμα, καθώς και της τρίτης δέσμης μέτρων για την εσωτερική αγορά ενέργειας[5] που αφορά την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας.

Η τρίτη δέσμη μέτρων για την εσωτερική αγορά ενέργειας, μόλις τεθεί σε εφαρμογή, θα επιφέρει σημαντικές αλλαγές στον σχεδιασμό των δικτύων, εισάγοντας μεταξύ άλλων νέους κανόνες αποδεσμοποίησης, κανονιστικό συντονισμό και δημιουργία νέων συλλογικών δικτύων διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς. Οι αλλαγές αναμένεται να τονώσουν τις επενδύσεις και συνέργειες στα ενεργειακά δίκτυα, αλλά και την απόδοση και την καινοτομία των δικτύων αυτών.

Λαμβανομένων ωστόσο υπόψη των προκλήσεων ως προς την ασφάλεια του εφοδιασμού, καθώς και της κλίμακας των επενδύσεων που χρειάζονται τα ευρωπαϊκά ενεργειακά δίκτυα[6], η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι απαραίτητο να ενισχύσει την πολιτική της στον τομέα της ανάπτυξης ενεργειακών δικτύων. Θα πρέπει, για παράδειγμα, να είναι σε θέση να παρεμβαίνει ή να μεσολαβεί στις περιπτώσεις που δημόσιοι ή ιδιωτικοί φορείς αδυνατούν να διεκπεραιώσουν καίρια έργα ευρωπαϊκής σημασίας. Είναι επίσης απαραίτητο να αναθεωρήσει το οικείο χρηματοδοτικό πλαίσιο, και ιδίως τα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας (ΔΕΔ-Ε), κατά τρόπο ώστε αυτό να προσανατολίζεται περισσότερο στην επίτευξη πολιτικών στόχων. Χρειάζεται επίσης να επιλυθούν τα υφιστάμενα προβλήματα προγραμματισμού και αδειοδότησης.

Η παρούσα Πράσινη Βίβλος φιλοδοξεί να δώσει το έναυσμα για τη διατύπωση απόψεων ως προς τους τρόπους με τους οποίους η ΕΕ μπορεί να προωθήσει καλύτερα τα νέα ενεργειακά δίκτυα που χρειάζεται η Ευρώπη, χρησιμοποιώντας όλους τους μηχανισμούς που έχει στη διάθεσή της, και ιδίως, αλλά όχι μόνο, τα ΔΕΔ-Ε. Προτείνει επίσης μια σειρά μεγάλων στρατηγικών έργων τα οποία θα μπορούσε να προωθήσει η ΕΕ ώστε να ενισχύσει την ενεργειακή αλληλεγγύη και την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού σε ένα πραγματικά ευρωπαϊκό ενεργειακό δίκτυο.

Μελλοντικές προτεραιότητες για την ανάπτυξη ευρωπαϊκών δικτύων

Ένας νέος προσανατολισμός για την πολιτική της ΕΕ στον τομέα των ενεργειακών δικτύων

Η ανάπτυξη δικτύων αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ενεργειακής πολιτικής. Μέχρι τώρα η πολιτική της ΕΕ για τα ενεργειακά δίκτυα εστιαζόταν στη συμπλήρωση των κενών που παρουσιάζουν τα δίκτυα ή στην εξάλειψη των στενώσεων, για λόγους εσωτερικής ασφάλειας εφοδιασμού. Η προσέγγιση αυτή είναι σημαντική, αλλά δεν αρκεί για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων της ασφάλειας του εφοδιασμού, για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, για τη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών και τη διασφάλιση ενεργειακής αλληλεγγύης σε περίπτωση ενεργειακής κρίσης. Η πολιτική της ΕΕ στον τομέα των δικτύων χρειάζεται να ευθυγραμμισθεί πλήρως με την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ.

Όπως καταδεικνύουν οι προσωπικές εκθέσεις των Ευρωπαίων Συντονιστών που έχει ορίσει η ΕΕ[7], η ΕΕ πρέπει να διαδραματίζει περισσότερο έναν ρόλο προληπτικής δράσης για την προώθηση στρατηγικών έργων. Ο μηχανισμός των ΔΕΔ-Ε χρειάζεται να επικαιροποιηθεί και να εξυπηρετεί αποτελεσματικότερα τις ανάγκες και τους στόχους αειφορίας, ασφάλειας του εφοδιασμού και ανταγωνιστικότητας της νέας ενεργειακής πολιτικής.

Τα ενεργειακά δίκτυα είναι επίσης σημαντικά για τις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ. Η εσωτερική αγορά ενέργειας της ΕΕ θα ήταν αδύνατο να λειτουργήσει χωρίς δίκτυα εισαγωγής ενέργειας. Διάφορες διεθνείς πρωτοβουλίες, όπως η στρατηγική εταιρική σχέση ΕΕ-Αφρικής, καλύπτουν μεταξύ άλλων και τις επενδύσεις στα ενεργειακά δίκτυα.

Στήριξη, εκ μέρους της ΕΕ, της ανάπτυξης ενεργειακών δικτύων

Η συνθήκη ΕΚ ορίζει ότι "η Κοινότητα συμβάλλει στη δημιουργία και την ανάπτυξη διευρωπαϊκών δικτύων" και ότι "η δράση της Κοινότητας αποσκοπεί στην προώθηση της διασύνδεσης και της διαλειτουργικότητας των εθνικών δικτύων, καθώς και της πρόσβασης στα δίκτυα αυτά" (άρθρο 154). Τα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας (ΔΕΔ-Ε) αποτελούν τον κύριο μηχανισμό της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ για τη στήριξη της ανάπτυξης ενεργειακών δικτύων. Τα ΔΕΔ-Ε αποτελούσαν αρχικά μηχανισμό της πολιτικής για την εσωτερική αγορά. Στον τομέα της ενέργειας, θεωρείτο δεδομένο ότι το κόστος των επενδύσεων επιβαρύνει αρχικά τους παίκτες της αγοράς οι οποίοι στη συνέχεια μετακυλίουν το κόστος αυτό στους καταναλωτές.

Οι πρώτες κατευθυντήριες γραμμές (προσανατολισμοί) για τα ΔΕΔ-Ε εκδόθηκαν το 1996 και αποτέλεσαν έκτοτε αντικείμενο διαδοχικών αναθεωρήσεων, η πιο πρόσφατη από τις οποίες έλαβε χώρα το 2006. Βάσει των κατευθυντήριων γραμμών για τα ΔΕΔ-Ε[8] και του κανονισμού για τα ΔΕΔ[9], η ΕΕ χρηματοδοτεί κυρίως προεπενδυτικές μελέτες σκοπιμότητας επί συγκεκριμένου καταλόγου έργων καθορισμένων από τα κράτη μέλη. Η παρούσα Βίβλος συνοδεύεται από έκθεση που αφορά την περίοδο 2002-2006[10]. Είναι σαφές ότι χρειάζεται να βελτιωθούν ο αντίκτυπος και η ορατότητα των ΔΕΔ-Ε.

Αυτό προϋποθέτει την πλήρη ευθυγράμμιση των ΔΕΔ-Ε με τους ενεργειακούς στόχους της ΕΕ όπως αυτοί ορίζονται στην ανακοίνωση του 2007 με τίτλο "Ενεργειακή πολιτική για την Ευρώπη". Είναι επίσης απαραίτητο να επέλθουν ουσιαστικές τροποποιήσεις στις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα του προγράμματος. Στο πλαίσιο αυτό έχουν κρίσιμη σημασία οι σχετικοί προϋπολογισμοί. Κατωτέρω παρατίθεται σειρά κριτηρίων πιθανής αναθεώρησης των ΔΕΔ-Ε.

Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να βελτιώσει τη συνοχή μεταξύ των διαφόρων δράσεων που αφορούν τα δίκτυα και να αυξήσει την ικανότητα μόχλευσης επενδύσεων σε υποδομές των διαφόρων μηχανισμών χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένων των ΔΕΔ-Ε, των διαρθρωτικών ταμείων και της ΕΤΕπ.

Διοικητικά και κανονιστικά εμπόδια για τα έργα ενεργειακών δικτύων

Διαδικασίες σχεδιασμού και αδειοδότησης

Οι διαδικασίες σχεδιασμού και αδειοδότησης αποτελούν μια συνήθη αιτία καθυστέρησης της υλοποίησης των ενεργειακών έργων, λόγω των διαφορών μεταξύ των εθνικών και των τοπικών κανόνων σχεδιασμού. Μια πιο εναρμονισμένη προσέγγιση είναι πιθανό να διευκολύνει την έκδοση των αδειών κατασκευής και εκμετάλλευσης που απαιτούνται για τα έργα υποδομής μεγάλης κλίμακας. Η ΕΕ ωστόσο δεν έχει καμία αρμοδιότητα σε θέματα χωροταξικού σχεδιασμού.

Μια άλλη δυσκολία είναι η αντίληψη "όχι στη δική μου αυλή", δηλαδή η μη αποδοχή σε τοπικό επίπεδο των ευρωπαϊκών συμφερόντων. Ένας τρόπος παράκαμψης αυτού του προβλήματος θα ήταν η τοποθέτηση υπόγειων καλωδίων, αλλά κάτι τέτοιο έχει μεγάλο κόστος.

Η έλλειψη πληροφόρησης και ο ανεπαρκής συντονισμός προκαλούν επίσης τοπικές αντιδράσεις στην υλοποίηση αξιόλογων κατά τα άλλα έργων.

Μια ιδιαίτερη προσέγγιση για ένα ιδιαίτερο έργο: η ΕΕ διορίζει Ευρωπαίο Συντονιστή για το έργο διασύνδεσης υψηλής τάσης Γαλλίας-Ισπανίας Ανησυχώντας λόγω της αργής προόδου υλοποίησης των σχεδίων επέκτασης των συνδέσεων μεταξύ των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας της Γαλλίας και της Ισπανίας, η ΕΕ διόρισε τον Σεπτέμβριο του 2007 έναν ειδικό συντονιστή για να ενεργήσει ως μεσολαβητής μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών. Το συγκεκριμένο έργο αφορά μια διασύνδεση προτεραιότητας τόσο για τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη όσο και για το σύνολο της ΕΕ. Ο Συντονιστής κατάφερε να διαπραγματευτεί μια συμβιβαστική λύση, η οποία έγινε αποδεκτή από όλες τις πλευρές και εγκρίθηκε από τους αρχηγούς των κυβερνήσεων/κρατών της Ισπανίας και της Γαλλίας. Η περίπτωση αυτή αποδεικνύει ότι η ΕΕ μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη προόδου προς τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δικτύου, παρέχοντας στα ενδιαφερόμενα μέρη τη δυνατότητα να βρουν μια συμβιβαστική λύση η οποία να συνεκτιμά τα αιτήματα του ντόπιου πληθυσμού αλλά και να ανταποκρίνεται στις ανησυχίες ασφάλειας του εφοδιασμού και προστασίας του περιβάλλοντος, το κόστος δε της οποίας μπορεί να αναληφθεί από τους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς. |

Κανονιστικό πλαίσιο

Ο προβλεπόμενος Οργανισμός Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας ( Agency for the Cooperation of Energy Regulators - ACER), σε συνδυασμό με τα δύο νέα Ευρωπαϊκά Δίκτυα Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς ( European Networks of Transmission System Operators - ENTSOs), όπως συστάθηκαν με την τρίτη δέσμη μέτρων για την εσωτερική αγορά ενέργειας, θα συμβάλουν στη βελτίωση του συντονισμού και της διαφάνειας κατά τον σχεδιασμό, την εκμετάλλευση, την έρευνα και την καινοτομία των δικτύων (βλ. κατωτέρω).

Εντούτοις, τα διασυνοριακά ή τα περιφερειακά έργα, ιδίως εκείνα που αφορούν τη διασύνδεση διαφορετικών ενεργειακών συστημάτων, αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα.

Έργα προτεραιότητας για τις ενεργειακές προτεραιότητες: ανάπτυξη ενός δικτύου υπεράκτιων αιολικών σταθμών

Η ΕΕ διόρισε επίσης έναν Ευρωπαίο Συντονιστή για να επιτηρεί την πρόοδο ανάπτυξης των συνδέσεων δικτύου μεταξύ των ανεμογεννητριών της Βορείου και της Βαλτικής Θάλασσας και του κύριου χερσαίου δικτύου. Εντούτοις, η αιολική ενέργεια που ζητούν οι καταναλωτές δεν είναι δυνατό να παραδοθεί χωρίς την ανάπτυξη νέων δικτύων. Σημειώνεται ανεπάρκεια στρατηγικού σχεδιασμού μεταξύ των κρατών μελών και έλλειψη κατάλληλου διαλόγου με το κοινό. Η εμπειρία του Συντονιστή δείχνει ότι η ανάπτυξη ενός υπεράκτιου δικτύου που θα συνδέει τα αιολικά πάρκα με το χερσαίο δίκτυο θα πρέπει επίσης να διευκολύνει τις εμπορικές συναλλαγές και την εξισορρόπηση. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων κρατών μελών, διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς (ΔΣΜ), ρυθμιστικών αρχών και άλλων εμπλεκόμενων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των ΜΚΟ. Ο Συντονιστής δημιούργησε τον Ιούλιο του 2008 μια ομάδα εργασίας, απαρτιζόμενη από εκπροσώπους όλων αυτών των μερών, με σκοπό τη δρομολόγηση μιας πραγματικά πολυεθνικής διαδικασίας.

Η ανάπτυξη ενός πλήρως ολοκληρωμένου και ευέλικτου ευρωπαϊκού ενεργειακού δικτύου

Πρωταρχικός στόχος του δικτύου είναι η διασύνδεση όλων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε αυτά να είναι σε θέση να επωφεληθούν πλήρως από την εσωτερική αγορά ενέργειας. Ο στόχος αυτός έχει αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη σημασία μετά τις δύο τελευταίες διευρύνσεις της ΕΕ, κατά τις οποίες διαπιστώθηκε ανεπάρκεια ή απουσία σύνδεσης των νέων κρατών μελών τόσο μεταξύ τους όσο και με τα παλαιά κράτη μέλη.

Συμπλήρωση των κενών των δικτύων: η ηλεκτρική ζεύξη Πολωνίας-Λιθουανίας

Η ανάπτυξη κοινών δομών μεταξύ των ΔΣΜ και των δημόσιων αρχών συνέβαλε στην επίλυση προβλημάτων υλοποίησης του έργου Powerlink που αποβλέπει στη ζεύξη των συστημάτων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Πολωνίας και της Λιθουανίας. Ο εν προκειμένω Ευρωπαίος Συντονιστής βοήθησε τους αντίστοιχους ΔΣΜ να συστήσουν κοινή επιχείρηση, τη LITPOL, για τη διεξαγωγή των εργασιών προπαρασκευής της ζεύξης. Η εν λόγω ζεύξη μπορεί να αποφέρει διπλά οφέλη για την ασφάλεια του εφοδιασμού στη συγκεκριμένη περιφέρεια, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ του δικτύου των τριών βαλτικών κρατών και της υπόλοιπης ΕΕ, αλλά και διανοίγοντας νέες προοπτικές εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τον προγραμματιζόμενο πυρηνικό σταθμό στη Λιθουανία.

Ο εκσυγχρονισμός του διασυνδεδεμένου ηλεκτρικού δικτύου κατά τρόπο ώστε να συμπεριλάβει περισσότερες μονάδες κατανεμημένης ηλεκτροπαραγωγής και "ευφυείς" τεχνολογίες για την καλύτερη διαχείριση της ζήτησης και την απορρόφηση μεγάλων ποσοτήτων ενέργειας παραγόμενης από ανανεώσιμες πηγές, με χρονικό ορίζοντα πέραν του 2020, πρέπει να καταστεί κύρια προτεραιότητα για την ΕΕ[11].

Είναι επίσης σημαντικό να διασφαλισθεί ότι όλες οι περιοχές της ΕΕ είναι σε θέση, μέσω περισσότερων διαπεριφερειακών συνδέσεων, να ωφεληθούν από τους νέους πόρους ενέργειας που αναπτύσσονται σήμερα στην ΕΕ, όπως οι υπεράκτιες εγκαταστάσεις παραγωγής αιολικής ενέργειας και οι εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών και συγκεντρωμένης ηλιακής ενέργειας.

Χρειάζεται επίσης να δοθεί προσοχή στην ασφάλεια των εισαγωγών. Ορισμένοι από τους κύριους αγωγούς εξυπηρέτησης των ευρωπαίων πελατών έχουν επεκταθεί υπερβολικά ή χρειάζονται συντήρηση. Χρειάζονται επίσης νέες οδοί εισαγωγής, ιδίως από την Κεντρική Ασία και την Ασία, αλλά και από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Ασφάλεια εφοδιασμού: το γενικό συμφέρον μπορεί να δικαιολογήσει την παρέμβαση του δημόσιου τομέα όταν η αγορά δεν ικανοποιεί τις σχετικές ανάγκες

Ο Ευρωπαίος Συντονιστής για τον νότιο αγωγό φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένου του έργου Nabucco, επεσήμανε ένα καθοριστικό εμπόδιο για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση του δικτύου. Οι πολιτικοί και οι μη εμπορικοί κίνδυνοι καθώς και οι κίνδυνοι για την ασφάλεια που συνδέονται με έργα ανάπτυξης νέων υποδομών αποτελούν ένα σοβαρό αντικίνητρο για τις εμπορικές επιχειρήσεις που δεν είναι έτοιμες να αναλάβουν τον κίνδυνο "της πρώτης κίνησης". Σε μια ανταγωνιστική αγορά, οι δημόσιες αρχές πρέπει να εξακολουθήσουν να δημιουργούν νέα κίνητρα που να ενθαρρύνουν τις ιδιωτικές εταιρείες να επενδύουν σε έργα που αφορούν νέα, αναξιοποίητα, πεδία.

Προσδιορισμός νέων προτεραιοτήτων

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που έλαβε χώρα στις 15 και 16 Οκτωβρίου 2008 έδωσε κάποιες κατευθύνσεις ως προς τον καθορισμό των προτεραιοτήτων της ΕΕ για τα ενεργειακά δίκτυα. Η Επιτροπή έδωσε πιο συγκεκριμένα παραδείγματα στη δεύτερή της έκθεση στρατηγικής ανασκόπησης του τομέα της ενέργειας με τίτλο " An EU energy security and solidarity action plan "[12]. Τα παραδείγματα αυτά εξετάζονται κατωτέρω (συμπεράσματα). Για να προωθηθούν ωστόσο αυτές οι προτεραιότητες, χρειάζεται εκ νέου ευθυγράμμιση της πολιτικής και των μηχανισμών στον συγκεκριμένο τομέα. Με αφορμή τα ζητήματα που θίγονται κατωτέρω, προσδιορίζονται διάφορες λύσεις στις οποίες μπορεί να προσφύγει η ΕΕ στο πλαίσιο μιας συνεκτικότερης πολιτικής για τα ενεργειακά δίκτυα η οποία θα ευθυγραμμίζεται πλήρως με τους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους της και θα συμβάλει στην υλοποίηση έργων προτεραιότητας προς όφελος όλων των πολιτών της ΕΕ.

************

Μια νέα προσέγγιση της ΕΕ στην ανάπτυξη ενεργειακών δικτύων

Οι επιδιώξεις και οι στόχοι της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ

Βελτίωση της πληροφόρησης του κοινού και της ενεργειακής αλληλεγγύης

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να βελτιώσουν την πληροφόρηση και την επικοινωνία με τους πολίτες σχετικά με θέματα που αφορούν τα ενεργειακά δίκτυα, και ιδίως σχετικά με τις επιδιώξεις και τους στόχους των ΔΕΔ-Ε, τον ρόλο της ενεργειακής αλληλεγγύης στον ενεργειακό εφοδιασμό και τις αειφόρους, ασφαλείς και ανταγωνιστικές μορφές ενέργειας που μπορούν να προσφέρουν τα νέα δίκτυα. Στο έργο αυτό θα πρέπει να συμμετέχουν τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός τομέας.

Θα πρέπει να βελτιωθεί η πρόσβαση στις πληροφορίες. Χρειάζεται να καθιερωθούν τακτικές συζητήσεις με τα κράτη μέλη και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη επί θεμάτων που αφορούν τις επενδύσεις ιδίως στην ηλεκτροπαραγωγή. Η Επιτροπή θα επανεξετάσει εν προκειμένω τη δυνητική συμβολή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 736/96 του Συμβουλίου για την ανακοίνωση στην Επιτροπή των επενδυτικών σχεδίων κοινοτικού ενδιαφέροντος στους τομείς του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του ηλεκτρισμού. Το παρατηρητήριο ενεργειακών αγορών της Επιτροπής μπορεί να συμπληρώνει αυτές τις πληροφορίες.

Επίτευξη των στόχων "20-20-20" έως το 2020[13]

Οι νέες νομοθετικές διατάξεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένων των στόχων "20-20-20", χρειάζεται να μεταφερθούν επειγόντως στον σχεδιασμό των δικτύων και στα σχετικά προγράμματα του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

Η ΕΕ χρειάζεται να αναπτύξει, σε πλήρη συνεργασία με τις εθνικές και περιφερειακές αρχές και τους παράγοντες της αγοράς, μια ολοκληρωμένη και σφαιρική στρατηγική για την ένταξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δίκτυο. Η στρατηγική αυτή θα πρέπει να καλύπτει πτυχές όπως η κατανομή του κόστους μεταξύ των κρίκων της αλυσίδας εφοδιασμού, το κόστος των εφεδρικών συστημάτων, οι τεχνολογίες μεταφοράς, η διασύνδεση των τοπικών και των ευρωπαϊκών δικτύων και η συνέπεια των κανονιστικών ρυθμίσεων. Η ΕΕ, τα κράτη μέλη και οι τοπικές και περιφερειακές αρχές θα πρέπει επίσης να ενθαρρύνουν και να διευκολύνουν την αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας, η οποία συμβάλλει στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και προσφέρει σημαντικές δυνατότητες περιφερειακής ανάπτυξης, οικονομικής μεγέθυνσης και δημιουργίας θέσεων απασχόλησης.

Η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει έργα που να καθιστούν δυνατή τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας από τις περιοχές με πλούσιους ενεργειακούς πόρους (π.χ. αιολικοί πόροι στις παράκτιες περιοχές και ηλιακοί πόροι στη Μεσόγειο) στις περιοχές με υψηλή ενεργειακή ζήτηση και κατανάλωση. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να προωθήσει νέες τεχνολογίες πλέγματος που να επιτρέπουν μια πιο αποτελεσματική και ευέλικτη αξιοποίηση των τοπικών ενεργειακών πηγών, π.χ. τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής από μεμονωμένα νοικοκυριά και τεχνολογίες συνδυασμένης παραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού.

Η παραγωγή ενέργειας από υπεράκτιους αιολικούς σταθμούς μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων που αφορούν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά και στη βελτίωση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και της ενεργειακής αλληλεγγύης. Για την πλήρη ένταξη της αιολικής ενέργειας στο ευρωπαϊκό δίκτυο, χρειάζονται υπεράκτια δίκτυα ευρωπαϊκής κλίμακας και διευρωπαϊκά υπερκείμενα δίκτυα. Παράλληλα με την παρούσα Πράσινη Βίβλο, η Επιτροπή δημοσιεύει μια ανακοίνωση σχετικά με τους υπεράκτιους αιολικούς σταθμούς[14].

Η προώθηση της δέσμευσης, τη μεταφοράς και της αποθήκευσης του CO2 έχει αντίκτυπο στα δίκτυα. Χρειάζονται εκτενείς αγωγοί μεταφοράς CO2 οι οποίοι να συνδέουν τις πηγές εκπομπής με τους τόπους αποθήκευσης. Η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει ποιον ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η ίδια για την προώθηση των επενδύσεων που απαιτούνται σε αυτό τον τομέα, αλλά και στα ΔΕΔ-Ε.

Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα ενεργειακά δίκτυα της Ευρώπης, για παράδειγμα στη χωροθέτηση των σταθμών, των γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος και των αγωγών.

Καινοτομία και νέες τεχνολογίες

Τα προγράμματα έρευνας και επίδειξης τεχνολογιών θα πρέπει να εστιαστούν περισσότερο στις τεχνολογίες ενεργειακών δικτύων. Η επιστημονική κοινότητα της Ευρώπης θα πρέπει να έχει κατάλληλα κίνητρα ώστε να συνεργαστεί πλήρως με τον ιδιωτικό τομέα για την ανάπτυξη λύσεων. Μια σοβαρή πρόκληση κατά το διάστημα που μεσολαβεί έως το 2020 είναι η εγκατάσταση ενός ευέλικτου ευρωπαϊκού δικτύου το οποίο θα διαθέτει μεγάλη αποθηκευτική ικανότητα και θα ενσωματώνει διαφορετικά συστήματα ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες και από συμβατικές πηγές ενέργειας.

Η ευρωπαϊκή βιομηχανική πρωτοβουλία συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί προτεραιότητα του Στρατηγικού Σχεδίου Ενεργειακών Τεχνολογιών[15] και, σε ένα αρχικό στάδιο, θα λάβει χρηματοδοτική στήριξη από το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας και ανάπτυξης της ΕΚ. Ένας μικρός αριθμός έργων ΕΤΑ και επίδειξης μεγάλης κλίμακας τα οποία αποδεικνύουν την εφικτότητα "ευφυών" τεχνολογιών δικτύων μπορεί να δώσει την αναγκαία ώθηση στην ταχεία εξάπλωση καλύτερων, πιο ευέλικτων και σθεναρών συστημάτων και να αποτρέψει την αναγκαιότητα επενδύσεων σε λιγότερο αποτελεσματικές υποδομές.

Το Στρατηγικό Σχέδιο Ενεργειακών Τεχνολογιών περιλαμβάνει επίσης μέτρα σημαντικά για τη μελλοντική εξέλιξη των δικτύων, όπως η δράση σχεδιασμού της μετάβασης σε ενεργειακά συστήματα χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Ένα άλλο ζήτημα που πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο περαιτέρω έρευνας είναι ο αντίκτυπος των εξωτερικά φορτιζόμενων ηλεκτροκίνητων υβριδικών οχημάτων (τύπου plug-in) στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας.

Η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώκει τη διάχυση των εμπειριών ζωτικής σημασίας σε όλη την ΕΕ. Θα πρέπει να διασφαλισθεί η αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των μηχανισμών της ΕΕ, και ιδίως των διαρθρωτικών ταμείων και του ταμείου συνοχής, αλλά και των προγραμμάτων-πλαισίων ΕΤΑ, του προγράμματος για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία ("Ευφυής ενέργεια - Ευρώπη") και του προταθέντος Ευρωπαϊκού Συνασπισμού Ενεργειακής Έρευνας[16], με σκοπό την προώθηση και την ανάπτυξη νέων ενεργειακών τεχνολογιών και καινοτόμων λύσεων. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Τεχνολογίας (ΕΙΤ) θα προκηρύξει εντός του 2009 την πρώτη του πρόσκληση με αντικείμενο τις "κοινότητες γνώσης και καινοτομίας", η οποία θα αφορά ιδίως την κλιματική αλλαγή και την αειφόρο ενέργεια. Θα πρέπει επίσης να αυξηθεί η συνεργασία με τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης, διότι αυτοί παράγουν τα πρότυπα που είναι απαραίτητα για τη διείσδυση νέων τεχνολογιών στην αγορά.

Διεθνή ενεργειακά δίκτυα

Απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάληψη διεθνών έργων ενεργειακών δικτύων που να εξυπηρετούν την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ είναι η συγκατάθεση των κυβερνήσεων των ενδιαφερόμενων τρίτων χωρών. Κατά συνέπεια, το πλαίσιο διεθνούς συνεργασίας της ΕΕ είναι απαραίτητο να ενθαρρύνει την ανάπτυξη τέτοιων έργων, διασφαλίζοντας ιδίως ένα μακροπρόθεσμο πολιτικό πλαίσιο που να κατοχυρώνει τις δεσμεύσεις των ιδιωτικών εταιρειών που συμμετέχουν στις σχετικές επενδύσεις, αλλά και πιθανές εγγυήσεις από ευρωπαϊκές τράπεζες όπως η ΕΤΕπ και η ΕΤΑΑ.

Είναι δυνατό να αξιοποιηθούν οι υφιστάμενες σε επίπεδο ΕΕ ομάδες, όπως το δίκτυο ανταποκριτών για την ενέργεια, η ομάδα συντονισμού για το φυσικό αέριο και η ομάδα πετρελαϊκού εφοδιασμού, για την εξέταση προτεινόμενων διεθνών ενεργειακών έργων σε αρχικό στάδιο. Κάτι τέτοιο θα συμβάλει στην ενίσχυση της ενεργειακής αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών και πρόβλεψης των σχετικών πολιτικών ευαισθησιών.

Οι τελικές αποφάσεις για τους αγωγούς εισαγωγής αφορούν ένα εμπορικό ζήτημα και πρέπει να λαμβάνονται από κοινού με τις ενδιαφερόμενες χώρες. Για ορισμένα έργα, είναι ίσως σκοπιμότερο να παρέχεται στις τρίτες χώρες πολιτική διαβεβαίωση για την ετοιμότητα δέσμευσης της ΕΕ σε μια μακροπρόθεσμη ενεργειακή σχέση. Θα μπορούσε επίσης να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην υποστήριξη επενδυτικών έργων στις περιπτώσεις που οι μη εμπορικοί κίνδυνοι κρίνονται ως πολύ σοβαροί από τον ιδιωτικό τομέα.

Η ΕΕ θα πρέπει να εξακολουθήσει να καταβάλει προσπάθειες για τη γεφύρωση των διαφορών με τα κανονιστικά συστήματα των τρίτων χωρών και για την κατοχύρωση της συμμετοχής της, ήδη από τα πρώτα στάδια, στην εκπόνηση των διεθνών συμφωνιών που αφορούν στρατηγικά έργα ώστε να διασφαλίσει τη συμβατότητά τους με το κεκτημένο της ΕΕ.

Οι επιδιώξεις αυτές πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζονται στις πράξεις που διέπουν τις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ. Οι διεθνείς συμφωνίες θα πρέπει ενδεχομένως να προετοιμάζουν το έδαφος για την ενεργειακή διασύνδεση με την αγορά της ΕΕ και την έγκαιρη πληροφόρηση σχετικά με τις εξελίξεις της αγοράς και τις πολιτικές εξελίξεις. Οι διεθνείς εμπορικές συμφωνίες επίσης θα πρέπει ενδεχομένως να προβλέπουν σαφείς όρους πρόσβασης στην αγορά της ΕΕ, και αντιστρόφως, καθώς και διαδικασίες επίλυσης των διαφορών.

Η βελτίωση του οικονομικού και νομικού πλαισίου των σχέσεων της ΕΕ με χώρες προμήθειας και διαμετακόμισης ενέργειας θα συμβάλει στην ανάπτυξη πιο σταθερών και προβλέψιμων επενδυτικών όρων για τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα στις ενεργειακές υποδομές.

Ένα πλήρως διασυνδεδεμένο ευρωπαϊκό ενεργειακό δίκτυο

Μια πραγματικά εσωτερική αγορά ενέργειας

Μόλις τεθεί σε εφαρμογή, η τρίτη δέσμη μέτρων για την εσωτερική αγορά ενέργειας θα βελτιώσει τη συνεργασία μεταξύ των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς (ΔΣΜ) και μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών ενέργειας, επιτρέποντάς τους να προσδιορίσουν τις αναγκαίες διασυνδέσεις βάσει ενός, διαφανούς και συνεκτικού, δεκαετούς επενδυτικού σχεδίου. Στον κλάδο της ηλεκτρικής ενέργειας έχει ήδη σημειωθεί κάποια πρόοδος. Αντιθέτως, σε ό,τι αφορά το φυσικό αέριο, χρειάζεται να επιταχυνθεί ο ρυθμός ανάπτυξης των σχεδίων.

Η συνεργασία μεταξύ των ENTSO και του ACER θα πρέπει να επεκταθεί πέραν της βελτίωσης του ανταγωνισμού, όπως συμβαίνει σήμερα, σε άλλα ζητήματα όπως η ασφάλεια του εφοδιασμού, η ενέργεια και η καινοτομία, και η επίτευξη των στόχων "20-20-20".

Η συνεργασία μεταξύ των ENTSO και του ACER θα πρέπει να συμβάλει στη βέλτιστη αξιοποίηση των υφιστάμενων δικτύων, μέσω π.χ. της μείωσης των απωλειών στις γραμμές ηλεκτρικού ρεύματος και της ενθάρρυνσης αποδοτικότερων μοντέλων ζήτησης, στην καθιέρωση μιας πιο ευέλικτης προσέγγισης της τιμολόγησης των νέων εγκαταστάσεων δικτυακής υποδομής (π.χ. των υπεράκτιων δικτύων αιολικής ενέργειας ή των "ευφυών" δικτύων) και στην εξάλειψη άλλων επενδυτικών εμποδίων όπως η μη δίκαιη απόδοση των επενδύσεων για τους εθνικούς διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς.

Χρειάζεται συντονισμένος σχεδιασμός ο οποίος να συνεκτιμά τον αντίκτυπο της ενσωμάτωσης τοπικών "ευφυών" δικτύων και τις επιπτώσεις της στις αντίστοιχες ευθύνες των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς (υψηλής τάσης) και των διαχειριστών συστημάτων διανομής (χαμηλής τάσης).

Η διαπεριφερειακή διάσταση

Στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ, τα διαπεριφερειακά (διασυνοριακά και πολυεθνικά) δίκτυα είναι σημαντικά για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και την ενεργειακή αλληλεγγύη και ως πρώτο βήμα προς μια πλήρως διασυνδεδεμένη εσωτερική αγορά ενέργειας.

Διασύνδεση δικτύων– ο τομέας του φυσικού αερίου

Το έργο ανάπτυξης του νέου ευρωπαϊκού συστήματος μεταφοράς (NETS), το οποίο έχει την υποστήριξη πολλών ΔΣΜ, αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη πρωτοβουλία ενοποίησης των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς φυσικού αερίου όλης της Κεντρικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Με το έργο αυτό ενδέχεται να δημιουργηθούν συνθήκες κατάλληλες για μια περιφερειακή αγορά φυσικού αερίου. Λόγω του μεγέθους της, η αγορά αυτή θα είναι ικανή να προσελκύσει νέες επενδύσεις, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει με τις μεμονωμένες εθνικές αγορές, και να μειώσει ουσιαστικά τις επιχειρησιακές και επενδυτικές δαπάνες.

Μια άλλη προορατική πρωτοβουλία, ικανή να βελτιώσει την ενοποίηση των πόρων και τη διαχείριση των δικτύων, είναι η ιδέα της καθιέρωσης ενός ενιαίου Ευρωπαϊκού Διαχειριστή Συστημάτων Μεταφοράς, την οποία προωθούν κάποιοι μείζονες παράγοντες της αγοράς φυσικού αερίου. Στόχος της πρωτοβουλίας αυτής είναι η προοδευτική ανάθεση σε μια ανεξάρτητη εταιρεία της διαχείρισης ενός ενοποιημένου δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου σε όλη την ΕΕ. Η προοδευτική ενοποίηση των δικτύων, εφόσον πραγματοποιηθεί κατά τρόπο σύμφωνο με το δίκαιο ανταγωνισμού, θα δώσει νέα κίνητρα στις εταιρείες φυσικού αερίου να επενδύσουν σε νέα έργα δικτύωσης.

Χρειάζεται να αναληφθούν ειδικές πρωτοβουλίες για τη διασύνδεση των πιο απομονωμένων περιοχών της ΕΕ ή για την ενσωμάτων νέων μορφών ενέργειας στο δίκτυο. Πρέπει να δοθεί πολιτική προτεραιότητα στις περιφέρειες της Βαλτικής Θάλασσας, της Μεσογείου και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Μια νέα προσέγγιση σχεδιασμού

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή να "υποβάλει προτάσεις για την απλούστευση των διαδικασιών έγκρισης" των έργων δικτύωσης[17]. Στο πλαίσιο αυτό, στα εθνικά στρατηγικά σχέδια θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν ευρωπαϊκά έργα προτεραιότητας, καθώς και οι μελλοντικές προτεραιότητες των ρυθμιστικών αρχών και των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς. Τα κράτη μέλη θα χρειαστεί στη συνέχεια να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για την τήρηση των από κοινού καθορισμένων χρονοδιαγραμμάτων. Αυτό μπορεί ενδεχομένως να καταστεί προϋπόθεση για τη χορήγηση χρηματοδοτικής στήριξης στα ΔΕΔ-Ε.

Η καθιέρωση πιο ομοιόμορφων διαδικασιών και κριτηρίων μπορεί να διευκολύνει την υλοποίηση στρατηγικών διασυνοριακών έργων, καθώς και την τήρηση των ενδεικτικών χρονοδιαγραμμάτων. Δεδομένου ότι η ΕΕ δεν έχει εν προκειμένω καμία αρμοδιότητα, είναι απαραίτητο να εξεταστούν οι τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε η ΕΕ να συμβάλει στην απλούστευση των διαδικασιών σχεδιασμού διασυνοριακών ενεργειακών έργων μεγάλης κλίμακας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προωθήσει την ανταλλαγή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών στους εν λόγω τομείς. Ορισμένα κράτη μέλη αναθεωρούν τώρα ή έχουν ήδη τροποποιήσει τους οικείους κανόνες σχεδιασμού για να επιταχύνουν την υλοποίηση σημαντικών έργων υποδομής.

Οι περιβαλλοντικοί κανόνες της ΕΕ θα πρέπει να ερμηνεύονται και να εφαρμόζονται ορθώς, βάσει των κατευθυντήριων γραμμών που εκδίδει η Επιτροπή. Η τήρηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ και η επίτευξη των στόχων της ενεργειακής πολιτικής μπορούν και πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται.

Λαμβανομένης υπόψη της εμπειρίας των Ευρωπαίων Συντονιστών[18], στους υφιστάμενους κανόνες θα πρέπει να προβλεφθεί η δυνατότητα άσκησης προσφυγής ενώπιον των δημόσιων αρχών στις περιπτώσεις που καταγράφεται καθυστέρηση στον σχεδιασμό ενός έργου ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για την ΕΕ. Όταν είναι αδύνατο να βρεθεί λύση σε εθνικό επίπεδο, η Επιτροπή θα μπορούσε να διεξάγει σχετική ανάλυση ή να διορίζει κάποιον μεσολαβητή.

Τα ΔΕΔ-Ε στην υπηρεσία της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και της ενεργειακής αλληλεγγύης

Αναθεώρηση των προσανατολισμών για τα ΔΕΔ-Ε

Τα ΔΕΔ-Ε χρειάζεται να μετατραπούν σε έναν αποτελεσματικότερο μηχανισμό διευκόλυνσης της υλοποίησης σημαντικών κοινοτικών έργων που εξυπηρετούν τους στόχους της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, του ανταγωνισμού, της προστασίας του περιβάλλοντος ή της ενεργειακής αλληλεγγύης.

Με την επιφύλαξη των απαντήσεων που θα λάβει σε σχέση με την παρούσα Πράσινη Βίβλο, η Επιτροπή προτίθεται να αναθεωρήσει τις κατευθυντήριες γραμμές για τα ΔΕΔ-Ε ως εξής:

1) Οι στόχοι των ΔΕΔ-Ε θα πρέπει να καθορίζονται από την ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική (από τους στόχους "20-20-20", και τους συμπληρωματικούς στόχους της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, της ενεργειακής αλληλεγγύης, της αειφορίας και της ανταγωνιστικότητας).

2) Το πεδίο εφαρμογής των ΔΕΔ-Ε θα πρέπει να είναι το όλο δίκτυο μεταφοράς ενέργειας. Τα δίκτυα μεταφοράς αερίου, συμπεριλαμβανομένων των τερματικών σταθμών και χώρων υπόγειας αποθήκευσης υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ), και τα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρισμού, θα πρέπει να αποτελούν το κύριο αντικείμενο του προγράμματος. Εντούτοις, θα πρέπει επειγόντως να εξετασθεί το ενδεχόμενο επέκτασης του πεδίου εφαρμογής στους πετρελαιαγωγούς. Ο αυξανόμενος όγκος του μεταφερόμενου δια θαλάσσης πετρελαίου ενέχει σοβαρούς κινδύνους τόσο για την ασφάλεια εφοδιασμού όσο και την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας. Η παρούσα Πράσινη Βίβλος συνοδεύεται από έγγραφο εργασίας της Επιτροπής για τις πετρελαϊκές υποδομές[19].

Το πεδίο εφαρμογής των ΔΕΔ-Ε θα μπορούσε να επεκταθεί σε υποδομές μεταφοράς που συνδέονται με νέες τεχνολογίες, και ιδίως σε έργα δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα. Θα μπορούσε επίσης να επεκταθεί π.χ. στην αναπροσαρμογή των δικτύων βιοαερίου για τη συνδυασμένη παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας ή για εφαρμογές στα οχήματα πεπιεσμένου φυσικού αερίου.

Θα πρέπει επίσης να αυξηθεί η ευελιξία του προγράμματος ώστε να ληφθεί υπόψη η εξέλιξη των τεχνολογιών πλέγματος που επηρεάζει τόσο τα δίκτυα μεταφοράς όσο και τα δίκτυα διανομής, συμπεριλαμβανομένων των "ευφυών" δικτύων.

3) Ο σχεδιασμός των ΔΕΔ-Ε θα πρέπει να έχει ως γνώμονα την αγορά, και να προβλέπει σαφείς αρμοδιότητες για τα ENTSO και τον ACER. Η ΕΕ θα πρέπει να διαδραματίζει ενεργό ρόλο διευκόλυνσης και μεσολάβησης.

4) Στο οικείο σχέδιο διασυνδέσεων προτεραιότητας[20], η Επιτροπή πρότεινε την εστίαση των ΔΕΔ-Ε σε περιορισμένο αριθμό στρατηγικών έργων. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να είναι μικρός ο αριθμός των έργων προτεραιότητας , συμπεριλαμβανομένων των διασυνοριακών έργων, των έργων σύνδεσης απομονωμένων κρατών μελών με το ευρωπαϊκό δίκτυο ή των έργων που εξυπηρετούν τις ανάγκες περισσότερων του ενός κρατών μελών (στην πράξη, συνδυασμός διαφόρων μεμονωμένων έργων). Οι πέντε τομείς προτεραιότητας που παρατίθενται στα συμπεράσματα κατωτέρω αποτελούν παραδείγματα των έργων προτεραιότητας που μπορεί να τύχουν υποστήριξης βάσει της επικαιροποίησης των ΔΕΔ-Ε.

Τα έργα ΔΕΔ-Ε θα μπορούσαν επίσης να ενσωματωθούν στα εθνικά σχέδια υποδομής και, κατά περίπτωση, στις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων ή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης. Στα έργα αυτά θα μπορούσαν επίσης να συμβάλλουν τα δικαιούχα κράτη μέλη.

5) Θα πρέπει να αναπτυχθούν συνοδευτικά μέτρα για την προώθηση της διάδοσης πληροφοριών και της ανταλλαγής ορθών πρακτικών μεταξύ έργων και μεταξύ κρατών μελών.

6) Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως στην περίπτωση περιφερειακών έργων μεγάλης κλίμακας ή έργων στα οποία συμμετέχουν τρίτες χώρες, θα πρέπει να είναι δυνατός ο διορισμός ενός Ευρωπαίου συντονιστή . Οποιοδήποτε νέος διορισμός θα πρέπει να συνεκτιμά την κτηθείσα εμπειρία.

7) Καθοριστική σημασία έχει το ζήτημα των πόρων . Ο προϋπολογισμός των ΔΕΔ-Ε, ύψους 155 εκατομμυρίων ευρώ κατά το διάστημα 2007-2013 (έναντι 148 εκατ. ευρώ κατά το διάστημα 2000-2006) για 300 περίπου επιλέξιμα έργα, έχει παραμείνει λίγο πολύ σταθερός. Αυτό περιορίζει τον αντίκτυπο του προγράμματος. Είναι συζητήσιμο κατά πόσον η αγορά θα προβεί στις επενδύσεις που απαιτούνται για την εξυπηρέτηση των δημοσίων συμφερόντων χωρίς μια σοβαρή δημόσια παρέμβαση. Ενώ εξακολουθεί να αναζητεί τρόπους βελτίωσης της αποτελεσματικότητας του προγράμματος με τα υφιστάμενα μέσα, η ΕΕ θα πρέπει παράλληλα να αναζητήσει τρόπους αύξησης του προϋπολογισμού των ΔΕΔ-Ε, και μόνο για να διευκολύνει επενδύσεις που εξυπηρετούν μη εμπορικούς στόχους, όπως η ασφάλεια του εφοδιασμού.

Όσον αφορά τα εξωτερικά της ΕΕ έργα, θα πρέπει να αναζητηθούν μέσα για την πλήρη αξιοποίηση των διαθέσιμων χρηματοδοτικών μηχανισμών. Θα πρέπει επίσης να αξιολογηθούν εκ νέου τα όρια της εξωτερικής διάθεσης των κονδυλίων ΔΕΔ-Ε.

Άλλοι τρόποι ενίσχυσης των ΔΕΔ-Ε

Θα πρέπει να αναπτυχθεί η μη χρηματοδοτική στήριξη ως μέσο μόχλευσης της στήριξης από άλλες πηγές όπως π.χ. η απονομή ενός αναγνωρισμένου σήματος "ΕΕ". Θα πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για την αξιοποίηση των ΔΕΔ ως μηχανισμού μόχλευσης της χρηματοδότησης από άλλες πηγές και ιδίως από τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς.

Θα πρέπει να αναζητηθούν συνέργειες με άλλες δραστηριότητες της ΕΕ υπέρ της δικτύωσης υποδομών όπως π.χ. των υποδομών τηλεπικοινωνιών και μεταφορών και των περιβαλλοντικών υποδομών (πχ. συνδυασμός των γραμμών ηλεκτρικού ρεύματος με τις υποδομές χερσαίων μεταφορών όπως οι σιδηροδρομικές ή οι οδικές).

Ένα περαιτέρω ερώτημα είναι κατά πόσον η ΕΕ θα πρέπει να υποστηρίζει έργα που επιβάλλουν πρόσθετες δαπάνες για την επίτευξη δημόσιων (μη εμπορικών) στόχων , π.χ. για την ανάπτυξη της ικανότητας διασφάλισης εφεδρικών αποθεμάτων φυσικού αερίου ή ηλεκτρισμού, ικανών να συμβάλουν στην ασφάλεια εφοδιασμού της ΕΕ, για την ανάπτυξη συνδέσεων της παραγόμενης από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με το δίκτυο, ή για την αύξηση των υπόγειων καλωδιώσεων για περιβαλλοντικούς λόγους. Σε περίπτωση που η απάντηση είναι καταφατική, μπορεί να θεωρηθεί ως δεδομένο ότι η ΕΕ θα καλύπτει τις πρόσθετες αυτές δαπάνες, κάτι το οποίο δεν είναι δυνατό.

Ασφάλεια εφοδιασμού: όταν το γενικό συμφέρον μπορεί να δικαιολογήσει την παρέμβαση των δημόσιων αρχών

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα δημόσιας χρηματοδότησης της κατασκευής αγωγών για λόγους ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, όταν ακόμη η αγορά δεν θεωρούσε κάτι τέτοιο επιτακτικά αναγκαίο, ήταν η απόφαση που έλαβε η τσεχική κυβέρνηση κατά τη δεκαετία του '90 να κατασκευάσει τον πετρελαιαγωγό IKL (Ingolstadt-Kralupy-Litvinov) με σκοπό τη διάνοιξη μιας οδού προς Δυσμάς παράλληλα της προς Ανατολάς οδού. Είναι πλέον η MERO, μια πλήρως κρατική επιχείρηση, που εκμεταλλεύεται τον συγκεκριμένο αγωγό, της οποίας δε τα έσοδα καλύπτουν τους τόκους και τις δόσεις εξόφλησης του σχετικού δανείου. Η χρησιμότητα του συγκεκριμένου αγωγού αποδείχτηκε σε μεγάλο βαθμό τον Ιούλιο του 2008, όταν οι εμπορικές οντότητες που προμήθευαν ρωσικό αργό πετρέλαιο μέσω της ανατολικής οδού μείωσαν ξαφνικά τον εφοδιασμό των Τσέχων πελατών τους.

Μια άλλη εναλλακτική λύση θα ήταν η χρηματοδότηση, αντί μεμονωμένων έργων, γενικών μελετών που αποβλέπουν στην εξεύρεση λύσεων στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι φορείς ανάπτυξης δικτύων, π.χ. λύσεων δικτύωσης που αφορούν τη διασύνδεση υπεράκτιων σταθμών αιολικής ή ηλιακής ενέργειας ή τη χρησιμοποίηση "ευφυών" δικτύων.

Συντονισμός μεταξύ των ΔΕΔ-Ε και άλλων χρηματοδοτικών μηχανισμών της ΕΕ

Οι δυνητικοί επενδυτές σε ενεργειακά δίκτυα θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών πηγών χρηματοδότησης. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να διασφαλισθεί πλήρης ευθυγράμμιση και συντονισμός των ΔΕΔ-Ε με άλλα σημαντικά προγράμματα της ΕΕ που έχουν αντίκτυπο στην ανάπτυξη υποδομής – ιδίως τα διαρθρωτικά ταμεία, το ταμείο συνοχής και τα προγράμματα-πλαίσια ΕΤΑ. Για παράδειγμα, κατά το διάστημα 2007-2009 θα επενδυθεί ποσό ύψους 675 εκατομμυρίων ευρών σε έργα ΔΕΔ-Ε στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής. Ένα άλλο παράδειγμα αποτελεί το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο ΕΤΑ, βάσει του οποίου θα επενδυθεί ποσό ύψους 100 εκατομμυρίων ευρώ στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας (2007-2009). Τα σχετικά αποτελέσματα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο ευρείας δημοσιοποίησης και περαιτέρω δραστηριοτήτων έρευνας και επίδειξης, αλλά και εμπορικών επενδύσεων.

Θα πρέπει να διερευνηθούν οι δυνατότητες αύξησης του συντονισμού μεταξύ των ΔΕΔ-Ε και των μηχανισμών εξωτερικής πολιτικής, όπως του ευρωπαϊκού μηχανισμού ευρωπαϊκού μηχανισμού γειτονίας και εταιρικής σχέσης (ENPI), ιδίως όσον αφορά τις υποδομές των χωρών διαμετακόμισης.

Χρειάζεται να ενισχυθεί, σε όλα τα επίπεδα, ο υφιστάμενος συντονισμός μεταξύ των ΔΕΔ-Ε και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ). Θα πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο σύνδεσης της χρηματοδοτικής στήριξης των ΔΕΔ-Ε με τις παρεμβάσεις της ΕΤΕπ. Επιπλέον, θα πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο δημιουργίας, υπό την αιγίδα της ΕΤΕπ, ενός ταμείου χορήγησης ιδίων ή οιονεί ιδίων κεφαλαίων, εγγυήσεων και παρόμοιων χρηματοδοτικών διευκολύνσεων σε μεμονωμένα έργα.

Ένας άλλος δυνητικός εταίρος είναι η Παγκόσμια Τράπεζα, με το οικείο πρόγραμμα ταχείας δανειοδότησης (Accelerated Programmatic Loan) το οποίο παρέχει χρηματοδότηση για τη μεταρρύθμιση προγραμμάτων σε εγκεκριμένες χώρες.

Συμπεράσματα

Όπως εκτίθεται συνοπτικά στη δεύτερη στρατηγική ενεργειακή ανασκόπηση της Επιτροπής[21] και αναλύεται στην παρούσα, αν δεν αναπτυχθούν νέα και βελτιωμένα δίκτυα, η ΕΕ δεν θα καταφέρει να πετύχει τους κλιματικούς και ενεργειακούς της στόχους. Τα ενεργειακά δίκτυα θα πρέπει να έχουν σημαντικότερη θέση στην ανάπτυξη και την υλοποίηση της ενεργειακής πολιτικής. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να βελτιωθεί ο συντονισμός του σχεδιασμού των ενεργειακών δικτύων σε πολιτικό επίπεδο.

Η εσωτερική αγορά ενέργειας, στην υλοποίηση της οποίας αποβλέπει η υπό εξέταση τρίτη δέσμη μέτρων, πρέπει να αποτελεί τον κύριο γνώμονα των επενδύσεων σε ενεργειακά δίκτυα, αλλά η ΕΕ θα πρέπει ταυτόχρονα να διαδραματίζει ρόλο ενεργούς διευκόλυνσης της υλοποίησης έργων, μεταξύ άλλων και διεθνών, που έχουν σαφές ενδιαφέρον για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης.

Ο κύριος μηχανισμός υποστήριξης της ανάπτυξης ευρωπαϊκών ενεργειακών δικτύων της ΕΕ, τα ΔΕΔ-Ε, δεν είχε σχεδιαστεί αρχικά για να ανταποκριθεί στις σημερινές ενεργειακές προκλήσεις και δεν ευθυγραμμίζεται πλήρως με τη νέα ενεργειακή πολιτική της Ευρώπης. Χαρακτηρίζεται από έλλειψη συνοχής με την εξέλιξη της πολιτικής εσωτερικής αγοράς και άλλων πολιτικών όπως π.χ. της ερευνητικής πολιτικής και της εξωτερικής πολιτικής. Ο προϋπολογισμός του είναι σαφώς ανεπαρκής.

Η ΕΕ χρειάζεται να αναπτύξει μια νέα στρατηγική προσέγγιση, η οποία θα συνεκτιμά τους διαθέσιμους μηχανισμούς, συμπεριλαμβανομένου ενός αναθεωρημένου προγράμματος ΔΕΔ-Ε, με σκοπό τη δημιουργία ενός νέου μηχανισμού της ΕΕ για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και τις ενεργειακές υποδομές, με απώτερο στόχο i) την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, ii) τη διασφάλιση της ανάπτυξης του δικτύου προς υποστήριξη της υλοποίησης των στόχων της ΕΕ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και iii) την κατοχύρωσης της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ, μέσων έργων υποδομής εντός και εκτός της ΕΕ.

Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, η Επιτροπή έχει επισημάνει τα ακόλουθα έργα, τα οποία περιγράφονται στη δεύτερη στρατηγική της ανασκόπηση του τομέα της ενέργειας με τίτλο "Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης υπέρ της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και της ενεργειακής αλληλεγγύης":

- ένα σχέδιο διασύνδεσης της Βαλτικής: η διασύνδεση των υπόλοιπων απομονωμένων ενεργειακών αγορών της Ευρώπης αποτελεί προτεραιότητα. Όπως αναγνωρίζεται σαφώς από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στα συμπεράσματά του της 16ης Οκτωβρίου 2008, η διασύνδεση της περιφέρειας της Βαλτικής Θάλασσας είναι απαραίτητη για την ενίσχυση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού όλων των χωρών που περιβάλλουν τη Βαλτική Θάλασσα και γενικότερα της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και της ενεργειακής αλληλεγγύης στην ΕΕ. Σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα εντάξει αυτό το σχέδιο σε μια περιφερειακή στρατηγική για τη Βαλτική Θάλασσα, η οποία θα καλύπτει το φυσικό αέριο, την ηλεκτρική ενέργεια (συμπεριλαμβανομένων των υπεράκτιων μονάδων αιολικής και ενδεχομένως παλιρροϊκής ενέργειας) και την αποθήκευση. Με τον τρόπο αυτό θα ενοποιηθούν τα υφιστάμενα έργα σε ένα συνεκτικό σύστημα που θα ωφελήσει το σύνολο της συγκεκριμένης περιφέρειας. Κατά την επεξεργασία του σχεδίου θα πρέπει να ληφθούν δεόντως υπόψη η ανάγκη αποτελεσματικής ανάπτυξης της αγοράς καθώς και η συμβολή της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ενίσχυση του ενεργειακού εφοδιασμού ·

- ένα νέο νότιο διάδρομο μεταφοράς φυσικού αερίου: η δημιουργία ενός τέτοιου διαδρόμου κρίνεται πιο αναγκαία από ποτέ, εάν ληφθούν υπόψη η πιθανότατη μελλοντική ενίσχυση του ρόλου της Κασπίας και της Μέσης Ανατολής στον παγκόσμιο εφοδιασμό με πετρέλαιο και φυσικό αέριο, και η αναγκαιότητα αποτροπής της αύξησης των ήδη υψηλών κινδύνων που ενέχει η δια θαλάσσης μεταφορά πετρελαίου και ΥΦΑ. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τις ενδιαφερόμενες χώρες για να αποσπάσει, το αργότερο ένα έτος από τώρα, ακλόνητες δεσμεύσεις για την κατασκευή του αγωγού Nabucco. Θα εξετάσει το ενδεχόμενο σύστασης ενός αγοραστικού ομίλου για το φυσικό αέριο της Κασπίας, τηρουμένων πλήρως των κανόνων ανταγωνισμού. Θα πρέπει να συμφωνηθούν με την Τουρκία κατάλληλες διατάξεις όσον αφορά τη διαμετακόμιση, οι οποίες αφενός να ανταποκρίνονται στις βασικές αρχές του κεκτημένου της ΕΕ και αφετέρου να συνεκτιμούν το θεμιτό μέλημα της Τουρκίας να κατοχυρώσει τον ίδιο ενεργειακό εφοδιασμό

- υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ): Το ΥΦΑ ενισχύει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, διότι μετατρέπει την αγορά φυσικού αερίου σε μια πιο ρευστή παγκόσμια αγορά σε σύγκριση με την πετρελαιαγορά. Όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε επαρκή δυναμικότητα ΥΦΑ, συμπεριλαμβανομένης της δυναμικότητας των τερματικών σταθμών ΥΦΑ και της δυναμικότητας επαναεριοποίησης επί των πλοίων, είτε άμεσα είτε μέσω άλλων κρατών μελών βάσει διακανονισμών μερισμού της ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού. Θα πρέπει να προβλεφθεί το ενδεχόμενο συμμετοχής της Ενεργειακής Κοινότητας, καθώς και η επέκταση του δικτύου στην Αδριατική Ακτή. Θα πρέπει να αναπτυχθεί επαρκής δυναμικότητα αποθήκευσης φυσικού αερίου

- έναν Μ εσογειακό Ενεργειακό Δακτύλιο: Είναι επίσης απαραίτητο να βελτιωθεί η διασύνδεση της Μεσογείου και της Αφρικής όσον αφορά τις ορυκτές πηγές καυσίμων αλλά και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η δημιουργία ενός Μεσογειακού Ενεργειακού Δακτυλίου θα επιτρέψει στην Ευρώπη και τη Βόρειο Αφρική να αξιοποιήσουν καλύτερα τους φυσικούς πόρους που διαθέτουν. Η πρωτοβουλία αυτή θα βασιστεί στην πρόταση που υποβλήθηκε, στο πλαίσιο της ευρωμεσογειακής διαδικασίας της Βαρκελώνης, για ένα μεσογειακό δίκτυο τροφοδότησης της ΕΕ με ηλεκτρισμό παραγόμενο από ηλιακή ενέργεια (φωτοβολταϊκά συστήματα και συστήματα συγκέντρωσης της ηλιακής ακτινοβολίας) και από αιολική ενέργεια. Η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού των πιο απομονωμένων ευρωπαϊκών χωρών θα μπορούσε επίσης να βελτιωθεί με την υλοποίηση έργων διασύνδεσης με την ηπειρωτική Ευρώπη·

- την κατά προτεραιότητα ανάπτυξη, στην Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη, αξόνων διασύνδεσης Βορρά-Νότου για το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια, σύμφωνα ιδίως με την πρωτοβουλία NETS (νέο ευρωπαϊκό σύστημα μεταφοράς) για την καθιέρωση ενός κοινού διαχειριστή συστημάτων μεταφοράς φυσικού αερίου[22], τον δακτύλιο φυσικού αερίου της Ενεργειακής Κοινότητας (Energy Community Gas Ring), τις διασυνδέσεις προτεραιότητας που προσδιορίστηκαν στο πλαίσιο του υπουργικού συμβουλίου της Ενεργειακής Κοινότητας που έλαβε χώρα τον Δεκέμβριο του 2007[23], και τον πανευρωπαϊκό πετρελαιαγωγό (Pan-European Oil Pipeline)[24]. Η νέα δέσμη μέτρων για την εσωτερική αγορά ενέργειας προβλέπει την τακτική κατάρτιση δεκαετούς σχεδίου ανάπτυξης δικτύων στο οποίο θα επισημαίνονται τα υφιστάμενα κενά και οι ενέργειες που απαιτούνται για την πλήρωση των κενών αυτών·

- την κατάρτιση ενός κατευθυντηρίου προγράμματος ανάπτυξης ενός ενεργειακού δικτύου υπεράκτιων σταθμών στη Βόρειο Θάλασσα με σκοπό τη διασύνδεση των εθνικών ηλεκτρικών δικτύων της Βορειοδυτικής Ευρώπης και την ενσωμάτωση των πολυάριθμων προγραμματιζόμενων έργων κατασκευής υπεράκτιων σταθμών αιολικής ενέργειας. Το δίκτυο αυτό αναμένεται να αποτελέσει, σε συνδυασμό με τον Μεσογειακό Ενεργειακό Δακτύλιο και το σχέδιο διασύνδεσης της Βαλτικής, έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους ενός μελλοντικού ευρωπαϊκού υπερδικτύου.

*****

Η Επιτροπή επιθυμεί να συγκεντρώσει απόψεις επί της παρούσας Πράσινης Βίβλου, βάσει των εξής ερωτημάτων:

Πολιτική σε θέματα δικτύων

1. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα κυριότερα εμπόδια στην ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού διασυνδεδεμένου ηλεκτρικού δικτύου και δικτύου φυσικού αερίου; Σε ποιο βαθμό μπορούν να επιλυθούν τα προβλήματα αυτά σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο, και πότε είναι σκόπιμη η παρέμβαση της ΕΕ;

2. Ποιες περιστάσεις δικαιολογούν την παρέμβαση της ΕΕ στις τοπικές διαφορές σχεδιασμού ενεργειακών υποδομών; Στις περιστάσεις αυτές, ποια πρέπει να είναι η στάση της ΕΕ;

3. Μήπως χρειάζεται να υιοθετηθεί μια πιο εστιασμένη και δομημένη προσέγγιση όσον αφορά τις δραστηριότητες έρευνας και επίδειξης σχετικά με τα ευρωπαϊκά δίκτυα; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει μια τέτοια προσέγγιση;

4. Ποια είναι, κατά την άποψή σας, η σημαντικότερη δράση που μπορεί να αναλάβει η ΕΕ για την προώθηση της ανάπτυξης των ενεργειακών δικτύων;

5. Μήπως η ΕΕ πρέπει να συμβάλει περισσότερο στη διευκόλυνση της υλοποίησης έργων υποδομής σε τρίτες χώρες; Εάν ναι, με ποιον τρόπο;

ΔΕΔ-Ε

6. Τι είδους υποστήριξη πρέπει να παρέχει η ΕΕ στους φορείς ανάπτυξης νέων ενεργειακών δικτύων ώστε να τα επηρεάζει στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, συνεκτιμώντας την ανεπάρκεια πόρων; Εξακολουθεί να είναι χρήσιμη η προσέγγιση των ΔΕΔ-Ε; Με ποιο τρόπο μπορεί η ΕΕ να βελτιώσει τους επενδυτικούς όρους;

7. Ενόψει της προταθείσας αναθεώρησης των κατευθυντήριων γραμμών για τα ΔΕΔ-Ε, με ποιο τρόπο μπορεί η ΕΕ να βελτιώσει την εστίαση, την αποτελεσματικότητα και τον αντίκτυπο της πολιτικής για τα ΔΕΔ-Ε εντός των ορίων του τρέχοντος προϋπολογισμού;

8. Μήπως είναι σκόπιμη η επέκταση των ΔΕΔ-Ε στην πετρελαϊκή υποδομή; Είναι επίσης σκόπιμη η επέκτασή τους σε νέα δίκτυα μεταφοράς CO2, βιοαερίου ή σε άλλα δίκτυα;

9. Έχετε να διατυπώσετε απόψεις ή προτάσεις για νέα έργα προτεραιότητας τα οποία θα πρέπει να υποστηρίξει η ΕΕ;

10. Πιστεύετε ότι θα αυξανόταν ο αντίκτυπος και η ορατότητα των ΔΕΔ-Ε της ΕΕ εάν αυτά μετατρέπονταν σε λειτουργικό μηχανισμό κατοχύρωσης της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού;

11. Ποια μέτρα, συμπληρωματικά εκείνων που αναφέρονται στην παρούσα Πράσινη Βίβλο, θα μπορούσε να λάβει η ΕΕ ώστε να συμβάλει στη διασφάλιση αειφόρων υποδομών για την ΕΕ;

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να ανατρέξετε στον ιστότοπο http://ec.europa.eu/energy/index_en.htm

Καλείστε να στείλετε την απάντησή σας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έως τις 31 Μαρτίου 2009 το αργότερο

Christine Jenkins

Commission européenne

DG Énergie et Transport

DM 24 – 6/127

1049 Bruxelles

Belgique

[1] Ενεργειακή πολιτική για την Ευρώπη, COM(2007)1 τελικό

[2] μείωση κατά 20% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αύξηση στο 20% του ποσοστού των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη συνολική κατανάλωση ενέργειας της ΕΕ και βελτίωση κατά 20% της ενεργειακής απόδοσης μέχρι το 2020

[3] http://ec.europa.eu/energy/climate_actions/index_en.htm

[4] http://www.consilium.europa.eu/cms3_applications/Applications/newsRoom/related.asp?BID=76&GRP=14127&LANG=1&cmsId=339

[5] http://ec.europa.eu/energy/electricity/package_2007/index_en.htm

[6] €17 billions in electricity networks in the coming 5 years according to a report issued by UCTE (May 2008 Transmission Development Plan) and something like €300 billions for electricity and gas networks in the next 25 years

[7] Διορίστηκαν τον Σεπτέμβριο του 2007 για τέσσερα, ιδιαιτέρως πολύπλοκα έργα: Διασύνδεση Γαλλίας-Ισπανίας (καθ. Monti)· Ηλεκτρική ζεύξη μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας (καθ. Mielczarski)· Δίκτυο υπεράκτιων σταθμών αιολικής ενέργειας στη Βόρειο και τη Βαλτική Θάλασσα (κ. Adamowitsch)· Νότιος αγωγός φυσικού αερίου (κ. Van Aartsen). Οι εκθέσεις τους διατίθενται στην ιστοσελίδα http://ec.europa.eu/ten/energy/coordinators/index_en.htm

[8] Απόφαση αριθ. 1364/2006/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Σεπτεμβρίου 2006 , για καθορισμό προσανατολισμών σχετικά με τα διευρωπαϊκά δίκτυα στον τομέα της ενέργειας και την κατάργηση της απόφασης 96/391/ΕΚ και της απόφασης αριθ. 1229/2003/ΕΚ, ΕΕ L 262 της 22.9.2006

[9] Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 680/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Ιουνίου 2007, για καθορισμό των γενικών κανόνων για τη χορήγηση κοινοτικής οικονομικής συνδρομής στον τομέα των διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών και ενέργειας, ΕΕ L162/1 της 22.6.2007

[10] Έκθεση για την υλοποίηση του προγράμματος διευρωπαϊκών δικτύων ενέργειας την περίοδο 2002-2006 , COM (2008) 770

[11] Οι "ευφυείς" τεχνολογίες διασυνδεδεμένου ηλεκτρικού δικτύου και η συμβολή τους στην επίτευξη των στόχων "20-20-20" εξετάζονται στην έκθεση ELECTRA. http://ec.europa.eu/enterprise/electr_equipment/electra.htm. Βλ. επίσης την ανακοίνωση με τίτλο " Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης μέσω των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών" (COM(2008)241). Μελλοντική δημοσίευση: Η συμβολή της ευρωπαϊκής βιομηχανίας ηλεκτρολογικού εξοπλισμού στο κοινοτικό σχέδιο δράσης για το κλίμα και το θεματολόγιο για ανάπτυξη και θέσεις εργασίας

[12] Δεύτερη έκθεση ανασκόπησης της ενεργειακής στρατηγικής, COM(2008)781

[13] Βλ. υποσημείωση 2

[14] Υπεράκτια αιολική ενέργεια, COM(2008) 768

[15] Στρατηγικό Σχέδιο Ενεργειακών Τεχνολογιών (COM(2007)0723), το οποίο έτυχε της υποστήριξης του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου

[16] Βλ. Στρατηγικό Σχέδιο Ενεργειακών Τεχνολογιών

[17] Συμπεράσματα προεδρίας, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, 8-9 Μαρτίου 2007

[18] Βλ. ιστοσελίδα της ΓΔ TREN: http://ec.europa.eu/ten/energy/coordinators/index_en.htm

[19] Υποδομές πετρελαίου: Εκτίμηση των υφισταμένων και προγραμματισμένων υποδομών πετρελαίου εντός και προς την ΕΕ, SEC(2008)2869

[20] Σχέδιο διασυνδέσεων προτεραιότητας, COM(2006)846

[21] Βλ. υποσημείωση 13

[22] www.molgroup.hu/en/press_centre/press_releases/european_energy_infrastructure__ndash__nets_project/

[23] www.energy-community.org/

[24] www.ens-newswire.com/ens/apr2007/2007-04-03-03.asp